tndianen Paraguay: tussen
oude en
ïeuwe
ultuur
AMRO BANK
Sportvrouw
Mennonieten hebben dringend hulp nodig
Oplossing
LGB-trainer trad
in het huwelijk
Boze doelman bijt
arbiter in vinger
Romeijn biedt
excuses aan
Everton verspeelt
in het donker
leiding aan Leeds
Hockey afgelast
ijke Schaar en
Fleury voeren
ranglijst
aan
Fiat 128 auto
van het jaar
wanneer u daar nog deze maand
een Spaarboekje of Spaarrekening
(4V2 tot 7°/o rente!) opent.
ONDERDAG 18 DECEMBER 1969
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 19
)e Indianen van Paraguay worden
Liswaar niet min of meer officieel
moord, maar zij zijn toch op een
teel andere manier slachtoffer
rorden van de beschaving. Het
roemen van Westerse levensge-
tmten leidde er niet alleen toe.
zij hun bonte kralen slingers en
lalstukken van papegaaienveren
egden, het Dracht ook tuberculose
reeg in een ontstellende omvang
honger dooi een steeds groeiend
der tal.
)e eenvoudige bewoners van de
w onbekende wildernissen ten
sten van Parana hadden voor
e problemen zelf al een soort op-
sing gevonden. Als ze meer dan
&e kinderen kregen, doodden ze
ider schuidgevoel het volgende
t een hand zand in de mond. Net
or de eerste ademtocht, want dan
is er nog gten ziel En als iemand
door tuberculose zeer ernstig
i werd. lieten zij hem alleen in
hut. En als hij was gestorven
rd hij met. zijn hut en al zijn be
tingen verbrand. De stam trok
der en dat beperkte de ziekte.
Haar onder christelijke invloeden
li hün geboortebeperking kinder-
ord. En orndat ze graag goede
istenen waren, kregen zij meer
ideren. En dus meer honger. En
dat zij niet meer rondtrokken, om-
de missionarissen nu eenmaal
er vat hebben op nederzettingen,
m de tbc toe.
(Van onze reisredacteur H. Kolb)
ASUNCION (GPD) Indianen behoren in Paraguay niet
t de officieel geregistreerde diersoorten. Zij leven er niette-
n, ook al weet niemand precies in welke aantallen. Dat is
zichzelf geen bijzonderheid, want ook van de blanke bevol-
ng is slechts bij benadering het totaal bekend (twee miljoen).
Paraguay, onder de straffe en ten aanzien van politieke te-
nstanders weinig zachtzinnige leiding van president gene-
al Alfredo Stroessner, mag dan in Zuid-Amerika een zeer
ein land zijn het is desondanks rog tweemaal zo groot als
est-Duitsland.
Deze week wordt onder de ti
tel „Solidaridad" (Solidariteit)
een interkerkelijke adventsactie
gehouden voor Zuid-Amerika.
Do .inzamelingen geschieden in de
rooms-katholieke en protestant
se kerken. Er is bovendien een
gironummer: 1804444. waarop
bedragen kunnen worden ge
stort, die ten goede komen aan
62 projecten. Bijgaand artikel
is het vierde en laatste van
onze reisredacteur H. Kolb, die
op uitnodiging van de organi
sators enkele van die projecten
heeft bezocht. Hulp aan scho
len en gezondheidszorg draagt
in belangrijke mate bij tot de
verheffing van radeloze armen.
dan officiële goedkeuring gegeven
vooi het ontwikkelingswerk onder de
Indianen. Want Paraguay kent
nauwelijks verantwoordelijkheidsbe
sef voor degenen die niet ergens in
een bevolkingsregister staan opge-
solireven. Scholen zijn er dan ook
al eens met Nederlands geld ge
bouwd. Maar met scholen alleen is
het werk niet gedaan.
Onbegrip
Emigranten
Later kwamen de mennonieten
lopsgezinderDuitssprekende
igranten. cp zoek naar een wereld
ier geweld In de wildernis van
Gran Chaco legden zij akkers
n. Hun begaan was hard, maar
hadden te eten. Uiteraard bleef
onder de Indianen niet onopge-
trkt en aangezien een werkelijk
risten niet kan eten terwijl zelfs
a geheel onbeschaafde buurman
nger lijdt, hadden de Indianen
te eten Daarom kwamen er
eds meer Indianen rond de boer
rij-dorpen Jie aanvankelijk met
ige verbazüig de moderne tijd en
voortbrengselen aansohouwden.
