Picasso's testament desillusie voor Frankrijl
Wim Odébrein99 van
het amateurtoneel
Psychedelische ervaring
Ga eens op de theatertoer
ZATERDAG 30 MEI 1970
PAGINA 21
BARCELONA (GPD) De opzienbarende schenking van
900 werken waarmee de beroemde schilder Pablo Picasso de
stad Barcelona en de internationale kunstwereld verraste, lijkt
een gevolg te zijn van een nog veel belangrijker gebeurtenis:
de 88-jarige Picasso heeft uiteindelijk besloten zijn testament
op te stellen.
Voor honderden miljonairs en museumdirecties in de hele
wereld, die steeds weer nachtmerries hadden van de plotse
linge overstroming van Picasso's op de kunstmarkt na de dood
van de schilder, die zelf het merendeel van zijn werk bewaarde,
»al dit een enorme opluchting zijn.
se republiek, die door de opstand
van de nationalisten van generaal
Franco ten onder ging. Voor Picas
so is het een werk dat hij wegen*
een opdracht maakte en dat dus niet
van hem ls. Want na het bombarde
ment van het Baskische stadje Guer
nica door de Duitse vliegtuigen die
Hitier ter beschikking had gesteld,
kreeg Picasso bezoek van een ont
stelde minister van de republiek, die
hem de toestand schetste en hem
zei: Pablo, daar moet JU een schil
derij van maken. Hoewel Picasso
nooit een cent betaald kreeg voor
dit doek, dat misschien één van zUn
grootste meesterwerken is. be
schouwt hU het als eigendom van de
Spaanse republiek. Dona Pilar ver
telde dat Picasso haar meermalen
had gezegd: Je kunt me voor Je mu
seum in Barcelona bUna alles vra
gen wat Je wilt. maar vraag me als
jeblieft nooit om Guernica.
ander huis moesten overbrengen,
hadden wU in een kamer waar hy
tientallen jaren niet was geweest
drie maanden nodig om van de deur
naar het balkon te komen, zoveel
schilderijen lagen daar opgestapeld.
Bijgelovig
Dona Pilar vertelde Picasso ook
van de verwikkelingen die zij had
gehad met de erfenis van Dan Jaime,
ondanks het feit dat deze een testa
ment had gemaakt. ..Picasso luister
de met intense belangstelling en ik
herinnerde mU, dat hij. die net als
alle Andalusiërs ontstellend bUgelo-
vig ls. nooit een testament had wil
len maken omdat hU niet van zUn
dood wilde horen spreken. Op een
goed moment onderbrak hU mU en
vroeg me of ik meende dat hy ten
minste, zoals Don Jaime, een testa
ment zou moeten maken. Ik wees
hem op zUn nogal ingewikkelde fa
milietoestand (het is toch een schan
de zoals zUn zoon Claude nu een pro
ces tegen hem houdt, terwUl Picas
so altijd financieel voor hem zorg
de) en op de complicaties die zUn
uitgebreide collectie ongetwUfeld zal
meebrengen als hy zou komen te
sterven. Picasso vroeg me de naam
van Don Jaime's notaris, een Bar-
celonees. met wie die zeer bevriend
was geweest en in wie hy absoluut
vertrouwen stelde. Korte tyd nadien
nodigde Picasso deze Spaanse nota
ris uit in Mougins, waar hU ander
halve week doorbracht. Dit belang-
ryke bezoek kwam aan het licht om
dat hU de man was die de schen
king van de 900 werken aan de »ad
Barcelona regelde. Maar de ware
reden van het lange notariële
verbiyf in Mougins was ongetwUfeld
de testamentaire inventaris van Pi
casso's enorme oollectie.
