Hh
I'
FILMSTRIPS
FLANELBORD
FLIP OVER
FOUTEN
FOUTENANALYSE
FRÖBEL
GELUIDSDIA
PROJECTOR
GEMEENTE
GEPROGRAMMEERDE
INSTRUCTIE
GESLOTEN-NET
TELEVISIE
GEZAGS
VERHOUDINGEN
GEZONDHEIDS-
ONDERWIJS
GLASPOTLOOD
GODSDIENST
ONDERWIJS
GRATIS
GROEPEN
GROTE SCHOOL
GYMNASIUM
HAAT
HANDENARBEID
HANDWERKEN
HARDWARE
HAVO
HEADSET
HOME STUDY
RECORDER
HEAO
HOBBY
HOOFD
IDENTIFICATIE
IHNO
ILLUSTRATIE
HTS
HUISHOUDKUNDE
INDIVIDUEEL
ONDERWIJS
HUISWERK
INDIVIDUEEL
WERKEN
(Vervolg Films)
mm. De 16 mm. film is vrij kost
baar en wordt dan ook niet ver
kocht. maar slechts door enkele
instellingen aan scholen ver
huurd. Bij uitstek geschikt voor
projectie van documentaires,
speelfilms enz. in grotere zalen;
in grote verscheidenheid verkrijg
baar. De 8 mm. film kent naast
het oudere dubbel-8-formaat nog
een ander met groter beeldopper
vlak, dat super- of single-8 heet.
Het materiaal is betrekkelijk
goedkoop, zodat deze films te koop
kunnen worden aangeboden i.p.v.
Laatste wondertje: 8 mm film
met volmaakt synchroon geluid.
Filmmateriaal bevat bij ieder
beeldje voor de mens onhoorbare
..loods"-toontjes, die vlekkeloos
het beeld van de pratende man
in overeenstemming brengen met
stem op het aparte geluidsbandje.
te huur. Hiermee wordt het sa
menstellen van een eigen filmo-
theek mogelijk, die bij de integra
tie in de les geen problemen ople
vert. Hierom, en omdat de films
geen geluid hebben, vooral ge
schikt voor bewegende visualisa
tie tijdens de les. De opnameap
paratuur is ook goedkoop en
dankzij de amateurmarkt eenvou
dig te hanteren. Voor didactische
doeleinden en als expressiemiddel
in het kader van de muzische
vorming (zie ook daar) zijn hier
mee dan ook zelf films te maken.
Geluid kan eventueel tijdens de
opname synchroon opgenomen
worden met behulp van een ge
koppelde cassette-recorder of la
ter d.m.v. nasynchronisatie,
waarvoor verschillende soorten
koppelingen bestaan aan bandre
corders en het magnetische „stri
pe" systeem.
W.H.B.
Heeft weinig met film, maar alles
met dia's te maken. Voor verme
nigvuldigingsdoeleinden is het nl.
goedkoper om een serie dia's
..aan de rol" te laten en zo ver
krijgbaar te stellen. Bovendien
blijft de volgorde van de dia's
dan altijd gehandhaafd, ook
neemt een filmstrip weinig ruim
te in. Nadelen: vlugger bescha
digd dan ingeraamde dia's; voor
het tonen van enkele dia's uit de
serie moet toch de hele strip
doorgedraaid worden.
W.H.B.
Het onderwijs kost aan de gemeen
schap veel geld.
Het ministerie van onderwijs is
trots, dat het al sinds een aantal
jaren veruit de hoogste begroting
heeft; vroeger was dit het minis
terie van defensie.
Ook in de gemeenten vormen de
uitgaven ten behoeve van het on
derwijs een groot onderdeel van
het totaal.
Ongeveer 70% van de onderwijskos
ten zijn personeelsuitgaven, 30%
zijn exploitatiekosten, zoals voor
leer- en hulpmiddelen, onderhoud,
verlichting, verwarming, schoon
maken, enz.
Krachtens wettelijke voorschriften
vergoedt het rijk een goed deel
van de onderwijskosten aan de
gemeente. Maar veel blijft ten
laste van de gemeente. De lasten
voortvloeiende uit het hebben van
b.v. boventallige leerkrachten,
vakleerkrachten, het instandhou
den van een pedagogisch centrum
en een schooladviesdienst, het
schoolzwemmen horen daarbij.
