HORSING
IRIJFPROJECTOR
SJABLOON
SOCIAAL
SOFTWARE
SOLIDARITEIT
SPEELLEERKLAS
SPIEKEN
SPORT
SPIJBELEN
SPRAAKLES
STANDAARD
PROEFWERK
STARTMILIEU
STEMPEL
STENCILLEN
STICHTING VOOR
ONDERZOEK VAN
HET ONDERWIJS
STORY BOARD
STRAF
STREEFNIVEAU
STUDIELESSEN
STUDY CARREL
STUDY KIT
SUBSIDIE
SYNCHRONIE
TAAKUREN
TAALARMOEDE
TAALONTWIKKELING
TAALTEKORTEN
TACHISCOOP
TALENPRAKTICUM
TALKING-PAGE
TAPE TEACHING
TEACHING
MACHINE
TEAM-TEACHING
TECHNAMATION
TEGEMOETKOMING
STUDIEKOSTEN
TELEAC
>rvolg Schoolverzuim)
of rustig alleen te spelen,
verleg met de juf! Hier is geen
aars voor het starre: je bent op
hcol en nu moet je. Zeker niet
i het eerste kleuterschooljaar,
tgen het eind van het tweede
ar moet het kind weten dat je
et voor de pret van school weg
int blijven.
j b e 1 e n is een andere vorm
n schoolverzuim. Een kind dat
eer dan eens spijbelt vraagt om
tra zorg. Want spijbelen is
eglopen voor een taak die een
[id geacht wordt aan te kunnen,
at is hier mis? Is de taak te
aar voor dit kind? Is er een
cht contact met de onderwij-
r? Waarom wil het niet naar
hooi? Dit vereist overleg met
school en soms met andere
skundigen. om uit te zoeken
\ar het kind vandaan vlucht,
een kind eens een enkele keer
laat is. of weg blijft omdat
zo'n zin heeft om in de zon te
►en of om zomaar vrij en los
n alles wat te dwalen, dan is
helemaal zo vreemd niet op
hzelf. Elke dag opnieuw te
►eten werken is een plicht die
wassenen zelfs zwaar valt. Wie
niet jaloers op mensen die zo-
iar kunnen en durven banje-
Helaas is dit in onze samen-
[ing slechts mogelijk voor de
lividualist die niet op vaste tij-
n zijn natje en droogje en be-
nerming wenst. Aan zekerheid
)et je nu eenmaal een portie
Ijheid opofferen. Een vaste
fin houdt in: op je werk komen
'niet wegblijven als je geen zin
bt. En dat moet een kind wel
en, als hij tenminste die vaste
pn wil!
H.v.D.
•rscheid wordt gemaakt tussen
>orloofd en ongeoorloofd
tool verzuim; geoorloofd school-
rzuim is bijvoorbeeld het niet
school komen ten gevolge van
kte. Ongeoorloofd schoolver-
m komt veel voor op scholen,
I zijn gelegen in verouderde
onbuurten, waar de ouders der
rlingen de betekenis van het
lerwijs, voor de persoonsvor-
ng en maatschappelijke toe
rist van hun kind, niet voldoen-
onderkennen.
J.H.NG.
sing kan worden toegepast ten
zien van personeel, werkzaam
de scholen en van leerlingen;
het laatste geval pleegt men
r te spreken over „tijdelijke
ijdering".
:hoolbestuur kan ingevolge de
;bare rechtspositievoorschrif-
indien daarvoor gronden
aan aan een lid van het
eel, hetzij bij wijze van
iopige maatregel als inleiding
een strafontslag, hetzij bij
;e van disciplinaire straf een
•rsing opleggen. In de desbe-
'ende recntspositiereglemen-
is de mogelijkheid van beroep
;n deze maatregel voorzien,
;s in het belang van de rechts-
- ^rheid van het personeel.
leerling kan bij wijze van
jjl fmaatregel tijdelijk worden
li vijderd uit de les voor de
van het lesuur of maximaal
g£ ten hoogste vier achtereerv
M ende schooldagen. Ieder
liiolbestuur ofte wel het be
ll ;d gezag kan dit voor zijn
>ol regelen, zodat alle bepalin-
II op dit punt niet gelijkluidend
isn zijn.
tieve verwijdering van school
iians voor het voortgezet on
tijs van rijkswege algemeen
igeld. Volgens deze regeling
het bevoegd gezag onder op-
f van redenen overgaan tot
pitieve verwijdering van een
Jing, nadat zijn ouders of
{den in de gelegenheid zijn
ield hierover te worden ge-
rd.
rond van onvoldoende vorde-
len wordt een leerling niet in
loop van een schooljaar ver-
erd. Het kan wel geschieden
jrond van b.v. wangedrag.
ar
ft I-
J.V.
