DU zou meer succes hebben dan links
Herhaling a.u.b
Zelftestin cle
Leidse Lakenhal
LEIDSE HOOGLERAAR H. DAALDER OVER DE DOORBRAAK VAN 1946 EN 1966
J
Antithese
geldige reactie
Eigen groep
Doorbraak
Afkaveling
Labourregering
tegen
Springboks
Alexander Lascae en Peter Visser
Overschot Britse
betalingsbalans
Controle op de
lucht ver ruiling
via de If .H.O.
VERKIEZING
NADERT...
Broeder Silvius
in het zilver
Begrafenis
zonder graf
IgjDAO 22 MEI 1970
LETDSCB DAGBLAD
PAGINA IS
door Drs. J. Th. J. van den Berg
[et meest opvallende breukpunt in de geschiedenis van het
gedrag der katholieken na de oorlog, is naar mijn mening
oprichting geweest van de Boerenpartij. Deze groep maakte
[voor katholieken denkbaar om 'op een ander' te stemmen,
gjjl men op de gevestigds politieke partijen niet kon stern-
li, omdat het dè ander was.
floerenpartij heeft in '63 voor
oerst katholieken gelegitimeerd
pp een andere partij te stemmen
„p de KVP. Dat D'66 dat proces
legitimering heeft voortgezet,
1 bewerkt, dat de oude vanzelf-
kendheid dat de katholiek op een
olieke party moest stemmen de-
lef werd ondergraven. Tevens
kte het de katholieken los van
jedachte, dat de enig mogelijke
fraak die naar de PvdA was".
J zegt professor Hans Daalder,
leraar in de politieke weten-
p aan de Rijksuniversiteit te Lei-
Met hem zijn we in een gesprek
gaan wat de redenen zijn voor
doorbraak naar D'66 en de Boe-
iitü. die tot nu toe meer sukses
j heeft dan die naar de PvdA
16. Tevens proberen we met hem
I geschiedenis van de laatste
in het politieke optreden van de
ifieken na te gaan. om het pro-
in de katholieke emancipatie in
riitiek te analyseren. Dat alles,
hoon dat het kan verklaren
m de katholieke party van
ag zo snel uiteen valt en wat
^wikkelingen voor de naaste
nst zijn.
reerst de ooi-zaken van het
I van verbrokkeling in de ka-
ke politiek. De verbrokkeling
htbaar. zoals gezegd, aan het
van de Boerenpartij eerst en
Igens van D'66 met name on-
ie katholieken. Verder is ze
«ar aan de uittreding van de
>n ook het groter wordende ka-
te stemmenaantal op PvdA en
De KVP. het grote bolwerk
releer. is er het belangrijkste
urfer van.
jjn volgens prof. Daalder min-
vier oorzaken aan te geven
dit afbrokkelingsproces. Ten
is de oude anti-these tussen
sionelen en niet-confessionelen
oorlog steeds ongeloofwaardi-
iworden omdat beide voortdu
in enigerlei vorm moesten sa-
erken. De geloofwaardigheid
steeds kleiner, naarmate er
keiijker door de confessionele
n van partner werd gewisseld,
olitiek werd er voor de kiezer
lar onduidelijker door.
maast speelden uiteraard de
kkelingen in de Kerk zelf een
pijke rol: de grotere vrijheid
en handelen en de ver-
houding van de Nederlandse
oppen, die niet langer meer by
aandrongen op eendrach-
en zelfs gingen verklaren,
politieke keuze van de katho-
rn zaak was van de individuele
Een volledige
dus, vergeleken met het
anent van 1954.
mgrijk in dit verband acht
Daalder ook de ontwikkelingen
t gebied van de communicatie-
,De revolutie van de moderne
heeft bepaald
rote rol gespeeld", aldus de heer
Ier, „dat vind ik persoonlijk de
opvallende ontwikkeling van de
of tien jaar. En dan niet
dat zich zulke grote veran-
hebben voltrokken in de
n van de massa's maar wel dat
medium geschapen is daar
televisie mee begonnen en de
daarin gevolgd, hetgeen el-
versterkte waar als het
nieuws gecreëerd wordt. De
poepen hebben blijkbaar on-
nde nieuwswaarde en mis
te weinig vat op de betrek-
kleine kring, die met en
het nieuws maakt".
