Val doen we voor
mis HART
Bevrijdingstentoonstelling in
het Rijksmuseum
ETGROEN
w
m
Fe zitten in auto's
ungen op bromfietsen en
vrleren het lopen
LITERAIRE KRONIEK
VAN CLARA EGGINK
de
beste
hekken
komen uit Besf
(ATERDAG 25 APRIL 1970
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 15
Vliegende babies
Iedereen die wel eens gevlogen
heeft kent het verschijnsel van het
„dichtklappen" van de oren op een
bepaalde hoogte, een verschijnsel dat
doen* een paar maal flink slikken
weer verdwijnt. Volwassenen doen dat
automatisch, of kauwen op een stuk
je kauwgom om het verschijnsel te
gen te gaan. Maar babies kunnen dat
allemaal nog niet en daarom geeft
een New-Yorkse neus-, keel en oor
specialist in de medische rubriek van
Ladies Home Journal dit advies:
geef babies de fles tijdens het op
stijgen en landen van het vliegtuig.
Door het slikken tijdens het drinken
blijven de baby-oortjes ..open".
Pilletje slikken
Dertien miljoen vrouwen over de
hele wereld gebruiken op het ogen
blik de pil als anti-zwangerschaps
middel, schrijft Marie Prance. Zwe
den staat aan de top met het slikken
van anti-conceptiepilletjes: 22 pro
cent van de Zweedse vrouwen ge
bruikt de pil. In Australië wordt de
pil gebruikt door 19. in de Ver. Sta
ten door bijna 16, in Duitsland door
11 van elke honderd vrouwen- Daar
na volgen de vrouwen in Zwitserland
«bijna 10 procent). Engeland (ruim
8 procent) en Oostenrijk «6 procent).
Helemaal onderaan de lijst staat Ita-
rC* - lië waar slechts zeventiende procent
der vrouwen naar de pil grijpt.
>n serie zwartgallige fèiten:
Voor mannen in de leeftijdsgroep 35-45 jaar is de sterfte
door hart- en vaatziekten in twintig jaar verdrievoudigd.
De hartziekten vormen bij mannen de belangrijkste groep
doodsoorzaken na het 35ste jaar (pas daarna volgen kan
ker, verkeersongelukken en infectieziekten).
Het hartinfarct veroorzaakt bij mannen tweederde deel en
bij vrouwen tweevijfde deel van de sterfte aan hart- en
vaatziekten.
Prof. Nieuwenhuizen heeft uitgerekend dat één op de twee
mensen zijn hartinfarct niet zou hebben gehad, als hij maar
wat meer aan beweging had gedaan.
Voor een man van 40 jaar zijn als gevolg van de veel gro
tere mate van aderverkalking de levenskansen niet veel
groter dan in 1900.
Wij weten het 00 langzamerhand
H d: de conditie van de gemiddelde
H »n en vrouw is ronduit slecht. Wy
;den in auto's, hangen op brom-
'tteen. zitten overdag niet zelden
lang stil en staren fcn de
fenduren in een gemakkelijke fau
naar de tv Het lopen gaan we
amerhand verleren.
|Door die inactiviteit kan de ver-
;ing gemakkeiyk een aanvang ne-
1 met alle kwalyke gevolgen die
lar later uit naar voren kunnen ko
en.
Die slechte conditie heeft niet al
en betrekking op wat oudere men-
n. Nog zeer recent deelde een le-
tfarts mee dat de helft jawel, de
elft) van het aantal rekruten, jon
gmannen dus van 19 en 20 jaar. niet
3 machte was zelfs maar aan de
Ihtste vaardigheidseisen te voldoen
De gemakzuchtig en slordig leven
de twintigers van nu zullen de suk
kelende vyftigers van straks zyn.
Maar daarover zullen wy het nu
maar niet hebben.
Voor het ontstaan en voortschry-
den van de hart- en vaatziekten is een
aantal hoofdoorzaken aan te wijzen,
vrywel alle het produkt van het le
ven in de z.g. welvaartsstaat.
