^rouw van priester moet
neer dan dienstmaagd zijn
Reeds eeuwen bestaat er
een celibaatsdiscussie
ZOUT
ïrkdiensten Leiden en omgeving
omineesvrouw Quartel ziet de problemen wel
Liefde
Sociaal gevoel
Preek
Besluit Paus brengt gelovigen nog niet tot zwijgen
Oost en West
Gehuwde Paus
Rijk en machtig
Woord van
bez
inning
1SRDAG 7 FEBRUARI 1970
LEIDSCÜ DAGBLAD
PAGINA 13
I HAAG (GPD) Mevrouw Quartel: „Er zijn weinig
|rs meer in Nederland, die zo ascetisch leven dat men ze
haar zou kunnen noemen. Zij dragen ook niet meer het
U van tientallen jaren geleden. In die tijd werd hij be-
'l met een eerbied, die grensde aan de eerbied voor God.
f gelukkig voorbij."
pensinstelling van de men-
pders geworden, zoals ook de
geest veranderd is. Men
Jen priester niet meer iets bo-
frlyks. Daarmee wil ik niet
|dat de verborgen omgang
verdwenen is. Integendeel,
;erker geworden. Nu ze de
^le lijn in het vizier hebben
dat wil zeggen de omgang
fee zorg voor de naaste, heeft
(verdiept"
Quartel, vrouw van de
predikant in Spangen
■yen>, heeft enkele priesters
haar kennissen. Opheffing
celibaat icht zy noodzake
wei volgens haar voorzich-
I geboden is, wanneer een
'besluit in het huwelijk te
De praktijk heeft bewezen
uitgetreden priesters by de
in een levensgezellin afgaan
literlijk en daardoor trouwen
vrouw ver beneden hun ni-
ld
sti
.kt,
g-
tiet
uw
St v,
Quartel: „Een priester
,eftei van de ene op de andere
leniwen. Ik geloof ook niet, dat
torfaar verliefd wordt. Wat de
jy moet doen, is zich op de
0jitellen van het gezinsleven
?rdjtin vrienden. Die gezinnen
mjiem te nelpen. Zij moeten
ziji^en op de voor- en nadelen
,or hij een huwelijk ambieert,
abs^ntmoeting met vrouwen zul-
(rederzijds lange gesprekken
J^orden gevoerd. Er zal in het
synet meer zijn dan een kame-
veeippelijke band. Die band
iei langzaam verinnigen tot er
ihtfc van werkelijke liefde. Ge-
•eiUt niet, dan blijft de vrouw
iet »er dan een huishoudster,
iets intiemer".
by
ft nog het niveauverschil,
af juurlyk moet een vrouw van
niveau zijn. Dat is een voor-
e. Kiest hij een vrouw ver
Zlln zijn niveau, dan bekleedt
herhaal het, de positie van
^Stynaagd tot de heer en dat be-
!yn terugkeer tot de middeleeu-
erj
;e
lenden protestants meisje is het
t abiale zaak te trouwen met
ti^ikant, maar een rooms-ka-
henvrouw heeft ondanks het
zij opheffing van het celi-
°Lprstaat toch een zekere
^e overwinnen.
hjj
rio( O
deW u het verwerkt dat u
^.(predikant ging trouwen?
s fin altyd nogal sociaal voe-
r Jweest. Op de middelbare
dei amen er a' clubjes op
tbajmer. Ik neb er nooit last
zicjiad. Voor mij was het een
zaak. Wel kan ik zeggen,
Een
dat er geen staat des levens te be
denken is behalve in de zakenwe
reld waarin een vrouw zo sterk
by het werk van haar man betrok
ken is als in het geval van een do
mineesvrouw. Dat zullen de even
tuele echtgenotes van priesters zich
dienen te realiseren."
„Als vrouw van een dominee moet
Je openstaan voor .edere naaste. Te
vens dien je te zorgen, dat de kinde
ren blije herinneringen aan hun
jeugd bewaren ondanks het feit dat
hun moeder door allerlei kerkelijke
en sociale zaken in beslag wordt ge
nomen."
„Tussen haakjes, dat hebben
van kinderen zou voor een priester
ook belangrijk kunnen zyn in het
kader van zyn werk. Je kunt je
beter indenken wat er omgaat in
het hart van de jeugd. Dat is ook
de reden waarom wij met de zoge
naamde langharigen geen moeite
hebben. Onze zoon Marcel heeft
ook een tyd lang haar gedragen.
Toen zeiden de mensen in de kerk:
„Nou mevrouw, u heeft met de
opvoeding van uw kinderen toch
wel meer moeite dan wy".
„Ik heb daar nooit iets van ge
voeld. Marcel leefde in de puber
teit. Schopte tegen de kerk en zo.
Maar daar hoef je niet verontrust
over te zijn. Je moet je niet laten
afschrikken door de uiterlyke din
gen van de jeugd. Kijk wat er in
hun hart leeft. Van enige moeilijk
heid met Marcel is geen sprake
meer. Hij wil nu dominee worden."