)e mennonieten leerden de India-
n een stukje land te bewerken zij
igen wat aan gezondheidszorg
ffl. Ontoereikend, maar naar ver
ben. En hoewel er inmiddels vele
hanen zijn die heel behoorlijk
t-Duits spreken, is toch het mo-
al voorbij waarop de menno-
«en moesten constateren dat zij
niet mee; alleen af konden
De regering van Paraguay, vol be-
ngstelling tenslotte voor wat, de
eng gelovige landverhuizers tot
fld brachten, heeft nooit meer
Dokter Hanns Epp. 34 Jaar. arts,
in het bijzonder belast met de zore
voor de gezondheid van Indianen:
„Tezamen zijn rond onze nederzet
tingen 8500 Indianen samengetrok
ken. We hebben er ongeveer 5000
gevestigd op een eigen stukje grond
van vijf hectare. Minstens duizend
van deze Indianen hebben tubercu
lose. Eerst sedert de Indianen zich i
in de laatste jaren meer en meer
bij ons aansloten, is de zaak acuut
geworden. Ze komen zelfs uit Argen-
tinië, van de suikerfabrieken. De be
strijding van tbc is zeer moeilijk,
want het is die mensen niet duide-
lijk te maken dat zij anderhalf tot.
twee jaar dag aan dag behandeld
moeten worden. Als ze zich beter
voelen, gaan ze weer weg en dan
helpt alles wat we doen niets. In
1968 was onder de Indianen een
sterfte van 17,5 per duizend, vier
daarvan tengevolge van tbc. Het al- j
I gemene sterftecijfer onder de kolo- j
I nisten is iets boven drie per dui- j
zend".
„De helft van de sterfgevallen on
der de Indianen betreft kinderen
onder twee jaar, door ondervoeding
en slechte verzorging. We hebben
per jaar voor de verpleging van de
ergste gevallen ongeveer zestigdui- i
zend gulden uit eigen middelen op
tafel kunnen leggen. Dat is veel te
weinig en uit giften hebben we nog
eens voor dertigduizend gulden by
elkaar kunnen bedelen. Met drie-
honderdduzend gulden zouden we
Dr. Hanns Epp bij een patiënt, j
De muur van het huis ivas juist
j ingestort
het tbc-probleem kunnen oplossen,
ook al zullen we daarna nog wel
een generatie op onze hoede moeten
blyven".
Geen spaarders
In uiterst eenvoudige bouwwerkjes,
die toch nog de naam hospitaal
hebben gekregen, brengt dokter Epp
zijn ernstigste patiënten onder.
Sommigen gaan vooruit, anderen
met. Ze zitten soms vrijwel in het
donker, maar lijden daaronder ogen
schijnlijk niet zozeer omdat het be
grip van tijd dat aan de herinne
ring en de toekomstverwachting is
gebonden, toch altijd langs hen heen
is gegleden. Vandaag tèit. gisteren
bestaat niet meer en morgen is een
onzekerheid aie niet te peilen valt.
Dr. Epp: „We zouden eigenlek geld
moeten hebben om een soort voed
selprogramma te kunnen maken. In
de oogsttijd opkopen wat de India
nen produceren, om ze daarmee
's winters te kunnen voeden. Want
ze oogsten wel, maar ze bewaren
niets"
Ook: „Indianen van nu hebben
het moeilyk. Ze hebben hun eigen
cultuur moeten opgeven en zijn over
gegaan op iets nieuws, dat zyn aan
trekkingskracht vooral ontleent aan
een zekere welvaart, die zy by ons
aanschouwen. Zo'n Indiaan is nu
iemand die eigenlijk nergens meer
thuis hoort".
De golf van beschaving heeft nog
wel andere kenmerken ook nagela
ten: dertig procent van de Indianen
heeft, syphilis".