1^pver/iecfc/ Projector)
stukje over seksuele opvoe-
en voorlichting, verantwoor-
kheid van ouders en van de
Dl, deze keer. Wel de opmer-
dat ook in de klas de juf
met een dikke buik '-an
lopen en derhalve in ver-
iting is, dat het kindje van
if uit haar buik komt en dat
e poesjes ook niet uit de
komen vallen. Eerlijkheid is
noeder van de seksuele op
ing.
J.L.
is uitgestansde figuur of figuren in
een plaatje plastic. Hiermee kun
nen snel afbeeldingen en letters
getekend worden wat voor klassi
kale presentatie ook op de rol
van de overhead projector gebeu
ren kan (zie ook daar).
W.H.B.
Het begrip sociaal heeft verschil
lende betekenissen. Het wordt in
hoofdzaak gebruikt met betrek
king tot de maatschappij: sociale
misstanden, sociale voorzienin
gen, sociale wetenschappen. Ook
wordt het begrip sociaal in ver
band gebracht met de doelstellin
gen van het onderwijs, bij voor
beeld de sociale vorming der
leerlingen, waarmee onder meer
wordt bedoeld dat zij in het
groepsleven zich weten te hand
haven, aandacht hebben voor de
ander, belangstelling tonen voor
de maatschappelijke problema
tiek, enz.
J. H. N. G.
(zie Hardware)
aantal lesuren lichamelijke oefe
ning op de roosters. Het is echter
evenzeer bekend, dat velen voor
stander zijn - en terecht - van
uitbreiding van het aantal lesuren
gymnastiek. Het is n.l. zo, dat de
algemene lichamelijke toestand
zowel van de jeugd als van de
ouderen reden tot ernstige be
zorgdheid vormt. Men denke
slechts aan de resultaten bij de
keuring voor militaire dienst en
aan ziekte no. 1, die van hart- en
bloedvaten. Eén der voornaamste
oorzaken is het gebrek aan bewe
ging. Hierom is het van eminent
belang, dat de jeugd niet alleen
veel beweegt en oefent, doch bo
vendien door de school met zo
veel mogelijk sporten in kennis
komt en liefde ontwikkelt voor één
of meer daarvan. Zodoende leert
zij een gewoonte te maken van
dagelijkse beoefening van sport
in welke vorm dan ook. Dit dient
dusdanig „ingeslepen" te worden,
dat de mens dit als natuurlijke
behoefte gaat gevoelen, evenzeer
als hygiënische lichaamsverzor
ging. Het zal slechts zijn lichame
lijke fitheid ten goede komen en
zijn blijvende gezondheid op late
re leeftijd bevorderen.
In deze opzet vormt de
(schóol)sport mede een belangrij
ke factor. Door naast de gebrui
kelijke toernooien, die vooral ani
merend werken, ook cursussen in
te voegen krijgt het geheel rui
mere mogelijkheden en een beter
effect.
Het schoolzwemmen neemt -in ons
waterrijk land - terecht reeds
Elkaar helpen met werk, saamhorigheid
(zie ook Rivaliteit)
Solidariteit, heel iets anders dan ri
valiteit. Solidariteit is in de klas
saamhorigheid. Elkaar helpen
met het werk, elkaar voorzeggen
als er één in een beurt blijft ste
ken. Met elkaar het schoolelftal
luid aanvuren en niet klikken wie
van de klasgenoten dat gekke ge
luid maakte achter de rug van de
meester. Het toppunt van solida
riteit is het potje vet dat einde
loos op de krachel wordt gezet als
de bus de kinderen na een heer
lijk schoolreisje weer huiswaarts
voert.
