let lustig literatum van
David Levine
„Je verdoet veel tijd met zangles
op conservatorium"
Bertrand Russell en
zijn levensloop
„De verboden muze Kunst in ballingschap
OPERAZANGERES MARIA BOENDER
rERDAG 23 MEI 1970
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 19
(Van onze correspondent A, Glavimans)
jRUSSEL (GPD) De schrijverskarikaturen van David
rine krijgen de laatste jaren steeds meer bekendheid. In
3 is hij ermee in de New York Review of books begonnen.
er werden de tekeningen ook door andere bladen overge-
aen, onder andere door Le Monde.
genre, dat Levine beoefent, is
maar toen hy begon bestond er
de Verenigde Staten eigen
geen goede tekenaar van potret-
jaturen. De toneelcartoons van
fuchs in de New Yorker en die
Al Hirschfeld in het zondags-
j van de New York Times ver
een niet meer en William Auer-
s-Levy had Juist zün carrière
pcbgd met een indrukwekkend
i verzamelde tekeningen onder
teelzeggende titel „Is that me?"?
Deze karikaturisten hadden de tra
ditie van voorgangers als Ralph
Barton en Max Beerbohm gevolgd.
Hoe het ook zij, Levine Is een vry
unieke figuur en dat niet alleen in
de Ver. Staten. Ook in het Europa
van onze dagen vindt men weinig
goede karikaturisten van letterkun-
gen. Tim van l'Express staat wel
bovenaan met zün wat visionnaire
verbeeldingen. Zün varianten op
Malraux en op Mauriac zyn eigen-
ïyk onnavolgbaar. In de Sunday Ti
mes vindt men af en toe ook wel
eens een schrijver „overtrokken" ge
tekend maar het is allemaal niet
veel.
David Levine is eigenlyk kunst
schilder. Hij is in 1926 in Brooklyn
geboren en hy woont er nog steeds.
Van zichzelf heeft hij eens gezegd
dat hy een kunstschilder is. die leeft
van zijn liefhebbery, het maken van
karikaturen. Ik heb nog nooit een
schilderij van hem gezien. Hij zou
realist zyn. John Updike citeert in
een Duits bundeltje met reproduktjes
van Levine's portretten de kunstcri
ticus John Canaday. Die heeft ge
schreven dat Levine als kunstschil
der het „legitiem anachronisme" is.
Met de kennis van zyn tekeningen
kan men het zich dan wel zo'n
beetje voorstellen.
Wat nu de karikaturen van schry-
vers aangaat, het merkwaardige
moet zyn dat Levine alleen maar
naar foto's schynt te werken. Ook
al kent hy verscheidene auteurs en
al heeft hy wel eens een krabbel
van hen gemaakt. Hy gaat dus uit
van foto's. By sommige tekeningen
ziet men dat duidelijk zoals by voor
beeld die van Charles Baudelaire,
die naar de bekende foto van Nadar
moet zyn gemaakt of die van Colet
te naar een persfoto, waarin zy in
haar rolstoel zittend uit een hotel in
Nice komt. Levine tekende haar als
v tw
Hv. *fl tv7
Norman Mailer
een van haar geliefde katten, maar Proust. Waugh of Virginia Woolf of
hü vergat niet het kleine detail: de Sartre kan het wel byna niet a ders
muilen met dikke zolen, welke zy Hy heeft een geniale trefzekerheid
de laatste jaren van haar leven al- voor het kleine gebaar of detail,
tyd heeft gedragen. dat een figuur volkomen uit een an-
Het zou wel aardig zijn 4e weten derr hoek doet zien. Zyn Shekesreire
of Levine ook boeken leest van de- met een lorgnetje en Simone Beau-
gens, die hy tekent. By figuren als voir met haar boodschappen o .der
Sigmund Freud
de arm, Tennessee Williams met turen gekenmerkt. Niet het gTote
v. stippellij r.tje ..told here" dwars j overdrijven, maar eerder het gete-
over zyn buik. Benjamin Franklin kende understatement Levine ls
met een hoela-hoepelt.ie en nog an- daarin zoals het by Rowohlt uit ge-
dere zijn er om te laten zien dat geven boekje met 125 reprodukties
Levine er meer van weet dan hij i naar zyn tekeningen en een inlei-
d'rsct verteld. Fn dat heeft al- ding van John Updike, de man van
t d de goede tekenaars van karika- de echtparen, laat zien. een meester.
