WEER DREIGT TERUGVAL
NAAR HET NEUTRALISME
Vele illusies gaan in rook op
door verloop van beurskoersen
Vertrek
Frans Goedhartalias Pieter 'f Hoen
BUSKRUIT
ZATERDAG 18 MEI 1970
IEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 7
LEIDSCH m DAGBLAD
In de eigentydse historie is de ge
schiedschrijver niet gebonden aan *n
beperkte hoeveelheid materiaal. In
tegendeel door de hoeveelheid van
materiaal en door zyn eigen waarne
ming dreigt hy te gronde te gaan.
Over de Gescliiedenis van het Ko-
ninkryk der Nederlanden in Oorlogs
tijd van dr. L. de Jong zyn al ver
woede polemieken aan de gang. Zyn
bestrijders vinden dat De Jong niet
ferder is gekomen dan het geijkt
neerzetten van bekende feiten, dat
hij te vaak zyn hoofdpersonen in het
roeklicht plaatst, te weinig rekening
houdt met maatschappelijke stro
mingen en bewegingen. Het beeld
van dr. De Jong stelt sommigen te
leur. omdat het een te gemakkelyk
beeld en een te geringe hoeveelheid
wetenschappelyke analyse bevat.
Beeld en analyse: twee termen die
druk worden gehanteerd in de histo
rische wetenschap. Termen die ook
voortdurend opdoemen by het lezen
van een zojuist verschenen boek: Po
litieke geschiedenis van Nederland
(Oorlog en herstel) van Jac. S. Hoek.
Onder die titel gaat een vat buskruit
schuil. Want zonder wetenschappely
ke pretenties gaat Hoek het beeld
van een tyd te ïyf. Voor de tweede
wereldoorlog was hy journalist in
verschillende buitenlandse hoofdste
den. in de oorlog werkte hy in het
verzet en daarna was hy tot 1958
parlementair redacteur. Sinds die
datum werkt hy als voorlichter van
het Europees parlement in Brussel.
De ontmythologisering van een be
staand beeld uit de tweede wereld
oorlog is niet nieuw. Ruim tien jaar
geleden rekende prof. dr. A. J. C.
Rüter, hoogleraar in Leiden, af met
de mythe van de heldhaftigheid en *t
volstrekte nut van de Spoorwegsta
king van 1944.
Nu. in deze tyd van herdenking
van de feiten van 2530 jaar gele
den komt Hoek met zijn kritisch
werk Hy pretendeert niet hèt beeld
van de politici uit die periode te ge
ven. maar in ieder geval een ander
beeld, zyn hoofdmotief kan als volgt
worden samengevat: In de tweede
wereldoorlog en ook daarna, bestond
er by tal van leidende figuren een
minachting voor het begrip aprle-
mentaire democratie. Men wilde een
sterk centraal gezag en dat gold zo
wel voor de mén in Londen, als voor
vele politici in bezet Nederland.
Na de oorlog ging het parlement
pas weer een rol spelen na de ver
kiezingen van 1946 overigens veel
te lang uitgestelde verkiezingen
na de race om de grote doorbraak -
partyde PvdA.
Hoek toont aan hoe de minachting
voor het parlement niet stamt uit die
oorlogsdagen, maar van ver daar
voor. Hy maakt duideiyk hoe dat
parlement in de minderheid was.
toen al. vooral wanneer de minister
president autoritaire neigingen had
Koningin Wilhelmina kwam in Lon
den in toenemende mate tot het in
zicht dat zy na de bevrijding een
rol van een werkeiyk heerser zou
moeten spelen, in de geest van haar
voorvader Koning Willem I. Zij
6tond allerminst alleen. Een De
Quay, een Beel en anderen, voorma
lige leiders en aanhangers van
de anti-democratische Unie uit de
bezettingstyd speelden eind 1944 een
grote rol. Een man als De Quay had
even later een byzondere positie ge
kregen door minister van oorlog te
worden. Als zodanig had hy het Mi
litair Gezag onder zich en was hy In
wezen de machtigste man van het
land geworden.