Jacob N. Giesbrecht, voorzitter van
het Comité van mennonitische j
dorpshoofden: „Als die Indianen een-
maal tbc hebben, kunnen ze niets
meer doen. Dan kijken ze maar apa-
tsisch naar de wereld. Wij. menno
nieten, moeten doen wat we kun
nen. Het is onmogelijk om zelf be
trekkelijk goed te leven en an
deren te laten sterven. Maar onze I
kolonies zijn doodgewoon te arm
om alles zelf te betalen. Wij kun
nen het wèl uitvoeren. Netto verdie
nen de blanken hier nog geen twee
honderd dollar".
scholen. Maar de beste onder hen
heeft een onderwijs gehad, dat nog
niet verder reikt dan vier Jaar lage
re school"
En hij zegt ook: „Meer Indianen
dan wij nu helpen kunnen we niet
hebben. Als wij hen niet helpen tot
zij zichzelf kunnen bedruipen, gaat
het mis. Met ons. Want wij kunnen
geen eten blijven geven, maar het
kan ook niet dat wij wel eten als zij
niks hebben-.
Daar is bijvoorbeeld de In
diaan Chja Chaja, die gemakshalve
de Spaans-Duitse aanduiding Juan
Hans draagt. Hij weet niet hoe oud
hi"' is. maar komt via onnavolgbare
overwegingen tot de conclusie dat
het ongeveer 45 jaar moet zijn. Zijn
vader? Die is heel oud. Hoe oud?
Tweehonderd jaar. Hij is ziek Ligt
in een hospitaal en zegt: ..Ik kan
niet blijven, want mijn familie ver
hongert".
Het is nauwelijks zinvol om alles
te gaan opsommen wat de menno
nieten tekort komen om deze India
nen te kunnen helpen. Tbc-mediclj-
nen. een eenvoudig verrijdbaar rönt
gentoestel met films voor een paar
jaar. vitaminen, ijzerpreparaten, ge
wone middelen tegen hoest en griep.
Twee Indianen)ongetjes: wèl
of geen toekomst?
land van waarde geworden. Dat
heeft Paraguay veel goed gedaan
Het is een duidelijke opgave van de
ze staat om ook voor de Indianen te
zorgen. Wij zouden graag zien dat
de regering ons werk hier wat actie
ver ondersteunde".
Zelf maken
Steun nodig
Een
en zes
Giesbrecht klaagt niet. maar hij
begrijpt nauwelijks hoe men in zo
veel landen moeilijkheden kan heb
ben om één procent van het natio
nale inkomen voor ontwikkelingshulp
beschikbaar te stellen, als de arme
mennonieten-kolonies zes procent
opzij leggen voor de Indianen.
„Wij moeten", zegt hy, „hun eco
nomie wat stabiliseren. We zouden
ervoor moeten zorgen dat hun pio-
duktie beter wordt. We moeten hen
opleiden".
Opleiding? Epp: „Wij stellen In
diaanse onderwijzers aan voor de
Epp: „Als we werkelijk iets willen
bereiken, hebben we vijf tot tienmaal
meer nodig dan we nu aan medicij
nen bezitten. Er is wel een oud rönt
gentoestel maar er is geen plaats om
het in een donkere kamer neer te
zetten. De bedden staan in
sommige hospitalen zelfs in de keu
ken. We hebben in totaal negen klei
ne hospitalen, géén daarvan is toe
reikend".
Toch zyn er Indianen die geleerd
hebben kaarsrechte voren te ploegen.
Die katoen kunnen planten. Op twee
hectare per familie, met één ploeg
per twee families en één paard per
gezin. Geschonken door de menno
nieten. Evenals de koeien, die zij op
afbetaling (één per gezin) hebben
gekregen: De aflossing: het eerste
kalf.
Het kün wel. maar dr. Epp zegt:
„Indianen bestaan niet. En de Para-
guyanen lachen ons misschien wel
uit".
Paraguay doet, zelf niet veel. dat
is duidelijk. Bejaarde mennoniet
Dürksen: „Wij hebben hier in de
Gran Chaco het land van de India
nen ingenomen en dus helpen we
deze mensen. Dat is plicht. We heb
ben dit land ontsloten en die Gran
Chaco. waar voorheen alleen maar
jaguars, gordeldieren, cactussen en
poema's en slangen leefden. i6 nu
Dat i6 geen ongerechtvaardigd ver
langen. De regering van Paraguay
vertegenwoordigt zichzelf voorname-
j iyk bij de opening van gebouwen, die
met andermans hulp zyn neergezet,
maar dan wil xjj ook wel op de voor
ste ry staan. Niet om geluk te wen
sen, maar om zelf te worden gefeli
citeerd
Dürksen: „Het geld dat wfj krijgen
wordt door ons met arbeid en mate
riaal bijna verdubbeld. We ma
ken alles zelf, dat hebben we altjjd
gedaan".