Honoré de Balzac
UTRECHT (GPD) „Het is een precair onderwerp om
over te praten, het zangonderwijs in Nederland. Temeer daar
iedereen toch echt wel het goede wil en, geloof ik, maar één
doel voor ogen heeft, nl. goed les te geven. Maar juist daarom
is 't niet gemakkelijk om erover te praten".
AUTOBIOGRAFIE.
Tweede deel, 1914-1944 (verta
ling).
Uitg.: De Bezige By, Amster
dam.
Het tweede deel van de auto
biografie van Bertrand Russell
bespeelt de tijd van twee wereld
oorlogen. Voor hen die van Ber-
strand Russell, de oudste provo
van de wereld kunnen we wel
zeggen, niet veel meer weten
dat hy op zijn oude dag hy
is geboren in 1872 en kort gele
den gestorven nog metter
daad meedeed aan de demon
straties tegen de oorlog in Viet
nam o.a. waarby hy met de an
deren rustig op straat ging zitten
en zich even rustig door de politie
liet opsluiten, het volgende. Ber
trand Russell was een Engel
se wiskundige en filosoof, die
zich ook verdiept heeft in taal
analyse en daarmee belangryk
werk verricht heeft. Hij is afge
studeerd in Cambridge, van wel
ke universiteit hy later „fellow"
(iemand die afgestudeerd is en
daarna van zyn universiteit een
beurs ontvangt om zich aan on
derzoek te wijden) werd. Hy
heeft vele boeken geschreven
waarvan ik op wil noemen: An
Introduction to Mathematical
Philosophy. The Practice and
Theory of Bolshevism. Edu
cation and the Social Order. A
History of Western Philosophy.
Authority and the Individuel,
New Hopes for a Changing
World. In 1944 ontving hy de
Order of Merit en in 1950 de
Nobelprys voor letterkunde.
In de liefde heeft hij zich niet
onbetuigd gelaten. Hy is vier
maal getrouwd en had daarby
ook nog enige vriendinnen Eni
ge jaren (1927-1932) leidde hy
een progressieve school, maar
dat heeft hy principieel en fi
nancieel hii nam de kinderen
op in zyn huis en vroeg geen
betaling) niet vol kunnen hou
den. Hij was even wys en ge
leerd als opstandig, zyn boude
uitspraken brachten hem her
haaldelijk in een netelige posi
tie. Hü was zün tijd ver vooruit
en was een eroot vechter voor
de vrede.
Van 1938 tot 1944 woonde
Russel in de VS, doceerde
daar aan verschillende univer
siteiten en hield lezingen.
Maar al spoedig ontstond er in
dat hypocriete land een ware
heksenjacht op Russell vanwe
ge zyn vooruitstrevende ideeën
over opvoeding en zyn rond-
uite taal. Men beschuldigde hem
van wanordelyk zedelijk ge
drag. men verweet zyn gedege
nereerde voorouders kleinzoon
van de historicus John Russell
note bene), zün kritiek op de
verhouding tussen kerk en staat
in de VS. Hy is voor het ge
recht moeten verschünen en
heeft daar de eigenaardigste
aanty gingen moeten aanhoren
waaronder, dat hij in Engeland
een nudistenkolonie leidde, dat
zyn vrouw en hy in het open
baar naakt liepen en dat hy
obscene verzen schreef De rech
terlijke macht had hem overi
gens al eerder lastig gevallen
en hem tydens de eerste wereld
oorlog achter slot en grendel la
ten zetten o.a. om een brief die
hy bij het uitbreken van die
oorlog publiceerde in de „Na
tion" Ik geloof dat ik niet be
ter kan doen dan u gedeelten
van die brief als voorproef aan
te bieden. Hy dateert uit 1914
maar hy had vandaa" geschre
ven kunnen zijn en de protest-
marsers zouden die brief zo op
hun spandoeken kunnen af
drukken.
Aan de Londense Nation voor 15
augustus 1914.
Mijne heren
In tegenstelling tot de grote
meerderheid van myn landge
noten protesteer ik, zelfs op dit
ogenblik, uit naam van mense-
lykheid en beschaving tegen ons
aandeel in de vernietiging van
Duitsland.