H.A.E.
(zie ook Schoolrijp)
Een klas, die qua inrichting en
aanpak van de kinderen, op een
kleuterklas lijkt. De bedoeling
van de speelleerklas is de over
gang tussen kleuter- en lagere
school wat gemakkelijker te ma
ken. Het kind komt uit de spcel-
sfeer van de kleuterschool nog
vaak direct terecht in de werk
sfeer van de eerste klas. Geen
wonder, dat een aantal eerste
klassers deze sfeer niet aan kan
en veel minder presteert, dan we
van hen verwachten. De speel
leerklas wil, in een samengaan
van spelen en leren, de kinderen
eerst een goede werkinstelling
aanleren en pas daarna valt het
accent op het leveren van presta
ties.
J.L.
Iets doen, dat niet mag, doen we
allemaal extra graag. Zo gauw
het mag, wordt het minder aan
trekkelijk. Dit geldt ook t.a.v. het
afkijken. De sport is eraf, als ie
onderwijzer de klas uit durft te
gaan tijdens een proefwerk. Ieder
draagt de verantwoordelijkheid
voor zijn eigen werk en een af
dwalend oog ontmoet eerder een
afwijzend nee-schudden dan een
blik van verstandhouding. Een
kind, dat weet dat het voor zich
zelf werkt en niet voor de mees
ter, voelt zich sportiever bij een
eerlijke 7 dan bij een oneerlijke
9.
J.L.
In het kader van het onderwijs is
het meer gebruikelijk om in de
eerste plaats te spreken van li
chamelijke oefening of gymnas
tiek en daaraan sport te verbin
den. Voorts behoort in dit ver
band zwemmen afzonderlijk te
worden genoemd.
Het is alom bekend, dat er nu nog
steeds een aanzienlijk gebrek aan
gymnastieklokalen bestaat en dat
nog wel gebaseerd op het huidige
sinds jaren in dit verband een
vooraanstaande plaats in.
Onnodig te zeggen, dat het doel pas
bereikt kan worden geacht, wan
neer de situatie is bereikt, dat als
regel alle leerlingen de lagere
school mede met een zwemdiplo
ma verlaten.
J. V.
(zie Schoolverzuim)
(zie Bijlessen)
Standaardproefwerk in de basis
school, soms heet het een toets,
soms heet het een test. Het heeft
tot doel een inzicht te krijgen in
de vorderingen van de leerpresta
ties van het kind. In veel geval
len komt zo'n standaardproefwerk
in de plaats van het vroegere toe
latingsexamen van de middelbare
school; het kan ook „schoolvorde-
ringentoets" heten. Het enige ver
schil met vroeger is, dat een kind
het werk nu in de eigen omge
ving kan maken en niet naar het
vijandige gymnastieklokaal moet
van de school, die het later zal
bezoeken. Een vooruitgang dus.
Toch is het standaardproefwerk
niet bedoeld als verkapt toela
tingsexamen. Het is meer een
methode om er achter te komen
hoe het kind door de jaren heen
zich de leerstof eigen maakt. Des
kundigen zouden aan de manier,
waarop het werk wordt gemaakt,
kunnen aflezen waar het onder
wijs voor verbetering vatbaar is.
Standaardproefwerken worden nu
nog alleen gegeven in de vijfde
en zesde klas van de lagere
school. Het ligt in de bedoeling in
de toekomst standaardproefwer
ken te gaan geven van de eerste
klas af. Zo krijgt men een film
van het kind en geen foto. Een
groot aantal onderwijsdeskundi
gen is er voor ook de eindexa
mens te vervangen door proef
werken. Daarmee zou aan een ze
nuwslopende toestand een eind
worden gemaakt.
H.A.E.