„Van de vrouw van een geestelij
ke wordt heel wat gevraagd. Je
nloet voor hem de tijd en de stilte
kunnen vinden, opdat hij zyn werk
goed kan doen. Als het huwelijk
goed Is, dan is er een twee-eenheid.
Wat je aan strijd krijgt te verwer
ken. maakt een voller mens van je.
Dan is de preek van de priester of de
dominee ook minder plechtstatig,
minder theoretisch. Myn man
preekt zoals hy thuis praat. Laat ik
het zo zeggen, je .oudt niet van de
man an sich, maar van zijn totali
teit."
Denkt u dat opheffing van het
celibaat een kans maakt?
„Als de Paus gewillig zou willen
luisteren en een klein beetje psy
chologisch te werk gaat, dan zal
er over een jaar nauwelijks meer
over gesproken worden. Maar toch
sta ik niet graag in de schoenen
van de Paus."
Mevrouw Quartel: „Van de
de vrouw van een geestelijke
ivordt heel wat gevraagd
ENSCHEDE (GPD) Nu de Paus de discussie over het celi
baat met zoveel woorden heeft verboden, lijkt het geharrewar
eerst goed op gang te komen. Voorlopig is dan ook niet te
wachten dat Paus Paulus, die tot de meest controversiële be
zetters van Petrus' stoel van de laatste eeuw gerekend moet
worden, de beminde gelovigen over het celibaat tot zwijgen
weet te brengen, temeer daar het celibaat, al zolang de kerk
bestaat, een vruchtbaar gespreksthema is geweest.
Het celibaat als een bewust geko
zen ongehuwd leven met het doel
zich beter te kunnen wyden aan het
kerkewerk dateert uit de dagen van
de èerste gemeente. Christus was
zelf evenals de meesten van zijn dis
cipelen en apostels, ongetrouwd.
Reeds in de eeuw bestaat er een
aan het gnosticisme verwante secte,
de Ecatrieten, die niet trouwden. Het
monnikendom leidde reeds vroeg tot
het leven als vrijgezel en de schrij
vers onder deze groep uitten zich
herhaaldelijk met grote afkeer over
het huwelijk en de vrouw. De maag
delijkheid wordt overeenkomstig de
Griekse eerbied voor het onstoffelij
ke geroemd en tezamen met de toe
nemende kloosterlijke trekken die de
geestelijkheid van de eerste eeuwen
krijgt, dringt het celibaat steeds
meer in de kerk door als aanbeve
lenswaardig ideaal. Pas later is men
echte*- in de kerk van het Westen
het celibaat dwingend gaan verbin
den met zekere kerkelijke lambten.
In de kerken van het Oosten mo
gen tot op de dag van vandaag alle
priesters huwen met uitzondering
van de (toekomstige) bisschoppen.
De kerk van Armenië, de oudste
christelijke kerk buiten Palestina,
heeft zelfs nimmer een celibaat aan
welke van zijn ambtsdragers dan
ook opgelegd.
De kerk van het Westen heeft
altyd meer met het huwelyk. de
maagdelijkheid en het celibaat ge
zeten dan de orthodoxie. Het con
cilie van Elvira (Spanje) besliste
in het jaiar 305 dat kerkdienaren
moesten scheiden van hun vrouwen.
maar in het jaar 325 verwierp het
concilie van Nicea dit weer. Na hun
wijding mochten ongehuwde priesters
niet meer trouwen, maar gehuwde
priesters mochten hun vrouw behou
den. Bij de wijding werd dan wel
doorgaans van de priester en zijn
vrouw echtelijke onthouding ge
vraagd.
Na Elvira en Nicea hebben conci
lies van de christelijke kerk zich bij
na onophoudelijk met het celibaat
beziggehouden. Paus siricius her
stelde in 382 de regel dat priesters
niet met hun vrouwen mochten sa
menleven. Hij noemde de huwelijks
daad een teken van obscene heb
zucht. Maar in 692 besliste het con
cilie van Trullo weer dat priesters
mochten trouwen, doch dat reeds ge
huwde priesters verder met hun
vrouw moesten samenleven. Nog in
de negende eeuw werd een gehuwde
tot Paus gekozen, Hadrianus II <867-
872). Maar ook later tot ver na de
contra-reformatie was de officieus
gehuwde geestelijke geen onbekend
verschijnsel in de kerk van Rome.
Officieel werd het priesterconcubi
naat echter als verwerpelijk gezien.
Een man als Erasmus, die voortge
komen was uit het huwelyk van een
priester bij Gouda, heeft daar zyn
leven lang over getobd.
Historisch en van betrekkelijk veel
gewicht was de overweging. die
vooral ging wegen naarmate de kerk
rijker en machtiger werd, dat het
celibaat nepotisme en de vervreem
ding van kerkelijk bezit en het ont
staan van kerkelijke dinastieën kon
tegen gaan. De vroege kerk leek in
een aantal opzichten op een „bezet
tingsleger". Daar was discipline no
dig. Orde en kuisheid waren het
schild en het zwaard van de keek.