Picasso graag als „een der onzen"
voorstelt, was het geschenk aan Bar
celona reeds een teleurstelling. Het
testament van Picasso zou dit nog
wel eens kunnen verhogen. Men her
innert zich een van zyn uitspraken:
„Wanneer ik sterf zal men vracht
wagens uit Spanje moeten laten ko
men". Sinds De Gaulle's cultuurmi
nister André Malraux vergeefs Pi
casso een Frans paspoort wilde op
dringen en later zUn toorn uitlokte
door zyn atelier in ParUs als „natio
naal kunstmonument" te onteigenen,
voelt Picasso zich steeds sterker weer
naar Spanje getrokken Met zUn
laatste schenking is het Picassomu-
seum van Barcelona, met een col
lectie van meer dan tweeduizend
Picasso's beroemdste schilde
rij La Guernica.
stukken, reeds het belangrykse Pi-
cassocentrum van de wereld. Na Pi
casso's dood zal dit hoogst
waarschyniyk nog meer m zUn, want
een van Picasso's dierbaarste herin
neringen is zUn vriendschap met
Jaime Sabartes. Dona Pilar merkte
op: „Het ls ontroerend hoe hy nog
steeds talrijke werken biyft opdra
gen aan Sabartes en met hoeveel
zorg hy de krullen van de P. en da
S. tekent in de woorden Pour Sa
bartes". Het museum dat de vriend
schap van Sabartes en Pclasso ver
enigt, is op weg een uniek kunstcen
trum in de hele wereld te worden.
Ontroerend
•^CScH«OSaH»OScK»CScH»CSaK»OS<«SC6cK»<r8c«»c8a<»CSa<aK»cM^
ZOMER 1970. Ga eens op de theatertoer met vakantie. Of
zoals het Nederlands Centrum voor amateurtoneel het zelf
propageert: Zeven mogelijkheden om je vakantie of een deel
ervan te „verspelen".
27 JUNI—4 JULI in het Oolgaardthuis te Arnhem. Een
week moderne theatertraining met docenten uit België. En
geland, Duitsland, VS en Nederland. Leeftijd deelnemers 16
tot 23 'jaar. Kosten f 85,-.
11 JULI—8 AUGUSTUS: Boottheatergroep. Vier toeken toer-
ken aan een moderne produktie, die eventueel in het boot
theater op enkele watersportcentra zal worden opgevoerd.
1625 jaar. Kosten f 285.-.
18 JULI1 AUGUSTUS ook op Drakenburgh te Baam.
Twee toeken korte straattheaterprodukties maken en even
tueel opvoeren. 16 tot 25 jaar. f 150,- per persoon.
25 JULI—15 AUGUSTUS Campingtheatergroep op Dra-
kenburgh te Baarn. Drie weken spelen en improviseren. Even
tueel voorstellingen geven op campings. Leeftijd 16 tot 25
jaar. Kosten f 285,-.
1 AUGUSTUS8 AUGUSTUS Speelweken op Drakenburgh
te Baarn. Een week samen-spelen en samen-leven met me
dewerking van docenten van het Centrum voor Amateurto
neel en vormingsleiders van de Volkshogeschool Draken
burgh. Kosten f 100,- per persoon.
Inlichtingen en opgaven bii Jeugd en Toneel. Zandpad 28,
Maarssen, of bel even naar V^im Odé. tel. 034652543.
In Franse kunstkringen waar men
PICASSO
Goed geheugen
Don a Pilar bezocht Picasso verle
den zomer meermalen op zUn land
goed te Mougins in Zuid-FrankrUk
Ze spraken natuuriyk vooral over
hun verloren vriend Jaime Sabartes.
Ondanks zUn hoge leeftyd heeft Pi
casso nog een ongemeen goed ge
heugen. Toen Don a Pilar hem ver
telde dat zy tussen de oudste boe
ken van Don Jaime een portret had
gevonden dat Picasso aan het begin
van deze eeuw in Barcelona van
hem had gemaakt, viel Picasso haar
in de rede: Je bedoelt zeker dat
portret waar hy op staat met een
rode hoed en drie gekleurde veren?