Onder startmilieu wordt verstaan
het milieu waarin het kind op
groeit en verzorgd wordt. Hoe la
ger het beroepsniveau van de va
der en hoe minder de ouders
geïnformeerd zijn over de beteke
nis van het voortgezet onderwijs
(zie ook daar en onder Belas
ting), des te ongunstiger, in ver
band met de beroepskansen van
het. kind, is in maatschappelijk
opzicht het startmilieu. Vanuit
maatschappelijk gezichtspunt be
zien is een gunstig startmilieu
voor een kind een milieu waar de
vader een hoog beroepsniveau
heeft bereikt, de ouders het nut
van voortgezet onderwijs onder
kennen en bereid zijn daarvoor
voor hun kind financiële offers te
brengen.
J.H.N.G.
Stempels kosten slechts guldens,
maar zijn handig en slijten niet
si el. Een schema voor wiskunde?
Stempel. Een model van een mo
tor? Stempel. Doorsnee van een
bloem? Stempel. ..Blind" kaartje
van Nederland? Stempel En je
stempelt niet alleen dertig vellen
voor de leerlingen, maar je stem
pelt ook de transparant voor de
overhead projector, 's Werelds
goedkoopste methode om op de
muur een landkaart te hebben.
is geen machtig maar simpel mid
del om een illustratie, grafiek,
doorsnede enz. naar wens ogen
blikkelijk naar elk verlangen te
verstrekken. Voor klassikale be
spreking is het mogelijk te stem
pelen op de rol van de overhead
projector, waarna de afbeelding
vergroot op het scherm verschijnt
(zie ook daar). W.H.B.
is de populaire methode voor ver
menigvuldiging van brieven en
originelen. Een stencil kan betypt
en met speciale gereedschappen
betekend en beschreven worden;
de verkregen drukplaat is te ver
gelijken met een fijn gedetail
leerd sjabloon waar met een sten-
cil-duplicator zelfs enkele duizen
den afdrukken mee verkregen
kunnen worden. Originelen en
zelfs foto's kunnen in 6 minuten
d.m.v. een elektronische stencil
schrijver op stencil worden over
gebracht met naar wens ook te
gelijk een transparant voor over-
head-projectie (zie ook daar).
Ook met thermo-kopieer-appara-
ten zijn nu snel stencils te maken
van een origineel.
W.H.B.
M et de elektronische stencil
schrijver breng je in minuten een
foto, een kranteknipsel of een
zelfgetekend wiskundeprobleem
over op een stencil; en de stencil-
auplicator draait het af, tot in
duizenden stuks toe. Het volgend
cursusjaar gebruik je je eens ge
maakte stencil weer, als je ten
minste een modern opberg
systeem schept in je school.
Deze in 's-Gravenhage gevestigde
stichting (S.V.O.) is een door het
Ministerie van Onderwijs gesuosi-
dieerde instelling, die zich tot
taak stelt onderzoekingen op het
terrein van het onderwijs en het
schoolwezen te stimuleren en te
financieren.
J.H.N.G.
(zie Draaiboek)
Straf hoort net zo bij het schoolle
ven als rekenen en taal. Van
straf kan men leren. Er zijn kin
deren, die zich op school alles
denken te kunnen veroorloven.
Een goed toegepaste straf kan
hun inzichten in een andere rich
ting buigen. Slaan is ook een
vorm van straf, 't Is vooral een
vorm van opluchting voor de on
derwijzer als één van z'n leerlin
gen al langdurig op z'n tenen
heeft gestaan. Een draai om de
oren kan net zo verfrissend zijn
als een onweersbui na een warme
dag. Maar doorgaans dan wel al
leen voor de onderwijzer.
H. A. E.
Straf: niet altijd op zijn plaats, maar
veel mensen zijn van mening dat
een leraar het altijd bij het rech
te eind heeft, als hij straft. Ge
lukkig bestaan er leraren, die het
openlijk toegeven als ze van me
ning zijn dat een collega het mis
heeft. Het is alleen jammer, dat
niet elke leraar zoiets in het bij
zijn van een klas durft te zeggen.
Ook bij leerlingen is het zo. Wij
durven elkaar vaak ook niet
openlijk af te vallen (zie ook De
mocratisering).
Nog iets: slaan. Het is bij de wet
aan leraren verboden leerlingen
te slaan. Ergens ben ik het hier
niet mee eens. Als leerlingen erg
treiteren, en als een andere straf
niet helpt, moet een leraar kun
nen slaan. Maar dan moet die
leerling, wanneer dat gerecht
vaardigd is, wel het recht hebben
terug te slaan. Dat zou meehel
pen. de boel op veel scholen wat
losser maken.
