OSTA DE
A LUZ
Licht,
lucht
en
eenzaamheid aan
Spaanse kust
c
Vliegen in clubfauteuils
ZATERDAG 14 FEBRUARI 1970
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 13
DEN HAAG (GPD) Het toerisme gaat een nieuwe kust in Spanje ont
dekken. Haast u, nu is er nog voldoende plaats, maar over een paar jaar
Bovendien schrijf ik het niet helemaal juist, want het Engelse toerisme heeft al
jaren geleden deze kust ontdekt. Maar gelukkig behoren deze lieden niet be
paald tot de luidruchtigste! Deze nieuwe kust is de „Costa de la luz", de kust
van het licht. Tussen het dommelende plaatsje dat zich het droogste stadje van
Spanje noemt, Tarifa, en de Portugese grens vindt u deze deze nieuwe kust.
De Atlantische Oceaan klotst direct tegen de muren van de boulevard in Cadiz.
I zomer getemperd. De wind komt
immers altijd over zee.
Aan deze Spaanse kust vindt u
/jen paar bijzondere punten. Aller-
et'.st al het genoemde stadje Tari
fa, het zuidelijkste plaatsje op het
j lerische schiereiland. Een stadje
iet een heel oud fort, een oud
arktplein en op de hoeken van de
raten aanplakbiljetten die u oproe-
:n dienst te nemen bh het Spaanse
reemdelingenlegioen. Als je de wat
t moedig geklede soldaten verveeld
oor de straten ziet slenteren, wil Je
(pr geen geld aan die uitnodiging
ihoor geven. Alles liever dan dat
Het is wel een lief stadje, met te-
Jes en plaatsen, dragen by hun naam
de vermelding de la frontera".
Dat betekent dat hier eeuwenlang
de grens beter gezegd het front
lag tussen de wereld van de Chris
tenen en die van de Moren. En deze j
breuk, deze tweeslachtigheid met
voortdurende strijd heeft een stempel
op het land en de mensen gedrukt.
Je merkt het nog steeds.
Langs de wegen zien we soms
machtige wouden van kurkeiken, j
dan weer onafzienbare grasvlakten j
waarop stieren rondlopen. Hier wor
den voor de stierengevechten de be- I
Een kleine veertig km naar het
noorden toe, ligt het beroemde
plaatsje Jerez de la frontera. het
stadje dat aan de sherry zijn naam
heeft gegeven. Een precieus stadje,
ondanks de beroemde naam en de
meer dan 100.000 inwoners. Een Ne
derlandse vrouw, in zonnejurk op een
terras zittend, wordt met minachti-
gende blikken door de van top tot
teen in zwart gehulde huisvrouwen
bekeken. De Spaanse mannen daar
entegen zijn ui temt hoffelijk.
Het is wel een verademing daar
koel zittend zo'n verrukkelijk
In het binnenland een van die oudeschilderachtige boerderijtjes. Maar wel erg armoedig!
- t
«flï
de berghellingen op, ver boven
haventje, waar wat mannetjes
duidelijk d»oen met een roeibootje,
niet al te grote hotels. Als het weer
beetje helder is, zie je de Afri-
'"tyanse kust aan de overkant heel
gelijk. Iets meer dan tien kilome-
is de straat van Gibraltar breed.
ra|oor de Spanjaarden ligt hier een
bitter-zoete romantiek. Toen
stadje door de Moren werd bele-
rd, dat was in 1294, hadden de
izelmannen de zoon van de Spaan
bevelhebber gevangen genomen,
stonden met de jongen voor de
jjiwrt en dreigden hem te doden, als
I2i vader de stad niet overgaf. Deze
erp een dolk naar beneden en riep:
Is Je geen wapen hebt om dat te
dan heb je er hier een!"
istëo'n verhaal doet het nog altijd
de Spanjaarden.
mi ustweg
lutVan Tarifa uit, rijdt u nog even
:al P8 de zee, deze is hier niet meer
azuurblauwe Middellandse Zee,
.ar de groene, machtige Atlan-
!he Oceaan; dan gaat u het bin-
aland in. De weg is over het al-
«j neen goed. Er wordt ook hard ge-
ptt. Ze maken tenminste lange da-
en zelfs op zaterdagmiddag
•uwen de wegwerkers nog. Maar of
allemaal nu zo efficiënt gaat, is
de vraag,
ir hoe dan ook. wie één van die
itige stille strandjes wil berei-
Tjjii. moet van de hoofdweg af. en
i bemerkt men pas,- hoe slecht de
ten hier kunnen zijn.