J. V.
Met flanel overtrokken bord (ook
etalageflanel is bruikbaar) waar
op speciaal geprepareerd papier
los-vast blijft zitten. Hiermee
kunnen tijdens de les schema's
e.d. opgebouwd worden. Het fo
lie-flanelbord heeft de mogelijk
heid er een vel transparante folie
over te hangen, waarop met vet-
krijt of met viltstiften aantekenin
gen gemaakt kunnen worden.
W.H.B.
ts een soort blocnote van reus
achtige afmetingen die aan het
bord gehangen wordt of die voor
zien is van een standaard. Tevo
ren getekende schema's enz. kun
nen door omslaan van de bladzij
den tijdens de les getoond worden.
W.H.B.
Als ik aan iemand vertel, dat ik
ergens twee fouten in heb ge
maakt, krijg ik te horen:
..Had dat nou niet beter ge
kund?" Maar als ik zeg: „Ik
beantwoordde 8 vragen goed",
wat in dit geval precies het zelf
de is, zegt de ander: „Dat is
goed". Een aantal punten klinkt
nou eenmaal altijd positiever. Zo
ook met procenten: „90% goed"
klinkt beter dan „10% fout'
Daarom vind ik het zo fijn, dat
men tegenwoordig steeds meer in
punten en procenten gaat reke
nen.
J.E.
Een rood streepje zetten bij een ge
maakte fout is niet genoeg. Veel
belangrijker is het, om na te
gaan, hoe de fout is ontstaan. In
een gesprekje met de leerling of
groep leerlingen, die een bepaal
de fout heeft gemaakt, tracht de
leerkracht het moment van ont
sporen te ontdekken, waarna hij
direct een hernieuwde instructie
en extra-oefenstof kan geven.
J.L.
(zie Vernieuwers
Is de nam van een bijzondere
diaprojector, waarin normale
kleinbeelddia's gebruikt kunnen
worden maar met een bijzonder
groot raam. Om het dia heen is
nl. op dat raam cirkelvormig ge
luidsband aangebracht die bij
projectie wordt afgetast door een
roterende geluidsweergaveknop.
Elke dia heeft zodoende zijn ei
gen commentaar bij zich. dat
naar wens kan worden gewijzigd.
Anders dan bij diaseries met ge
luidsband kunnen op deze wijze
beelden weggelaten of toegevoegd
worden.
W. H. B.
De gemeentebesturen hebben op
het onderwijsterrein een groot
aantal taken. Tot de voornaamste
hiervan kan men rekenen het
stichten en instandhouden in vol
doende mate van openbare scho
len voor kleuter, lager, buitenge
woon lager en voortgezet onder
wijs. Hieronder behoort ook de
planning, de bouw, het onderhoud
en de exploitatie van die scholen
en voorts het benoemen van per
soneel, vaststellen van leerplan
nen en het regelen van alle finan
ciële zaken, die ermee verband
houden.
Vervolgens subsidieert de gemeente
- veelal ingevolge wettelijke bepa
lingen - het bijzonder onderwijs.
Voorts houden de gemeentebesturen
toezicht op het onderwijs in hun
gemeente (in veel gevallen door
middel van aanstelling van in
specteurs) en bevorderen zij de
totstandkoming van inrichtingen
en/of cursussen van bijzondere
aard, waaraan in die gemeente
behoefte blijkt te bestaan.
Ten behoeve van de bevordering
van de onderwijsvernieuwing heb
ben sommige gemeenten w.o.
Den Haag en Rotterdam een Pe
dagogisch Centrum of Weten
schappelijk Bureau opgericht.
Ook runnen gemeentebesturen
schooladviesdiensten (zie ook
daar).
De gemeenten verzorgen het ge
neeskundig schooltoezicht; zij
verstrekken studiebeurzen, of toe
lagen; houden toezicht op nale
ving van de leerplicht enz. enz.
Kortom, de gemeenten moeten een
zeer veelomvattend en actief on
derwijsbeleid voeren.
J.V.
Is een vorm van kennisover
dracht bij kleine hoeveelheden te
gelijk. De leerstof wordt in kleine
mootjes gehakt en na elke scha
kel (zoals ze genoemd worden)
volgt een vraag, die na beant
woording toegang geeft tot de
volgende schakel. Er zijn lineaire
en vertakte programma's, die zo
wel in boekvorm als in leer toe
stellen (zie ook daar) toegepast
worden. Zie ook Terugkoppeling.
