NIVEAUS
NORMEN
NUTSSCHOOL
NUTTIGE
HANDWERKEN
NYLON-KLIT-BORD
R
I vA
II fr
o°
ONDERWIJS
RESEARCH
ONDERWIJS
TECHNOLOGIE
OORTELEFOON
OPENBAAR
ONDERWIJS
OPENDAG
OPENHEID
OPEN UNIVERSITY
OPTICART
OPVOEDEN
ORDE
OUDERAVOND,
-COMMISSIE,-RAAD
OUDERS
OVERBLIJVEN
OVERHEAD
PROJECTOR
OVERLADING
OVERLAYS
OVERSLAGEN
PARLEMENT
PEDAGOGIE EN
PEDAGOGIEK
PEDAGOGISCHE
ACADEMIE
PEDAGOGISCHE
CENTRA
PERMANENTE
EDUCATIE
EF
PEUTERS
"I0NIERS
POLARISATIEFIlt
POLITIEK
PRAKTIJKLESSEf
0
(Vervolg Nationale
Onderwijsraad
fen. Voor alles moet er een nieu
we opleiding komen, van kleuter
leidsters tot universiteiten. Om
dat alles te coördineren hebben
we een Nationale Onderwijsraad
nodig".
H. A. E.
zie Klassen, Groepen en
Individueel Werken)
De regels die de ambtenaren van
het ministerie stellen, zijn star
maar zouden rekbaar moeten
zijn.
W. H. B.
Normen zijn regels of richtsnoeren
voor het gedrag en het handelen
van de mens. Er zijn ook normen
voor het schoolleven, zoals het op
tijd komen, een rustig gedrag in
de klas, het op tijd huiswerk ma
ken en inleveren, enz.
JJH.N.G-
(zie Vernieuwers)
(zie Expressievakken)
is een met nylon doek beplakt bord,
waarop voorwerpen, die voorzien
zijn van klitband, los-vast blijven
zitten zodat drie dimensionaal ge
demonstreerd kan worden. Ook
flanelpapier is bruikbaar.
W. H. B.
«iton-KSt
i
MMM-
Iets uitstallen op een muur, zon
der te spijkeren of met touwtjes
te hangen: het kan. Voorzie een
doos, een bus, een rol film of
wat dan ook van een stukje klit
band, en het voorwerp blijft vei
lig hangen op het nylon-klit-bord.
Je plukt het er zo af en je hangt
het er zo weer op.
w
Het gebied van het leerproces, de
kennisoverdracht, de schoolorga
nisatie, het schoolstelsel, enz. De
resultaten van deze onderzoekin
gen kunnen er toe leiden dat ver
beteringen in het onderwijs wor
den aangebracht.
J. H. N. G.
is het harmonische huwelijk tussen
onderwijskunde en techniek. De
technische mogelijkheden, waar
onder de audiovisuele, om kennis
overdracht niet meer persoon-,
tijd-, of plaats- gebonden te doen
zijn kunnen het onderwijs geheel
anders maken mits gedacht
vanuit onderwijsdoelen didac-
Amerika gaat voorop met de audio-visuele middelen. Er is een wijd
verspreid blad, dat in tal van artikelen de ontwikkelingen volgt of
oproept, en dat in tal van advertenties de commerciële aanprijzingen
toont. In Nederland is vorig jaar het blad Onderwijs en Media geboren,
(samensmelting van allerlei kleinere bladen). Deze nieuwe bladen zijn
de trouwboekjes van het harmonische huwelijk tussen onderwijskunde
en techniek, de onderwijstechnologie.
tiek en techniek hand in hand
gaan.
W. H. B.
is een miniatuur-luidsprekertje, dat
klein genoeg is om in het oor
aangebracht te worden. Het geeft
de kans op individueel luisteren
naar band of plaat.
W. H. B.
zie Bestuur)
(zie Ouders)
(zie Permanente Educatie
is een soort lichtbak, waarin een
transparant-schema geplaatst
wordt. Dit schema kan dan eerst
besproken worden, waarna d.m.v.
een zich hierachter bevindende
draaiende schijf beweging in het
schema gesuggereerd wordt.
M.a.w.: een ingewikkelde trans
parant (zie ook daar).
