niek over pil ongegrond
ILI BROTHERS
MEESLEPEND
Machtige toneelhappening
'Ontwapenende'
einduitvoering
NAECOLOOG PROF. HASPELS
VELE BANGE TELEFOONTJES:
q n.v. v. d. velde Citroën
Orlando Furioso
ms optreden in Leidse Schouwburg
Kleuter overleeft
val van 12 meter
V eilingpersoneel
Katwijk ging uit
Simon Jansen
speelde
Cesar Franck
jG 22 JUNI 1970
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 17
ADVERTENTIE
V. 2UYLEN V. NIJEVELTSTR. 372, WASSENAAR. TEL. 3013
2QETERWOUDSEWEG 23 - LEIDEN - TELEFOON 21156
HT (GPD) Volgens de Utrechtse hoogleraar m de Ok
gie prof. dr. A. A. Haspels is de paniek die de laatste m
is ontstaan over de ..pil" volkomen ongegrond. De
ts onder deskundig toezicht gebruikt is en blijft
leer grote categorie vrouwen beslist het aangewezen
jdmiddel.
lek rond de orale anti-conceptiepil is voor een belang-
reroorzaakt door het „anti-pil boek" van de publiciste
5eaman. In Amerika, waar het boek zelfs aanleiding
n hearing van de Senaat, daalde ten gevolge van de
pilgebruik met niet minder dan 18 pet.
begint thans ook duide-
in van Barbara Seaman
[Wij worden", aldus prof.
lerstroomd met enerzijds
tjes van patiënten en
die zo maar midden in
met de pil gestopt en
inger zijn geworden".
•jk wil prof. Haspels stel-
0 het gebruik van de pil
bekend geen grote risico's
ajn. mits er een goede
begeleiding aanwezig is.
ideale voorbehoedsmid-
gevonden is blijft de
boogleraar de pil verre-
.rouwbaarste voorbehoed-
took propageren.
Niet vreemd
pels vindt het niet vreemd
hier en daar nog forse
1 oproept. Hij herinnert
de mensen die destijds
idoom zijn gekomen in de
daan. dat de Duitse arts
sarium occlusivum „uit-
de vereniging van Duitse
gestoten en de „uitvin-
iet spiraaltje uit de Duit-
jlogenverenigmg. Waar-
1 zeggen dat de invloed
i die om wat voor reden
ten anticonceptie zijn al-
tft gereikt en nog steeds
reikt.
bijvoorbeeld een kinder
die een tijdje de pil heeft
anger wil worden en het
an geven deze mensen de
ellijk de schuld. Voor de
id is echter dat de vrouw
de tien procent on vrucht-
jksgemeenschappen
pen die de pil gebruiken
:ren is volgens prof. Has-
ien uit de lucht gegrepen,
n bewijst het feit, dat bij
meeste vrouwen de eier-
middellijk na het staken
Igebruik weer gaan wer-
n een snelle veroudering
is.
gebruik van de pil (een
mer) zijn net zoals tü-
vangerschap de eier-
gelegd. In ontwikkelings-
ir aan geen enkele vorm
ceptie wordt gedaan, zijn
ouwen permanent zwan-
hebben een kind aan de
uleren doorgaans maar
hun leven, terwijl zij „in
nd driehonderd ovulaties
men hebben. Van 'n snel
le veroudering is bij deze vrouwen
bij wie net zoals bij de pilgebruik-
sters de eiers tokken dus vrijwel
nooit werken geen sprake.
Waar het prof. Haspels om gaat
is dat bij pilgebruik de medische be
geleiding zo goed moet zijn dat het
kleine percentage vrouwen dat beter
op een ander middel kan overgaan
bijvoorbeeld in verband met verho
ging van de bloeddruk) er snel wordt
uitgehaald.
Bijwerkingen
Bijwerkingen van de pil. zo in een
rijtje onder elkaar kunnen de indruk
wekken dat het toch wel om een ui
termate gevaarlijk middel gaat. Prof
Haspels wuift de bezwaren allerminst
weg, maar stelt aan de andere kant
dat vrijwel elk medicijn heel wat
bijwerkingen heeft. Het gaat echter,
zoals met alles om de afweging van
belangen.