Een maand geleden leefden de
Europese landen in een sfeer
van hoffelyke erkenning van
elkanders wetten en gebruiken;
als een Engelsman een Duitser
vermoordde, werd hy opgehan
gen Als op het ogenblik een En
gelsman een Duitser vermoordt,
of een Duitser een Engelsman,
is hy een patriot die zich ver-
diensteiyk heeft gemaakt jegens
zyn land. Met gretige ogen zoe
ken wy in de krant naar nieuws
over de slachting en wy
juichen als wy lezen hoe on
schuldige jonge mannen, blin
delings commando's gehoor
zamend, by duizenden zyn
neer gemaaid door de machine
geweren van Luik. Diegene die
de mensenmassa's van Londen
hebben gezien op de avonden
voorafgaande aan de Oorlogs
verklaring. zagen een hele, tot
dusver vredige en menseiyke be
volking binnen enkele dagen de
steile helling afglijden naar een
primitief barbarendom, en het
losbreken in één ogenblik van
de instincten van haat en bloed
dorstigheid waartegen de hele
structuur van de maatschappy
is opgericht. „Patriotten" in al
le landen juichen deze beestach
tige orgie toe en beweren dat
het een edele vastberadenheid is
om het recht te verdedigen; ver
stand en barmhartigheid worden
weggevaagd door een grote golf
van haat. vage abstracties van
onvoorstelbare slechtheid
Duitsland voor ons en de
Fransen, Rusland voor de Duit
sers verbergen het eenvoudige
feit dat de vyand bestaat uit
mannen zoals wyzelf. beter
noch slechter mannen die
houden van hun huis en de zon-
neschyn en alle eenvoudige ge
noegens van ieder leven, man
nen die nu krankzinig va
angst zijn by de gedachte aan
hun vrouwen, hun zusters, hun
kinderen die. met onze hulp. nu
zyn overgeleverd aan de teerge
voelige genade van de overwin
nende kozakken. En al deze
waanzin, al deze razerny. dit op
gaan in vlammen van onze be
schaving en onze verwach
tingen is teweeggebracht doordal
een stel officiële heren, die luxe
levens leiden en merendeels
stommelingen zyn en geen van
allen enige fantasie of gevoel
hebben, vonden dat dit een be
ter alternatief was dan dat een
van hen een minieme belediging
jegens de trots van hun land zou
ondervinden
„En achter de diplomaten staan,
vaag hoorbaar in de officiële do
cumenten, machtige krachten
van nationale hebzucht en na
tionale haat atavistische in
stincten. schadelyk voor de
mensheid op haar tegenwoordige
niveau, maar geërfd van wil
de en half-dierlijke voorvade
ren. geconcentreerd en geleid
door regeringen en de pers. ge
voed door de bovenlaag als af
leiding van maatschappelyke
ontevredenheid, kunstmatig in
stand gehouden door de sinis
tere invloed van wapenfabrikan
ten, aangemoedigd door de hele
smerige literatuur over ..roem"
en door elk geschiedenisboek
waarmee de geesten van kinde
ren worden bezoedeld".
Er komt nog veel meer. maar
ik durf niet meer plaats in te
nemen.
CLARA EGOINK
Aldus de Utrechtse opera-zangeres
Maria Boender, die zich op 't ogen
blik aan het voorbereiden is voor
haar nieuwste rol die van Carmela
in Menotti's Saint of Bleekerstreet.
Deze opera is het debuut van Edo de
Waart als opera-dirigent en zal ge
regisseerd worden door Menotti zelf.
Maria Boender zegt hardop, wat
velen slechts denken of fluiste
ren in de zangwereld. „Er is in Ne
derland een hele hoop goed zangers-
materiaal. maar als je ziet wat er
uitkomt, blykt 't haast niets te we
zen. En hoe komt dat Het antwoord
is. dat het met het zangonderwys op
de conservatoria niet best ls gesteld.
Ik heb geboft met myn leraren.
Die hebben me altyd ontspannen la
ten zingen, ik heb altijd mezelf kun
nen zyn. Maar over 't algemeen is
men op de conservatoria te slap voor
de leerlingen en wordt er geen disci
pline bygebracht. 't Rotzooit maar
wat aan op zo'n conservatorium.
Neem nou m'n eigen opleiding. Ik
haalde eerst onderwijsakte B. Dan
ben je gereed om les te geven. Ik
kende een hele reeks methodes, maar
ik wist niet hoe je les moest geven.