)nze opmerking dat getuige de
toch ook blijkt,
katholieken in Nederland
Ijk wel veranderd zijn, ant-
Daalder: „Ik heb toch ergens
dat daar een geweldige
op gaat komen; maarmis-
is dat mijn pessimisme over
werkelijkheid. Er is mijns
heel gemakkelijk een forum
den voor een demagoog van
signatuur. Ik geloof
dat als er index-daad
instelling zou ontstaan tus-
i soort CDU de gezameniyke
Hjke partyen van nu) ener-
n een linkse concentratie an-
s, dat dat deze CDU, mits zy
losmaken van al te enge
banden, samen met de
«eindig veel sterker zou zijn
links front, ondanks het
bijna alle publiciteitsmedia
belangrijke mate opnemen
inks, op dit moment",
dve de veranderingen als ge
de invloed der massamedia,
groot belang voor het pro-
afbrokkeling: de deconfes-
van het katholieke or
even. Misschien is dat wel
lest doorslaggevende ontwik-
Immers. aldus Daalder, de
van de katholieke partijvor
en van de katholieken in de
überhaupt, is dat andere
ten m de emancipatie zeker
mgryk gevonden werden als
en dat de politieke ont-
ng als het ware leefde en de
Qte was van het veel bredere
van de door kerk en hiërar-
eleide emancipatie. Naast de
partij, ontstonden nog zo-
adere maatschappelijke orga-
die vervolgens samen de
structuur en de houding bepaalden
van de katholieke partij.
Zowel Kerk als organisaties gaan
nu echter hun eigen weg en on
dergraven daarmee het belang van
de katholieke partij vorming. Die was
traditioneel immers bedoeld, om de
katholieken en hun organisaties te
ondersteunen in hun strijd om
zelfstandigheid en erkenning in de
Nederlandse samenleving. Naarmate
niet langer het verdedigen van een
verdrukte Kei-k, of het behartigen
van de belangen van katholieke or
ganisaties de kiezer aanspreekt, krijgt
het voor de betrokkenen ook steeds
minder zin om nog katholiek te
stemmen.
Nu we eenmaal toch i nde geschie
denis van de katholieken in de po
litiek zijn doorgedrongen vragen we
prof. Daalder of hy daarin een aan
tal breuklijnen zou kunnen trekken
Waar is het begin te vinden van een
„katholieke factor" in de Neder
landse politiek en hoe ontwikkelt zich
die.
Prof. Daalder: „De moeilijkheid is
of in het algemeen zou kunnen
spreken van katholieke politiek. Het
probleem is namelijk, dat de par
lementaire geschiedschrijving van
achteren naar voren geschreven is.
Dat wil zeggen, dat alle ontwikke
lingen in de politiek der katholieken
beschreven worden als een soort na
tuurlijke ontwikkeling naar de ver
zuiling toe. naar een vaststaande
katholieke beweging derhalve. Dat
is in zekere zin een vervalsing van
de parlementaire geschiedenis. Als je
formele data wil gebruiken, dan ge
loof ik dat belangrijk is: 1848 toen
het pact van de vrede gesloten werd
met de toenmalige liberalen. Daar
door werd de Grondwet van 1848
mogelijk gemaakt en een zekere mate
van duurzaam liberaal-katholieke
samenwerking.
Als we een tweede breukpunt zou
den moeten aangeven, dan zou dat
meten liggen in de tijd, waarin de
pauselijke encycliek „Quanta Cura"
verscheen die het liberalisme af
wees. I aul870 volgt daarop de er
kenning van wat er in de encecliek
is gezegd door een bisschoppelijk
mandement. De afkeer van de libe-
rolen wordt uiteraard nog ver
sterkt door de bezetting van de pau
selijke staait door de Italianen in j
1870. En dan krijg je een periode
waarin je nauwelijks meer weet of
de katholieken nog bestaan. En hier
begint ook de geschiedvervalsingje
je krijgt dan het van achteren naar
voren schrijven van mensen, die
zeggen: ja. maar in 1868 ontstond
al de kiesvereniigng in Almelo en
in 1883 schreef Schaepman zo keu
rig zijn Proeve van een Program"
in 1896 komen de katholieke kamer
leden met een programma, in 1904
krijgen we de Bond van R.K. Kies
verenigingen, dat in 1908 een pro
gramma uitgeeft en 1926 komt dan
de naamsverandering, tot RK Staats
partij en dan is het wel zo ongeveer
klaar.