En dat terwyi Picasso's produktie
sinds die dagen reeds in de duizen
den schilderyen, tekeningen enz.
loopt en dat hy nog steeds gemakke-
ïyk een vyf tien tal werken per
maand maakt. Het merendeel van
deze miljoenen kunstschat bewaart
Picasso zelf in zUn verschillende hui
zen in Frankryk.
Dona Pilar merkte glimlachend op:
zyn eigen creativiteit dwingt hem
voort. Hy is een man de in een ka
mer begint te werken, de ene schep
ping op de andere stapelt en wan
neer de hele kamer vol is de deur
dicht trekt, de sleutel in zyn zak
steekt en in een andere kamer be
gint. Toen de Franse regering hem
een van zyn ateliers in Parijs ont-
j eigende een ontzettend dom besluit
waar zy nog lang spUt van zal heb-
ben) en wy de schilderyen naar een
wy danken deae onthulling aan
•en van de voornaamste Picasso-ex-
perts en persooniyke vriendin van
de schilder: Dona Pilar Solano, con
servatrice van het Barcelonese Pl-
casso-museum. Zy was jarenlang de
Intieme medewerkster van Picasso's
beste vriend, de Barcelonees Jaime
Sabartes. wiens overlyden nu twee
Jaar geleden er toe leidde dat Bar
celona het voornaamste Picasso-cen-
trum van de hele wereld is gewor
den.
Dona Pilar legde dit tydens ons
Interview uit met twee anecdotes,
die Picasso ten voeten uit tekenen:
een van Picasso's grootste zorgen
was altyd er op toe te zien, dat het
Don Jaime, die de laatste tyd erg
riek was, aan niets zou ontbreken.
Maar om zyn gevoelens n iet te
krenken, schonk hy hem vooral eigen
werken, waarschyniyk in de mening
dat Don Jaime die zo nodig wel zou
verkopen. Don Jaime dacht daar
echter niet aan. zodat hy uiteinde
lijk een grote collectie had. Kort
voor Don Jaimes dood vroeg Picas
so hem wat hy daarmee dacht te
doen. Don Jaime antwoordde dat hy
de collectie aan Picasso's geboorte
stad Malaga wilde schenken voor het
Groot Picassomuseum. De reactie
van Picasso was: Maar Jaime, ben
JU soms in Malaga geboren? Zo
komt het dat Barcelona, wegens Pi
casso's diepe vriendschap voor Don
Jaime, als erebewUs aan Sabartes
de voornaamste Picasso-stad van de
wereld wordt.
De tweede anecdote van Don a Pi
lar verklaart haar huidige betrek
king in Barcelona: Picasso voelt
zich sterk verbonden aan zyn
eigen verleden en zyn scheppingen
waar hy moeilUk afstand van doet.
Het museum in Barcelona is het
enige dat uitsluitend aan zyn werk
is gewyd en hy had graag een ver
trouwenspersoon hier om het zuive
re karakter van het museum te be
waren. Toen Don Jaime gestorven
was, dacht hy meteen aan my en
paste zo een soort kleine „chanta
ge" toe om mUn benoeming te ver
krijgen. Hy lichtte de burgemeester
van Barcelona in, dat hy zyn we
reldberoemde serie „Las Meninas",
waarin hy het bekende schildery
van Velasques deel voor deel analy
seert, aan de stad wilde schenken.
Tegeiykertyd duidde hy aan dat ik
de beste persoon zou zUn om de lei
ding van het museum op me te ne
men. Ik was toen nog in Parijs van
wege de verwikkelingen rond Don
Jaime's erfenis en kreeg bezoek van
een vertegenwoordiger van de stad
Barcelona, die mU mUn benoeming
bracht. HU belde Picasso in zyn huis
naby Nice op, maar hy liet zich niet
opjagen en verzekerde dat hy ons
wegens de slechte telefoonlyn
van mU verwachtte. Pas toen hy een
tuatie hier niet verandert. Het re-
handen had. nam hy de telefoon op.