Pas de laatste jaren heb ik leren in
zien, hoeveel tyd je eigenlijk verdoet
op een conservatorium Ze leren je
d'r van alles, maar ze besteden veel
te weinig aandacht aan de pure tech
niek van het werkelyke zingen".
..Dat is waar. Elke goede zangle
raar zegt hoe je je toon precies moet
piaatsen. Maar de fout hier is. dat
ze je niet kunnen corrigeren. Ze we
ten je b v. niet te vertellen of de toon
iets verder naar voren of naar ach
teren moet En dat kun je niet zelf
bepalen, dat moet de leraar voor je
J doen. En die kan dat alleen, als-ie
hele preciese oren heeft.
1 Dat die ontbreken blykt b.v. uit het
I feit, dat er door de deskundigen zo
verschillend geoordeeld wordt. Toen
ik m'n solist en-examen deed. gaf de
ene zangdeskundige me een vyf en
de andere een tien. Dat moet toch
onmogelyk zyn. En het gekke is. dat
toen er gestemd werd over de vraag
of ik ..met onderscheiding" zou sla
gen. degene die me een onvoldoende
gaf. voor stemde.
haal en zeg dat ook. 't Lükt er een
beetje op of die man wonderen ver-
richt.
Door je neus
Bino
Maria Boender lacht begrypend.
Zingen is een lichamelijk bedryf. dat
echter geleerd moet worden met zeer
abstracte aanwijzingen, zoals, aldus
Maria Boender: „Zing door je ogen
of door je neus. Je zingt natuurlijk
niet door je ogen of door je neus,
maar als je 't aanvoelt, heb je heel
veel aan die aanwijzingen. En Bino
kan die geven. Ook al heeft-ie er de
opleiding niet voor gehad. En ik. die
er de opleiding wèl voor gehad heb.
tors slechts een ballast aan metho
dieken. Ik heb ook geen lespraktyk'
Maria Boender behoort, samen met
Ans Philippo en Emmy Greger tot
de belangrykste zangeressen van de
jongste, afgestudeerde generatie Al
le drie zyn ze leerlingen van Bino.
alle drie hebben ze succes.
Met nadruk waarschuwt Maria
Boender, dat zangpedagogen yselyk
lange tenen hebben ..Dat komt om
dat ze zo kwetsbaar zijn door de wei
nige resultaten die ze behalen
Ze kunnen dus in het geweer ko
men. Want Maria Boender, getrouwd
met een bioloog en moeder van twee
kinderen, heeft de moed gehad kri
tiek te uiten op het zangonderwys in
Nederland Hardop, zonder te fluis
teren. Zy heeft geen beslag op haar
keel. iets, wat in de zangerswereld
nogal eens wil voorkomen, letteriyk
en figuuriyk.
Maria Boender en haar hond
Divar.
Goed horen
Maar wat mankeert er precies aan
de opleidingen? Is 't onkunde0
Maria Boender: „Wat ontbreekt is
de kunst van het goed horen. Een le
raar moet uitstekende oren hebben
om de leerling te kunnen vertel
len wat-ie moet doen om z'n stem
goed te laten zitten".
Ik meen toch te weten, dat iede
re goede zangleraar, afgezien van al
le methodiek, vrywel dezelfde dingen
tegen z'n leerlingen zegt.
Toch neemt Maria Boender nog
steeds zangles. By een man, die.
voor zover haar kennis reikt, de eni
ge in Nederland is, die goed zangles
kan geven. Zy leerde hem kennen
dankzij haar collega Ans Philippo.
die eveneens by hem studeert. „Een
collegiale hulp. die je in dit vak niet
voor mogelyk zou houden". Deze
zangleraar woont in Utrecht, maar
geniet meer bekendheid als grammo-
foonplatenliandelaarBino.
..Bino is een vreemde man. Hy is
eigenlyk helemaal geen zangleraar.
Op zanggebied noemt hy zich soms
schertsend een kwakzalver. Als-ie
wat ziet in je stem, dan helpt-ie. Bi
no is een man met gouden oren. Deze
man hoort een fractie van het ver
plaatsen van de toon. al is-ie maar
een millimeter verschoven. Vele le
raren kunnen 'n puntje zuigen aan
wat deze man allemaal zegt. Hy kent
de oerprincipes van het zangonder
wys.