?at verder naar het westen toe
II de beroemde Cabo Trafalgar,
"jar was in de buurt de beroemde
g, waarbij Nelson het leven liet.
I irna komen de prachtige kusten,
altijd nog wel ao'n kleine 4 km
i de grote weg afliggen, maar
/El irdoor wel rust, ruimte en stilte
>rdt gewaarborgd. Aan deze weg.
^-ös wat landinwaarts, soms op
iheuvel, liggen kleine dorpjes. Het
TB i veelal witte huisjes, rondom een
chtige kerk. Veel van deze plaats-
roemde toro's gefokt. Zoals bij ons
bordjes langs de weg staan van
„overstekend wild", zo staan daar
verkeersborden met de waarschu
wing „overstekende stieren".
Primitieve boerderijtjes
Middenin het land liggen hier en
daar nog wat primitieve boerderijtjes,
niet veel beter dan eertijds de
plaggenhutten in Drenthe.
Ze steken hemelsbreed af tegen de
splinternieuwe bungalownederzettin
gen die er worden gebouwd. Deze
witte huisjes, voorzien van alle mo
derne comfort zijn verrukkelijk om te
wonen. Bijvoorbeeld bij Chiclana, op
een zonovergoten vlakte, met aan de
ene kant landinwaarts de bergke
tens van Sierra Blanquilla en aan de
andere kant 3 km verder —de
blanke stranden van de Atlantische
Oceaan.
Tegen deze berghellingen op staan
de wijnstokken en men noemt deze
hellingen ook wel Sierra del vino
glas sherry te drinken. Kwaliteit die
je nauwelijks in ons land krijgt. En
goedkoop trouwens, wie wil kan
daar heel wat sherrykelders bezoe
ken en gratis drinken
Men vindt in het achterland, nog
voor Cadiz Jerez ligt verder naar
het noorden de voor ons beken
de plaats Medina Sidonia. U weet
wel. de naam van de man die het
opperbevel voerde over de „onover
winnelijke vloot". Het stadje ligt op
een heuvel, maar het is de moeite
waard door de oude Arabische poort
naar binnen te slenteren. Men vindt
er ook nog het paleis van de hertog.
Trouwens in deze streken vindt men
hier en daar. soms eenzaam liggend,
nog heel wat oude kastelen.
Cadiz
Nog verder langs de kust ligt Ca
diz, de prachtige havenstad op een
lang-uitgerekt schiereiland. Daar
vindt men stranden, zoals nergens in
Spanje, en dat wil toch heel wat
ENORME GEBIEDEN MET ERTSR'JKE Ar?ETTIt!G£N IN DE OCEAAN
Een werkgroep van de universiteit
van Miami en de universiteit van
Californië heeft uitvoerige onder
zoekingen gedaan in de Atlantische,
Indische en Stille Oceaan. Het on
derzoek was gericht op de oceaan
bodem. Bij dit onderzoek is aan het
licht gekomen dat de oceaanbodem
over grote gebieden zeer rijke af
zettingen met om. alum nium. man
gaan en ijzererts bevat. Totaal omvat
het oceaangebied met de aan ertsen
ryke afzettingen een oppervlakte
groter dan die van Zuid-Amerika.
j De oorzaak van de ertsrijke afzet
tingen is niet bekend. Er wordt ver
ondersteld dat vulkanisme, hltteuit-
straling en bepaalde spanningen in
de aardkorst verantwoordelijk zijn
voor de rijke, en soms zeer rijke,
ertsaanwezigheid in de afzettingen
op de oceaanbodem. Misschien dat de
I techniek van morgen gebruik gaat
maken van de grote grondstofrijk-
dommen die de oceaanbodem bezit.
zeggen Stil zijn deze stranden bij
deze, door veel Engelsen bezochte
stad, echter bepaald niet. Die Engel
sen hebben al jaren geleden ont
dekt dat het daar uiterst goed toeven
is. vooral in de winter. Het is een
leuke stad. waar het 's middags tus
sen twee en vier uur doodstil is. en
waar het leven eigenlijk pas goed na
half acht begint. Dan ziet men op
het grote plein, vlak bij de haven,
de pantoffelparade. Daar zijn uit
muntende terrassen, waar men kan
uitblazen en rustig zijn zeer goed
koop glaasje drinken. Langs de
zee loopt een prachtige boulevard,
met drukke en stille gedeelten. Leuk
om langs te lopen en nu en dan in
de kleine parkjes uit te rusten.