Als je de periodisering vanaf 1870
opnieuw zou willen opbouwen, en
volgens mij moet dat, dan zou het
belangrijk zijn de aandacht te ves
tigen op het feit, dat Schaepman
oorspronkelijk geen katholieke partij
heeft willen stichten, maar een par
tij die een coalitie moest zijn van
alle christelijke minderheidsgroepe
ringen. Een idee, waadroor hy in
regelrecht conflict kwam met de
toenmalige katholieke kamerleden,
die trouwens helemaal geen partij
wilden. De uiteindelijke ontwikke
ling naar een exclusief-katliolieke
party werd niet bepaald door eigen
wil of durf, maar door de druk der
omstandigheden. Ze kwam tot stand
als een reactie op de politieke orga
nisatie van anderen, en dan met
name van de Anti-Revolutionairen
end er Abraham Kuyper die geen sa
mengaan met Katholieken in een
party wilde, en van de In aanvang
anti-clerioale socialisten.
Kuyper koos voor het eigen Isole
ment, zowel tegenover de overige
protestanten als tegenover de katho
lieken, tegen de wil van Schaepman
en trouwens ook van Jhr. de Savor-
nm Lohman. Schaepman bleef ten
slotte niets anders over dan een met
dat van Kuyper parallel lopend stre
ven naar katholiek isolement. De
opkomst van het socialisme leidde
tegelijkertijd tot sociale tegenactie,
in het bijzonder op het terrein van
de arbeidersorganisatie. Maar ook die
komt in katholieke kring eerst laat
op gang en ook hier wordt eerst ge
poogd te komen tot algemeen chris
telijke vakbeweging. Die is overigens
niet door de protestanten, maar door
het episcopaat afgewezen. Het mo
ment van de gedwongen isolering
zou Je moeten leggen tussen 1883 en
1886.
Een dergelijk belangrijk moment
ligt bij de instelling van het alge
meen kiesrecht en de evenredige
vertegenwoordiging in 1917. Vóór die
tijd immers komen alleen de geko
zenen in de zuidelijke districten er
als katholieken aan te pas, maar die
hebben in hun zelfgeiioegzaamheid
van de rest, van het land geen en
kele behoefte om zich als zodanig te
organiseren. De katholieken in het
noorden, die wel een drang naar or
ganisatie hebben, kunnen hun stem
tot 1917 alleen maar kwijt aan de
Anti-Revolutionairen. Na 1917 krij
gen die noordelijke stemmen door de
evenredige vertegenwoordiging in
de streven om in de politiek ge
meenschappelijk in een bepaalde
richting te streven. Misschien dat
dat ook wel kwam, omdat de katho
lieken naast de politiek nog zoveel
andere dingen hadden; ze de veel
sterkere katholieke kerk naast zich
wisten en later de eigen universi
teit, die trouwens door dezelfde
maatschappelyke organisaties is op
gebouwd. als waarvan de politieke
beweging haar bestaan te danken
had".
Dat brengt ons op de vraag naar
het confessionalisme in de politiek
in haar algemeenheid. Onze vraag
is. of het confessionalisme naast een
aantal duidelijke nadelen voor de
politiek in Nederland, die zich voor
al heden ten dage manifesteren, ook
niet belangryke voordelen gehad
heeft.