Verderop toont Hoek aan. hoe ook
Drees en andere leden van het Col
lege van Vertrouwensmannen, de
Grondwet maar al te makkeiyk de
Grondwet lieten als het op de posi
tie van het parlement aankwam.
Een van Hoeks zwarte schapen is
de huidige staatsraad en gryze emi
nentie dr. Beel. Hy heeft volens de
schryver het terugkeren van verte
genwoordigende lichamen sterk be
lemmerd. Hoek wyst er ook op. dat
verdedigers van de democratie uit die
tyd De Quay en de zynen meenden
te moeten kwalificeren als staats-
rechteiyke neofascisten.
Hoek beziet ook kritisch prof. Rom-
me, (die), „behoorde tot de vooroor
logse politieke figuren die ook met
dit corporatisme besmet waren".
Romme wyst in 1945 de volksinvloed
af en Hoek trekt de vergeiyking met
De Gaulle. Hy gaat verder en wyst
met name het optreden van het eer
ste naoorlogse kabinet Schermer -
horn-Drees af. „Leiders en leden van
dit kabinet schroomden niet zichzelf
op te werpen tot een groep personen
die uit kracht van een ongeschreven
recht van geschiktheid, het land
hebben te besturen." Ruime aan
dacht heeft Hoek voor het tactisch
optreden van een man als Drees, Jn
de eerste plaats uit op een werkelyke
politieke macht en invloed voor de
socialisten. Middel daartoe had de
PvdA moeten worden. Uitvoerig ana
lyseert Hoek het optreden van de po
liticus Drees, een beeld dat zo lang
zamerhand overwoekerd dreigde te
worden, door een waas van heilig
heid dat rond de oude staatsman
hangt. Om de beschryving van het
tactisch schuiven rond partyvorming
en politiek alleen al is dit boek zeker
de moeite waard.
Hoek heeft niet de pretentie van
de wetenschapsman. Daarvoor is zyn
oordeel in veel opzichten ook te an-
i evenwichtig. Hy is bepaald onbiliyk
tegenover mensen als Schermerhorn,
hy is hartstochteiyk tegen vooroor
logse politici die het christeiyk kamp
verlieten. Uitermate woest gaat hy
tekeer tegen Van Walsum. de latere
burgemeester van Rotterdam. De
anti-revolutionaire leider Schouten
wordt duizelingwekkend hoog .pge-
krikt. Maar al met al: Hoek laat een
ander beeld zien, niet de hele waar
heid, maar wel een belangwekkende
kant van de waarheid.
JRS
Er zijn weinig actieve politici meer iin en
rond het Binnenhof die een duidelijke en lei
dende rol in het verzet van 1940 tot '45 heb
ben gehad. Een van hen is Frans Goedhart,
lid van de Tweede Kamer. Tot een paar dagen
geleden voor de PvdA, nu voor DS'70. Als
Eigeniyk was hy voor de oorlog al
illegaal. Toen hy in de jaren '37 voor
eigen rekening een brochure wilde
laten drukken, waarin hy het
abstracte karakter van de Ne
derlandse neutraliteitspolitiek aan de
kaak stelde, kreeg hy de contra
spionage van het leger op zyn dak,
die hem ernstig aanraadde zyn als
ultra-gevaarlyk bestempelde activi
teiten te matigen. Op 18 januari
1942 werd hy samen met dr. H. B.
Wiardi Beekman op het strand van
Scheveningen gearresteerd terwyl hy
wachtte op een e-boot om hem naar
Engeland te brengen. Hy werd ter
dood veroordeeld, maar wist begin
augsutus 1942 te ontsnappen. Met
zyn doodvonnis op zak bleef hy
zich inzetten.
Schrijf in het ontstaan van het
verzet toe aan de oude politieke par
tyen.