Overzicht
Prof. Haspels gelooft dat veel man
nen en vrouwen op het ogenblik be
hoefte hebben aan een duidelijk,
niet-emotioneel geladen overzicht
van de bijwerkingen van de pil. Om
aan dat zeer gerechtvaardigde ver
langen te voldoen heeft hij een der
gelijk overzicht voor ons samenge
steld.
De Utrechtse hoogleraar was on
langs in New York op het zesde we
reldcongres der gynaecologie, waar
op uitvoerig over de pil is gespro
ken. Zijn overzicht, dat hieronder
volgt, bevat de conclusie van dat
New Yorkse congres van de werk
groep van artsen die zich over de ge
hele wereld speciaal met anti-concep
tie bezighoudt.
ren geleden in de Nederlandse litera
tuur gepubliceerd. Na het staken van
de pil gaat de bloeddruk weer terug.
Daarom is controle van de bloeddruk
bij iedere pilcontrole noodzakelijk.
Suikerziekte
Trombose
Het verband tussen het gebruik
van de pil en het optreden van trom
bose wordt aangenomen. Deze com
plicatie is echter zeer zeldzaam.
We waren het erover eens. dat bij
vrouwen met in de voorgeschiedenis
een trombose, een ernstige hartziek
te of bepaalde bloedziekten de pil
niet moet worden voorgeschreven in
dien andere methoden van geboorte
regeling acceptabel zijn.
Het is in dit verband aanbevelens
waardig zes weken voor een grote
operatie en tot twee weken erna
een andere vorm van geboorten rege
ling te adviseren.
Prof. dr. A. A. Haspels
aangewezen middel
De onlangs door de Britse com
missie voor de veiligheid van genees
middelen gegeven adviezen door de
Nederlandse hoofdinspectie voor de
volksgezondheid voorzichtiger en be
ter geformuleerd) dienen te worden
opgevolgd. Dit houdt in, dat men bij
voorkeur een pil zal geven met min
der dan 100 microgram oestrogenen.
Hoe groot is nu het risico van
trombose en embolie?
Afhankelijk van de leeftijd kan me
per jaar 1.5 3 sterfgevallen per
100.000 vrouwen die de pil gebrui
ken verwachten. In Nederland is de
moederlijke sterfte bij zwangerschap
en geboorte 21 sterfgevallen per
100.000 geboorten per jaar.
Om het voor mijn patiënten dui
delijk te maken: het gevaar dat men
loopt bij één zwangerschap staat ge
lijk met 6—12 jaar pilgebruik.
Kan men het door de pil veroor
zaakte trombosegevaar verminderen?
Ja. door een halfjaarlijks onder-
I zoek door een arts. Deze dient zich
zorgvuldig met de voorgeschiedenis
van de patiente bezig te houden en
bijvoorbeeld speciaal te letten op het
bestaan van vroegere trombose en
verergering van spataderen.
Gezwel «roei
Er is een aanwijzing dat gezwel
len van de baarmoeder minder voor
komen bij pilgebruiksters.
De pil bestaat uit twee stoffen. De
oestrogenen en de progestagene stof
fen. De laatste worden als genees
middel bij sommige soorten kanker
van de baarmoeder gebruikt. Som
mige borstgezwellen groeien bij ge
bruik van hormonen, andere worden
juist kleiner
Vandaar het reeds lang gegeven
advies geen pil te geven aan vrou
wen die een gezwel van de borst
hebben of hebben gehad. Uit voor
zichtigheid laten wij dit advies zo
wel voor kwaadaardige gezwellen
als voor goedaardige gezwellen gel
den
Er bestaat geen aanwijzing dat de
pil in de tegenwoordig gegeven do
sering enig ongunstig effect heeft op
kinderen geboren uit moeders die
met de pil zijn opgehouden, uit vrou
wen die zwanger werden tijdens het
gebruik van de pil of van moeders
j die hun babie6 borstvoeding geven.