Een gezin zou het personeelsbeleid
aanzienlijk minder slagvaardig heb
ben gemaakt.
Terwijl de theologische argumenten
voor een verplicht celibaat nimmer
onaangevochum zyn geweest is het
vrijwillig ongehuwd blyven steeds in
hoge ere gehouden in de kerk. Voor
het verplichte celibaat had men voor-
Eet u wel eens zout? Een
vreemde vraag, zult u zeggen.
Natuurlijk doe ik dat niet. Ik
gebruik wel in de meeste din
gen. die ik eet. zout. Maar zo
maar zout te gaan eten, dat is
te mal.
Ik ben het volkomen met u
eens. Zonder zout zou het lek
kerste eten smakeloos worden,
maar dat betekent nog niet. dat
puur zout zo smakelijk is. Dat
wil dus zeggen, dat zout een
bijzondere eigenschap bezit.
Maar er is meer. dat net zo'n
eigenschap heeft. In de bijbel
lezen we. dat ook het godsdien
stig leven met zout vergeleken
wordt.
Velen zien het godsdienstige
leven als een terrein, dat bui
ten het leven van alledag ligt.
Zoals men min of meer aan po
litiek kan doen. zo is het ook
met het godsdienstige leven.
Het wereldgebeuren kan ons
soms midden in de politiek
dompelen en in ons persoonlijk
leven kan het wel eens zo zijn,
dat we gedwongen worden om
verder dan het louter materiële
te denken.
Maar wat komen er dan
soms vreemde opvattingen te
voorschijn. En dat is te begrij
pen. Op ieder gebied moet men
een zekere kennis bezitten om
erover te kunnen meepraten.
Het is zo Jammer, dat er Juist
op godsdienstig gebied zoveel
vooroordelen bestaan, die op
geen enkele wijze gefundeerd
zyn, want Juist dat gebied be
strijkt het hele levensterrein.
Juist het godsdienstige leven
kan waarde, inhoud en doel aan
het leven geven. Ik zeg „kan."
want dat gaat niet vanzelf. Het
waarachtig christen zijn is niet
aantrekkelijk. Het eist zelfver
loochening, overgave, geloof.
Voor velen is het godsdiensti
ge leven evenwel maar een
saaie aangelegenheid, die het
leven alleen maar somberder
maakt en er alle levensvreugde
aan ontneemt. Je moet met hen
maar niet praten over God. de
bijbel of de kerk, want dan krij
gen zy om aan te sluiten op
het beeld waar wij mee begon
nen een vieze smaak in de
mond. alsof Je een hap zout in
de mond gestopt krijgt!
Helaas zijn de christenen
vaak zelf de schuld van deze
reactie. Voor velen van hen is
het christendom niet als zout.
dat in het gewone leven ver
werkt is. maar als een laag, die
aan de buitenkant van het le
ven geplakt is. Wil het christen
dom evenwel zijn uitwerking
hebben, dan moet het niet als
een losse voorgevel aan ons le
venshuis zitten, maar het hele
huis doordringen. Het christen
dom moet op alle gebieden van
leven werkzaam zijn en niet als
een vreemde eend in de byt
van welk gebied dan ook be
schouwd worden. „De kerken
bemoeien zich tegenwoordig
overal mee." hoort men wel
eens afkeurend zeggen. Maar
dat is heel logisch, want dan al
leen kaïn het zout zijn werk ver
richten.
Moge dat ook zo zijn in ieders
persoonlijk leven. Het godsdien
stige leven moet geen aanhang
sel zijn en hoogstens de aan
dacht hebben bij huwelijksinze
geningen en op Kerstmis en
oudejaarsavond, maar perma
nent werkzaam zijn bU alle le
vensuitingen.
Ik moet hierbij denken aan
het verhaal uit de tyd van de
profeet Elisa (2 Koningen 2).
De stad Jericho was in zijn da
gen een pracht stad, maar de
bron, waaruit het drinkwater
moest toornen, was bedorven.
De profeet werd erbij gehaald
en deze liet een schotel met
zout halen, wierp het zout in de
bron en het water werd weer
goed
Wij bouwen ook prachtige
steden, maar zyn de bronnen,
waaruit wy werkelijk leven, ook
wel goed? Mogen ook die ver
mengd worden met het bederf
werende zout, dat Christus ons
geschonken heeft door zijn leer
en leven. Het hart is uiteinde
lijk de bron van al ons denken,
spreken en doen. Als het zout
van de goddelijke wijsheid, lief
de en barmhartigheid op onze
harten kan inwerken, zal het
pas goed wonen zijn in onze mo
derne samenleving.
H. D. Raymaekers,
Oud-kath. pastoor
Leiden.
al praktische gronden. Daarom is dat
verplichte celibaat ook nooit tot een
dogma ontwikkeld. Het is een kerke
lijke wet, zij aet dan een ouden en in
sommige tyden bijna algemeen aan
vaarde die eenter veranderd kan en
mag worden.