W. H. B.
In de pedagogiek (zie ook daar)
wordt uitgegaan van de volgende
vier grondstellingen:
1. Het kind is op opvoeding aange
wezen.
2. Het kind is opvoedbaar.
3. De ouders zijn de natuurlijke op
voeders.
4. Onderwijskrachten hebben een
afgeleid opvoedingsgezag.
Ad 1. Voor het volwassen worden
van het kind is nodig verzorging,
bescherming, aanmoediging,
voorlichting, onderricht, enz.
Ad 2. Het kind is opvoedbaar in
deze betekenis dat het kan leren
spreken, lopen, lezen, schrijven,
rekenen, musiceren. Het kind be
schikt daartoe over aangeboren
vermogens, die in de opvoeding
tot ontwikkeling moeten worden
gebracht om te functioneren.
Ad 3. De ouders hebben het recht
hun kind op te voeden naar eigen
inzicht.
Ad 4. De ouderlijke macht wordt
evenwel beperkt door de leer
plichtwet van 1901. Van ouders
mag namelijk niet worden ver
wacht, dat zij in staat zijn hun
kinderen maatschappelijk zelf
standig te maken. Daartoe is
schoolonderricht noodzakelijk, dat
alleen door daartoe opgeleide
leerkrachten mag worden gege
ven.
J.H.N.G.
Een rekbaar begrip, sterk gebon
den aan de voor de orde verant
woordelijke personen: kinderen
en leerkrachten. Valt het u op:
kinderen en leerkrachten! Ge
deelde verantwoordelijkheid, met
dien verstande, dat de onderwij
zer in zijn begeleiding van de
klas sturend en corrigerend moet
optreden. De kinderen, vrij in so
ciale gebondenheid, moeten deze
sturing en correctie aanvaarden
als redelijk.
Ideële voorstelling van zaken?
Niet als naar deze situatie ge
streefd wordt, met aanvaarding
van, op zijn tijd, een kind, dat uit
de band, en van een opvoeder,
die uit zijn vel springt. J.L.
(zie ook Ouders)
Elke school heeft een oudercommis
sie, die zoals het woord reeds
doet vermoeden bestaat uit afge
vaardigden van de ouders. Die
commissies zijn er niet omdat de
ouders dat zo leuk vinden, maar
omdat de wet het voorschrijft. In
strikte zin bemoeit de oudercom
missie zich niet met het leerplan.
Zij is er meer om de „extra's"
voor de schoolkinderen te organi
seren. Daarvoor kan zij beschik
ken over eer- bepaald bedrag
door de gemeente als subsidie
verstrekt, aangevuld met bijdra
gen van de ouders. Soms wordt
geld ingezameld door de kinderen
oud papier te laten ophalen en dit
te verkopen. Bij schoolreisjes en
excursies doen de onderwijzers
vaak een beroep op de vriendelij
ke dames en heren van de ouder
commissie om mede de kinderen
te begeleiden. Bij veel oudercom
missies leeft echter de gedachte
aan meer inspraak op de scho
len; hoe kan het anders. Ouder
commissies kunnen de ouders op
roepen tot tal van akties als be
paalde zaken bij het onderwijs
niet naar hun zin gaan. Zij kun
nen een schoolstaking organise
ren als zij vinden dat er teveel
leerlingen in één klas zitten, zij
kunnen hetzelfde doen als zij een
bepaalde oversteekplaats op weg
naar school voor hun kinderen te
gevaarlijk achten. Als regel heeft
dit soort manifestaties de volledi
ge instemming van het onderwij
zend personeel. Meestal is de sa
menwerking tussen onderwijzers
en ouders goed te noemen.
Ook al wettelijk verplicht is de
jaarlijkse ouderavond die de ou
dercommissie uitschrijft. Op deze
avond kunnen de ouders het be
leid van de oudercommissie kriti
seren of prijzen. Terwijl ook de
gang van zaken in de school be
sproken kan worden.
De ouderraad is een instelling die
nog maar een jaar of vier oud is.