J. E.
Iedere opvoeder weet uit ervaring
dat straffen moeilijk is. Straf
wordt gegeven als een kind niet
doet wat van hem verlangd
wordt, zich niet aan de regels
houdt. Nodig is dus, dat het kind
de regels kent. Als iets dan wel
en dan weer niet mag, kun je
niet verwachten dat een kind
daar de lijn in ziet. Kinderen,
volwassenen trouwens ook, zijn
gebaat bij soepele regels. De be
doeling van straf is dus het kind
te leren zich aan die regels te
houden en ook dat het de gevol
gen van zijn daden op zich moet
nemen. Bovendien mag het niet
zichzelf of een ander schade be
rokkenen. Die overtredingen kun
nen b.v. zijn: herrie maken, wild
en ruw zijn, andermans spullen
breken, eigen speelgoed vernie
len, anderen laten wachten met
eten, andere mensen hinderen als
ze ergens mee bezig zijn. Als het
mogelijk is moet de straf het
kind helpen met het herstel van
de schade, b.v. het kapot ge
maakte repareren, sparen voor
iets nieuws, iets liefs doen voor
degenen die overlast hadden door
zijn schuld. Deze „straf-als-ge-
volg" is niet consequent vol te
houden. Straffen moet ook wel
eens zijn: isoleren. Dat is: er
niet bij mogen horen en moeten
nadenken over de „misdaden".
Straf kan ook zijn, vooral bij het
jonge kind, een tik op de hand of
de broek. Een echt pak slaag is
lichamelijke overmacht van de
opvoeder en meestal erg vernede
rend voor het kind.
Dat een onderwijzer eens een tik
geeft (Iet wel: het gaat niét over
afrossen) is meestal voor ouders,
die zelf los met de handen zijn,
een reden om op hoge benen naar
school te komen, ter vijl één zo'n
corrigerende tik het kind meer
kan helpen dan „sneren" of klei
neren.
De volwassene moet als de straf
ten uitvoer is gebracht altijd door
een woord of gebaar laten mer
ken dat de boosheid nu over is:
de verzoening.
H. v. D.
Onder streefniveau wordt verstaan
het beroepsniveau dat door de
jeugdigen wordt nagestreefd. Hoe
ongunstiger het startmilieu (zie
ook daar) in maatschappelijk op
zicht voor een kind is, des te be
perkter zijn z'n beroepswensen.
Een hoog beroepsniveau (zie ook
daar) wordt daarentegen in het
algemeen nagestreefd door hen,
wier ouders maatschapplijk geïn
formeerd zijn, o.a. door een bete
re scholing.
J. H. N. G.
zijn bedoeld om de leerlingen te le
ren studeren. Echter niet altijd
zijn deze lessen boeiend en vaak
is het oude koek, wat de leerlin
gen voorgeschoteld krijgen. Som
mige lessen zijn op mijn school
te makkelijk, andere juist te
moeilijk.
Bepaalde dingen worden ook uiten
treuren herhaald. Natuurlijk zijn
er ook andere soorten sutdieles-
sen, waar ik niets van af weet.
J. E.
is en studieboek waar multi-me-
diaal (met recorders, film- er
dia-viewers enz.) gestudeerd kan
worden.
W. H. B
(zie Leermiddelenpakket)
(zie Financiën)
Meestal na-synchroniseren, d.w.z.
beelden (films, dia-series) van
achtergrondmuziek, geluiden en
commentaar voorzien. Verschil
lende systemen maken het moge
lijk geluiden en beelden syn
chroon (gelijktijdig) te houden.
W. H. B.
Aan de leraren bij inrichtingen van
voortgezet onderwijs kunnen voor
het verrichten van bepaalde
werkzaamheden „taakuren" wor
den toegekend- Deze uren zijn
dus niet bestemd voor het directe
lesgeven. Zij dienen om een deel
van de taak van de schoolleiding
te helpen vervullen, waarbij als
belangrijk voorbeeld kan dienen
de hulp aan leerlingen door een
schooldekaan (zie ook daar).