Dat het verplichte celibaat geen
geloofszaak is komt ook duidelijk
tot uitdrukking in de huidige prak
tijk binnen de R.K.-Kerk. Predi
kanten. die gehuwd overgingen tot
deze kerk. en het priesterschap
verwierven, bleven allen gehuwd.
Ook kerken, zoals de Oosterse, die
tot Rome overgingen, behielden het
instituut van het gehuwde pries
terschap.
Inmiddels zijn er naast enkele
overwegingen van filosofisch-theolo-
gische aard ook praktische gronden
waarop het verplichte celibaat in
discussie wordt gebracht. Vooral in
Nederland maar ook in enkele an
dere landen neemt het aantal pries
terroepingen sterk af onder invloed
van een nieuwe waardering van de
mens. Velen kunnen zich niet voorste
len hoe zy als ongehuwde een vol
waardig menselijk leven kunnen lei
den. Zij beschouwen de celibataire
priester als „onaf" en de priester
zelf meent, ook al zou hij zich in het
celibaat zelf volmaakt gelukkig voe
len, dat zyn parochianen hem min
der gezag toekennen alleen al omdat
hij „verplicht onvolwaardig" door
hpt leven gaat.
Vooral onder Jonge theologie-stu
denten is het verplichte celibaat een
overweging naast andere om de
priesterwijding (voorlopig) te ontlo
pen. Het aantal nieuwe roepingen is
minimaal. Daarnaast verlaten zeer
velen het ambt <400 in de laatste
twee jaar), terwijl grote groepen
hebben doen weten dat zij voorlopig
nog willen blyven omdat het vak
van zielzorgen hun zo aanstaat, dat
zij rekenen dat binnenkort de binding
van wat zij als een vak zien aan het
celibaat wordt opgeheven.
Inmiddels neemt het aantal toe
van diegenen, die het celibaat in
het geheel geen belangrijke kwestie
meer vinden en die samen met de
dominicaan Bonsen de kerk beschul
digen, dat zij het celibaat a Is een
rookgordijn gebruikt om zich te kun
nen onttrekken aan haar ware plicht
het leveren van maatschappij kri
tiek inplaats van bezig te zijn met
zichzelf. Zij stemmen in met de
theologie van J. B. Metz van Müns-
ter: laten we over belangrijker za
ken spreken en terloops ook celi
baat en priesterschap van elkaar
losmaken.
pe:
Mh Hervormde Gemeente. Lodewijkskerk) 11.45 u gezamenlijke de Zwijgerlaan: 10.15 u ds G O N.
khof
indse Kerk: 10 u dr P. L.
Ie feim tH. Avondmaal) 5 u ds
reitft.
®rk; 10.30 u ds A. J. De Jong
idmaal)
jathakerk Lage Morsweg: 10
J. van Achterberg.
kerk koningstraat: 10 uur
»r «Post
jmkerk Driftstraat,
w p.
sei
10 uur
Pannekoek, 5 u ds E. M. Pan-
dingskerk Montgomeiystr.
[Cph. Poort.
Jkerk Burggravenlaan 10 00
joi/J. Lamping (jeugdkapel 10 u
Penning te Oegstgeest).
fryz. Hervormden Aula As-
I: 10.20 u dhr A. van Buuren.
62 Wallonne Breestraat: 10.30
Jteur G. Castelnau.
eTnlsch Ziekenhuis: 10 uur: ds
van Malssen.
«rs£essenhuis Houtlaan 55:
r tts H, W. Hemmes.
kerk L.H.J.-geoouw Leven-
i SO.30 u ds C. R. H. Ter Haar
Jeii
f «gezinde Kerk: 14.15 u: geza-
f studentendlent.
ede kerk. Zuiaerkerk. 10 u: ds
elu. d u dr Kronemeijer.
otferk: 10 u ds Boveuoerg. 5 u
Zwaan
esikCiK: 10 u dr Dronkert, 6 50
Ovenberg (Dienst met beiang-
'O).
cÊ
tfnj
10 u ds K.
ds Bredeveld.
flaingskerk: 10.30 u dr.
mar u Qr Dronkert.
Thoven: lo u as Kronemeijer
urt": 10 u Ouderenaiensi dhr
Vegter,
V. d.
ïr'
Jwtlerennest"10.30
jhr De Koning.
t akkerk (lng. verl. Bloemisten-
'lu Dienst voor doven.
I. Kerk. H. Antonlus 9.30, 11. 12.15
jSchouw (zat.av. 7 u) y.30, 11.30
1u Hartbrug (zat.av. 7.30 u) 8,
12 en 7 u. Herensingel (zat.
j) 8.30, 9.30, 11. 6.30 u. Bijkerk
k- 9.30 en 11 u. H. Leonardua
7 U) 9. 10.45. 12.45 en 7 u H
k izat.av 7 U) 8 (in St. Maar-
9.45. 11. 12.15 en 6 u H Pe
lt av i u) 9. 10.30 en 12 u.