Cadiz is, op één vrij smalle toe
gangsweg na vierbaans geheel
door, de zee omgeven. In deze stad
is. het prettig leven, mogelijk omdat
Cadiz .altijd, ondanks alle bezettin
gen van Spanje, steeds vrij is geble
ven. Hier is ook de eerste grondwet
van Spanje opgesteld. Een stad ook
met prachtige musea en kerken.
Een stad tenslotte waar eens Manuel
de Falla werd geboren. Het klimaat
is er in de winter zacht en in de
Zout
Van Cadiz uit moet men om ver
der naar het westen te komen, eerst j
weer over de landtong rijden en ver-
volgens de grote route nemen. Aan j
weerszijden liggen enorme hopen zout.
uit de zoutpannen. waarin man het I
zeewater laat lopen en vervolgens I
verdampen.
De volgende havensteden, die bei- I
de nog ouderwets aandoen, ook al i
door de gebouwen, zijn Puerto Real
en Puerto de Santa Maria. Hier treft1
men bijna geen vreemdelingen aan.
wel de rijke inwoners van Madrid
en zelfs uit Barcelona. De stadjes lig
gen aan de prachtige baai van Cadiz.
Nog verder westwaarts vindt men
eerst Rota, de machtige Amerikaanse
marine- en luchtvaartbasis, en daar
na de monding van de grote Spaan
se rivier, die zo breed is dat be
trekkelijk grote zeeschapen tot aan
Se villa kunnen doorvaren. Het is de
Guadalquivir. Aan de monding ligt
aan de westkant een grote delta, een
enorm moeras. Hier zijn de beken
de broedplaatsen van vele vogels, die
beschermd zijn. Een verlaten en
eenzaam gebied, waar zelfs nog ver
wilderde kamelen rondzwerven.
Men moet ver landinwaarts gaan
om de zeer slechte wegen tot dit ge
bied te vinden. Dit is hier Las Ma-
rismas. een streek die alleen maar te
vergelijken is met de monding van
de Rhone, de Camargue. Maar dit ge- I
bied is veel mooier, veel ruiger, hele
maal niet meer Europa. U rijdt eerst
de grote weg van Devilla naar éuel-
va op, en daar, ongeveer in het mid
den slaat u links af naar het plaats
je La Palma en vandaar naar het
Ricio. Dit is de ..poort" naar het
moerasgebied, maar u moet er af
stand doen van alle voorrechten van
de toerist. Hier is geen enkele luxe
meer te bekennen. Alleen, de spaar
zame bewoners zijn zeer vriendelijk.
Omstreeks Pinksteren is het er zeer
druk. want dan komen van heinde
en verre bedevaartgangers om grote
feesten te vieren. Dit is een echte
Romeria. ter ere van de Virgin de
Las Marismas. de maagd van de
Moerassen. Er wordt gedanst en ge
zongen. Grote vuren lichten op in
de nacht
Portugal
De laatste grote stad langs deze
kust. voordat we aan de Portugese
grens komen, is Huelva. Zoals de ge
hele streek hier, is ook Huelva al
een heel oude stad. Reeds ge
sticht, juist als Cadiz door de Foe-
niciers. By de stad komen twee gro
te rivieren, de Rio Tinto en de Rio
Odiel samen. Aan het haventje staat
wel dat we dit monument hier vin
den, want van hieruit, vertrokken de
drie scheepjes onder zijn leiding, om
de „nieuwe wereld te ontdekken
Waaróm de man wegging mag een
raadsel heten, want als men het lijst
je ziet met de gemiddelde tempera
turen van deze kust komt men tot de
I ontdekking dat er hier meer dan op
enige andere kust van Spanje, volop
zon te vinden is. In Januari geihid-
deld 5'a zonuren per dag. In Juli 11%.
