Perspectief op de ruimtevaart
in de jaren
zeventig
PAS OP DE PLAATS
MET FANFARES
Door P. Bok
redacteur
ruimtevaart
par;
KERSTBIJLAGE LEIDSCH DAGBLAD 24 DECEMBER 196» KI
Amerikaanse vlag op de maan.
De ruimtevaart staat in de jaren zeventig
voor een merkwaardig dilemma. Met heel
veel elan heeft de mensheid in het thans
afgelopen decennium een fantastische weg
afgelegd: vanaf de eerste korte ruimtevlucht
van een Rus naar de eerste voetstap op de
maan van een Amerikaan, beide historische
gebeurtenissen van ongeëvenaarde beteke
nis.
Kan en moet dit verbijsterende ontwikke
lingstempo worden gehandhaafd? Of moet
de periode van de jaren zeventig worden ge
markeerd door een „pas op de plaats", dat
wil zeggen een actieve consolidatie van het
bereikte en slechts een zorgvuldige voorbe
reiding van nieuwe grandioze ondernemin
gen in latere decennia? Het is nog niet te
voorzien in welke richting de balans zal blij
ken te zijn uitgeslagen wanneer wij tien jaar
verder zijn, maar het meest aannemelijke lijkt
de veronderstelling van de pas-op-de-plaats,
zij het een zeer actieve.
Impuls verzwakt
In vele opzichten toont de ontwik
keling van wetenschappelijk kennen
en kunnen van de mensheid een voort
durende versnelling. Tussen top-pres-
taties liggen steeds kortere perio
den. Dat is verklaarbaar door het
steeds hoger niveau van kennis en
kunde waarop een steeds talrijker
mensheid de ontwikkeling vooruit-
stuwt.
stap op een ander hemellichaam meer
voor het grijpen. Dat klinkt misschien
wat bekrompen: de maan is bereikt,
wat hebben we nu eerder nog in de
kosmos te zoeken? Maar zelfs het
besef dat die pasjes op de voor de
deur liggende maan nog maar be
lachelijk kleine kleuterpasjes zijn in
een verbijsterend groot heelal kan er
niet aan afdoen, dat voetstappen op
Mars of een van de manen van Ju
piter in historische grootsheid ach-
plaats" aannemelijk maken, merk
waardig genoeg ook juist door de
onvoorstelbaar snelle ontwikkeling
van de techniek. Ondernemingen als
een menselijke landing op Mars ver
gen jarenlange voorbereiding, meer
dan de tien die nodig waren voor een
maanlanding. Beide grootmachten in
de ruimte hebben deze voorbereidin
gen in de afgelopen tien jaar opge
schort omdat dringender aardse pro
blemen zoveel krachten vergden. Ge
volg daarvan is. dat de eerste men
selijke voetstappen op Mars naar het
zich thans laat aanzien pas in het
Samemverking
Voorts is een vertragende factor
het langzamerhand enigszns groei
ende vooruitzicht op een samen
werking in de ruimte tussen Rus
land en Amerika. Reeds in 1967
werdén door ingewijden voelhoorns
uitgestoken om te komen tot een lan-
CtC8af«t<35Öf<*OSaW*OSÖf<»CSaKiC8aKtC8aKtCSaWt<380KtCSaK»OgaWK38aWtC8aKiC^
De pijlsnelle ontwikkeling van de
ruimtevaart in de Jaren zestig is
daarvan een nieuw soort voorbeeld
geweest. Merkwaardig genoeg ech
ter is mede dit hoge tempo verant
woordelijk voor een vermoedelijke
vertraging in de verdere menselijke
expansie in de kosmos, terwijl ook an
dere facotren vertragend werken.