„Bepaald niet, integendeel. In die
kringen vond men het opkomende
verzet een onverantwoorde zaak. Men
sprak over „Indiaantje spelen",
„lichtzinnig gedoe" enz. het verzet
kwam voort uit uiteenlopende motie
ven By sommigen was dit het be
ledigde nationale gevoel, bij anderen
was het godsdienstige afkeer van het
heidens nationaal-socialisme, bij
weer anderen de vijandschap tegen
het fascisme, terwijl de langzamer
hand gloeiende verontwaardi
ging over het nazi-optreden tegen
de Joodse Nederlanders op den duur
ook een krachtige impuls voor sabo
tage van het Duitse regime in ons
land werd. Voor het overige zorgden
de Duitsers en him Nederlandse me
destanders van de NSB er wel voor,
dat er een klimaat van wrevel en van
afkeer onder de bevolking ging ont
staan".
Hoe beoordeelt u de houding van
de Orde Dienst en het college van
evrtrouwensmannen en van de Ne
derlandse regering in Londen?
„In de Nederlandse regering in
Londen had ik van begin af zeer wei
nig vertrouwen. Het was tenslotte het
kabinet, dat in de laatste fase van
de gebeurtenissen voor het uitbreken
van de tweede wereldoorlog de ver-
antwoordelykheid voor het hulpeloze
beleid, dat namens ons land gevoerd
was, droeg. Ik vond het gezelschap
dan ook niet byzonder geschikt om
een krachtige bijdrage te leveren tot
het opvyzelen van het moreel in Ne
derland, terwyl ik er evenmin van
verwachtte dat het een vastberaden
politiek in het kamp der geallieerden
zou steunen. In de Geer c.s. kon men
onmogelyk de inspirerende figuren
zien, die in dit dieptepunt van onze
gesschiedenis nodig waren. Alleen
Koningin Wilhelmina was een per
soonlijkheid van wie kracht uitging.
De moeilykheid was, dat het kabi-
net-de Geer tenslotte de continuïteit
van 't Nederlandse staatsbestel ver
tegenwoordigde en ondanks zichzelf
de rol moest vervullen van symbool
van de Nederlandse staat en de Ne
derlandse wil om als onafhankelijk
volk te blijven bestaan. We kon
den deze regering dan ook bezwaar-
lyk in de illegale pers gaan aanval
len.
De taak voor deze regering wa6 voor
In de afgelopen weken hebben wjj
In ons blad een aantal vooraanstaan
de figuren uit de periode van de
Tweede Wereldoorlog aan het
woord gelaten over hun Ideeën van
toen en hun reacties op het verloop
van de gebeurtenissen na die oor
log. Vandaag komt het Kamerlid
Frans Goedhart aan het woord.
Goedhart spreekt over oorlog en de vijf en
twintig jaar vrede daarna, klinkt weer de
stem van Pieter 't Hoen, achter welke schuil
naam de thans 66-jarige direct na mei '40 zijn
„nieuwsbrieven" uitgaf, de eerste illegale perc
in Nederland.
OA. uit het feit, dat zy tydens de
laatste maanden van de oorlog een
poging wilden doen om het illegale
blad Het Parool onder hun censuui
te brengen. Evenmin als dat de SD
lukte, is de OD daarin geslaagd, maai
het incident bewyst wel wat voor
mentaliteit daar overheersend was
Myn conclusie ter zake van de OD
moet dan ook zijn dat deze groep in
de oorlog geen byzonder positieve rol
gespeeld heeft".
alles alle nog beschikbare krachten
in te helpen zetten voor de geallieer
de oorlogsvoering en daarby tevens
alle technische voorbereidingen te
treffen, die nodig waren om na de
capitulatie van Duitsland In de erg
ste nood hier te lande te voorzien.
Een kabinet dat enkele jaren in de
emigratie geleefd had en dat daar
door van het politiek-psvchologische
klimaat in eigen land ver
vreemd moest zijn. kon natuurlijk
nooit een beslissende rol spelen in
de na-oorlogse situatie. Natuurlijk
kon men zich niet afzijdig houden
van alle problemen die terstond aan
het einde van de st-rUd op ons af
zouden komen.