De temperatuur ligt er in deze maan
den gemiddeld tussen 11 gr. en 24
gr. Celsius. En het zeewater is hier
lauw. In januari altijd gemiddeld
14% gr. en in juli 21 gr.
Tussen Huelva en de Portugese
kust liggen kleine badplaatsen, ook
met prachtige stranden, juist zoals
er bij dat verschrikkelijke beeld van
Columbus, op de Punta del Sebo. een
heerlijk strand is.
Er valt dus nog heel wat te ont
dekken in dat allerverste Spanje,
mits men maar niet langs de ge-
j baande en overvolle en bekende we
gen van de Costa Brava of de Costa
del Sol wil trekken. Witte steden, fel
blauwe luchten, rood-verschroeide
aarde, doch, in het voorjaar, met
orachtige bloemenperken. Machtige
bossen van kurkeiken en wijde vlak
ten. met heel veel stilte en nog meer
ruimte.
Met aardige en allervriendelijkste
mensen. Misschien een ietsje te on
derdanig als het om toeristen gaat.
maar toch nog altijd wel zelfbewust.
Ze weten dat toerisme rijkdom voor
deze, ietwat armelijke streken kan
betekenen. Daarvoor zijn die ande
re kusten, daar boven Gibraltar, te
dichtbij. Wie nog wil genieten van
de huidige ongereptheid, moet zich
haasten, maar het is wel de moeite
waard. Het is een andere, boeiende
wereld!
THEO DE VRIES.
1929. De twee vrienden Schepers
en Donkerman, u ként ze wel uit
vorige verhalen, hadden t in het
Leidsch Dagblad gelezen dat de
K.L.M. boven Amsterdam rondvluch
ten hield.
„Dat doen we!", zei Schepers
spontaan, waarin de meer bedacht
zame Donkerman aarzelend toe
stemde.
Dus togen zy naar het „vliegveld"
Schiphol, dat toen nog geen „lucht
haven" was met kilometers lange
startbanen, doch slechts één grote
grasvlakte.
Een ogenblik is er. ruim 50 jaren
geleden, aan gedacht vóór de keuze
op Schiphol viel. het vliegveldje
Maaldrift bij de Haagse Schouw uit
te breiden, geschikt voor binnen- en
buitenlandse vliegtuigen. Was die
vluchtige gedachte toen gerealiseerd
dan was de grote Nederlandse lucht
haven niét in de omgeving van
Amsterdam, doch van Leiden ge
komen! Met al de enorme voordelen
van dien voor ons Leidenaars. Maar
tsja ..es war so schön gewesen. es
hat nicht sollen sein!", verzuchtte al
„der Trompeter von Sackingen" in
de oude ballade.
Doch terug tot de vrienden Sche
pers en Donkerman. Zij werden
naar een uithoek van het veld ver
wezen, waar bU een houten loods
je een klein vliegtuigje stond, de
PH-ACR, waarin 10 k 12 passa
giers op lichte zitplaatsen hun „waag
halserij" konden botvieren.
In het loodsje zat een klerk, die
de luchtreizigers ontving en aan wie
de toen toch wel forse som van
f 10 moest worden betaald..Straks
na de vlucht komt u dan hier terug,
dan krijgt uvan mjj een „Vliegbe
wijs". Na de vlucht, want 't is al
voorgekomen dat er mensen wa
ren die hun ticket betaalden, toen
metéén hun vliegbewUs kregen,
maar hem daarmee smeerden
Alleen om met dat bewijs te kun
nen aantonen, dat zij gevlogen had
den! Daarom geven we het nu pas
n& afloop!"
Doch nu zonk Donkerman de
moed in de schoenen: „Ga JU maar
Van Speyck, ik wacht hier wel op
Je, Als. Waarop Schepers al
léén, via een tegen het vliegtuigje
geplaatst Uzeren laddertje, in de ma
chine klauterde.
Op zU van hem zat een 12-jarig
meiske. dat krampachtig een Kodak
boxje in de armen knelde en al da-
delUk vertelde dat zU door het toela
tingsexamen van de HBS was ge
komen: „Nu mag ik van vader en
moeder gaan vliegen, ook al vond
moeder het maar èng! En van myn
oom heb ik dit fototoestel gekregen.