Roken
Overgewicht
Te vette voeding
Psychische spanningen
Onvoldoende lichaamsbeweging
Cooper
Op dit laatste, zeer belangryke
punt (de lichamelyke activiteit) zal
nader worden ingegaan. In de aan
hef werd immers al de uitspraak van
prof. Nieuwenhuizen aangehaald dat
één op de twee mensen zyn hartin
farct niet zou hebben gehad als hy
maar wat meer beweging zou hebben
genomen.
Kenneth Cooper, een arts by de
Amerikaanse luchtmacht, heeft een
paar jaar geleden de hele materie
eens nauwkeurig bekeken. Zyn pro
bleem en dat van zijn collega's
was: hoevéél lichaamsbeweging «en
hoelang) is er nodig om fit en ge
zond te blijven. Hy ging aan de slag
en na vier jaar onderzoek, waarin
5000 proefpersonen werden getest,
had hij van de meeste populaire vor
men van lichamelijke oefening vast
gesteld. welke portie energie ze van
het lichaam vergen. De beste vormen
van 1 lichamelyke oefening, volgens
Cooper, zyn die welke tot het opne
men van veel zuurstof nopen en
aldus het lichaam dwingen die te
brengen naar de plaatsen, waar de
voedingsstoffen liggen opgeslagen.
Want de energie, die we nodig heb
ben. komt pas vry uit verbranding
van de voedingsstoffen met behulp
van die zuurstof. De sleutel tot de
gehele affaire, zo zegt Cooper, is dus
zuurstof. „De meesten van ons", al
dus de Amerikaanse arts, „kunnen
voldoende energie produceren voor
het verrichten' van onze gewone da-
gelykse bezigheden. Worden die bezig
heden echter inspannender, dan kun
nen sommigen van ons het niet by-
benen. Ooi-zaak is dat in sommige
lichamen de middelen tot af leveling
van de zuurstof beperkt zijn".
Cooper ontdekte dat de beste d.w.z.
de meeste zuurstof vereisende vor
men van lichaamsoefening zyn «in
volgorde van belangrijkheid)hard
lopen. zwemmen, fietsen, wandelen,
looppas-op-de-plaats, handbal en
basketbal.
Hy ontwierp daarop een puntensys
teem, gebaseerd op een aantal oefe
ningen. waardoor men zelf zyn
fitheid en gezondheid kan controle
ren en byhouden. Dat is het inge
nieuze van het systeem - Cooper.
Op Coopers puntensysteem zal niet
verdei- worden ingegaan. Daar komen
tabellen aan te pas en het gaat hier
éven om de grote lyn. Wel is aardig
om de wyze aan te geven waarop
Cooper iemands fitheid meet. alvo
rens zo'n tabelprogramma in wer
king treedt.
Cooper laat de mensen 12 minuten
hardlopen in hun eigen tempo. Wie
buiten adem raakt, mag gaan wande
len, maar men moet in beweging bly-
ven.
Wie in die 12 minuten minder dan
1600 meter heeft afgelegd, bezit een
teer slechte conditie.
O Wie 1600 tot 2000 m heeft afge
legd. heeft een slechte oonditie.
2000—2400 in is redelijk.
24002800 m is goed.
O 2800 m of meer is uitstekend.
Voor mannen boven de 36 jaar is
2250 m. „goed" en voor vrouwen 2100.
Wie met zyn prestatie behoort tot
de categorieën „zèer slécht" en
„slecht" is gezakt voor de test. Wat
uiteraard geen reden is 0111 op te ge-
ven. Integendeel. Men zal er alleen
j wat langer overdoen om een goe-
I de conditie te bereiken, daar komt het
dan verder eigenlijk op neer. De
j meeste mensen, zo is Oxipers erva-
I ring. zijn bij het begin niet in staat
1 de categorie „redelyk" te halen.