Venturukapel (zat.av, 7.30 uur)
inmls onderwerp „Statussymbo-
fntenparochie (zat.av. 7 in de
Gezins-
Lodewijkskerk) 1145 u gezamenlijke
dienst in Luth. kerk.
Vrljz. Kath. Kerk Vree wij kstraat)
10.30 u.
Chr. Geref Kerk 10 en 5 u ds ear
lier.
Leger des Heils: 10 u Heillgingsdienst
7.30 u verlossingssamenkomst
Geref Kerk (vrljgem.) 10 en 5 u ds
J v. d. Haar.
Nieuw Apostolische Kerk (Hoge Rijn
dijk 24) 9.45 u dienst.
Doopsgezinde Remonstrantse Gem
10 u dr A W. Cramer.
Lvang. Luth. Kerk 10.15 u ds. J. Hap
pee (H.A.)
Evang. Chr. Gem Middelstegrt. 33)
10 en 5 u dhr Dikkes
Geref. Gem 10 en 4.30 u ds Boo
gaard.
Baptistengem 10 u ds R Reiling, 7
u ontmoetingssamenkomst voor ieder
een Spr ds R Reiling.
Christian Science (Steenschuur 6)
10.30 u Ned Dienst.
Abbenes Herv. Gem.9 u ds Lin-
denburg te Ter Aar. 6 30 u ds Krom
hout te Halfweg.
Aarlanderveen Herv. Gem.: 10 u
ds Spoor, 7 u ds V d, Kooy. Geref.
Kerk: 9.30 u en 6.30 u ds J. Hartkamp
te Hillegom Chr Ger Kerk: 9.30 u en
6.30 u prof dr W. H. Velema te Apel
doorn. RK Kerk (zut. 7 u) 7 30 u en
10 30 u Dorpshuis te Ter Aar 9 en 12 u.
Alphen aan den Rijn Herv Gem
Adventskerk Julianastr.: 10 u ds P A.
Lefeber, 6.30 u ds M. Hanemaaijer Hei
lig avondmaal Kruiskerk Gouwsluls:
lu u kandidaat B v. 't Veld te Amers
foort voor de G.B Opstandingskerk 10
u ds M Hanemaaijer, 6 30 u ds P A
Lefeber Gebouw Nabij: 10 u jeugdka
pel de heer Hogeweg. Zaal Opstan
dingskerk 10 u Jeugdk. de heer Joh
Hartwigsen. Martha-Stichting ..Rijn
stroom": 10 30 u ds A. Lemderink Ge
vangenispredikant te Rotterdam, 9 uur
nam. Cornells Geelhuis Marnixstraat
Avondmaasl nering ds I J Kalpot en
ds P. de Jong. Oudshoornseweg10 u
ds G Cadee Sionskerk: 9.30 u ds H.
Kouds taal. Kerkgebouw Oudshoornse
weg. 6.30 u ds H Koudstaal. Gebouw
Onderweg: 10 u ds G Huls te Gouda
Syla Ridaerveld (Parelstr): 11 u ds H
Koudstaal. RK Aula Ridderveld (Pol-
luxstraat)9 45 u ds M Fokkema Al
phen aan den Rijn Alphen-Ridder-
veld J. F. Kennedyschool11.45 u Bij
bel verteluur. Geref. Kerk. Marana-
(hakerk Raadhuisstraat: 10 u ds I
Groenenberg te Den Haag. 6.30 u ds
G. O. N. Veenhuizen. Salvatorlkerk W.
de Zwijgerlaan: 10.15 u ds G O N.
Veenhuizen. 6.30 u ds I Groenenberg
te Den Haag De Goede Hederkerk: 10
u ds A. Borman. 5 u ds L J Boeylnga
radiopredikant te Bloemendaal. Aula
Morgensterschool9 u ds G. O N
Veenhuizen. Geref Kerk (Vrljgem):
10.30 en 3 u ds M Janssens. Chr. Ge
ref. Kerk Maranathakerk Grijpensteln-
str.: 9.30 u Dienst des Woords. 2 30 u
ds H. C. v. d. Ent te Katwijk aan Zee
Volle Envagellegemeente (Kinder
vreugd): 10 en 7 u dienst Oud Geref
Gem Kerkgebouw Hooftstraat 240
9.30 u en 4 u leesdiensten Rem Geref
Gem Van Manderslootstr.10 u ds G
A Hooljkaas te Den Haag Baptisten
gem 10 en 6.30 u ds Koekkoek R.K
Bonlfacluskerk (zat. 7 u) 8 30, 10. 11.30
en 6 u. R.K Plus X Kerk (zat. 7 u)
7.30. 9. 10.30. 11.45 en 5.30 u.
Bodegraven Herv Gem Anker:
9 en 10 30 u ds Molenaar. Schevenln-
gen. 6.30 u ds Cirkel Salvatorlkerk: 10
u ds Cirkel. 6.30 ds Balke Ger Kerk:
10 u ds Schoep. 6.30 u ds Dijkstra.
Boskoop Geref Kerk (vrijgem 9 u
Geref. Gem 10 en 6 u leesdlenst.