Borstvoeding
Er zijn aanwijzingen dat tabletten,
die oestrogenen bevatten een ongun-
stig effect kunnen hebben op de pro-
i duktie van melk in de borstklieren
De progestagenen alleen hebben geen
effect op de produktie van melk
I In de lactatie-periode treedt vaak
geen ovulatie vrijkomen van eitje-
op. Toch kan men niet op een ge
boortebeperkende werking van de
I lactatie rekenen en het is volkomen
onbetrouwbaar om te denken dat
geen zwangerschap zal optreden tot
de eerstvolgende menstruatie na de
bevalling.
In zeldzame gevallen is hoge
bloeddruk geconstateerd door ge-
bruik van de pil Dit werd reeds ja-
Alle artsen waren het er over eens.
dat er veranderingen plaatsvonden
in de suikertolerantie bij sommige
vrouwen die de combinatiepil gebrui
ken. Deze veranderingen zijn gering
en verdwijnen meestal spoedig
Er zijn geen aanwijzingen dat de
diabetes vaak ontregeld zal worden
door gebruik van de pil. Wel is aan
vankelijk extra bloedsukercon' role
gewenst en sommige suikerzieken
hebben bij pilgebruik iets meer in
suline nodig
V ruchtbaarheid
Aanvankelijk dachten vele artsen
dat er na gebruik van de pil een ver
hoogde kans op zwangerschap zou
bestaan. Men sprak van een „re-
bound"-effect. Dit is nooit bewezen
en ik geloof daar niet in. Enkele vrou
wen met onregelmatig, vaak gering
bloedverlies met lange tussenperio
den hebben na pilgebruik niet meer
gemenstrueerd. Op bijna 300 vrouwen
die met de klacht amenorrhoe (geen
menstruatie) op onze hormoonkli
niek kwamen waren slechts 4 vrou
wen die de pil hadden gebruikt.
Meestal gaan de overia weer wer
ken en is de vruchtbaarheid hersteld
na stimulatie met geneesmiddelen
waarover wij sinds enkele jaren de
beschikking hebben. Het is duidelijk
dat men een jong meisje niet de pil
moet geven alleen om haar menstru
atie regelmatig te doen verlopen.
Is betrouwbare anticonceptie ge
wenst. dan moet voor en tegen goed
worden overwogen.
De artsen in New York zagen geen
reden een pauze in te stellen na eni
ge tiid ptleebruik In miin eieen prak
tijk raad ik alleen vrouwen die nooit
zwanger zijn geweest na 2 laar een
pauze aan. In deze pauze wordt de
ochtendtemperatuur ongenomen om
de eerstvolgende ovulatie vast te
stellen.
Psvcbi«<he storingen
Veranderingen in gemoedsgesteld
heid en libido zijn beschreven Zo
wel veranderingen ten gunste als
ten ongunste werden door alle artsen
gezien en zijn moeilijk in getallen ob
jectief weer te geven.
In enkele gevallen was libidover-
lies of een depressieve stemming een
reden de vrouw een andere vorm van
geboorten regeling voor te schril ven.
Streekmuziekschool „Rijnakkoord":
LEIDERDORP Dat er onder de
jeugd gelukkig nog steeds belang
stelling bestaat voor praktische mu
ziekbeoefening konden we vrijdag
avond meemaken. De Leiderdorpse
streekmuziekschool 'Rijnakkoord' gal
in de Scheppingskerk haar leerlingen
de gelegenheid hun beste beentje
voor te zetten. Het spel van deze
jongelui mag uiteraard niet verge-
lenken worden met dat van beroeps
musici. Men kan slechts verbaasd
staan over hetgeen ze in relatief
korte tijd bereikt hebben. Ook zal
men even moeten wennen aan de
ietwat ongebruikelijke samensteling
van het schoolorkesttwee violen en
celh. en verder uitsluitend blaasin
strumenten.
Voor deze avond past maar één
woord: ontwapenend. De violiste
Maartje ten Hoorn bespeelde dit in
strument nog zonder vibrato, hetgeen
elke verkeerde intonatie onmiddel
lijk verraadt, maar zij bracht het er
goed van af. De fluitiste Nelleke van
Vliet braoht een sonate van Ema
nuel Bach op virtuoze wijze ten ge
hore. waarbij zij in Arno Koolloos
een goed volgende begeleider vond.