He( eerste frrnte probleem zou na
tuurlek Nederlands-Indië worden,
Het is goed geweest dat Koningin
Wilhelmina daarover tydens de oor
log vanuit Londen bepaalde uitspra
ken heeft gedaan, waaruit bleek dat
men ook toen reeds bespfte dat. de
toestand in dat land na het beëindi-
ding van de strüd met Jo nan niet
zonder meer tot de vooroorlogse sta
tus teruggebracht zou kunnen wor
den. Men had naar myn smaak toen
nog wel drie stappen verder mogen
gaan, waarmee ons na de oorlog veel
ellende bespaard zou zyn gebleven
Ook het besluit om na de oorlog
met België en Luxemburg een econo
mische unie aan te gaan is uitste
kend geweest, ofschoon 't te betreu
ren biyft dat in de laatste jaren
van de oorlog geen pogingen zyn on
dernomen om de grondslag te leggen
voor een verenigd West-Europa. De
visie daarop ontbrak en van politici,
die nauwgezette Nederlandse neutra
liteit steeds als hoogste beginsel op
hun vaandel hadden geschreven,
kon men zulke initiatieven niet ver
wachten".
En wat vindt u van de orde dienst?
„By de orde dienst zaten natuurlyk
talloze goede vaderlanders, die anti-
Duits en anti-nazi waren en die niets
vuriger wensten dan een spoedige ne
derlaag van Hitier. De top van dé
O D. wilde echter niet aan verzet
doen.
Het doel van de OD-top was na de
te verwachten capitulatie van Duits
land en in afwachting van de komst
van de Nederlandse regering in Ne
derland rust en orde te garanderen
en een radicale staatsgreep te voor
komen. Men trof by deze heren nog
al wat uiterst bekrompen hoge mili
tairen aan. die iedereen die niet even
conservatief waren als zijzelf als com
munist beschouwden. In hun be
richtgeving naar Londen stookten zy
dan ook tegen alles in Nederland, dat
min of meer links was. Hoe ver hun
misplaatste bemoeizucht ging bleek
Vreselijke periode
Na de oorlog heeft het fenomeen
„verzetsheld" niet altyd even geluk
kig opgeloste problemen geschapen
voor literatoren, beeldhouwers en
filmmakers. De verzetsman van het
eerste uur, Pieter 't Hoen, is naar
het uiteriyk een burger, aan wie elke
vorm van dramatisch heldendom
vreemd Is.
„Ik moet wel zeggen dat de Jaren
1940-'45 voor my en voor de ande
ren die van het begin af in het ver
zet zyn gegaan, de vreseiykste perio
de uit ons leven is geweest. Met ui
terst bescheiden middelen, met heel
zwakke wapens, aanvankeiyk zonder
enige ervaring, in het begin helemaal
niet begrepen en zelfs afgewezen door
een groot deel van de bevolking, dat
door angst verlamd werd, moest de
strijd aangebonden tegen de verplet
terende overmacht van het derde rijk,
dat bovendien k«>n rekenen op de
hulp van allerlei Nederlanders .die er
hun werk van maakten verzetsmen
sen op te sporen en in het verderf
te storten.
Men moest steeds met valse pa
pieren werken, onder geleende na
men optreden, men moest zich ver
mommen en voortdurend van schuil
plaats veranderen. Het was een ze
nuwslopende tyd. Men was voortdu
rend omringd door een onzichtbaar
gevaar.
Onvoorstelbaar
Met de hierboven geschetste ach
tergrond is het antwoord van Goed
hart op de vraag wat hy denkt over
de ontwikkeling van de afgelopen vyf
en twintig jaar. op zijn minst verras
send. „Sommige mensen hebben ty
dens de oorlog een droombeeld op
gebouwd van een geheel nieuwe ont
wikkeling na die bevrijding. Ik voor
my heb in de oorlogsjaren nooit ge
loofd in een abrupte overgang van
de bestaande maatschappy naar een
geheel andere. Zo'n overgang zou al
leen door een revolutie, een bloed
bad en alles wat daar aan verschrik-
keiyks by hoort, althans theoretisch
mogelijk geweest zyn. Dat is een mid
del dat veel ernstiger is dan de
kwaal. Tenslotte moet men willen er
kennen dat wij na 1945 in geheel
West-Europa wij moeben de zaak
niet alleen vanuit het Nederlandse
keldergat bekyken ondanks veel
tekortkomingen, een ontwikkeling
hebben doorgemaakt, die een wel
vaart heeft gebracht, die vyf en
j twintig Jaar geleden onvoorstelbaar
was. Ik ben dan ook daarin niet te
leurgesteld. De vrijheid van het de
mocratisch systeem is hersteld, de
verschrikkelijke verwoestingen zyn uit
ons levensbeeld verdwenen en er ls
een redelijk verdeelde welvaart ge
komen.