Evang. Luth. Kerk: 10.30 u ds B. G te
Winkel Hilversum. Evagellsatiekrlng
10 u eredienst. 6.45 u dhr Th Dikkes.
Leiden
Hazerswoude Herv Gem 9.30 u
en 6 30 u ds L Boer Geref Kerk 10
en 5 u ds Brink R K. Kerk St. Ber-
narduskerk Rijndijk (zat. 7 u) 8. 9.30
en 11 u. R.K Kerk Michaë) Rijndijk
(zat.av, 7 u) 8. 8 en 11 u R.K. Kerk
Dorp (zat. 7 u) 8. 10 en 11.30 u.
Hillegom Herv. Gem 10 u ds S.
L Knottnerus. te Dordrecht. 7 u dienst
ln de Geref Kerk ds W H. Pouwels.
10 u Dorpshuls Venneperweg dhr
Laansma. 10 u Jeugdkapeldienst kan
tine Leeuwenstein. Pastoorslaan Geref
Kerk: 10 U ds VV H Pouwel. 7 u Evan-
gelisatledienst met de Herv Gem voor
ganger ds W H Pouwels. Chr. Geref
Kerk: 10 en 5 u ds Geels te Haarlem.
Volle Evangelie Gem: 10 u (Nutsge-
bouw van den Endenlaan) br. Vos. R.K
Kerk: St. Joseph: 8.30. 10. 11.30 5 u
(zat.av 7 'u). st. Martlnus: 8.30. 10.
11.30. 12.45. 5.30, 7 u (zaterdagavond
7 u.
Hoogmade Herv Gem.; 10 u de
heer J. Koolj te Lelden R.K Kerk
(zat.av 7 u) 9 en 11 uur.
Kaag Herv. Gem 10 u ds H
B van 't Hoff. R.K. Kerk: 8. 10 u
(zat.av. 7 u).
Katwijk aan den RUn Herv Gem
Dorpskerk.: 10 u ds A. Makken ze, 6 u ds
A J. de Jong te Leiden. Ontmoetings-
kerk 10 u ds J. G van Ieperen te
Katwijk aan Zee, 6.30 u ds J P. van
Roon te Katwyk aan Zee Gymnas
tieklokaal Otto Baron van Wasse-
naer van Catw^jckschool10.30 u ds
J. C. van Hunnik te Katwijk aan Zee
Geref. Kerk: 9.30 u ds H Lijesen te
Noordwijk. 5 u ds F. pyiman te Kat
wijk aan Zee R.K Kerk izat av 7) 9.30
en 11.15 u. De Wllbert (zat.av. 6.30).
6.30 uur
Katwijk aan Zee Herv Gem
Nieuwe Kerk: 10 u ds C van den
Bergh, 6 u ds J. C. van Huunk Oude
Kerk: 10 u ds A Vink, 6 u kandidaat
J. de Vreugd. Ichtuskerk: 10 u ds Jae.
de Vos. 5 U ds W Chr Hovlus. Pnlel-
kerk: 9.30 u ds I J Wissee. van Rijns
burg. 6 u ds W. Kool. Groen van Prins
tererschool: 10 u eerwaarde heer J
Vink Ziekenhuis „Overduin": 2 u ds
J. G van Ieperen Zeehospitium 8 45
u ds F Pijlman. Geref. Kerk Vredes-
kerk. 10 u dr J. C. Gilhuis, van Soest.
5 u ds H. Leysen. Trlumfatorkerk 10
u ds F Pijlman, 4.50 u dr J. C. Gil
huis. Chr. Geref Kerk 10 u en 5 u
ds H. C. van der Ent Geref Kerk ivrij-
gemaakt i 10.30 en 5 u ds C J Breen
leref Gem (Remisestr 10 en 5 u ds
Van der Bijl Volle Evangelie gemeen
ten (Voorstraat 100) 10 u dhr Bult
huis
Koudekerk aan den Rijn - Herv
Gern.: 10 en 7 u ds Quak, Geref. Kerk
10 en 7 u ds Swierts.
Leiderdorp Herv. Gem.( (Gei
kerk Hoofdstraat) 9 u ds A Geense.
5 u ds J P Honnef Scheppingskeik)
11 u ds J P Honnef Thema ..Geef
ons heden ons dagelyks brood" Gerei
Kerk: (Hoofdstr. kerk) 10.30 u ds J
Banga. Ede. 6.30 U ds TJ Ausma. Lex-
mond Scheppingskerk 9.30 u ds TJ
Ausma. Lexmond, 5 u ds J Banga.
Ede R.K Kerk Meerburg (zat.av. 7 u
Jongerenmis) 8 45. 10 30. 12 en 6 u
menswording (zat.av. 7.30 u) 9. 10.30
en 12 uur
Leimuiden Herv Gem 9 30 u ds
Oostenbrug. 7 u ds Walpot (Jeugd
dienst). Geref Kerk 9.30 u ds J Tie-
mersma te Zwammerdam. 7 u ds I J
Walpot te Alphen aan den Rijn Jeugd
dienst in Hervormde kerk R.K. Kerk
(zat. 7 u)7.30. 9.30 en 11.15 uur.