De ouderraad bestaat uit verte
genwoordigers van oudercommis
sie en onderwijzers. Gezamenlijk
kiezen zij de schoolraad, die een
vinger in de pap heeft bij het on
derwijsbeleid. Zo heeft de school
raad onder meer een afviserende
stem bij de benoeming van een
nieuwe hoofdonderwijzer. Via
deze getrapte verkiezing kunnen
de ouders enige invloed uitoefe
nen op het onderwijsbeleid van
de overheid. Helaas is die invloed
nog niet groot. H.A.E.
Pas vorige week is het plan bekend
geworden voor een „nationale
ouderavond" op 8 oktober: op het
zelfde tijdstip open voor en bezig
met ons aller zorg, het onderwijs
E.
Zijn dat die mensen, die zich pas
dan iets aantrekken van het on
derwijs, als er iets mis is met ei
gen Rietje of Jantje? Of tonen zijl
thuis in gesprekken met hun kin
deren en op school tijdens ouder
avonden en tentoonstellingen een
blijvende interesse in dat onder-
wijs?
't Hangt van het „soort"' ouders af
en ook van de prestatie van de
school.
Alweer een lezing over tandbederf
of iets dergelijks, gepresenteerd
op de traditionele ouderavond, is
natuurlijk weinig aanlokkelijk op
den duur. Een stuk interessanter
gaat het worden, als er demon-
stratielessen worden gegeven, als
de school open huis houdt, als ou
ders na gedegen informatie
groepsdiscussies houden over on
derwijs en onderwijsvernieuwing.
Van, groot belang bij dit alles is,
dat de school dit niet presteert
als een eenmalige stunt, maar dit
gaat zien als een wezenlijk onder
deel van haar taak. Informatie en
inspraak van ouders mogen niet
beperkt blijven tot het rapporten
gesprekje of de scheur in Jantjes
broek; de ouders hebben recht op
meer, maar. dit recht impli
ceert wel de morele plicht, om in
groten getale op te komen, als de
school zich presenteert.
J. L.
Ouders zijn de stiefkinderen van
het onderwijs.
H.A.E.
Mijn kinderen hebben diverse scho
len bezocht omdat wij nogal eens
verhuisden. Mijn ervaring heeft
me geleerd, dat met name bij het
kleuteronderwijs en bij het lager
onderwijs kinderen, die overblij
ven, als een last worden be
schouwd. Slechts op één kleuter
school hadden de kinderen het ge
noegen, dat er tussen de middag
voor hen werd gedekt. Er werd
een bordje neergezet, waar ze de
meegebrachte boterhammen op
mochten leggen er er was een
gekleurd bekertje voor de melk.
Bovendien werden de kinderen op
plezierige wijze bezig gehouden.
Daar was overblijven een feest.
Hoe vaak komt het echter niet
voor, dat men overblijvende kin
deren maar de straat opstuurt
nadat ze in een niet-gebruikt lo
kaal met groezelige banken hun
brood hebben mogen opeten. Tus
sen de middag is er niemand die
hen opvangt, niemand die zich
voor hen inzet. Nu weet ik wel,
dat het onderwijzend personeel in
de vrije uren moet bij spijkeren
om 's middags weer fris voor de
klas te kunnen staan. Suggesties
op ouderavonden om het voor de
overblijvers wat gezelliger te ma
ken, eventueel door bij toerbeurt
ouders in te schakelen, worden
blijkens mijn ervaringen vaak als
lastig terzijde geschoven. Toch
moet er voor de overblijvers
gauw iets gebeuren. Bij de scho
len zouden kantines moeten ko
men waar de kinderen tegen een
schappelijk prijsje iets warms
zouden kunnen drinken. Er zou
vooral vriendelijk toezicht moeten
zijn. In de nabije toekomst zul
len steeds meer kinderen over
blijven, omdat steeds meer moe
ders een plaats in het produktie-
apparaat gaan innemen. Er
wordt steeds geroepen: de kinde
ren van de straat. Akkoord, maar
dan ook tussen de middag.