Spanningen
Bij vele patiënten of wellicht beter
cliënten is er door de publicaties
van de laatste tijd paniek ontstaan
Deze paniek richt veel schade aan
Er zullen onvermijdelijk naast aller
lei spanningen in huwelijken en rela
ties ongewenste zwangerschappen
door ontstaan, met als gevolg een toe
vloed van aanvragen om abortus.
Conclusie van dit alles: goede me
dische controle is noodzakelijk!
HAARLEM <GPD> De drieja
rige Frank Slobbe uit Haarlem heeft
zaterdagmiddag een val van twaalf
meter overleefd. De jongen stortte
omlaag uit een raam op de derde
verdieping van het gebouw van C
en A waar hij tijdens het winkelen
aan de aandacht van zijn ouders was
ontsnapt In een steeg werd hij
enige tijd later bewusteloos aange
troffen. Bij onderzoek in het zie
kenhuis bleek de kleuter echter niets
te mankeren.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Het
bestuur van de groenteveilingvereni-
g.ng Katwijk en Omstreken, de leden
van de financiële commissie en bijna
het gehele personeel veelal met hun
dames maakten hun jaarlijks zomer-
reisje.
In twee autobussen reed men
's morgens om acht uur van de
Rijnstraat weg en via Aalsmeer en
Hilversum werd de Leusderheide op
gezocht, waai* het gezelschap even
pauzeerde voor een kopje koffie. Er
werd doorgereisd naar het Safari
park bij Arnhem en daarna naar de
Juliana toren bij Apeldoorn, waar de
lunch zich liet smaken.
De terugreis bracht het gezelscuap
naar het restaurant Elfhoeven bij
Reeuwijk voor het diner.
Omstreeks middernacht arriveerde
men weer in Katwijk.
Burgerlijke Stand
van Leiden
GEBOREN
Jacoba, d. c. H W. Scheffers en R.
Vermeer, Hendrik Willem, z. v H W
Scheffers en R Vermeer. Miranda
Bianca, d. v. P. W. van der Holst en P
Hoek, Marcel, z. v. F. Fokkema en S
c n der Velden. Ransing Srawan z.
v. K. Ramrattan en S. J. Bhagwandlen
Patrlcius Wilhelmus Johannes, z. v. A
G. van Rhijn en A J. H. Preenen, Jo
hanna Jacoba Maria, d v. A. J. Straat
hof en J. M. van den Barselaar
Jacqueline Helen, d v R H. de
Vreugd en N. van Duijn, Jaco Izak,
z. v. I Zirkzee en E. van der Zeeuw
Hendruk Cornelia, z. v A Zwaan en
K. van der Plaa. Petrljs Johannes, z.
v. J. W. Warmenhoven en J M Lan-
geveld Fabienn e Angelien Renate.
d. v. J. W. de Wit en J E Heuzen,
Jozef Antonlus Wilhelmus, z v. W.
A. J. Stikkelman en J B H. Schelvis.
Jasper Ruben, z. v, J Wolthuis en J
A de Jong. Paacale Petrljs Johannes
Leon&rdus. z. v. H. L C. van Paridon
en J. M. E. van den Berg
GETROUWD
G A. Vette en G N. Scherpenzeel
G. F de Horn en S Mleremet, P. T
Hon6beek en C. C. J. Vogelenzang.
OVERLEDEN
J. van dern Haven, m., J. C. van
der Hek. m.. C M. P. Devllee, w. v W
B. van Beek, B. N. Gevers, m.. P. Re-
neman. m., L P. van der Geer. m.,
G. Remmelzwaal, m J M J. van Loe-
nen. w. v. A. J. Bronkhorat. E P
Spierenburg, m
j Een interessante suite van Christian
Witt werd welhaast vlekkeloos ge
speeld door een kwartet, gevormd
door 2 diskant-, een alt- en een bas-
blokluit, het geheel ingestudeerd door
mej. Carrière.
Het paradepaardje van de muziek
school was op deze avond Liesbeth
Hinderdael, die de soliste was in een
\Toeg pianoconcert van Mozart
Vooral m de cadens vormde zij een
toonbeeld van zelfverzekerdheid. Haar
taak was hiermee nog niet volbracht,
want zij moest later nog enkele so
listen begeleiden. Het is uiteraard
ondoenlijk om alle medewerkenden
met name te noemen: allen hebben
megeehopen om deze avond te doen
slagen.