In de eerste plaats mag worden
aangenomen, dat de grote stimulans
van de Jaren zestig in het komend
decennium zal ontbreken. Er liggen
niet zo heel veel tot de algemene
verbeelding sprekende historische
ondernemingen als de eerste voet-
Gigantische ruimteschepen zo
als die in Amerika op de te
kentafels verschijnen. Zo'n
kruisend station lanceert hier
een ruimteverkenner.
ter moeten blijven bij die van Arm
strong. Aldrin, Conrad en Bean.
Gebeurtenissen van gelijke histori
sche orde zouden zijn het vinden van
primitieve levensvormen elders en
het eerste contact met Intelligent
niet-aards leven. Heel misschien be
staat de kans op het eerste van de
ze twee in de jaren zeventig, hoogst-
onwaarschijnlijk die op het tweede.
En met het wegvallen van het uit
zicht op een grootse historische ge
beurtenis op korte termijn (wat
zijn tien jaren op een menselijke his
torie van een miljoen en een kosmi
sche geschiedenis van miljarden Ja
ren?) zal ook de impuls tot een steeds
hoger ruimte-tempo verzwakken.
Nieuwe technieken
Er zijn echter ook andere facto
ren, die een voorlopige „pas op de
begin van de Jaren tachtig gezet kun
nen worden.
Maar tegen die tijd zijn er geheel
nieuwe technieken ontwikkeld, zoals
door middel van kernenergie aange
dreven raketten, gesloten leefsyste-
men voor astronauten tijdens lang
durige vluchten van een tot twee Jaar
etc. Het zou bijzonder ondoelmatig
zijn thans met de primitieve beschik
bare middelen een Marsvlucht te
gaan voorbereiden terwijl men weet.
dat tegen de tijd van verwezenlijking
betere middelen ter beschikking staan
Gevolg van een en ander is,
dat bemande vluchten naar Mars pas
kunnen worden gepland wanneer die
nieuwe systemen de stadia van te
kentafel, test en nauwkeurige bere
kening van hun mogelijkheden heb-
j ben doorlopen, juist omdat men weet
dat zij over betrekkelijk korte tijd
doorlopen zijn
Hier remt dus duidelijk het tem
po van de technische ontwikkeling
het ruimte-tempo af wanneer althans
aangenomen zou kunnen worden dat
I met de huidige middelen een Mars-
reis uitgevoerd zou kunnen worden.
ding in 1975 had kunnen leiden. De
verwachtingen bleken te hoog gespan
nen doordat op aarde deze mo
gendheden nog onvoldoende naar
elkaar waren toegegroeid: de oorlog
in Vietnam heeft daar zeker
geen goed aan gedaan. Nu lijkt
het er echter meer op. dat in een
veel later stadium met geheel veran
derde technieken een samenwerking
tot stand zou kunnen komen. Niet
in de laatste plaats omdat die „nieu
we middelen" waarschijnlijk veel min
der van belang zullen zyn voor de
aardse rivaliteit dan bijv. de raket
ten met chemische brandstoffen die
ook militaire waarde hebben. Deze
mogelijkheden tot samenwerking ver
zwakken in de eerste plaats het con-
currentie-effect dus het wedstrijdka
rakter dat aan de maanlanding in-
haerent was, en in de tweede plaats
vertragen zij het maken van defini
tieve plannen, in de hoop dat een
gezamenlijk plan ter tafel kan wor
den gebracht.
Toch spektakels
Overigens betekent dit alles niet.
dat de ruimtevaart in de komende
tien jaar niet keer op keer met
grootse koppen de eerste pagina's van
de kranten zal halen. Er staan nog
genoeg spectaculaire ondernemingen
op het programma, die zeker even
belangrijk zullen zijn voor de we
tenschap en voor het dagelijks leven
van de mens als hetgeen in de ja
ren zestig werd gepresteerd. De emo
tionele „impact" op de mensheid zal
echter aanzienlijk kleiner zijn.