Iemand in goede conditie die
regelmatig beweging neemt, zal wan
neer hy rust een hartslag hebben van
ongeveer 60 per minuut. By kantoor-
I mensen die niet oefenen is dat 80 of
meer Het hart van deze laatste cate
gorie moet dus enkele tienduizenden
slagen per dag meer maken.
Een van de opmerkelykste gevol
gen. aldus Cooper, van een goed byge-
houden conditietraining is het ont
staan van meer bloedvaten in het
spierweefsel. Deze openen als het
ware nieuwe routes waarlangs zuur
stof kan worden af gelevérd. „Wanneer
het spierweefsel van het hart verza
digd is met gezonde bloedvaten, ver
kleint dit de kans op hartkwalen in
I aanzienlyke mate. En zelfs als zich
I een hartaandoening zou voordoen,
I kunnen de extra bloedvaten een
..ring" leggen om de aangetaste
1 plek en deze insluiten om het om
ringende weefsel gezond te houden en
zo de kansen op spoedig herstel hel
pen vergTotem".
Leidse Hout
Elke zaterdag kan mén, in alle
j vroegte, in de Leidse Hout een
I groep mensen in de leeftyd van 30-
j 60 jaar aan de slag zien om het te-
kort aan beweging by te spykeren. Er
I wordt door in totaal ruim 70 man ge-
werkt in twee groepen. De ene is bezig
j van half acht tot half negen, de an-
dere van half negen tot half tien. Het
initiatief voor dit werk is vier jaar
geleden genomen door de Leiderdor
per Ruud Hoek (Hoofdstraat 46. tel.
41033). De leiding op die zaterdag
ochtenden berust by de Leidse poli-
tie-instructeur Joop Westbroek «t-el.
23486). Het is beslist geen club in de
traditionele betekenis van het woord,
met voorzitter, vice-voorzitter, secre
taris. vice-secretaris enz.; dat heeft
men uitdrukkelijk niet gewild. Men
betaalt vyf gulden voor de verplicht
gestelde medische sportkeuring en
verder vier gulden per maand contri
butie. (Daarvoor kan men dan ook
nog op dinsdagavond gymnastiek be
drijven in de Militaire Sporthal). En
daarmee basta.
Het bijzondere van dit groepje
vroegopstaanders op zaterdag is. dat
Joop Westbroek er het systeem van
Cooper op toepast. Dat betekent o a
ook dat iedereen z.g „huiswerk" mee
j krygt. Want één uurtje „bewegen"
per week is aardig, het is natuuriyk
niet voldoende. In hoeverre dat huis
werk precies wordt „gemaakt" is de
vraag, maar het begin is er in elk ge
val.
Die happenings op zaterdagochtend
ln de Leidse Hout «zowel op de
sintelbaan als in het bos) zyn zeer
genoegelyke bezigheden. De zeer ge-
programma vlecht «veel hardlopen
varieerde stof die Westbroek in het
uiteraard, enkele gymnastiekoefenin
gen, voetbal, een keertje speerwerpen
of kogelstoten, korfbal, soms een
Hardlopen ln het grote hul-
tenboê
strand loop er tussendoor enz) zet de
oude knakkers wel eens voor proble
men. Maar er is geen prestatieja-
gery by, zodat iedereen op zyn eigen
wyze het programma kan afwer
ken. De ervaring leert dat wie een
maal de stoute (gym)schoenen aan
trekt en naar de zaterdagochtend-
sport komt. ook blijft komen.
Wie vindt dat de conditie niet
meer is wat het eens was (toen
we nog jong en mooi waren) weet
nu dus waar hij terecht kan. Te
lang al. vrienden, heeft de vad
sigheid bezit van ons genomen.
1 Wie het een beetje goed voor
heeft met zijn hart en wie
i heeft dat nu eigenlijk niet ver-
laat voortaan op zaterdagochtend
I op correcte tijd het warme bed.
In de Leidse Hout wacht Joop
Westbroek om u mee te nemen
j naar dat grote enge buiten bos.