belde naar Barcelona en vertelde de
burgemeester dat hU „Las Meninas"
kon laten afhalen
Verontwaardigd
Picasso gaat in zyn contacten met
de overheid van het hedendaagse
Spaanse regime zeker niet over één
nacht Us. HU laat zich niet van zyn
stuk brengen. Sinds 1935 heeft hy
geen voet meer in Spanje gezet en
zal dat ook niet doen zolang de si
tuatie hier niet veranderd. Het re
gime heeft om prestigeredenen ge
probeerd deze houding van Picasso
te wijzigen of tenminste te verdoe
zelen, maar tevergeefs. Zo probeer
de Spanje's nieuwe directeur-gene
raal voor schone kunsten onlangs
weer Picasso's politiek meest gela
den schildery, „Guernica", dat mo
menteel in New York is. naar Ma
drid te krygen. Picasso weigerde
verontwaardigd. Voor hem is de
kwestie heel duideiyk: het doek
hoort niet hem toe, maar de Spaan-
ADVERTENTIE
MAARSSEN (GPD) Wim Odé (geboren en getogen Schiedam
mer, inmiddels burger van de stad Breukelenis een van de „brei
nen" in het Nederlands Centrum voor amateurtoneel in Maarssen.
Zijn taak is het „begeleiden, opzetten van jeugdactiviteiten op to
neelgebied".
maar het ligt beslist niet op ons ter-
HU vergoeiykt meteen: „In wezen
is het niet alleen jeugdamateurto-
neel. Er zyn vooral de laatste Jaren
veel open activiteiten bijgekomen zo
als speeldagen, festivallen, speelwe
ken".
Wim Odé is 28 Jaar. Meteen na zyn
tyd als dienaar voor het vaderland
in het leger dat ons boter, kaas en
eierenland verdedigt, kwam hy by
Jeugd en toneel terecht. HU zit er
nu 6 Jaar. „Ik ben er ingerold na
anderhalve maand studie sociologie.
Door allerlei omstandigheden ben ik
toen niet doorgegaan. Nu doe ik
naast dit werk sociale academie"
De failliete inboedel van Jeugd-
amateurtoneel leven inblazen?
Odé: „De jeugdsectie heeft wei
binding met het amateurtoneel,
rein om verenigingen te begeleiden.
De hele tendens in het Centrum
voor amateurtoneel is op het ogen
blik steeds minder richten op de
verenigingen en steeds meer doen in
cursussen. Wy zUn geen club die be
langen moet behartigen, maar een
club die moet vormen".
En het bestaande amateurtoneel
dan?
Odé: „Ja, het is niet altyd hele
maal in overeenstemming met de
waarheid. Maar het is wel t« begrij
pen dat ze beschouwd werden als het
„knullerige" toneel. Ze zyn soms
weinig kritisch op artistiek gebied.
Daarom ook hebben ze hun naam
niet mee En nog wat: sinds 1955
neemt het verenigingsleven steeds
meer af. Vooral by de jonge genera
tie zie Je dat de rryetijdsbestedlng
zich heel anders ontwikkelt".
Vandaar Jullie toneel weken,
boottheatergroepen en andere expe
rimenten?
Odé: „Er blijkt grote behoefte aan
te bestaan. Alles wat wU in dat op
zicht doen slaat aan. Speeldagen,
theater-nu-produkties biyken altyd
en eeuwig te lopen. Ik geloof dat het
belangrijkste het karakter is. Ze zUn
vriJblyvend. Er wordt gespeeld op
bet raakvlak van het theates. De
mensen houden zich ook bezig met
beweging decor, geluld, licht. Dat
rotzooien is de behoefte".
Waar het verenigingsleven
steeds minder wordt, komen Jullie
dan niet financieel in de knel te zit
ten?