W. H. B.
Televisiebeelden en geluiden die
via een kabel overgebracht wor
den. Koppelen we een televisieca
mera aan een monitor, dan kun
nen we al van een gesloten net
spreken, omdat alles wat de ca
mera ziet, onverschillig waar hij
zich bevindt, op de monitor (en)
zichtbaar wordt. Zie ook Centrale
Studio en Televisie.
W. H. B.
(zie Orde)
Dit onderwijs verheugt zich in Ne
derland niet in erkenning als af
zonderlijk leervak. Zulks in te
genstelling met Amerika waar
het in het algemeen steeds als zo
danig op de rooster voorkomt.
Het wordt veelal gecombineerd
met onderricht in veiligheid. Dit
heeft betrekking op het verkeer,
maar ook op het voorkomen van
andere ongelukken en blessures
bij werk en spel.
Het gezondheidsonderwijs vertoont
een grote verscheidenheid van on
derwerpen: hele afzonderlijke
leerboeken zijn hiervoor samen
gesteld. Voor een deel is de in
houd bepaald aan de hand van
enquêtes onder de leerlingen, wel
ke aangeven, welke vraagstukken
hen interesseren. Behandeld wor
den o.a.: kleding, leeftijd, baden,
huid, tanden, nagels, haar, voe
ding (lichamelijke verzorging), li
chaamshouding en gewicht. Ook
E.H.B-O. behoort er toe.
Andere onderwerpen zijn: werking
van de hersenen, zenuwen en
bloed, energie en fitheid, erfelijk
heid. En ook: hoe leer ik „a good
sport" te zijn.
Ik meen, dat de hedendaagse ont
wikkeling in de maatschappij zo
danig is, dat de jeugd hier te lan
de ook duidelijk gebaat zou zijn
met onderwijs in een vak spe
ciaal gericht op de gezondheid.
De school dient naast de geestelijke
ontwikkeling evenzeer de licha
melijke te bevorderen.
J. V.
Bevat een schrijfstift waarmee op
gladde oppervlakken (glas, folie,
acetaat) geschreven kan worden.
Verkrijgbaar in drie hardheids
graden en gemakkelijk met een
droge doek te verwijderen. Zie
ook Transparanten.
W. H. B.
Godsdienstonderwijs op de openba
re lagere scholen is nog steeds
een zwaarbeladen begrip in onze
Nederlandse ogen. Elk lesrooster
laat ruimte voor één uur gods
dienstonderwijs in de week. Het
bijwonen van die les is niet ver
plicht. Meestal moeten de ouders
eerst een briefje invullen of hun
kind al dan niet godsdienstonder
wijs zal volgen. Vergeef mij dat
ik het beken, maar deze vorm
van onderwijs is bij mij nooit
goed overgekomen. Ik herinner
mij een saaie man voor de klas
die tussen z'n oogwimpers door
keek of je tijdens het bidden wel
je ogen dicht had op straffe van
verwijdering uit de klas. Ook nu
lijkt er niet veel veranderd te
zijn. Een gezang als „Wij gaan
samen op pad, halleluja", wordt
vrolijk door de zingende kinder
schare vertaald met „Wij gaan
samen in bad, halleluja" om van
andere versies nog maar te zwij
gen. Het lijkt mij hoog tijd om
van de catechiserende vorm van
onderwijs in de christelijke gods
dienst over te gaan op het geven
van een algemener inzicht in het
naast elkaar voortbestaan van de
grote wereldgodsdiensten.
H.A.E.
Gratis is voor niks en voor niks
gaat alleen de zon op. Veel men
sen zijn van mening, dat je over
al iets voor moet betalen omdat
je dan meer waarde hecht aan
het gebodene. Ik ben van mening,
dat dingen, voorzover het de
school betreft, zoveel mogelijk
gratis moeten zijn. Voor één kind
telt het niet zo aan, de wekelijkse
centen voor het melkgeld, het ou
derfonds, het zwemmen, de mu-
ziekclub, het museumbezoek, de
toneelvoorstelling. Heb je er een
paar in de leerplichtige leeftijd,
dan doen al die ditjes en datjes
een gevoelige aanslag op de por
temonnee. Dan kan het dus gebeu
ren, dat Marietje eens niet deel
kan nemen aan een culturele ma
nifestatie, omdat moeder uitein
delijk de groenteboer ook nog
moet betalen. Daarom, alles gra
tis. Van het idee: ze waarderen
het pas als ze het in hun porte
monnee voelen, moeten we einde
lijk eens af.