Tenslotte kan ik het niet nalaten
om diegenen een hart onder de riem
te steken die een snaarinstrument
hebben gekozen: hierbij ziet men
immers minder gauw resultaat dan
bij andere instrumenten. Mogen zij
volharden in hun worsteling, want
Ge grote orkesten schreeuwen om
strijkers.
R. G. HARMS
LISSE Een programma gewijd
aan de Franse meester Cesar
Frank, een organist van reputatie.
Simon C. Jansen, een voor het Fran
se repertoire zeer gelukkig gedispo-
"eerd instrument en de fraaie akoes
tiek van de Sint Agathakerk in Lis-
I se vormden de componenten tot een
prachtig orgelrecital aldaar op zater
dagavond.
Op 38-jarige leeftijd viel Cesar
Franck de eer te beurt tot organist
benoemd te worden aan de juist vol-
1 tooide St. Clotilde in Parijs, waarin
de meester van de orgelbouw Cavail-
lë Coll een nieuw orgel had gebouwd.
Dit instrument is voor Franck een
inspirator geweest; de prachtig
ste melodische gegevens vloeiden uit
zijn pen. getuige zijn in die pc-
I riode geschreven Six Pièces. waarvan
op deze avond de Fantasie. Prlère en
Finale werden uitgevoerd. Er aan
vooraf waren gegaan Choral II. Sept
Pièces in ré uit l'Organiste en Pièee
Héroique.
Francks drie koralen dienen te
worden gezien als fantasieën op een
koraalgegeven. Op latere leeftijd tot
stand gekomen, geven zU een wel
zeer duidelijk beeld van de rijpere
romanticus, zeer bezonken en daar
door wel eens breedsprakig en dus
niet zo bondig als de stukken uit
l'Organiste. die ook weer door dit
orgel in een gunstig licht werden
geplaatst.
Pièce Héroique maakt zijn titel wél
waar. De heroïsche ontwikkeling van
I de ook hier weer opmerkelijke gege-
vens is indringend. Jansen vertolkt
al deze werken voornaam en uit de
aard der zaak volkomen gaaf. Per
soonlijk zou ik me sommige interpre-
taties wat gepassioneerder voor-
stellen, hoewel ik me haast te zeg
gen. dat Cesar Franck zijn meester
werken schreef op een leeftijd, waar
in de bezonkenheid evident is.
En zo hoorde men nog de drie ge
noemde stukken uit Six Pièces.
waarvan de Finale vooral imponeert
door de dialoog tussen heroïek
en lyriek, die volgt na de obce-
derende pedaalsolo.
De Orgelkring Bollenstreek is met
deze Franse avond wel gelukkig ge
weest.
H. W.
In de Leidse Schouw-
zaterdagavond door de
N'azakat en Salamat Ali
Sten uit enkele klassieke
raga's ten gehore ge
ls een toonladdermelodie
•lillende toonreeksen ge-
Hierop wordt onmiddel-
teiseerd zodat vaak bij
het „thema" niet meer
a is. Van de meer dan
»s die er oorspronkelijk
nu niet meer dan vijf-
L Bij het ritme gaat
i de kortste tijd waarin
*ep kan worden uitge-
matra. Het belangrijk-
ritmiek is de tela, een
Jtot 128 slagen, die door
kleinere groepen wordt
verdeeld tanga's), meestal van 5 tot
8 slagen. Tijdens zijn improvisaties
gebruikt de zanger imitaties van het
geluid van de trommen. Hiermee zij
slechte een tipje van de sluier van
de Aziatische muziektheorie opge
licht.
Voor Westerse oren is het wel even
wennen aan buiteneuropese muziek.