Llsse Herv. Gem Grote Kerk: 10
u ds H. G. Oostlnga, 7 u ds J. v. d
Velden .Helv. kapel: 10 u ds J. van
der Velden. Geref Kerk 10 en 5 u drs
A E. van der Wouden Chr Geref
Kerk: 10 en 4.30 u ds D H Blesma
Geref Gem.: 10 en 4 u ds W. buyker
(dond.avond 7.30 u ds W. Suyker) Ge
ref. Kerk (vrijgem 10 en 4.30 u ds J
J Verleur. Oud Geref Gem 9.30 en 3
u leesdiensten (dinsdagavond 7.30 u ds
Joh van der Poel te Ede) Ncd Prot
Bond, Witte Zwaan, 10.16 u ds Brulns-
ma. te Leiden Aktle Kruistochten Ne
derland Gebouw Welkom. Bondstraat.
maandagavond 8 u ds J Gravendeel
evangelisatiedlenst. 4 30 u jeugdsamen-
komst. R.K. Kerk: St. Agathakerk: 8.30
10.15, 11.45 en 5 u (zat.av 7 u) depen
dance Poelpolder (aula Prot. Chr scho
8.30 en 12u (zat.av. 7 u) Marlakerk:
8 30. 10.30. 12 5 u (zat av 7 u). Engel
bewaarders 7.30. 8 45. 10 45 en 5.45 u
(zat.av 7 u).
Nieuwkoop Herv. Gem 10 u ds
Van Doorn. 6.30 u ds Vink. Geref
Kerk 9.30 u en 6.30 u ds R J A
Hanenburg Chr. Geref Kekrk: 9.30 u
en 6.30 u de heer J van Leeuwen. Rem
Geref Gem 7 u ds F. E van Leeuwen
te Amsterdam R.K. Kerk (zat. 7 u)
7.30. 9. 10 45 en 7 uur
Nieuwveen Herv Gem. 9 30 u ds
Gebrood 6.30 u ds Reyenga Geref.
Kerk9 30 u en 6 30 u ds H Post te
Leiden RK Kerk <zat 7 u) 9, 10 45
en 5 u.
Nteuw-Vennep Herv. Gem 9 30
u dhr Lermans te Haarlem 7 u ds
P Hazekamp. Heemstede. Beldsdorp-
Venneperweg. Dorpshuls. 10 u dhr
Laansma te Santpoort Geref Kerk
8 45 en 10 30 u kand F van Stem.
4 30 u ds H Lijesen Chr Geref Kerk:
9 30 en 3 u ds W. de Graaf R.K Kerk
9 en 11 u (zat av. 7 u).
Noordwljk-Lmnen: Herv Gein 10 u
ds H Perdok (oegstgeest), 7 u dr J. G
B Jansen Geref Kerk 9.30 u ds C
Warner. 5 u ds W. Dekker. Van den
Berghstlchtlng 11 u ds C Warner. Ned
Prot. Bond geen dienst R.K Kerk
(zat av. 7 u) 8. 9.30. 11.15 en 5 30 u.
Noordwyk aan Zee Herv Gem
Hoofdstr 10 u dr J G B. Jansen
De Rank 5 u ds A. L. Lapré Geref
Kerk: 10 u ds W Dekker. 5 U ds C
Warner. Sole Mio 10 u ds H. Lijesen.
Herv. Ger Evangelisatie: 10 u ds A
v Eyk Bergschenhoek) 3 30 u ds A
Koudstaal (Öudshoorn) (VGLO-school
Sch.str). RK Kerk (zat.av. 7 u) 7.30
9. 10 30 en 12 u
Noordwykerhout - Herv Gem 10 u
ds A. Lapre te Noordwijk R.K. Kerk St
Victor 8.30. 10 00, 11.30 600 (zat.av. 7
u) St Joseph 7 30, 8 45, 10.15 11.30 en
7 u (zat.av. 7 u).
Oegstgeest Herv. gem. (Groene
Kerk) 10.30 (Jeugddienst) ds J M.
Hoekstra. 7 u ds w. E Verdonk (Pau-
luskerk) 10 u ds J. Irik (Zendings
kapel) 10 u dr F C Kamma (Jeugd
kapel) Vrijz Herv. (Gemeentecentrum
1030 u ds M. J Wagenvoorde Geref
Kerk 10 u ds Heemskerk. 5 u drs A
E. v d Wonde te Llsse Geref Kerk
(vrijgem (Jullanalaan 1) 8.30 u dien
3 u ds C J. Breen R.K Kerk (zat.av
7 30 u) 7.45, 9. 10.30 12 (doopvler en
7.30 Bonaventurakapel (zat.av. 6.30 u)
8, 10 en 11 uur.
Rjjnsaterwoude Herv Gem 9.30
Goedhart, 7 u ds Oostenbrug Chr
Geref Kerk 9.30 u Dienst des woords.