„De vraag is daarbij", aldus de
heer Daalder, „wat waren de voor
delen voor wie en voor wat? Ik ge
loof. dat voorzover het ging om de
organisatie van bijvoorbeeld de ar
beiders door mensen als Ariëns en
Poels, het confessionalisme een stuk
zelfbewustzijn op gang bracht van
als het ware nog niet volwassen
burgers. Ik geloof, dat het voor het
zelfrespect van de mensen en tege
lijk voor de maatschappelyke zorg
van grote betekenis is geweest. Het
heeft grote groepen in de maat
schappij geëmancipeerd, zo goed als
de socialisten bijvoorbeeld de arbei
dersjeugd uit de steden hebben ge
haald naar de kampvuren van de
SDAP in Vierhouten
De emancipatie, onder deze tradi
tionele vlag, heeft ook twee belang
rijke nadelen gehad: In de eerste
plaats het automatisme van de con-
eens veel meer betekenis: dan ook
kan er iets ontstaan als een eigen
katholieke identiteit in de Neder
landse politiek. Nolens wijst daar.
als katholiek leider in de Kamer, ook
op: de katholieken zitten van nu af
met pirmair in de Kamer als een
partner in de coalitie, maar als een
eigen groep. Hij laat niet na te pro
pageren zoveel mogelijk katholieken
in de Kamer te brengen. Dan is ook
het katholieke organisatieleven op
gang gekomen en wordt de katho
lieke partij belangrijk als politiek
steunpunt en belangenbehartiger van
die organisaties in het parlement.
Dat heeft trouwens ook de struc
tuur bepaald van de katholieke par
tij: de fractieleden die zorgvuldig
gekozen werden op basis van hun
vertegenwoordiging in vak- en
standsorganisaties, hadden een rela
tief geringe belangstelling voor al
gemeen politieke zaken. Ze voelen
zich meer vertegenwoordiger van
bepaalde belangen dan politicus. En
omdat die belangen intern vaak zeer
verdeeld waren, stelde dat bijzonder
zware eisen aan het politiek leider
schap van de fractievoorzitter. Dat
Is ook het verschil tussen katholieke
en andere politieke partijen. Bij an-
tx-revolutionairen en socialisten was
de partij de motor van de hele be
weging, bij de katholieken was de
partij de op los zand gebouwde ver
tegenwoordiging van kerkelijke en
sociale belangen".
Wellicht is ook dat een belangrijke
reden, waarom na de oorlog van de
doorbraak weinig terecht kwam en
ook de KVP lichtelijk voorbijschoot
aan het doel dat de stichters daar
van zich gesteld hadden. Immers, al
in '44 stonden de meeste organisa
ties in het zuiden snel weer op po
ten en zij drongen, met behulp van
de bisschoppen aan op herstel van
de katholieke eenheid, ook in de po
litiek. De weg naar de Party van de
Arbeid werd er gedeeltelijk door af
gesneden. maar ook de KVP kon
niet worden wat mannen als Stok
man en Romme wilden: een katho
lieke program partij, ook toegankelijk
voor niet-katholieken en niet toe
gankelijk voor conseiwatief ingestel
de katholieken. Binnen de kortste
keren was de KVP de rechtstreekse
opvolger van de vooroorlogse Staats
partij, al zocht de KVP meer aan
sluiting bij' de christendemocratische
beweging in de omliggende landen.
De vraag waarom de katholieken
met zijn overgevlogen naar andere,
nieuwe partijen, is trouwens een heel
complexe vraag: er was de angst
voor de algemene verenigingen, die
toen leefden met het ïisico van com
munistische infiltratie; er was in
het najaar van '44 het streven van
de bisschoppen om de katholieken
in het noorden niet toen al voor
voldongen feiten te stellen; de part
ners in de oude coalitie begonnen
zich te hergroeperen in ARP en CHU.
Daarnaast is er nog de vraag, wat
er dan met de katholieken had moe
ten gebeuren, die volgens de ideeën
van Stokman niet tot die nieuw her
boren KVP zouden mogen behoren.