H.A.E.
Gratis-voor-niks is heel fijn, maar
iets dat je zomaar krijgt, daar
ben je vaak minder voorzichtig
en behoedzaam mee dan met iets
waarvoor je zelf hebt betaald.
Ik geloof dat het psychologisch on
juist is, allerlei zaken en diensten
gratis te verstrekken. Aan ge
zondheidszorg, school melk, clubs,
schooltuin, allerhande materiaal
zelf iets mee te betalen, geeft het
besef: dit is ook van mij, ik heb
er voor betaald, ik moet er zuinig
op zijn, er ook regelmatig naar
toe gaan.
Gratis werkt onverschilligheid en
achteloosheid in de hand.
H.V.D.
(zie ook Basisonderwijs en
Differentiatie in de klas)
De hele maatschappijstructuur
wordt d'oor groepsvormen geken
merkt: groepen mensen werken,
discussiëren, demonstreren hou
den vakantie enz.
Het kind dat straks zijn plaats als
volwassene in die maatschappij
zal gaan innemen, moet derhalve
op school in de gelegenheid wor
den gesteld de mogelijkheden en
moeilijkheden van groepswerk
aan den lijve te ondervinden. Het
zitten in een groep is niet voldoen
de. Het uitvoeren van groepsop-
drachten en groepsgesprekken is
veel belangrijker. Sociale opvoe
ding is pas dan compleet, als zij
eisend vak. vaak autoritaire ge
lijkhebbers. Door voortdurend
kleineren van een leerling, hem
belachelijk maken, puur autoriteit
laten gelden om te laten zien wie
de baas is. kan een onderwijzer
niet alleen een kind opstandig
maken, maar ook dat kind een
diep geworteld gevoel van haat
aankweken, dat bijna onuitroei
baar is. Ook medeleerlingen kun
nen wreed zijn tegenover elkaar;
vooral de zwakkeren moeten het
ontgelden. Aan de ouders de taak
hier het gekwetste kind te helpen
de kloof te overbruggen. Het gaat
hier om een van de vrij zeldzame
gevallen waar een ouder bemid
delend moet optreden tussen een
leerkracht en een kind, omdat er
anders veel stuk gaat. Met haat
en rancune kan geen mens leven,
zeker niet een opgroeiend, dus
kwetsbaar mens.
H.V.D.
Het begrip haat zal men op school
niet zo vaak tegenkomen. Toch
komt het wel voor. Een kind kan
een autoritaire leerkracht gaan
haten, omdat het altijd „moet"
en nooit iets „mag". Een onder
wijzer kan een grove hekel aan
een kind krijgen omdat het altijd
dwars ligt of omdat het anders is
dan andere kinderen in de klas.
In groepsverband kunnen kinde
ren haat ontwikkelen tegen een
medeleerling. Niets wat zo'n zon
debok doet wordt door de groep
gepruimd. Om alles wat zo'n kind
zegt wordt smalend gelachen. Op
weg tussen school en huis wordt
het geplaagd, waarbij slaan en
schelden elkaar afwisselen. De
collectieve haatcampagne kan
soms zulke vormen aannemen,
dat het voor het slachtoffer beter
kan zijn naar een andere school
te gaan. Haat is iets ernstigs. Het
is spijtig, dat het ook in scholen
van vandaag bestaat. H.A.E.
sociale verkenning, aangevuld met sociale beleving
bestaat uit sociale verkenning,
aangevuld met sociale beleving.
Van belang is, dat de groepen he
terogeen zijn samengesteld en ge
regeld van samenstelling wisse
len.
J. L.
(zie Eerste klas)
Bestaat in soorten. Nog op de
laatste benen enkele jaren le
vend, het gym-oude-stijl, al be
gonnen het gym-nieuwe-stijl.
Maar ook voor dit laatste gym
kan het einde in zicht zijn. Zie
Atheneum.