Alles zelf maken. Een Indianen-
nederzetting met mennonieten aan
het hoofd, voor de afdelingen econo
mie, gezondheidszorg, opvoeding en
geestelijke zorg. Een nederzet
ting met stenen huizen. Enkele zijn
er al. Maar er zijn ook nog plaatsen
waar niets is. Epp slentert langs
stukken dorre grond met grijze en
zwarte resten van vuurtjes. „Hier",
wijst hy, „was gisteren nog een stam.
Nu zijn ze weer weg. Er zijn ernstig
zieken bij, die ik zou moeten behan
delen, maar ik kan ze nu niet meer
vinden". Hij schopt een pantser van
een gordeldier uit de as: „Dat is een
lekkernij. Ze zyn tenminste niet
hongerig op stap gegaan".
Hij somt op: „In 1945 waren er
800 Indianen hier. in 1960 5600. nu
8500. maar als dat zo doorgaat zul
len het er in 1985 zo'n 17.000 zijn.
Wat moet ik daarmee aan? In de
klinieken heb ik nog niet eens overal
een bloeddrukmeter".
En als hij een huisje binnenkomt
en over een hoop vodden heen stapt,
waarschuwt hij: „Kijk uit, daar ligt
een kind in". De moeder kijkt hij
gend toe.
Wielrennen Voor de Grote
Prijs 9tan Ockers. die 20 december in
het Antwerpse sportpaleis achter
dernies wordt verreden, zijn reeds de
volgende coureurs gecontracteerd:
Peter Post. Jaap Óudkerk. Gerben
Karstens. Piet de Wit, René Pynen,
en de Belgen Verschueren. Proost.
Sercu en Stevens.
ROTTERDAM In Rotterdam
traden gisteren Rob Schouten en
i Coby Berkhout in het huwelijk. Dit
i berichtje zou deze kolommen niet
halen, als het hier niet de trainer
van de Leidse Golfbrekers betrof.
En dat hy trainer van LGB is,
i heeft hij geweten
I Tijdens de receptie kwamen een
I zeventigtal leden van deze vereni-
j ging naar voren, die met twee auto-
bussen naar Rotterdam waren geko
men. Voor de verbaasde ogen van
de aanwezige familieleden werden
een aantal liederen gezongen, spe
ciaal aangepast aan het huwelijk. Op
de wijs van „Dat is uit het leven ge
grepen" werd de tweejarige loopbaan
van Schouten bij de Golfbrekers be
licht. ook een vakantiekamp en de
waterpDlotraining werden op muzi
kale wijze onder de loupe genomen
HUELVA (ANP) Toen de
scheidsrechter bij een derby in Huel-
va voor een doelpunt naar de mid
denstip wees, reageerde de verslagen
doelman zyn teleurstelling af door in
een vinger van de arbiter te byten.
„Dat is een van de risico's van het
vak", verklaarde de scheidsrechter
later, nauwelijks van zijn stuk ge
bracht. De man van beroep journa
list moest de gewonde vinger door
een doktes laten verbinden.
ROTTERDAM Piet Romeijn
van Feijenoord, die zondag JX in
Alkmaar de persfotograaf Ed Lok
man opzettelijk tegen de grond liep,
zal de fotograaf schriftelijk ziin
excuses aanbieden Daarmee is de
zaak uit de wereld, want Lohman
zal. zoals hij in „Brandpunt Buiten
spel verklaarde, na ontvangst van
Romeijns excuses zijn bij de politie
gedeponeerde klacht wegens mis
handeling intrekken.
i
LONDEN i ANP) Everton raak
te gisteravond de leiderspositie in de
eerste divisie van de Engelse League
op een nogal merkwaardige wijze
kwijt. Toen er een half uur in de
wedstrijd tegen Tottenham Hotspur
gespeeld was «zonder dat er doel
punten waren gevallen) weigerden de
lampen op het terrein van de Spurs
opeens alle dienst. Toen na drie
kwartier de elektriciteitsstoornis
niet was opgeheven werd de wed
strijd als gestaakt beschouwd. Omdat
Leeds United met ruim verschil (4-1)
van West Ham United won, heeft
Leeds nu met twee wedstrijden meer
gespeeld één punt voorsprong op
Everton. Het is de eerste keer in dit
seizoen dat Leeds de toppositie bezet.