Een stuk dwaasheid in de ideologie
van na 1945 heeft gezeten in het
feit dat letterlijk ledereen met el
kaar streed om het etiket „progres
sief" en dat men de grote groep van
conservatieven eenvoudig wilde af
schrijven als een soort restpost. Die
moesten dan maar elders hun heil
gaan zoeken. Maar waar dan? Als
men dacht aan de opzet van een
progressieve volksparty, dan meen
de men. dat daartegenover automa
tisch wel een conservatieve party
zou ontstaan. De vraag was natuur-
ïyk: wie zullen dat doen en het ant
woord luidde dan: wel, de anti-revo
lutionairen doen aan die progres
sieve party niet mee, die moeten dan
maar de conservatieve partij worden.
Het was een volslagen onhistorische
redenering om te veronderstellen,
dat de conservatieve katholieken die
niet voor honderd procent mee kon-
Prof. HDaalder
den gaan met Stokman, de zyde zou
den kiezen van de Anti-Revolutio
nairen.
J kan dus hoogstens over 1945
spreken als een belangrijk Jaar in
die zin, dat de katholieken massaal
terugkeerden naar het eigen katho
lieke kamp, zy het dat met name
in Limburg een vrij grote groep
doorbrak naar de PvdA en zelfs de
CPN. Daarna krijgen we een perio
de van betrekkelijk grote stabiliteit,
waarin in feite de langzame en voor
lopig niet direct zichtbare afkave
ling begint. Het volgende belangrijk
moment is dan de oprichting van de
Boerenpartij", aldus Daalder. Daar
over werd hierboven al gesproken.
Een andere vraag aan prof. Daal
der luidde, of hij een aantal karak
tertrekken van de katholieken in de
Nederlandse politiek kan geven.
„Ik geloof dat er dat twee zyn. die
beide verklaard moeten worden uit
de historische achterstelling van de
katholieken en het, ook in de poli
tiek, vrij omvangrijke anti-papisme.
Twee trekken, waarvan de eerste is,
de aarzeling om zich als katholiek
te laten gelden en het genoegen ne
men met een minderheidspositie
Het al bly zijn met de erkenning
een minderheid te zijn. In de twee
de plaats, het weinig georganiseer-
fessionele band, het gebrek aan vrije
keus, zodat men in het katholieke
vlak met name er niet gemakkelijk
uit kon komen zonder outcast te
worden. In de tweede plaats, naast
het automatisme een zekere lauw
heid en ongeïnteresseerdheid en een
betrekkelijk grote mate van gezags-
trouw ten opzichte van de boven
laag"
„Laat ik nog wat anders noemen,
wat veel algemener op de Neder
landse politiek duidt. Ik dacht dat
je moet zeggen, dat het grote voor
deel van de in Nederland vrij vast
liggende verhoudingen is geweest,
dat de mensen gedwongen werden
elkaar over en weer te respecteren
en te accepteren, ieder het zijne te
geven. Je kunt je afvragen of dat
te beschouwen is als een norm voor
de politiek, in ieder geval heeft het
een vry hechte tolerantie gewaar
borgd en ook een mogelijkheid ge
schapen. om met erkenning van de
verdeeldheid in de Nederlandse
samenleving toch tot een vry dui
delijke politiek te komen van respect
voor ieders eigenheid en eigen be
langen.
Historisch gezien is dat een grote
winst. Dat maakt my persoonlijk
dan ook nog steeds een groot voor
stander van de verzuiling in de Ne
derlandse omroepwereld. De Neder
landse omroep is het behoud van
de pluralistische structuur. Ik moet
er niet aan denken wat er zou ge
beuren, als je een soort van natio
nale omroep zou krijgen, laat staan
een commerciële.
De Nederlandse politiek is door de
verzuiling langdurig voorspelbaar en
berekenbaar geweest. Zolang de ver-
houdingen vast lagen en zolang de
politieke leiders elkaar konden vin
den in een politiek van tot elkaar
komen, waar ze traditioneel door
de eeuwen heen in was opgevoed,
was ons stelsel een van vry rustig,
zakelijk en verantwoord regeren.
Daartegenover staat, dat wat tot
voor kort juist als voordeel werkte
zich tegen de politiek keert op het
moment dat de deconfessionalise
ring intreedt: dan ontstaat er een
onberekenbaarheid en zenuwachtig
heid bij de politieke leiding, een
voudig omdat ze niet gewend is poli
tiek te maken zonder vooraf te be
rekenen krachtsverhoudingen.