RUUD PAAUW
Geraadpleegde bronnen
Bulletins van de Nederlandse
Hartstichting
„Zo blijft u fit op elke leeftijd"
door Kenneth H. Cooper in „Het
Beste uit Reader's Digest".
WILLEN VAN TOORN: TWEE
DAGREIZEN.
WILLEN BRAKMAN: DE
BIELEN EN DEMONEN.
Beide by Querido, Amster
dam.
Men heeft wel eens gezegd
dat de schryvers pas na een
jaar of twintig werkelyk over
oorlog en bezetting zouden gaan
schryven. Deze opvatting strookt
ook wel met wat men zich ge-
wooniyk voorstelt van het be
grip creativiteit: een soort che
misch inneriyk proces, waardoor
de onmiddellyke ervaring na
korter of langere tyd verwerkt
terugkeert. Het is duidelyk dat
iets dergelyks het geval moet
zyn geweest by deze twee jonge
schryvers Willem van Toorn en
Willem Brakman. In hun ro
mans is ook een zekere overeen
komst waar te nemen die niet
alleen bestaat uit het feit dat
zy een deel van hun verhaal ge
puurd hebben uit hun jeugdher
inneringen die bij beiden uit de
tyd van de bezetting stammen
Sterker is de overeenkomst van
sfeer, van dreiging en onheil, die
als een soort giftige rook over
het heden is blyven hangen
Dit is by Brakman het sterkste,
maar zyn verhaal speelt dan
ook binnen het kader van de
oorlog. By Willem van Toorn
voltrekt zich een proces langs
de weg van de terugkeer, die op
gang wordt gebracht door een
voorval in het h^den. De histori
cus Maarten Leebraken krygt
een vermoeden dat zyn vader
die architect was. zich wel eens
met kwaiyke praktyken zou
kunnen hebben bezig gehouden
en zodoende de vyand in de
kaart gespeeld hebben. „Twee
Dagreizen" is dus hoofdzake-
lyk een spel in het heden waar-
by het verleden de grote rol
speelt. Leebraken heeft n.l. het
plan een boek te schryven als
vervolg op een reeds gepubli
ceerd werk van zyn hand, waar
in hy zich zal beperken tot de
architectuur na de eerste we
reldoorlog en dat „Het Nieuwe
Bouwen" zal heten. Hoewel hy
overvloedig materiaal in de pa
pieren van zyn overleden va
der heeft aangetroffen wil het
met het boek niet vlotten en ze
geven. Later duikt er nog een
tweede stel tekeningen op. byna
geiyk aan de eerste zodat, on
danks de stellige verklaringen
van een andere oude vriend van
de vader, de medicus Paridon,
de twyfel toch blyft hangen, al
thans by de lezer. Ik denk dat
dat ook de bedoeling is.
De roman van Brakman „De
bielen en Demonen" speelt
zich af tydens de bezetting.
Toch is deze periode voorname-
lyk gebruikt als middel om een
groep mensen als het ware te
ker niet meer wanneer hij tus
sen die papieren een geheimzin
nige brief aantreft met daarbij
een hoeveelheid regelmatige gi-
ro-overschryviingen. Dit ge
heel geeft hem een vermoeden
van chantage, vooral omdat de
brief geschreven is door de
dochter van een oude relatie
van zyn vader, de bunkerbouwer
Koppenberg. Hy herinnert zich
zowel de man als de dochter,
daar hy als jongen by hen in
huis is geweest om wat by te
eten in de oorlogsjaren. Hy
gaat de mensen opzoeken en
treft de oude Koppenberg niet'
meêr compos mentis hoewel nog
in staat om hem tegen de wil
van de dochter, een stapel teke
ningen van zyn vader mee te
ontdoen van hun sociale mantel
en deze wezens terug te brengen
tot hun simpelste roersel: de
stryd om het vege lyf. De hoofd
persoon is weer een jongen die
by de aanvang van het boek met
zyn vriend Helmisch door het
land zwerft wat een vorm van
onderduiken is. Zy blyven een
poos by een familie van Hel-
mich die Klam heet en waar
zich het drama met de Duitse
soldaat afspeelt. Daarna gaan
de jongens naar de moeder van
de hoofdfiguur terug maar hun
voortdurende heen en weer trek
ken naar Rotterdam om te lo
geren by een zuster van Hel-
mich die het met de Duitsers
houdt, brengt de moeder zozeer
in angst dat zy ter bescherming
van haar zoon de vriend verraadt
daar wordt tenminste op ge
zinspeeld via het handschrift.