Odé: „Door dat vrijbiyvemde kry
gen we Inderdaad steeds minder
geld. We worden gesubsidieerd voor
55 pot. Maar van die 1.2 miljoen
die omgaat moeten we 45 pet. zelf
opbrengen. Tot nog toe is het gelukt,
maar we zUn wel bezig ons te be
zinnen op een beetje meer grip op
de lossere groepen We zoeken naar
een andere lldmaatschapsformule".
Jullie zyn wel plooibaar dus?
Odé: „We zUn nu een beetje be
zig om byvoorbeeld het straatthea
ter te bekyken. We hebben al ge
hoord van 50 groepen. En dat is
maar een deel. Misschien de helft
van wat er totaal bezig ls Dan heb
ben wy contracten met actiegroepen.
BUv. Dolle Mina, Tomaat. Maar ook
met het beroepstoneel. Zy zitten in
dezelfde hoek als wy. De hele crisis
draait toch om hoe wil je de men
sen toneel brengen en wat voor to
neel dan? Het actief element wordt
by beroepsgezelschappen ook steeds
essentiëler. Breng jongeren met een
speelsituatie In aanraking en kyk
dan of Je een behoefte creëert. Een
parallel die je in de hele maatschap-
pU aantreft: alles wordt steeds
speelser. Men wil toneellaboratoria
waardoor Je mensen aan het spelen
zet".
Jouw mening?
Odé: „Dit zUn credo's van mezelf
Het klinkt allemaal wel erg abso
luut, maar lk heb depraktyk om me
heen. De roep van alle groepen naar
identiteit. Iedereen wil duideiyk la
ten zien waar ze staan, laten zien
welk gezicht ze hebben We raken
steeds verder los van de „schoon
heid" en komen steeds meer terecht
by het functionalisme. De invloed
van de subcultuur wordt zó groot
dat de gevestigde instellingen dingen
gaan overnemen. Zo vreet de sub-
amateurtoneel-cultuur zich in".
Speel Je zelf toneel?
Odé: „Als er toneeldag en of we
ken rijn. doe ik mee. Zonder me te
bedenken. Ik vind het erg fyn en
j daarby geloof lk dat Je dit gewoon
aan den ïyve moet ondervinden. Nou
j Ja. toneelspelen is een groot woord.
Ut do» gewoon mee, begrijp Je wei"-.
Timothy Leary, Ralph Metz-
ner, Richard Alpert: De
psychedelische ervaring (ver
taling), De Bezige Bij (Am
sterdam).
Dtt boek draagt als ondertitel
„Een handboek gebaseerd op het
Tibetaanse Dodenboek". Er zyn
desondanks vyf lieden aan te
pas gekomen om het op de we
reld te helpen, te weten drie
schrUvers en twee vertalers. By
de laatst en Is Simon Vinkenoog,
die er wel vanaf weet. Dat is nog
niet alles. Vooraf gaat een citaat
van Aldous Huxley uit zyn „The
Doors of Perception". In de al
gemene inleiding worden eerbe
wijzen uitgereikt aan W
Y. Evans-Wentz, die de redactie
had voor de Engelse uitgave van
het Dodenboek, aan C. G. Jung,
welbekend en aan Lama Anaga-
rika Govinda die een commen
taar heeft geschreven by het
Dodenboek
Om van dit boek alles te
snappen en deelachtig te worden
Jammer dat er geen begrip
pen index by is moet men
zorgvuldig en aandachtig lezen.