Misschien zijn juist deze zenuw
achtigheid en onzekerheid in de
politiek, naast de verschijnselen van
toenemende redenen dat veel men
sen in sterke mate terugverlangen
naar rust in de politiek. Het ziet er
naar uit, dat daarvan een formatie
als die der gezameniyke christelijke
partyen belangrijk kan profiteren,
zeker op een termijn van de eerst
komende vyf a tien Jaren. Zo'n
groepering van party en zou de
schijln van gematigde deconfessio
nalisering tegelijk met die van sta
biliteit ongetwijfeld mee hebben.
Of de politieke vernieuwing als
zodanig daarmee geholpen zou zijn,
is weer een andere vraag: een vraag
overigens, die niet alleen door de
Nederlandse katholieken kan wor-
i den opgelost, zeker niet met hun
traditioneel gebrek aan politiek be-
I wustzijn".
(Van onze correspondent)
LONDEN iGPD) De Britse mi
nister van Binnenlandse Zaken. Ja
mes Callaghan, heeft de cricketraad
verzocht de voorgenomen toernee
van de Zuidafrikaanse ..Springboks"
op grond van het openbaar belang
af te zeggen
Aanvankelijk had de regering be
loofd niet in te grijpen in deze zaak.
Feitelijk is in het geding dat de
wettige vry hei d niet mag worden
aangetast, namelijk de vrijheid om
cricket te spelen en tevens de vrij
heid om daartegen op vredelievende
wijze te demonstreren. Maar zó hoog
rezen de golven van protest niet
alleen van de „beroeps" demon
stranten, die tegen alles en nog wat
ageren, maar uit alle klingen van
de samenleving, dat een onhoudbare
toestand dreigt te ontstaan.
Vele tienduizenden betogers staan
gereed om naar de cricketvelden op
te rukken, onder leiding van de
„stop the cricket tour 1970"-bewe-
ging van de student Peter Hain en
de „fair cricket council" iraad voor
oprecht cricket) onder leiding van
de bisschop van Woolwich. David
I Shepherd, zelf een oud-testmatchspe-
ler en van het conservatieve La
gerhuislid Sir Edward Boyle, oud-
minister van onderwijs.
In het Leidsch Dagblad van
woensdag 20 mei jJ. deelt de heer
C. Enkelaar. hoofd NOS-televisie-
programma's mee, dat de vurig ge
hoopte herhaling van de voetbalwed
strijd Feyenoord—Celtic definitief
van de baan is. Dat de KNVB een
herhaling op eerste pinksterdag, een
voorstel van de NOS. heeft gewei
gerd in verband met de die dag te
spelen jeugdtoernooien, is wel begry-
pelijk. Een andere mogelijkheid bin
nen de bestaande regelingen by de
NOS, bijvoorbeeld om een avondvul
lend programma op te offeren, blijkt
een onmogelijkheid, aldus de heer
Enkelaar.
Misschien is een dergelijk offer in
derdaad een te grote belasting op
het wekelijks pakket van 20 uur en
23 minuten zendtijd. Het blijkt ech
ter wel mogelijk te zyn (hoe valt
dat te rijmen?) om een groot aantal
voetbalwedstrijden om het wereld
kampioenschap in Mexico uit te zen
den in de maand juni, waardoor vol
gens de heer Enkelaar de voetbal
liefhebber ruimschoots wordt ver
wend met zyn favoriete sport.
Nog afgezien van het feit of een
avond uitzending onmogelijk is, zou
het mogelijk moeten zijn om één van
de vele wedstrijden in Mexico te ver
vangen door een herhaling van DE
VOETBALWEDSTRIJD VAN DEZE
EEUW.
Tenslotte is de betrokkenheid van
de Nederlandse voetballiefhebbers
(en dat zijn er nog al wat!) met
een Nederlandse club vele malen gro
ter dan met een of ander landen
team in Mexico, waar geen enkele
Nederlandse topspeler zal strijden.