Het bestaan van de hoofdfi
guur valt nu hoe langer hoe
meer dicht tot de nauwe ruimte
van het vervuilde pleintje waar
zyn moeders huis aan staat
en tot de buren. Hun onderbuur
man Ad is een zwarthandelaar
die om onbekende redenen
op zyn manier voor de jongen
zorgt omdat deze, naar de moe
der voorgeeft, voor dokter stu
deert. Hy laat hem werken in
zyn gezin by de carbid lantaren,
hy stopt hem chocolade en ta
bak toe en laat hem aan tafel
meeeten. Met het debiele dich
tertje van de man, Belleke.
scharrelt de jongen zowat tot
het kind na een ziek wordt en
doodgaat.
De sfeer van het geheel wordt
steeds naargeestiger en somber
der. de kou verstopt de hersens,
men ruikt vervuiling en slecht
eten. De mensen zyn ver
laagd tot een soort trage maden
die alleen nog wat krioelen om
voedsel. Ik moet zeggen dat de
epiloog my niet helemaal duide
lijk is. Ik veronderstel dat hier
mee een soort droomtoestand
wordt bedoeld waar de ikfiguur
in geraakt en waarin hy zich
zyn kindertyd met zyn vader
herinnert. Deze vader gaat hy
samen met de uit de dood her
rezen Belleke opzoeken. Maar
het wordt een nachtmerrie van
een verlaten huis en een man
alleen met zyn prostaatkanker
die aan het eind nog voor hun
ogen doodgeschoten wordt ook
Een barre historie maar wel
knap geschreven. Het etgroen
van de tweede wereldoorlog
brandnetels bij de een én inkt-
zwammen bij de ander
AMSTERDAM (GPD) Het Rijksmuseum eert de viering
van 25 jaar bevrijding met een grote tentoonstelling waarin
het oorlogswerk van de Rotterdamse schilder Hendrik Chabot
centraal zal staan. Deze expositie wordt van 24 april j.l. tot 6 ju
li gehouden. Het Rijksmuseum en in het bijzonder zijn afdeling
Nederlandse geschiedenis heeft zich met dit initiatief op onge
woon terrein begeven.
De expressionist Chabot immers j Van 1939 tot 1945 schildert hy zyn
zou naar zyn aard en tyd volgens af- j oorlogscyclus. Een veertigtal schilde-
spraak eerder thuis horen in het Ste-ryen die nu de kern van de herden-
delyk Museum of welke rykscollectie kingsexpositie zullen uitmaken Cha-
buiten het Ryksmuseum om dan
ook. De heer D. H. Coevee, hoofd van
de afdeling Nederlandse geschiedenis,
geeft er de volgende toelichting op:
„Deze tentoonstelling is om verschil
lende reden niet uitgegaan van onze
afdeling schilderkunst. Dat zal, ge
zien afspraken die er over de tyd-
vokken van handeling bestaan ook
niet goed mogeiyk zyn. We hebben
met deze tentoonstelling ook niet be
doeld een overzichtsexpositie te ma
ken, een soort retrospectieve, maar
vanuit geschiedkundige en schilder
kunstige motieven willen wyzen op
een bijzonder autentiek oorlogsmonu
ment waarvan zeer reien niet eens
weten dat her er is".