Maar het is met welvaart en vrij
heid precies zo als met ziekte en ge
zondheid, men waardeert het pas
goed als het er niet meer is. Ieder
een vindt het nu vanzelfsprekend,
vooral de jonge mensen.
Goedhart wijst, wat hij noemt, de
„zure maatschappy - kritiek'" van
nieuw-links in de PvdA van de hand.
Achter al die zogenaamde ludieke
acties, waart bovendien het spook
van het neutralisme weer rond. De
als pacifisme vermomde acties tegen
de NAVO. komen in feite weer in die
ene bedding terecht, de militaire
inspanning van Europa te verzwak
ken. Maar ja, er zyn in Nederland
tegenwoordig een aantal doldriftige
mensen, die bewogen door een soort
van ideologie bezig zyn met acties,
om altyd wie dan ook uit de NAVO,
de EEG te smyten."
Partijwezen
Als praktisch politicus wil hy een
onderscheid maken tussen het so
ciaal-economische resultaat van vyf
en twintig jaar bevrijding, dat hy
waardeert en het politiek bedryf dat
hy openhartig kritiseert. „Het feit
dat het vooroorlogse partywezen in
Nederland byna ongewyzigd is terug
gekomen, dat is voor my een bittere
zaak. Even bitter is het feit dat het
Nederlandse volk de politiek steeds
niet serieus neemt. Men heeft al die
heren, die volledig verantwoordeiyk
waren voor het bankroet van 1940,
allemaal weer terug laten komen.
FRANS GOEDHART
Van Kleffens als minister van bui
tenlandse zaken verantwoordeiyk voor
de neutraliteitspolitiek, kon gewoon
weer doorgaan De Quay heeft men
na dezelfde oorlog waarin hy lid van
het driemanschap van de Nederland
se Unie is geweest, zelfs minister I
van oorlog gemaakt. Dat was toch
wel heel vreemd.
Theoretisch had de oorlogssituatie
aanleiding kunnen geven voor ver- j
nieuwing van de party structuur in j
ons land. Maar dan had het volk t
politiek bewuster moeten denefcn.
Men heeft de catastrofe van de oor
log als een soort natuurramp be
schouwd. Het falen van de Westeuro-
pese democratie heeft men niet ge
zien en de executanten ervan heeft j
men niet in de beklaagdenbank ge-
zet. Na de bevryding was de ellen
de voorby, wy hadden honger en die
moest gestild worden. Duideiyk po
litieke controversen lagen er op dat
moment niet op tafel. Ook de geves
tigde politici ontliepen het probleem.
De partyen gingen gezamenlijk in de
parlementaire enquêtecommissie
zitten om rechter in eigen zaak te
spelen. Er werd daardoor geen ba
lans opgemaakt van de oorza
ken die hadden geleid tot de cata
strofe. Het verzet dat na de bevry
ding wel een zekere mate van gezag
en prestige had, kon evenmin als
een politieke eenheid gezien worden.
Het was tezeer door persoonlijke
temperamenten bepaald geweest.
En hoe goed en sympathiek het ook
was. het was een maar zeer ten dele
politiek gerichte gemeenschap".
JAN VAN BEEK
Drie miljard gulden zijn er blij
kens een berekening van het Cen
traal Bureau voor de Statistiek in
april aan de Amsterdamse effec
tenbeurs zomaar in rook opge
gaan.