(Behalve dan misschien Ove Kind-
vall, maar die komt uit voor Zwe
den)
Natuurlijk, uit voetbaloogpunt is
het wereldkampioenschap zeer inte
ressant. maar de heer Enkelaar on
derschat dan toch ten zeerste het
emotionele (lees: actuele) element in
de sport.
De NOS is er toch een beetje voor
de kijkers en niet de kijkers voor de
NOS
Daarom: Een herhaling van de
VOETBALWEDSTRIJD VAN DEZE
EEUW voor al die Nederlandse voet
balliefhebben die zo verschrikkelijk
trots zyn op het vaderlandse voetbal,
dat 6 mei j.l., eindelijk, zo grandioos
werd beloond met de Europa-Cup.
M. de Koning.
J. Th. de Visserstraat 146,
Katwyk.
PARIJS (Reuten
In het op
LEIDEN In de bevredigend be
zette Lakenhal presenteerde zich een
jong duo: de Roemeen Alexandru
Lascae. violist, en Peter Visser, pia
nist. De violist kende Leiden al, hy
was er verleden jaar met het Roe
meens strijktrio. De pianist is vast
begeleider van het Haags Conserva
torium. Op hun programma hadden
zy Veraeini, Brahms. Schubert, Beet
hoven. Niets verrassends, maar dit
tweetal is nog maar enkele maanden
als duo doende en de zelftest op
het kleine podium met controlerende
bandopname is onmisbaar en ge
wenst.
Van Veraeini Bach-tijdgenoot
en de grote rivaal van Tartini als
vioolvirtuoos werd het een niet
nader aangeduide, wat lang uitval
lende Concert Sonate. Zo'n baroksul-
te fungeert gemakkelijk als een voor
verkenning. Brahms 2de Sonate in A
is favoriet. Misschien om haar zon
nigheid en het „amabile". waarmee
Brahms het Allegro nader typeert.
Brahms symfonieën kan men naflui
ten. deze sonate ook. de cantabiliteit
speelt de hoofdrol. De twee beschik
ken, en Lascae dus gelukkig ook. over
een cantabele toon. De kleine Stein-
bach-vleugel had, althans voor de La-
kenhal-akoestiek, een wat meer door
zingende en minder harde toon moe
ten hebben. De aanpak van de beide
partners was tamelijk energiek, de
opvatting eerder klassiek dan roman
tisch, maar het meetreffen van de
binnentoon werd er niet door belet.
Door zeer duideiyke fraseringen ont
stond een heldere voordracht.
Het podium is leermeester. Het voor
spelen moet wegspelen, wegschenken
kunnen worden, losser van het blad
rechtstreekser mededelende kracht.
Daar werd een flinke gooi naar ge
daan in Sonate op. 30 no 2 in c van
Beethoven. Daar keek de muze. voor
al in Allegro con bris en in het Scher
zo door de noten en de virtuose stro
men heen, doordat de duo-eenheid
er een gevleugelde impuls ontving. De
finale van Schubert's Sonatine op.
137 no 1 ondanks hoog opus-getal
toch jeugdwerk van de 19-jarige
Franzl had er al een venstertje
op geopend Bedoeld allegro vivace
is een beetje Steh-Geigermuziek en
had gerust wat koketter mogen klin
ken. by wijze van spreken tussen de
mensen door wandelend gestreken.
Het warme, zeer nadrukkelijke
handgeklap resulteerde in Roemeen
se dansen van Bartok tot toegift.
KEES VERHOEF
LEIDEN De raadsverkiezing is
nabij en dat is te merken aan de ac
tiviteiten van de politieke partijen.
Overal In de stad hangen biljetten,
waarbij vooral de PSP actief is ge
weest met plakken. Stadgenoten er
geren zich eraan, zo blijkt uit reac
ties, die ook bij ons zijn binnenge
komen, dat straatnaamborden, klok
ken en bushaltebordjes worden over-
plakt.