E.
Een kind, vooral een al ouder kind,
kan het slecht treffen met een be
paalde leerkracht. Er zijn name
lijk, zoals overal in elk beroep,
ook slechte onderwijzers, niet op
gewassen tegen dit „vijf poten"
(zie Expressievakken)
(zie Expressievakken)
Is de term voor de apparatuur, ter
wijl de naam Software slaat op
het materiaal dat daarin gebruikt
moet worden. Valt een diaprojec
tor (Jus onder de hardwares, de
dia's die erbij nodig zijn, noemen
we software. Ofschoon beide ui
teraard even belangrijk zijn hoeft
er niet over aanschaf van hard
ware gepiekerd te worden wan
neer er geen of te weinig softwa
re verkrijgbaar is en de moge
lijkheden en capaciteiten ontbre
ken om deze zelf te maken. Het
zou wenselijk zijn om software via
mediatheken (zie ook daar), do
cumentatiecentra en/of regionale
audio-visuele centra gemakkelijk
toegankelijk en verkrijgbaar te
stellen. Ook zou aan docenten de
gelegenheid moeten worden gebo
den om zich vertrouwd te maken
in de omgang met hardware en
de wijze waarop software zelf te
vervaardigen is. W.H.B.
Hoger Algemeen Vormend Onder
wijs. Wordt geacht de toegangs
poort te zijn die men voorbij
moet om een Hogere Beroepsop
leiding te kunnen volgen van
rijkspolitieacademie tot en met
toneelschool, van HTS tot Sociale
Academie. Dan moeten wel de
eindexamenvakken, de „keuze
vakken", in de lijn liggen van die
Hogere Beroepsopleiding. Het
vervelende is echter dat sommi
ge stukken HBO méér eisen:
atheneum bijvoorbeeld. Dat mo
gen ze. Het wetsvoorschrift be
treft slechts een minimum. Maar
je zit er mooi mee als je dat pas
ontdekt als Jan, die zo graag po-
litie-inspecteur wil worden, al hal
verwege de HAVO is (zie ook
AVO). E.
Fotograferen, filmen en geluidsregi
stratie zijn tegenwoordig voor ve
len een hobby. Toch wordt op
scholen aan deze audio-visuele
liefhebberijen nauwelijks aan
dacht besteed, terwijl maar wei
nig oud-leerlingen op vakantie
een schetsboek meenemen of
thuis doorgaan in pottenbak
ken. .Voor docenten en onder
wijzers is het feitelijk noodzake
lijk dat zij zich deze moderne
communicatie-technieken (naast
lezen schrijven, tekenen en spre
ken) eigen maken (zie ook zelf
werkzaamheid).
W.H.B.
Een band- of cassetterecorder
waarop een headset aangesloten
kan worden, waarna via het ene
geluidsspoor de lesstof beluisterd
en op het andere nagesproken of
beantwoord kan worden. Daarna
kunnen beide sporen ter controle
afgeluisterd worden. M.a.w. b.v.
een talenpracticum voor zelfstu
die. (zie ook daar).
W.H.B.
Noemen we een combinatie van
koptelefoon met microfoon die
vooral in talenpractica gebruikt
wordt (zie ook daar). W.H.B.
(zie Economisch en
Administratief Onderwijs)
In de klas de tekenstift, maar straks in de samenleving de camera.
Dat is de gewone, dus rare gang van zaken. De kinderen leren iets
wat ze nooit meer gebruiken, maar ze leren niets over wat ze straks
haast allemaal wel eens zullen doen: fotograferen. Er is een kentering.
Op enkele scholen is fotografie als vak ingevoerd. En op veel andere
brengt de onderwijzer gelukkig vaak zijn foto-hobby de klas in
Kan ik „het hoofd" spreken. „Het
hoofd" wandelt over de speel
plaats. Bedoeld wordt: het hoofd
der school, de hoofdonderwijzer,
de bovenmeester en hoe hij ver
der nog genoemd wordt. Nu de
kweekschool Pedagogische Aka-
demie heet, zou ik er voor willen
pleiten het schoolhoofd de naam
van schoolleider te geven, of ie
dere andere naam, die een eind
maakt aan dat onzijdige „het".