De koersdaling op de effecten
beurs is geen op zichzelf staand
verschijnsel. Integendeel, inter
nationaal valt een zodanige
beursbaisse te constateren de
Dow Jones-index onder de 700
dat bij ouderen herinneringen
worden opgeroepen aan de gevol
gen, welke voortvloeiden uit de
beurskrach van het najaar 1929,
die de inleiding vormde tot de
ernstige economische crisis
voor velen nog altijd een spook
beeld der zwartste ellende.
Daarby wordt dan evenwel uit het
oog verloren dat er tegenwoordig in
het maatschappelyk bestel zoveel
economische stabilisatoren zyn inge
bouwd dat een herhaling van de Ja
ren dertig kan worden voorkomen.
Temeer omdat in het arsenaal der
economisten thans heel wat scherpe
re wapens voorhandel zyn dan des-
tyds.
van tyd tot tyd gevoelige reces kan
optreden, welke niet van lange duur
zyn, maar die toch diep ingrypen in
de ontwikkeling der samenleving
Reeds valt uit tal van symptomen op
te maken dat de economie der Ver
enigde Staten op de rand van een
reces balanceert, al zyn de deskun
digen in Washington bepaald niet be
reid dit toe te geven.
Om de prysinflatie tegen te gaan en
het gat op de betalingsbalans te dich
ten zyn drastische maatregelen ge
nomen op het gebied van het geld
wezen en op het terrein van de be-
talingsschreef. Enerzyds is daar
mede voorkomen dat de economische
hoogconjunctuur uit de hand liep,
maar anderzyds is er nog geen einde
aan de geldontwaarding gekomen.
Het gevolg is dat een groeiend leger
van werklozen de gemoederen veront
rust 3.657.000 tegen vorig jaar
2.746.000, terwyl de index vam de con-
sumptiepryzen is opgelopen van 125,6
naar 132,5.
De inflatie brengt met zich mee
dat de winsten in het bedryfsleven
in een haast alarmerend tempo te
ruglopen. Gedurende de eerste drie
maanden van dit Jaar werd door
1390 maatschappyen een winstda
ling opgegeven van in totaal geno-
Dit neemt echter niet weg dat er men 9 pet. Daarnaast werd door 120
maatschappyen gemeld dat er ver
lies was geleden. Het ziet er niet
naar uit dat de daling van de wins
ten spoedig tot staan zal komen, want
de lonen blyven stijgen en de grond
stoffen worden duurder evenals
transportkosten, om van de groeien
de rente last maar niet te spreken.
De winstdaling brengt met zich
mee dat er minder kapitaal in be
dryf kan worden gehouden, hetgeen
de kapitaalschaarste, waarmede de
ondernemers te kampen hebben, nog
accentueert. Daaruit resulteert een
toenemende behoefte aan nieuwe mid
delen, die van buitenaf moeten wor
den aangetrokken.
Naarmate de behoeften sty gen
wordt het kapitaal echter duurder,
hetgeen zyn weerspiegeling vindt in
een scherpe koersdaling op de obli-
gatiemarkten. In de Verenigde Sta
ten hebben de obligatlekoersen een
zodanig peil bereikt dat het rende
ment in vele gevallen in de buurt
van de 10 pet ligt en dat terwyl
de president van de Federal Reserve
Board een goede week geleden nog
had gezegd dat de rente wel over
het hoogtepunt heen leek te zyn.
Elders in de wereld ls het met de
effectenbeurzen niet veel beter gesteld
dan in Wall Street. Vooral de koers -
grafieken van de beurs in Tokio doen
eerder denken aan een seismografi-
sche weergave van een heftige aard
beving dan aan een bezonken waar
dering van de koersen van aandelen,
waarvan beleggers zich In vele geval
len gouden bergen voorstelden.
Zo er geen herhaling van de eco
nomische crisis van de jaren dertig
valt te verwachten, toch is het on-
vermydeiyk dat de internationale
beursmalaise gevaren inhoudt voor de
verdere welvaartsgroei. Vooral als er
internationaal een vertrouwenscrisis
zou ontstaan, kon het wel eens ge
beuren dat de wereld aan de voor
avond 6taat van een zo heftige eco
nomische crisis als er sedert het eind
van de oorlog niet is voorgekomen.