I Ik wil nu graag vanuit de lucht fo
to's van Amsterdam maken, ziet u!"
I Intussen was ook de „aviateur"
met een zware valhelm op en in een
lange leren jas met een dikke wol
len das om, de kleine passagiers-
ruimte binnen geklommen. Terwyl
hU naar de open cockpit stapte
j waarschuwde hy: „Houdt u vast da-
mes en heren, we gaan de lucht in!"
j Meteen daarop haakte de klerk het
laddertje los, waarna het lawaai
makende ding over de grasvlakte
i hobbelde daar gingen de „man-
j moedigen!"
Nu wilde het kind ook foto's ma
ken. doch dóór de ruiten dat werd
niets, waarop Schepers resoluut het
raampje ópen schoof en het boxje
even óver de rand vast hield, zodat
't meiske alleen maar hoefde te
I „knippen"!
Toen alle acht opnamen genomen
j waren en Schepers het raampje weer
dichtschoof zei ze: „Als u my uw
naam en adres opgeeft en ze zUn
I goéd geworden, dan zal 'k u een stel
foto's toesturen meneer!"
Na slechts een kwartier en 40 km
I op een hoogte van wel 300 meter
boven Amsterdam gevlogen te heb-
ben. was de tocht ten einde. Schepers
kreeg zUn vliegbewUs en liep
I met Donkerman het veld op. om
daar eens rond te neuzen. Rondlei-
dingen bestonden toen niet. men kon
kris-kras over het terrein lopen en
moest zélf maar zien niet onder een
arriverend of vertrekkende „vlieg
machine" terecht te komen; trou
wens er waren toen nog maar wei
nige in de lucht
Zo rondwandelend kwamen zU bU
een hangar van de Duitse „Lufthan
sa" en hoorden van een der meca
niciens dat binnen enkele ogenblikken
een van hun toestellen zou binnenko
men en ja boven hen cirkelde
er een. glanzend in de zon. die al
meer en meer de grond naderde en
daarop naar de eigen loods taxie- 1
de
Dat was wat Andere dan het
lichte vliegtuigje, waaruit de Leide-
naar was gestapt! Een voor dié tyd
forse machine van gegolfd alumi
nium. de Focke-Wulff 200, waarvan,
compartiment, waarin de reizigers,
óók als in de treinen, vis-A-vis zaten,
en een hokje voor de niet-rokers.
Aan de mahoniehouten wanden foto's
van door de Lufthansa bevlogen
landen. Voor de relatief gróte raamp
jes gordyntjes met balletjes-franje.
Echt knus-huiselUk, zoals bU „Mut-
ti" thuis
Veertig jaar geleden.
nadat een mecano ylings een houten
trapje had gerold, het deurtje open
ging en de 15 passagiers vooraf ge
gaan door de stewardes naar de
douanetoods „schreden", want. niet
waar? déftige mensen lópen niet
maar schryden! Dat was toén. dat
is
Nadat het toestel leeg was en de
piloot ook naar buiten was gekomen
vroegen de vrienden hem of zU het
van binnen mochten bekyken.Ja.dat
was goed, hU zag wel dat ze geen
souvenir jagers waren.
Dit was er nu echt een, niet zó
maar met wat simpele zitplaatsen,
maar met ouderwets comfort! Even
als in de treinen was de passagiers
ruimte, hoe weinig er ook vervoerd
werden, in tweeën gedeeld, een iook-
i Zware lederen „Klubsessel", waar-
I bU het gewicht geen rol speelde,
dan moesten er maar minder passa
giers mee. want het comfort was,
naast veiligheid bU de Lufthansa
I hóófdzaak!
Wel zUn deze zware meubelen en
de gordUntjes thans verdwenen,
doch ook nü nog is het comfort voor
de passagiers bU de Lufthansa, even
als bU de andere maatschappUen een
dominerende factor.
VU f tien passagiers in 1929, tegen
straks in 1970 met de Boeing 747-30
maar liefst 434 achter kléine „pa-
trUspoorten"! Er is in 40 Jaren wel
iéts veranderd!
Dolf Scholar