Ik vind 't maar een vreemd ver-
AMSTERDAM (GPD) In het
Waaggebouw op de Nieuw-
markt in Amsterdam wordt
een tentoonstelling gehouden
over de onderdrukking van
kunst en cultuur in de jaren
1933 tot 1945. Zij duurt tot 15
juni a.s.
Met deze tentoonstelling „De ver
boden muze", herdenkt het Joods
Historisch Museum dat 25 jaar gele
den ook „de muze" werd bevryd.
Heinrich Heine schreef in 1820:
„Het was nog maar een voorspel,
daar waar men boeken verbrandt,
verbrandt men tenslotte ook men
sen" De tentoonstelling toont met
foto's, drukwerken, een film en ge
luidsbanden hoe dit een goede 120
jaar later werkelykheid werd, gesti
muleerd van Duitsland uit.
De openbare verbranding van
„volksvreemde en ontaarde" boeken
door de nazi's in 1933 in Berlün was
al niet eens het voorspel meer. Al
eerder hadden zij hun verboden uit
gevaardigd: in Thiiringen, waar zy
in 1930 de meerderheid verwierven,
werd nog in datzelfde jaar het „Bau-
huis" verboden.
Kort nadat zy in mei 1940 Neder
land waren binnengevallen, poogden
zy met alle machtsmiddelen de
kunst om te vormen tot propaganda
middel voor hun politieke en racis
tische ideologie. Iedere vrye kunst
vorm ward als volksvreemd en ont
aard verworpen.
Op de boekenverbranding in 1933
volgde in Duitsland en later hier, de
musea, zy werden vernield of ver-
verwydering van kunstwerken uit de
kocht. Kunstenaars werden uit hun
functies ontslagen of kregen zelfs 'n
werkverbod opgelegd.
Wie zich niet wilde aanpassen,
moest vluchten of onderduiken. Er
ontstond een kunst in ballingschap
en later, in bezette gebieden, een
kunstenaarsverzet. In de geïsoleerde
Joodse gemeenschap werden, voor
de aleehele vernietiging. Joodse kun
stenaars gedwongen uitsluitend voor
Joods publiek op te treden: het cul
tuurgetto.
De tentoonstelling geeft een beeld
van deze verderfelyke „kulturpoli-
fcik" door, in een omiysting van rele
vant documentair materiaal, enige
representatieve voorbeelden van de
verboden „ontaarde" kunst te tonen.
In de afdeling beeldende kunst Duits
land worden werken getoond die ver
boden werden om hetzy de Joodse
afkomst van de maker Chagall. Lie-
bermann hetzy om de strekking, "t
antl-militarisme van ondr meer Dix.
Kathe, Kollwitz, Gross, hetzy om de
nlet-naturalistische of abstracte
werkwyze «Kokoschka, Nolde.
Baumeister. Klee en anderen.
Uit Nederland wordt werk getoond
van kunstenaars, die hetzy om hun
Joodse afkomst werden gedeporteerd
Mommie Schwarz, Else Berg.
Samuel Jesserun de Mesquita. hetzy
hun actieve deelneming in het ver
zet die zy moesten bekopen met de
dood Gerrit van der Veen. Joh an
Limpers, Henk Henriet.
By de afdeling literatuur, pers en
radio valt de nadruk op de onder
drukking van elke vorm van vrye
meningsuiting in de bezetting. Des
ondanks lieten schryvers, drukkers,
uitgevers en journalisten onder
gronds hun werk verschynen
Het pronkstuk van de afdeling mu
ziek is een manuscript van de twee
de symfonie van Mahler, de man die
dcor het Concertgebouworkest in
Amsterdam was groot geworden,
maar wiens werk niet meer mocht
worden gespeeld, omdat hy van
Joodse afkomst was.
In de afdeling toneel is een pro-
gramma te zien van een illegale
culturele by eenkomst en het proces
verbaal dat de politie opmaakte na
dat een inval was gedaan.
Voorts ligt er een exemplaar van
„Het gryze boekje", waarvan er in
de oorlog 25 zyn gedrukt Het is het
rapport van een commissie van niet
bij de „Nederlandse Kultuurkamer"
aangesloten acteurs en actrices, over
de situatie van het Nederlandse to
neel van vóór de oorlog, en hoe
haar na de oorlog te verbeteren Nog
in de huidige bewegingen aan het
Nederlandse toneel worden id. n
naar voren gebracht die in dit boek
je zyn geopperd.