Erkenning
Het Ryksmuseum met deze ex
positie overigens wel een uitnemende
kans de grote schilder Chabot. die be
paald niet meer op een overweldi
gende belangstelling kan rekenen in
het goede licht te zetten. Chabot werd
in 1894 ln het Noordbrabantse
Sprang geboren en kwam in 1904
met zyn óuders naar Rotterdam,
van 1908 tot 1919 volgt hy de lessen
van de avondacademie en begint
daarna serieus aan een eigen atelier.
In 1930 ontdekt hy in Brussel het
werk Permeke. En drie jaar la
ter in 1933 verhuist hy voor ruim een
jaar naar het Walcherse Vrouwen
polder waar hy onder het licht van
Zeelands hoge hemel ontdekt wat de
schilder in hem zal gaan doen
bot stierf in 1949.
Afstand
De expressionist Chabot heeft de
oorlog beleefd als een gevoelig en me-
deiydend mens en niet als een poli
tiek of historisch geïnteresseerde. Al
thans dit is de eerste Indruk die zyn
oorlogscyclus van 45 schilderyen
nalaat. Duitsers. NSB-ers, actieve
verzetstryders komen niet in het
werk voor. Alles is pure aandacht voor
de slachtoffers, voor de vervolgden, de
hongerenden. Hierdoor komt de
reeks los van de gebeurtenissen als
zodanig en wordt tot de registratie
van ellende van de mens ten gevolge
van een schrikbewind. Chabots werk
is na de oorlog meerdere malen in
binnen- en buitenland tentoon
gesteld. Echter steeds met de nadruk
op het kunsthistorische en het ex
pressionistische aspect. Het ls nog
geen gemeengoed geworden, dat de
hier bedoelde cyclus het wellicht
meest authentieke oorlogsmonument
dat Nederland bezit.
De tentoonstelling wil dit historisch
belang onderstrepen De werken wor
den niet getoond als een fase in de
ontwikkeling van de Nederlandse
schilderkunst, maar als een histo
risch document; zy vormen midden-
en hoogtepunten van de tentoonstel
ling die zich ook op andere wyze met
deoorlogs en bezettingsjaren bezig
houdt. Hierby wordt als uitgangspunt
gekozen de afstand en de vervreem
ding van de gebeurtenissen, hetgeen
ook het kenmerk is van het werk
van deze schilder.
van de rechterlyke macht, deportatie
enzomeer. De realisatie geschiedt met
I grafische hulpmiddelen, foto's, affi
ches. verorderingen, krantenkoppen
I en door éen permanente vertoning
van documentaire filmbeelden. De
tentoonstelling als geheel, schildery
en plus documentatie, beeldt uit hoe
zeer een dictatoriaal bewind een aan
slag op ieder mens persoonlyk is.
De schilderyen zyn voor het over
grote deel afkomstig uit privé-bezit
van de Rotterdammer D. Tol; de rest
komt van andere particulieren en
musea. In het bezit van het Ryk zyn
inmiddels twee zeer bekende doeken
gekomen. De brand van Rotterdam
en het Zweedse brood De beroemde
doeken „Inundatie" en „Joodse
vluchtelingen" die zich bevinden in
de musea van Lausanne en Tel Aviv
zullen niet te zien zyn. De expositie
omvat 40 schilderyen en 12 werkte
keningen.
Hammaclier schreef daarover: ..In
die lente brak de schilderkunst uit
hem I06, als een geweld, een natuur- Het thema is geleidelyke vervan-
gebeuren. een onweer". In 1940 gaat gmg van de rechtsstaat door een dic-
1 by een vliegtuigaanval zyn Rotter- tatuur. Hieraan wordt inhoud gege-
damse atelier in vlammen op en ven door de toelichting op een aantal
een nimmer vervangbare eollee- essentiële Duitse maatregelen die lei-
tie schilderyen waaronder zyn in- den tot de uitholling van de Neder-
1 middels befaamd geworden proleta- landse samenleving zoals het verbod
rlërs-portretten voorgoed verloren. van politieke partyen. infiltratie
ADVERTENTIE
B G levert
gegarandeer d roestvrije
hekwerken door
geheel Nederland tegen
de scherpste prijzen.
710