H.A.E.
wordt ook wel schrijf-, instructie-,
daglicht- of retro-projeotor ge
noemd. Projecteert alles wat op
het schrijfvlak geschreven, gete
kend of neergelegd wordt vele
malen vergroot op een scherm
achter de docent, zonder dat ver
duistering nodig is. Wat micro
foon en versterkersinstallatie
voor de stem doen, doet de over
head-projector voor de visuele
ondersteuning. Bovendien kan de
docent reacties in de klas blijven
aflezen, omdat hij zich niet be
hoeft om te draaien. Hij kan ook
de aandacht beurtelings op hem
zelf en op de beelden richten door
de lamp aan of uit te doen. Af
beeldingen moet hij op een glas
heldere ondergrond leggen, wat
de mogelijkheid biedt om sche
ma's e.d. op elkaar te leggen
voor het didactisch belangrijke
structuren en herstructureren van
de visualisatie. Zie verder Trans
paranten.
W.H.;.
De overhead projector aan het
werk met als transparant" een
duuringewikkeld en beweegbaar
model van een motor. Zo'n trans
parant koop je voor veel geld,
Maar de meester kan evengoed
zélf transparanten maken: oude
platen uit historische boeken, een
wiskunde-probleem, een schema
van een bloem, alles. Is dat
alles wat er met de overhead
projector kan? Welnee. Het ding
toont ook het werk van de kin
deren (als je ze laat tekenen of
proefwerk maken op transparant
materiaal), het ding vervangt de
oude wandplaat en het klassieke
schoolbord, etc. En het mooiste:
nooit en nooit hoeft de onderwij
zer meer met de rug naar de klas
te staan
Overdaad schaadt. Mensen, die te
veel eten, worden dik. Kinderen,
die teveel leren, worden dom.
Ach, dat mag niet gezegd wor
den. Van teveel leren word je na
tuurlijk ook niet dom in de wer
kelijke zin van het woord. Alleen
leren ze op de scholen, ongeacht
welke het zijn, van teveel onder
werpen te weinig om er iets mee
te kunnen doen. Alles waar „te"
voor staat is niet goed. Daarom:
weg met de plaatsen langs de
spoorlijn Maastricht - Groningen
en weg met al die jaartallen. Jan
Ligthart, één van de beste onder
wijzers die Nederland ooit heeft
gehad, een waar kinderkenner,
heeft gezegd: „Leer de kinderen
hoe ze een atlas moeten gebrui
ken; wat ^r in staat kunnen ze
zelf opzoeken". Daarom: weg
met overlading.
H. A. E.
(zie Transparanten)
De sociologen, (fe demografen en
de onderwijsvernieuwers zeggen
het keer op keer: onderwijs is
een zaak van politieke beslissin
gen, vernieuwing moet wat be
treft de middelen en de mogelijk
heden via de volksvertegenwoor
diging tot stand komen. Het droe
vige is echter dat iedere toe
schouwer van het parlementaire
gebeuren schijnbare instemming
met eikaars denkbeelden op het
kritieke ogenblik ziet verkeren in
het om politieke redenen tegen el-
kaars voorstellen stemmen. Als
de onderwijsspecialisten een paar
weken bij elkaar konden gaan zit
ten, en ze konden gaan praten
zonder dat ze na afloop te maken
kregen met partijdwang en met
politiek opportunisme..., kijk eens
wat een aardig voorland vol mid
delen en mogelijkheden we dan
wellicht zouden hebben. In zo'n
geval zouden er ook geen 800.000
handtekeningen van ouders zoek
raken: de petitie waarmee geëist
werd dat de klassen kleiner moes
ten worden. Onderwijs een zaak
van politieke beslissingen? In de
slechts denkbare zin van het
woord ja. In de zin van: via het
parlement bereik je radicale, ver
ruimende, verfrissende, op de toe
komst gerichte toestanden? Nee,
nog lang niet. Zo'n 10 yan de
150 Kamerleden hebben er ver
stand van, ze houden een al of
niet vriendelijke, al of niet bitse
samenspraak met de minister. De
andere 140 stemmen als het er
tijd voor is, maar nauwelijks op
grond van wijsheid, eerder op
grond van het partijzweepje. Een
triest beeld? Inderdaad. Verande
ring is echter mogelijk als de ou
ders de Kamerleden massaal op
de nek springen, voortdurend be
naderen. Verandering is mogelijk
als de ouders... hun huiswerk
doen. Het is het enige huiswerk
waarbij je zélf het rode potlood
hanteert. E.