Voorspellingen zijn overigens op dit
geheel nieuwe terrein van mense
lijke activiteit bijzonder moeilijk. Dat
geldt niet alleen ten aanzien van de
gTOte lijn waarover wij tot dusver
schreven, het geldt temeer voor de
actuele activiteiten die verwacht kun
nen worden.
vlucht waarbij drie ruimtevaarders
het leven laten, voor het oog van de
•wereld veel dramatischer zijn. dan
hetgeen zich honderdvoud g op de
snelwegen en in het luchtruim af
speelt. Het is echter onwaarschijn
lijk, dat een dergelijke dramatische
gebeurtenis de ontwikkeling van de
ruimtevaart in ernstige mate zal af
remmen, evenmin als vliegtuigonge
lukken de ontwikkeling van de
luchtvaart vertragen.
In de tweede plaats k§.n worden
verwacht, dat zowel Rusland als
Amerika zich in de jaren zeventig
zullen toeleggen op de bouw van
permanent om de aarde cirkelende
ruimtestations waarvan de beman
ning op gezette tijden wordt afgelost,
en van ..ruimte-taxi's", die tien tot
honderdmaal bruikbaar zijn voor het
onderhouden van pendeldienstentus
sen aarde en ruimtestations. Tot dus
ver is een grote handicap voor de
bemande ruimtevaart geweest, dat
;aket en capsule slechts éénmaal ge
bruikt konden worden, waardoor
iedere ruimtevlucht een bijzonder ka
pitale onderneming werd. In de
naaste toekomst, zeker in de jaren
zeventig, zal dit aanzienlijk verande
ren.
Die ruimtestations zijn vooral van
groot belang voor wetenschappelijk
work, het ontwikkelen van nieuwe
technieken en als uitgangspunt voor
langdurige menselijke ruimtevluch-
ten, zoals naar Mars. vooral wan
neer raketten op basis van kern
aandrijving ontwikkeld zijn.
Voorts wil Amerika in de jaren
zeventig enkele onbemande ruimte
vaartuigen op Mars laten landen om
ter plaatse waarnemingen te ver
richten. Daarbij worden de eerste
nog zeer onvolledige naspeuringen
gedaan naar het voorkomen van pri
mitief leven op Mars of de fossiele
resten daarvan. Positieve resultaten
zouden inderdaad een historische ge
beurtenis zijn. omdat zij een alge-
nele heroriëntatie van het leven en
vooral van de mens in de kosmische
ruimte uiteindelijk zouden afdwin
gen.
Grand tour
Eenzelfde resultaat is denkbaar
van de „grand tour". Dat is een
onderneming in de Jaren zeventig,
waarvoor en in Amerika al druk
voorbereidingen op papieraan
treffen is. Dit is de vlucht van een
bijzonder gecompliceerd onbemand
ruimtevaartuig langs de planeten Ju
piter. Saturnus, Uranus en Neptunus.
Het zwaartekrachtsveld van deze
enorme planeten zou het ruimtevaar
tuig successievelijk van de ene naar
de andere planeet zwiepen, waarbij
telkens gedurende vrij lange periodes
ie snelheid sterk zou worden ver
hoogd en daardoor de duur van de
gehele missie zou bekorten, zodat
deze in enkele jaren kan zijn vol
tooid.
Bij elke planeet zou het ruimte
vaartuig metingen verrichten en
Apollo-capsuleszoals die tow
diep in de jaren zeventig tm as
sen maan en aarde zulle U
voortsnellen.
"toj
dank ziij verfijning en versterk in te
van de instrumenten van satelliet*
met dit doel de mogelijkheid, zonde
tussenkomst van volgstations. die al u
een soort censuurzeef kunnen fun
geren, radio- en televisieprogramma
op te vangen van waar ook ter weL;
reld in welk land dan ook. Dit open
perspectieven, gevaren en mogelij k'ö:
heden, waarvan de draagwijdte no
niet is te overzien. Misschien zal d:
nog het gebied zijn, waarop de menslu>
heid de „impact" van de ruimtevaai
in de Jaren zeventig het meest be
vrnst zal ondergaan.