J.L.
hun toekomst niet zo zien zitten
is een handicap te meer, die zij
moeten overwinnen. Huiswerk is
een kost. die met lange tanden
wordt geconsumeerd. Kan het
niet zonder huiswerk?
H.A.E.
W
Een begrip uit de kinderpsycholo
gie. Vanaf ongeveer het derde le
vensjaar richt het kind zich op
een volwassene om te zijn zoals
deze is (zie ook Kleuters). In het
kind is namelijk een natuurlijke
drang aanwezig om groot te zijn
en het leeft daar naartoe. Vin-
daar dat het jongetje zich richt
op de vader en doet zoals deze en
het meisje richt zich op de moe
der. Later richt deze identificatie
zich op de schooljuf of school
meester. Identificeren wil zeggen
een zich gelijk maken aan de an
der. J.H.NG.
(zie Individueel Onderwijs)
Geeft een visueel beeld van de
tekst. Bestaat meestal uit teke
ningen of foto's; maar er zijn al
leerboeken die b.v. illustraties op
transparanten bevatten om via de
overhead projector klassikaal
besproken te worden. Ook komen
„auditieve illustraties" (geluidsil
lustraties) voor in de vorm van
bijgevoegde grammofoonplaten.
De integratie van verschillende
media maakt van deze boeken al
leermiddelenpakketten (zie ook
daar). Waar het belang van goe
de illustratie bij boeken steeds
meer onderkend wordt, is het
noodzakelijk ook de les goed au
ditief en visueel te illustreren.
W.H.B.
(zie Beroepsonderwijs)
Als praktische vorming voor meis
jes maar óók voor jongens,
wil de leerlingen vertrouwd ma
ken met werkzaamheden in het
huishouden, waar zij allen zonder
uitzondering mee te maken krij
gen.
W.H.B.
Te onderscheiden in twee zeer ver
schillende dingen. Ten eerste: de
vrij algemene tendens om Mie
onderwijs meer individueel af te
stemmen op ieder kind („het
kind is er niet langer voor de
school, de school is er voor het
kind"); zie ook Differentiatie in
de Klas en Individueel Werken.
Ten tweede: bestaande vormen
van onderwijs die speciaal aan
dacht geven aan wat zwakkere
broeders en zusters, die daardoor
vaak tot heel goede resultaten ko
men. Twee voorbeelden: ITO, In
dividueel Technisch Onderwijs, en
IHNO, Individueel Huishoud- en
N i j verheidsonderwi js.
E.
(zie ook Luieren)
Er zullen niet veel kinderen zijn,
die, van school komend, uitroe
pen: „Ha, fijn, huiswerk maken".
Huiswerk is lastig voor het kind
en ook voor de ouders. Huis
werk, werken voor school, wordt
naar mijn gevoel ervaren als een
inbreuk op de persoonlijke vrij
heid. De kinderen voelen in hun
vrije tijd de lange arm van de
school, die hen nooit met rust
schijnt te kunnen laten. Ouders
ondergaan huiswerk als een ver
antwoordelijkheid. Zij moeten het
toezicht van de man of de vrouw
voor de klas overnemen. Zij moe
ten er voor zorgen, dat het huis
werk wordt gemaakt, ze moeten
overhoren en uitleggen. Zij moe
ten de kinderen er van overtui
gen, dat ze het huiswerk moeten
maken voor hun eigen bestwil,
voor hun toekomst. Dat kinderen
het verband tussen huiswerk, en
Er zijn geen twee kinderen gelijk.
Toch moet het overgrote deel van
de Nederlandse jeugd bij het on
derwijssysteem van vandaag het
zelfde werk doen. Dit houdt in*
dat het onderwijs zich aanpast bij
de gemiddelde leerling. Kinderen
beneden de middelmaat kunnen
in de klas niet mee. Kinderen,
die er boven zitten, vervelen zich
op school. Veel beter zou het zijn
wanneer ieder kind zelf het tem
po mocht bepalen waarin het kan
werken. Daarvoor is het nodig,
dat de onderwijzer ieder kind
persoonlijk begeleidt. Bij de hui
dige grootte van de klassen (zie
ook daar) is dit niet mogelijk.
Daarom begint individueel wer
ken bij kleinere klassen. Het zou
een reële vert>etering van het on
derwijs inhouden.
H.A.E.