De Katholieke Volkspartij krijgt 'n
minister op bezoek. Op een Leids
appèl van de kring Leiden spreekt
minister Lardinois van Landbouw en
Visserij. Het appèl is woensdag
avond in de Stadsgehoorzaal
Oranje Sleutelstad heeft in het Ka
bouterstadhuis (Creatief centrum
Breestraat 66) een informatie-avond
belegd over biologisch dynamisch
voedsel en de verkoop hiervan door
de kabouters. Deze avond is dinsdag
as. O.a. zullen een landbouwcansu-
lent en Iemand van Staatsbosbeheer
spreken.
GENEVE PARIJS De Wereld
Gezondheidsorganisatie WHO
neemt het automatische controlesy
steem over. dat in de Rijnmond
wordt toegepast om de mate van
luchtverontreiniging te meten. Dit
succes heeft de Nederlandse delega
tie onder leiding van de staatssec-
taris van Sociale Zaken en Volksge
zondheid, dr. A. Kruisinga op de al-
I gemene vergadering van het WHO in
j Genève behaald.
Dr. Kruisinga heeft de afgelopen
dagen voor de vertegenwoordigers
van de volksgezondheid uit ipeer
I dan honderdtwintig landen een fel
i pleidooi gehouden voor een krachtig
beleid op het gebied van de milieu
verontreiniging.
Bij die gelegenheid wees dr. Krui-
singa op de steeds voortschrijdende
I vervuiling van de Ryn. Hy consta
teerde dat het Rijnwater bij Bazel
nog steeds aanmerkelijk veel zuiver
der is dan het water dat by Lobith
over de grens komt.
Ook bracht hy de DDT ter sprake.
Bij onderzoekingen in Leiden zou
volgens hem gebleken zyn dat de
moedermelk van meer dan twintig
proefpersonen een DDT-gehalte aan
gaf dat viermaal zo hoog lag als de
normaal toelaatbare limiet.
Ook minister Luns heeft gisteren
in de ministerraad van de OESO. de
Organisatie voor Economische Sa
menwerking en Ontwikkeling in Pa
rijs. gewezen op het belang van de
milieubescherming. Dit probleem zou
met voorrang behandeld moeten wor
den en de OESO is er een geschikt
orgaan voor. omdat bijna alle indus
trielanden van de vrije wereld er lid
van zyn. Er zou met andere inter
nationale organisaties moeten wor
den samengewerkt.
31 maart jl. geëindigde begrotings
jaar is op de Britse betalingsbalans
een overschot van ruim 550 miljoen
pond sterling ontstaan. Dat heeft
minister van financiën Roy Jenkins
I meegedeeld in een bijeenkomst van
I de Organisatie voor Economische Sa
menwerking en Ontwikkeling (OE
SO) in Parijs.
Het overschot steekt gunstig af bij
I het bedrag van 300 miljoen pond
j sterling dat de Britse regering een
jaar tevoren voor ogen had. Minister
Jenkins deelde mee dat de totale
Britse kortlopende en middellanglo-
pende schuld ver onder de vier mil
jard dollar is gekomen, daarbij inbe
grepen de schulden aan het Interna
tionale Monetaire Fonds IMF i. Eind
1968 bedroeg de Britse schuld acht
miljard dollar.
HAZERSWOUDE De 51-jarige
broeder Silvius (Piet Jan) v. d. Zon,
geboren en getogen in Hazerswoude-
i Rijndijk, viert maandag 25 mei in
Borneo zijn 25-jarig klooster Jubileum
Ruim een jaar geleden is deze broe
der-missionaris voor de derde keer in
een kwart eeuw vertrokken naar Bor
neo (dat tegenwoordig Klimantan-
Barat heet), om er de bevolking ten
dienste te staan, vooral op het gebied
van de ontwikkeling van allerlei
bouwprojecten.
(.Van onze correspondent)
TILBURG (GPDM) Een
begrafenisstoet heeft gisteren
een half uur moeten wachten
voor het kerkhof in de Tilburgse
stadswijk Korvel. omdat de
poort was afgesloten. Toen de
stoet eindelijk binnen was. rek
er bovendien geen graf voor de
overledene te zijn gedolven. Een
en ander berustte op een vergis
sing van de pastoor, die dacht
dat de begrafenis pas vrijdag
zou plaatshebben.