Men mist het regelmatige ritme, de
verscheidenheid aan akkoorden en
de afwisselende opbouw van wes
terse muziek. Het basisinstrument,
de Tanbur. geeft tijdens de gehele
raga steeds hetzelfde zinderende ak
koord dat nooit oplost; de Svara-
mandala. het kwartcirkelvomnge
zusje van de Perzische Quanun.
brengt steeds de basistonen van de
raga ten gehore. De Pakistaanse mu
ziek moet het voornamelijk hebben
van een ritme dat tergend langzaam
wordt versneld tot een climax. (De
Ali Brothers sloegen dan ook flinke
stukken over). De bespeler van de
tabla ('bestaande uit twee trommen)
heeft dan ook een zeer belangrijke
taak, waarvan Shaukat Hussain
Khan zioh zo voortreffelijk kweet,
dat het Leidse publiek waarlijk in
de roes werd meegesleept. Ghulam
Mohammed Khan bespeelde de Sa-
rangi. een strijkinstrument met vier
melodie- en meestal veertien reso
nantiesnaren. Bij gezongen raga's
behoort de Sarangispeler de zanger
telkens na enkele tellen te herhalen,
zodat een canon-effect verkregen
wordt. Al met al een buitengewoon
interessant gebeuren, dat de niet ge
heel gevulde zaal tot groot enthou
siasme bracht.
R. G. HARMS
AMSTERDAM (GPDi De
Amsterdamse Koopmansbeurs
bood zaterdagavond onderdak
aan een 'happening' op toneelge
bied zoals er in ons land nog nooit
één is geweest. Het Teatro Libero
uit Rome gaf er een voorstelling,
zo onvergelijkelijk van conceptie,
zo uitbundig van aard en zo mee
slepend in zijn effect op de toe
schouwers, dat het publiek wild
van enthousiasme raakte.
Het spel dat werd vertoond, was
gebaseerd op het 16e eeuwse roman
tische epos ..Orlando Furioso" („De
Razende Roeland") van bijna 40.000
versregels waaraan Lodovico Arios-
to, secretaris van een adelijke kardi
naal in Ferrara. teen Jaar lang iede
re minuut van zijn vrye tijd heeft
zitten dichten. Maar het Teatro Li
bero gebruikt slechte een twaalftal
fragmenten daarvan, die bij elkaar
nog geen twintigste deel van het
eindeloze epos uitmaken. De inhoud
van die reeks fragmenten is niet na
te vertellen, want het is een wirwar
van onwaarschijnlijke maar niette
min opwindende gebeurtenissen die
te maken hebben met „Jonkvrouwen,
ridders, strijd en liefde" zoals de
aanhef luidt) maar ook met dra
ken. feeën, tovenaars, gevleugelde
paarden, onzichtbaar makende rin
gen en mannen-moordende amazo
nes.
De leden van het Romeinse ge
zelschap hebben die elementen van
Ariosto 's dichtwerk gebruikt als ma
teriaal voor een spectaculaire verto
ning waarin de wilde romanteek van
de renaissence heel imposant maar
tegelijk met vernietigende humor
wordt weergegeven.
De regisseur, Lu ca Ronconl, heeft
zijn „Orlando Furioso" terecht ge
karakteriseerd als „theater van de
Ironie" maar de opvoering is veel
meer dan alleen een ironische her
schepping van een stukje allang
voorbije ridderromantiek. Het is een
grandioze verwezenlijking van de
moderne wens om toneel te maken
waarbij de conventionele theater
vormen worden doorbroken, waarbij
de toeschouwers fysiek kunnen wor
den betrokken en waarbij recht
streeks contact tussen spelers en kij
kers wederzijds inspirerend kan
werken. Maar terwijl vrijwel alle an
dere theater-experimenten dit probe
ren te bereiken ln kleine ruimten
met een beperkt, dikwijls snobistisch
publiek van intellectuelen, richt het
Teatro Libero zich onmiskenbaar tot
de grote massa, met inbegrip van dat
deel van het schouwburgpubliek dat
zich meer en meer afgestoten voelt
door het moderne toneel. In „Or
lando Furioso" wordt ongeneerd te
rug gegrepen naar het oeroude volks'
toneel, met gebruikmaking van ele
menten uit de drakerige kerm issfeer
die eens een van de attracties van
onze schouwburgen vormde. Maar dat
alles gebeurt in dit geval met eerlijke
artistieke middelen waartegen geen
toneelvernieuwer bezwaar kan heb
ben.
P.S. Het spektakel is vanavond en
morgenavond te zien in de Haagse
Houtrusthallen.
SIMON KOSTER.