Onbewust zal die mensheid pro
fiteren op het gebied van weten
schap, techniek, exploratie van d
aarde, veiligheid in lucht- en scheep
vaart, en duizend en één gebieda
- V
I£3*:
*"7
Mars
Maan
In de eersite plaats zal de Maan-
exploratie in het kader van het Ame-
ri'kaanse Apollo-project worden
voortgezet en waarschijnlijk zal
daarbij tijdens elk van de thans
reeds geprojecteerde acht vluchten
even opzienbarend nieuws mee naar
huis worden gebracht als bij de
eerste twee landingsvluchten.
Overigens moet verwacht worden
eigenlijk met vrij grote zekerheid
dat er tijdens één van die vluch
ten wel eens iets fataal mis zal gaan.
Hoewel er dagelijks op de wegen in
de wereld duizenden doden vallen,
zal toch één rampzalige ruimte-
In de onbemande ruimtevaart
staan enkele boeiende ondernemin
gen voor de komende tien jaar op
het programma. Van de Russische
plannen is weinig of niets bekend,
maar verwacht mag worden dat zij
het planeet-onderzoek veel krachti
ger ter hand zullen nemen dan tot
dusver met uitzondering van Ve
nus het geval is geweest.
Van de Amerikaanse plannen Ls
rneer bekend. Er staan nog enkele
onbemande vluchten langs Mars en
ook een tot twee jaar durende vluch
ten om deze buurplaneet op het
programma. Die laatste zijn vooral j
bedoeld om atmosfeer en oppervlak
van Mars beter te leren kennen,
aantrekkelijke landingsplaatsen in
detail te fotograferen etc. Op grond
van welke gegevens wee) beslissin-
gen kunnen worden genomen over de
voorwaarden, waaraan een bemand
ruimtevaartuig naar Mars moet vol-
doen.
daaruit zou ook de waarschijnlijk
heid van levensvormen op die pla
neet kunnen worden aangetoond. De
onderlinge stand van de vier plane
ten is in de periode 1977-'78 bij het
gebruik van lanceerraketten met
chemische grondstof en in de perio
de van 1976 tot 1980 geschikt voor
een lancering met kern-raketten, die
bovendien een veel verfijnder, en
meer gevarieerd instrumentenpakket
mogelijk zouden maken. Een soortge
lijke onderlinge planetenstand komt
slechts eenmaal in de 180 jaar voor,
dus men is er wel op gebrand dit
uiterst belangwekkende experiment
uit te voeren
Gewone man
Dichter bij huis is ongetwijfeld in
de jaren zeventig een uitbreiding te
verwachten van de mogelijkheden,
dank zij de waarneming door satel
lieten tot veel nauwkeuriger weers
voorspellingen op langere termijn
te komen. Een wereldomspannend
communicatienet via de ruimte opent
Hoe dicht de Apollo-maansloep
en de Surveyor III bij elkaat
op de maan stonden, blijkt uit
deze foto van een der astro
nauten van de Apollo-12. Dt
man die de Surveyor inspec
teert, is Alan Bean. Op de ach
tergrond de maansloep.
meer. Aanwijsbaar zullen de reve-
I nuen nauwelijks zijn, zoals die ook E
niet exact zijn op te ge-en van een
nieuwe verkeersweg. De kosten be
dragen ontelbare miljoenen. De ba
len zijn ongetwijfeld hoger, wanneer
de weg goeo is geprojecteerd, maar
zij zijn zó verspreid en komen zo
vele groepen en individuen ten goe
de dat zij niet zijn op te sommen.
Dit is dan, kort, het perspectief
van de ruimtevaart: aarschijnlijk
een pas-op-de-plaats met grootse
fanfares, en een wat mistig, maar
zeer groot „batig saldo" voor de
gewone mens.