Het Tibetaanse dodenboek be
staat. als lk wel begrUp uit drie
gedeelten, de drie Bardo's. die
drie handeleidingen rijn tot het
bereiken van inneriyke bevrU-
ding en verlichting Er achynt
n.l ln leder mens een onpeilba
re hoeveelheid herinnering tan
oerbegin, aan voorgaande dood
hergeboorte (incarnatie) ver
borgen te liggen en het doel van
de leer van de Ti be tan en is
de mens via een bepaalde toe
stand van onthechting te bren
gen tot erkenning van deze oer-
gebondenheld die aeer in atrfyd
is met de daagss stoffelijke ge
bondenheid. Hy of zy die een
maal deae verheldering heeft
ondergaan, schynt van oude
plagen zoals Jaloezie, reesenti
ment, angst verloet te zfyn en
in deae staat, ook by terugkeer
tot het heden, te bltjven to ver
lichting Want dit ik-verlies, be
werkt door psychedelica of wat
ook de yogaooncentratle ïykt
me overigens een wel moeilijkere
maar minder gevaarlijke metho
de schynt een vorm van stre
ven in te houden vóór de ïyfeiy-
ke dood, die degene die deze er
varing deelachtig is geworden
de .reiziger" wordt hy genoemd
in staat stelt het proces van
dood en wedergeboorte te beheer
sen. Het Tibetaanse Dodenboek
zegt de bevrijding te kunnen
verschaffen tussen leven en we
dergeboorte de toestand die de
mensen dood noemen gevat in
symbolische taal. Het boek is
verzegeld geweest met de zeven
zegels van het zwygen. Het mag
Literaire kroniek
door
Clara Eggink
nu echter geopend worden om
dat 't mensenras op de splitsing
staat waar het moet beslissen of
tevreden te *Un met de onder
werping aan de stoffeiyke we
reld of te streven naar de ver
overing van de geesteiyke we
reld door te ontstygen aan zyn
zelfzuchtige wensen en door over
de grenzen heen te stappen, die
de mens om zichzelf heen heeft
getrokken. Om tot dit mystieke
doel, het bereiken van het
Boeddha-bewustzijn, te komen
en om te ontkomen aan de be-
wustrij nsvernauwing van de da-
geiyksheid, de spelletjessfeer.
Teneinde de geroepene een
flink eind op weg te helpen naar
die staat van diepe meditatie
en van verlichting, het ze
nuwstelsel volkomen ln rust,
waakzaam en wakker maar
vooral niet actief, geeft dit boek
behalve de drie Bardo's, die
men doorleven moet, enige tech
nische uiteenzettingen over psy
chedelische sessies. Ten eerste
moet men dit boek lezen
als voorbereiding op de sessie,
zodat men vertrouwd raakt met
de teksten en voorschriften van
het Tibetaanse Dodenboek, dat
overigens evenzeer een boek voor
de levenden is, waar herhaalde-
lUk op gewezen wordt. Drie che
micaliën die gebruikt kun
nen worden. zUn genoemd met
hun dosering erby. Desnoods
kan men voor de sessie iets in
nemen ter kalmering zoals li
brium en nog enige andere mid
delen die met name genoemd
worden. Dan volgt de zorgvuldi
ge voorbereiding voor de sessie.
Er moet een goeroe of meester
of gids aanwezig zyn om de „rei
zigers" geesteiyke leiding te ge
ven. Er moet een goede omge
ving worden opgebolwd die „bui
ten iemands gewone sociale en
interpersooniyke spelen ligt", er
moeten bedden en rustbanken
zyn en eten en drinken en
voorts de mogeiykheid om zich
in een ander vertrek af te zon
deren. Over de gedwongen af
zondering om te voldoen aan
een bepaalde aandrang van het
lichaam, wordt totaal niet ge
sproken en die ïykt my nu Juist
fnuikend voor een goede
oonoentratle.
Dit gehele werk is zeer interes
sant om te lezen en om wat op
de hoogte te komen van een be
zigheid die op het moment zo
zeer „in" is. Dat my persoon-
ïyk een zekere vrees bekruipt
komt niet voort uit 'n angst voor
„slikken" maar uit sommige
teksten uit de drie Bardo's, zo
als b.v. „Ais je ook maar een
seconde besluiteloosheid (de der
de Bardo» gelegenheid geeft,
zul je een lange, lange tyd el
lende hebben te verduren, ge
vangen in de oude gewoonten en
spelen". Myn ..oude gewoonten
en spelen" berokkenen my voor
lopig niet bepaald veel genoegen,
maar van een „lange, lange tyd
ellende" ls ook weer geen sprake.