IOS-storm
De storm, die in de afgelopen we
ken om het geruchtmakende beleg
gingsconcern IOS woedde, zou hier
van het voorspel kunnen zijn.
Herhaaldeiyk ls er al gewezen op
de gevaren van de toenemende ver-
krapping van het aanbod op de bin
nenlandse kapitaalmarkt. De toe
nemende belemmeringen op het ge
bied van het Internationale ka
pitaalverkeer dulden er op dat er
ook mondiaal sprake is van een ern
stige verkrapping van het kapitaal
aanbod. Zonder voldoende kapitaal
kan geen welvaartsgroei bestendig
zyn, ook niet in de communistische
landen, waar het particulier kapita
lisme moest wyken voor het staats-
kapitalisme.
Fiscaal voordeel
Zolang er met winst wordt ge
werkt is het fiscaal voordelig om met
veel geleend geld te werken, omdat
de rentelast als kosten kan worden
afgetrokken. Maar oh wee, als de ty-
den omslaan.
Dan helpt er geen verlichting van
de fiscale druk, want wie niet ver
dient, betaalt geen belasting. Indien
er met risicodragend kapitaal wordt
gewerkt kan de beloning voor de ka
pitaalverschaffer achterwege blyven,
dividend. Dat is nu eenmaal het ri-
sioo van het vak van aandeelhou
der.
De omstandigheden noodzaken de
grote ondernemingen om steeds meer
haar heil te zoeken by de beleg
gingsinstellingen, die via de onder
handse markt grote bedragen be
dragen beschikbaar kunnen stel
len. AKZO, Philips, hebben het laat
ste Jaar flink aan de bel getrokken
om leningen te kunnen opnemen,
zowel ln nationaal als in internatio
naal verband-
De scheiding der geesten heeft zich
dan nu ook in de Party van de Ar
beid voltrokken en de vijftiende ka
merfractie is geboren. De groep-
Goedhart zal optreden als parlemen
taire vertegenwoordiging van Demo
cratisch Socialisten '70. d2 nieuw so
ciaal-democratische vaksparty. Ten
minste dat wit Goedhart ervan ma
ken. Hy meent dat in ons land. net
als in Finland. Italië en Japan,
plaats is voor en gematigde sociaal
democratische groepering, die duide-
lyk afsteekt tegen een op het links
radicale front opererende socialisti
sche party als de PvdA volgens hem
dreigt te worden.
Als het vertrek van Goedhart door
anderen zal worden gevolgd en de
geruchten willen dat meer leden van
de PvdA-fractle al dan niet uit oppor
tunistische motieven naar DS'70 wil
len overstappen dan zou de nieu
we party wel eens meer dan een po
litieke splinter kunnen worden en
uitgroeien tot een progressieve volks-
party. Maar vooralsnog ïykt het
daar niet erg op. Wat zich tot nu toe
in DS '70 heeft verenigd is niet
meer dan democratisch appel, de
oudere, behoudende generatie socia-
i listen, die niet meer met de ont
wikkelingen heeft kunnen mee
groeien en die nieuw links geen te
genspel van betekenis heeft kunnen
bieden. Werkelyke kopstukken als
Drees. Mansholt, Thomassen, Van
der Stel, die 'ook de koers van de
PvdA niet erg aanstaan, houden zich
afzydig. De PvdA mag dan een ruk
I naar links hebben gemaakt en zich
in het isolement hebben gestort, zy
heeft bovendien de links jeugd en
wie de jeugd heeft, heeft nog altyd
l de toekomst.
DS'70 is geboren uit plaatseiyke
frustraties van gezeten socialisten, die
zich verdrongen zagen door een ra^
dicale jeugd. De jeugd, die vaststaan
de waarden in de discussie aan het
wankelen brengt en in buitenparle-
.entaire taal wfjst op de sociale en
democratische leemten in onze
schynbaar zo welvarende samenle
ving. Maar Goedhart is niet alleen
om die reden uit de PvdA gelopen.
Hy heeft vooral met de Partij gebro
ken om het radicalisme dat hy in de
PvdA bezig ziet veld te winnen, voor
al op het terrein van het buitenland
se beleid.