Pedagogie heeft betrekking op het
opvoeden als een geheel van han
delingen. Pedagogie heeft dus te
maken met de praktijk van het
opvoeden, dus de opvoeding Pe
dagogiek daarentegen heeft be
trekking op de theorie van het
opvoeden. Pedagogiek is opvoed
kunde, is het denken over opvoe-
dingsvragen, is het ontwerpen en
vervolmaken van een theorie
over de opvoeding.
J. H. N. G.
Voorheen kweekschool geheten; men
leidt er nog vaak volgens metho
den van gisteren do onderwijzers
van morgen op. Doorsnee-afgestu
deerde laat mond openvallen van
verbazing als hij het geluk heeft
baan te krijgen in school van
mensen die modern tewerk gaan.
Dan moet hij het zelf nog gaan
leren. Onrust onder steudenten
van de PA's vloeit in diepste
wezen voort uit gevoel dat PA
eleens wat te maken mag gaan
krijgen met onderwijs van heden.
Zie ook scholing. E.
(zie ook Regionale Centra)
Pedagogische centra zijn de
broedplaatsen voor de vernieu
wing van het Nederlandse onder
wijs. Er zijn drie landelijke peda
gogische centra, die de drie grote
levensbeschouwelijke richtingen
vertegenwoordigen, algemeen,
rooms-katholiek en protestants.
Er zijn ook centra in de universi
teitssteden Amsterdam. Gronin
gen, Utrecht en Nijmegen. De
drie landelijke pedagogische cen
tra zijn opgericht door de respec
tievelijke onderwijzers-organisa
ties. De onderzoekingen op het
gebied van het onderwijs in deze
centra zijn vooral praktisch ge
richt. Zij zorgen voor weten
schappelijke begeleiding van ex
perimenten in het onderwijs. Bij
de uitvoering van een nieuw leer
plan geven zij hulp en steun aan
die onderwijzers, die betrokken
zijn bij vernieuwingen in het on
derwijs. Dit geschiedt voorname
lijk door bijscholing (zie ook
daar).
Aan de universitaire centra is het
onderzoek veel theoretischer. In
wezen is dit meer fundamenteel.
Het nut van alle pedagogische
centra wordt echter geremd, om
dat het ontbreekt aan mensen,
die het resultaat van de onderzoe
kingen kunnen doorgeven. Zo
gaat veel kennis verloren. Ook
wordt door de geringe coördinatie
tussen de centra onderling met
veel experimenten langs elkaar
heengewerkt.
Het gebrek aan samenwerking mag
worden gevoeld als een gemis. Er
zou een overkoepelend orgaan
moeten komen, dat alle krachten
op het gebied van de onderwijs
vernieuwing bundelt.
De experimenten-wet, die in augus
tus in het Staatsblad wordt gepu
bliceerd, zal hierin mogelijk kun
nen voorzien. In Nederland is het
zo dat fundamentele veranderin
gen in het onderwijs eerst door
de wetgever moeten worden gere
geld alvorens zij in de praktijk
kunnen worden gebracht. Het is
duidelijk, dat deze wijze van
werken niet de meest praktische
is. In Zweden begint men eerst
met de experimenten. Lijkt een
bepaalde vernieuwing aan te
slaan, dan wordi de wet aan het
onderwijs aangepast. In Neder
land is .oiets erg moeilijk, omdat
juist in het onderwijs de verzui
ling zo naar voren treedt. Het on
derwijs is min of meer een zaak,
die in de Tweede Kamer wordt
uitgevochten, terwijl het juist de
onderwijsdeskundigen zouden
moeten zijn, die voorgaan op de
barricaden (zie ook Parlement).
H. A. E.
Geen hond weet er een zinnig Ne
derlands woori voor. Onderwijs?