2.15 u ds G Bouw te Schevenlngen
R K. Kerk (zat. 7 u) 7.30, 9.30 en 11.15
uur.
Rijnsburg Herv Gem (Grote
Kerk) 9.30 u ds H van Gosliga. 5 u
ds Jac. de Vo6. Katwyk Bethelkapel
9.30 u dr C Bezema, 5 u ds H. van
Gosliga Geref. Kerk Petrakerk: 9 30 u
ds v. d. Linde, 5 u da Baayen. Imma-
nuëlkerk: 9.30 u ds Baayèn 5 u ds
Byieveld. Maranathakerk: 9.30 u ds
Byieveld. 5 u ds v d. Linde.
Geref. Kerk (vrygem): 10 en 2.30
u ds H W Ophofl Chr Geref Kerk
10 en 5 u ds De Vries RK Kerk (tuin
bouwschool) (zat.av 7 u) 10.30 u.
Sassenhelm Hen- Gen 9 en 10.30
u ds A. Westra (10.30 u H Doop). 6.30
u ds I J. Wisse te Rijnsburg, Geref.
Kerk: 10 en 5 u ds Sloot te Hyum. Chr
Geref Kerk 10 en 5 u ds L S. den
Boer. Ned Prot. Bond: 10.30 u mevr.
dr. M. Bosma-Hulzlnga te Lelden R.K.
Kerk (zat.av 7 u) 8. 9. 11 en 5.30 u.
10.00 u en 6.30 u ds G Zonneveld
Geref Kerk geen opgave ontvangen.
Geref Kerk (vrijgem 8.30 u ds J. v.
d Haar. 5 u leesdlenst.
Voorhout Herv. Gem: 10 u ds Os
kamp. 10 u Jeugdkapel 12-16 Jarigen
ln chr. school RK Kerk (zat.av. 7 u)
7 30, 9, 10.30. 11 45 en 5.30 u.
Voorschoten Herv Gem Dorps
kerk; 10 u ds Saraber, 7 u ds Ver-
I.tule. Hulp cn Heil 10 u ds Verheule
Aula Noord-Hofland: 9.45 u ds Melje-
rlng. Rijndijk: 10 u ds V. d Geest
Geref. Kerk 9 en 10 30 u ds G. de
Zeeuw, 5 u ds V d. Meulen uit Wasse
naar. Rem Doopsgez Kring (cul ureel
centrm) 10.30 u ds H. van Bilder-
beek Geref Kerk (vrijgemaakt) 10.16
en 5 u ds A W. Boxman.
Warmond Herv. Gem 10 u ds J
van der Velden. Lisse. 6.30 u dienst ln
Trefpunt ds J M Snyders. met gele
genheid voor discussie. R.K Kerk: 8 00
10.00 en 11 30 u (zat.av. 7 u).
Wassenaar Herv. Gem.O Dorps
kerk: 10 u dr Th. C. Frederlkse, 4.30 u
ds C. v. d Berg, Katwyk. 7 u dr Th
C Frederlkse Klevietkerk: 9 u Jeugd-
kerk: 10 u ds J. T. Wiersma. Messlas-
kerk: 10 u ds F. H. Landsman, Den
Haag. Dorpscentrum 9.30 u ds W
Vroeglndewey. Katwyk.
Geref Kerk: Bloemcamplann 10 en 5
u ds L Bech. zyilaan 10 u ds D. v. d.
Meulen. 5 u ds K G. de Zeeuw, Voor
schoten Ned Prot Bond: Lange Kerk-
dam 10.30 u ds D. A Werner RK
Kerl: WUllbrordus (zat.av 7 u) 8. 9.30.
II. 12.15 en 5u Goede Herder (zat.av.
6 u) 8.30, 10 en 11.30 u. H. Joseph
>v
R.k. kerk in Buitenkaag
Foto LD/Holvast)
(zat.av 7 u) 7 30. 8 45 10.30, 12 15 en T
u.
Woubrugge Herv Gem 9 30 u ds
Franken 6 30 u ds Koole. Werkendam
Geref Kerk 9.30 en 6 30 u ds Vos te
Alphen aan den Ryn
Zevenhoven Herv Gem 9.30 u
ds Revenga. Geref Kerk: 9,30 u en 7
candldnat J. L Drogendyk te Amster
dam R.K. Kerk (zat 7 u) 7.45. 9 en
10.45 u.
Zoeterwoude Herv Qem 10 u de
heer E. Loerakker R.K. Kerk Zuld-
buurtseweg St Jan (zat 7 30 u) 7 30 u
9 en 11 u. St Aluislus>.erk (zat. 7 u)
7.30. 9. 10 30. 11 30
Zwammerdam Herv Gem: 10 u
en 6 30 u ds D Goudzwaard Geref
Kerk: 10 u ds Averes te Leimuiden. 6 3
u ds J Tlemersmn Rem. Geref Gem
Geen dienst. RJC Kerk (Zat. 7 u) 8
10. 11.30 en 6 30 u.