Zyn gal liep over toen hy de voor
zitters van PvdA, D'66. PSP en PPR
gezamenlyk naar de ..prullenmand"
van de Amerikaanse ambassade zag
opmarcheren om tegen de invasie
van het Amerikaanse leger in Cam
bodja te protesteren, hetzelfde leger
dat ons heeft bevryd van het Duitse
Juk.
Goedhart heeft de les geleerd van
de oorlog 1940-1945. Hy is ongerust
over de toenemende buitenparlemen
taire actie en ziet de discussie over de
waarde van het NAVO-bondgenoot-
schap, dat toch maar rechtse dicta
turen ln stand houdt, de erkenning
van de DDR. die feiteiyk toch al
vyfentwintig jaar bestaat, de roep om
meer geld voor de ontwikkelingslan
den. de afkeuring van Nixons politiek
in Zuidoost-azië, als communistische
agitatie en ondermyning van de vre
de. „Als elke nieuwe ontwikkeling
met achterdocht tegemoet wordt ge
treden, ontvalt de grondslag aan
een doeltreffend, op de toekomst ge
richt handelen", heeft drs. Den Uyl
hem teruggeschreven. Voor Goedhart
schynt er inderdaad in de na-oorlog-
se wereld weinig veranderd te zyn.
Een man als Goedhart hoorde
eigeniyk allang niet meer in de PvdA
thuis. Iemand die in deze tyd nog zó
in de koude oorlog leeft, die nog in
zwarwit schema's denkt over de we
reldvrede. die het nut van ontwikke
lingshulp niet inziet, past byna al
niet meer ln een party als de WD.
Maar dat is Goedhart niet kwaiyk
te nemen Niemand meer dan hy
de door het imperialistische en dicta
toriale optreden van de Sowjets ge
nezen oud-communist, is doordron
gen van de kwade gevolgen waartoe
extremisme in de politiek kan leiden.
De vooroorlogse politieke situatie,
waarin het fascisme kon gedyen,
heeft dat bewezen. Maar helaas ls
op zyn politieke visie in deze tyd
geen politieke party mee'- te bouwen.
Goedharts politieke opvatting mo
gen dan uit de tyd zyn, de vrucht
van zyn optreden is tenminste dat
hy het licht heeft geworpen op een
ontwikkeling in de PvdA. waarop
deze party zich inderdaad wel eens
mag gaan bezinnen, dat is het isole
ment. waarin de socialisten zichzelf
hebben gemanoeuvreerd. Den Uyl en
vondeling hopen nog steeds op de
steun van de kiezer voor hun progres
sief akkoord met PPR. PSP en
als het even kan D'66. Die hoop
is by de laatste verkiezingen ydel ge
bleken en zal ook het volgend jaar
by de kamerverkiezingen ydel biy-
ken te zyn. De kiezer, die de door
braak niet heeft gewild, wordt ook
in 1971 de christeiyke partyen heus
niet massaal ontrouw voor zoiets als
het PAK. Dat zyn nu eenmaal de fei
ten.
Ook al wordt DS '70 niets, toch
kan deze „politieke rimpeling" zoals
Den Uyl het uittreden var Goedhart
noemde, tot gevolg krygen dat de
PvdA verder naar links opschuift en
niet meer by de zaken betrokken zal
worden. Goedhart houdt Den Uyl een
les voor als hy hem waarschuwt
voor een dergeiyk isolement. Een
grote volksparty als de PvdA altyd
heeft willen zyn, behoort ln principe
op regeringsverantwoordeiykheid uit
te zyn. Frustraties van oud-minis
ters over het verraad van de KVP
in de nacht van Schmelzei dat tot de
val van het kabinet-Cals heeft ge
leld, dienen daarvoor te wyken Zo
lang dat niet gebeurt is de PvdA ge
doemd tot eeuwige oppositie en zal
voor de christeiyke partyen DS '70
het schamele alternatief zyn. dat
hen vooralsnog aan de VVD blijft
binden.
R. W. II EI DIN GA.