J.V.
Geconstateerd is dat kinderen, wier
ouders niet of onvoldoende aan
voortgezet onderwijs toegekomen
zijn, onvoldoende leerresultaten
op school behalen door een arme
lijk taalgebruik. Indien dan ook
een kind een beperkte woorden
schat heeft en zich mondeling
niet best kan uitdrukken dan
spreekt men van taalarmoede.
J.H.N.G.
Op kleuterscholen en in de eerste
klas van de basisschool wordt te
genwoordig veel aandacht besteed
aan de taalverwerving (vergroten
van de woordenschat) en het
mondeling taalgebruik door de
leerlingen. Aangetoond is dat
daarmede de taalontwikkeling
van het kind wordt bevorderd,
waardoor de leerprestaties kun
nen toenemen (zie ook Leesvoor-
waardentoets). J.H.N.G.
Met zogenaamde compensatiepro
gramma's wordt in een aantal
scholen getracht de taaltekorten,
in het bijzonder bij kinderen uit
de sociaal lagere milieus, weg te
werken. De leerkrachten ver
wachten daarmede de vermaat
schappelijking van het onderwijs
te bevorderen (zie ook Democra
tisering).
J.H.N.G.
(zie Leessnelheid)
speciale vorm van tape-teaching
(zie ook daar) voor talenonder
wijs. Er zijn drie systemen: Au
dio Passief, Audio Actief en Au
dio Actief Comparatief. Bij het
AP-systeem beschikt de leerling
over een koptelefoon waarmee al
leen geluisterd kan worden; het
AA-systeem geeft een headset
(koptelefoon met microfoon)
waardoor naspreken mogelijk is,
en het AAC-systeem geeft boven
dien opnamemogelijkheid van het
gesprokene van de leerling, zodat
achteraf de uitspraak te vergelij
ken is.
W.H.B.
7 weemaal geïllustreerd het talen
practicum. Eenmaal een levens-
gioot echt practicum, een heel
locaal met het toetsenbord van de
docent, de headsets van de leer
lingen en een overhead projector
om er nog visuele ondersteuning
aan toe te voegen. Plus een fol
deromslag waarop een fabrikant
ziw hyperlichte practicumpje aan
prijst. Het zit in een koffer, het
kan (1 +10) een docent en tien
leerlingen bedienen.
is nieuw audio-visueel instructie-ap
paraat waarin een grammofoon
plaat en waarop een boek wordt
gelegd. Door middel van inge
nieuze synchronisatie worden
woorden die met een aftaster
aangewezen worden hoorbaar ge
maakt.
W.H.B.
kennisoverdracht d.m.v. geluidsban
den, die individueel beluisterd
kunnen worden (zie ook Talen-
prakticum).
W-H.B.
(zie Leertoestel
is het in teamverband coördineren
van de activiteiten der docenten,
waarbij zowel taakverdeling als
specialisatie mogelijk worden.
Onderwijsdoelen kunnen nu geza
menlijk te lijf worden gegaan
met inschakeling van de media.
W.H.B.
waarin het woord animation voor
komt, geeft d.m.v. een polarisa
tiefilter en speciaal geprepareer
de transparanten beweging in
schema's bij overhead projectie.
Ook bij diaprojectie is die nu mo
gelijk. Met andere woorden:
d.m.v. een simpel filtertje brengt
men beweging in een eigenlijk
dóód beeld!
W.H.B.
(zie BelastingVoortgezet
Onderwijs en Beurzen)
(zie Permanente Educatie
I Vier apparaten, samen een kos
telijk bezit voor een school.
Achtergrond boven: het groot-
beeld-tv-toestel. Daaronder in de
stellage de video-tape-recorders,
waarop men zowel een Bussums
program als een eigen opname
kan vastleggen. Links de tv-came-
ra, die hier staat ingesteld op een
kranteknipsel, maar die evengoed
het binnenste van een bloem of
universiteit'.een oogoperatie
doorgeeft. Rechts op de voorgrond
de monitor, het kleine beeld waar
op de docent zelf kan volgen wat
hij bezig is op te nemen.