Opvoeding? Ontwikkeling? Scho
ling? Vorming? Het is het alle
maal, en dan voor iedereen, en
gedurende het gehele leven. Met
PE bedoelt men een stelsel waar
bij iedereen de kans krijgt zo ver
mogelijk te reiken, om tevens de
samenleving te verrijken. Een
stelsel waarin bijvoorbeeld ook
mensen die nu al in het arbeids
proces zitten, straks nieuwe we
gen kunnen inslaan als oude be
roepen ophouden te bestaan en
nieuwe beroepen ontstaan. Een
stelsel waarin een bejaarde man
kan leren toch redelijk te leven
cl
als zijn lichamelijke moge
den achteruit gaan. Een
waarin ook mensen gewoo
gen kunnen gaan leren om
er zin in hebben. En denk d T
niet alleen aan moeilijke t(
den met wiskunde of geluic
niek: als de ANWB mensw
kans geeft om te leren kam v
een cursus voortgezette rij 1
ding te volgen of met eenn"
van te manoeuvreren, zij
verdraaid goede voorbeelde
Permanente Educatie,
met Teleac heeft de ANWI
wens nog een prachtig voor
van PE gegeven: de televijai
sus Pech Onderweg van it
jaren geleden. Hier komil
mooi terecht op het midc et
uitstek voor PE: televisie, jds
geland gaat in 1971 de |vt
University" van start, een pr
lijk televisienet dat niets fic
gaat doen dan cursussen e l
diemogelijkheder bieden. I
een kan meedoen, iederee li
om te beginnen inlichtingelin,
gen (adres: Open Uniy_
Bletchley, Bedfordshire),
zo'n kans in voor Nedet
Hmmmm. Het jarenlang
hakketak over de relatie
wijs/televisie duurt voort, c\ri
wil alleen het baasje zijn,
wijs Televisie en Teleac |j
hun mond niet erg te roeretoe
zij zijn afhankelijk van d^V(
baasje. En de ACRO (Ac^
sche Radio Omroep) komt™
jaren van vragen nog hei,
niet aan te pas. Misschia^
het langs andere wegen al t,
gaan gebeuren; b.v. als dqjp
len na vieren ópen staan v^0j
ders en omwonenden; als fc
in die scholen een stuk ,eb
education" (onderwijs vo^e
ders) genesteld komt. Mis^é
misschien gaat dan ook hfnz
sumse kijkkastjè een rol ne
len, in het algemeen belai
grap van PE is dat velen
dat het een waandenkbei
dat nooit werkelijkheid IT
Terwijl die PE allang bestg[
je maar goed om je heen
Voorbeelden: de artsencurs} 11
Teleac, iedere EHBO-i
bloemschikken voor huisvr^11
een leergang voor amatei
balscheidsrechters. In zijnip
statige en oudste vorm hJr
gewoon. Volksuniversitei
Maar die is helaas niet
„van het volk".
kf
Peuters zijn baby-af. Hun
wordt veel groter. Doordat W
lopen ontdekken zij veel er'
dat ze gaan spreken behee>
ook daardoor weer een g^
van hun omgeving. Het kimJ
onnoemelijk veel in dezi,
meer dan in één enkele L
levensfase. De peuter le
ook dat het zelf iets kan®
ontdekt de eigen persoort
„ik" zeggen. Hij ontdekt t
zaligheid van „nee"-zegge,
ker niet-willen: de zgn. r"
heidsfase. Deze fase is nod W
mens moet leren kiezen. I?
er ook de gelegenheid vo<f
gen. Een kopp;ge peuter a
of een grapje maken helpj er
dan boze scènes opvoer! u*
peutertijd is de periode
een kind alles gaat imit/er
de hele dag achter de vohfen
aansjouwt. Ook krijgt hij b
afn spelen met andere kil
die
(Zie ook Crèche).
(zie Vernieuwers)
n,
in 1
(zie Technamation)
(zie Parlement)
gei
ieri
be
zijn niet alleen gezellig, ma
extra leerzaam. Als een kf
een winter lang duffe ld
hebben gekregen - met dl
gi el era ar het b>s in trekt]
kruid te plukken, dit te (1
neren en er, weer op schl
verslag over te schrijven,
de belangstelling gewekt:
wel een leuk vak, die bioli
die leraar begréép tenmini
we ons doodverveelden"
werkweken bevorderen d< geh
in een klas. Praktijklessi i mi
zijn kleine verschillen, m itzer
veranderen veel. Een goe< ssei
een beetje moderne - leraa ïtge
dat. c v