De derby tussen Manchester
Crty en Manchester United voor de
halve finales van het toernooi om de
League Cup. eindigde onbeslist 2-
2 Het was de tweede wedstrijd tus
sen beide clubs. „De City" had de
eerste ontmoeting met 2-1 gewon
nen. Zodat deze club zich voor de
finale die op 7 maart op Wembley
wordt gespeeld, plaatste. West Brom-
wich Albion bereikte de eindstrijd
ai eerder.
DEN HAAG (ANP) Het bands-
bestuur van de Koninklijke Neder
landse Hockeybond heeft besloten
het voor zondag 21 december vast
gestelde pr-ogramma in zyn geheel te
verschuiven naar een nog nader te
bepalen datum na het zogenoemde
.gesloten seizoen"
Boksen De Italiaan Franco
Zurlo (29) heeft gisteravond in een
gevecht van 15 ronden met de Span
jaard Ben Ali (34) de Europese titel
in het bantamgewicht veroverd.
MOSKOU (ANP) De wereld
recordhoudster kogelstoten Nadesja
Tsjisjova is door journalisten uit
Europa, Azië en Amerika, die deel
nemen aan een door het Russische
persbureau „Tass" uitgeschreven en
quête. gekozen tot sportvrouw van
het jaar. De Russin bracht in sep
tember tijdens de Europese atletiek -
kampioenschappen in Athene het
wereldrecord op 20.45 meter. Nadesja
Tsjisjova kreeg 109 punten, 43 meer
dan de wereldkampioene kunstrijden
Gebriele Seyfert (Oost-Duitsland),
die tweede werd. De Westduitse dis
cuswerpster Liiesel Westermann, die
in het afgelopen seizoen haar eigen
wereldrecord twee keer verbeterde en
het uiteindelijk op 63.96 meter
bracht, eindigde als derde met 62
punten.
De ranglijst ziet er verder als
volgt uit: 4. Debbie Meyer, VS
'zwemmen) 58 punten: 5. Liesel
Prokop. Oostenrijk «atletiek) 43: 6.
Karin Bolzer. Oost-Duitsland (atle
tiek) 37; 7. Nicole Duclos. Frank
rijk (atletiek) 36; 8. Ann Jones. En
geland (tennis) en Gertrud Gabl,
Oostenrijk (ski) 31; 10. Gaoriele
Wetzjco. Oost-Duitsland (zwemmen)
25 punten.
DEN HAAG De Kon. Ned. Ten
nis Bond heeft de ranglijsten van
het afgelopen seizoen samengesteld
j Bij de heren ziet deze er als volgt
uit:
I 1. Nick Fleury. 2. Evert Schneider
.14. Fred Hemmes en Jan Hordijk,
5. Jan Hajer. 6. Peter Soeiers, 7.
1 Jan Coebergh. 8 Piet Veentjer. 9
Peter Scholtz, 10-11 Paul van Min
en Fried Schmitz
Veentjer. Van Min en Schmitz ko
men voor de eerste keer voor bij de
rop tien. Richard Kasten werd niet
geplaatst omdat zijn tennisactivite;-
ten dit jaar zeer beperkt waren (mi
litaire dienst).
Dames: 1. Marijke Schaar, 2.
Betty Stöve. 3-4. Ada Bakker en
Trudy Groenman. 5-6. Astrid Suttr-
b°ek en Tine Zwaan, 7. Judith 9e-
lomé. 8. Els Veentjer.
Niet geplaatst wegens onvoldoende
resultaten of door het feit dat wei
nig of niet werd deelgenomen aan
competitie en wedstrijdspel: Lidy
Bielefeld. Jeraiy Ridderhof, Anne-
mieke Blom en Hetty Taphoorn.
Runnera-up Cup
Anderlecht klopt
Dunfermline
BRUSSEL (ANP) In een wed
strijd tellend voor de achtste fina
les van het Runners-up Cup toernooi
'heeft Anderlecht «België» gister-
avond in Brussel met 10 gewonnen
I van de Schotse club Dunfermline. Het
enige doelpunt werd voor rust ge-
1 maakt door Devrindt. Het. was de
j eerste' ontmoeting tussen beide clubs,
i Voor dit toernooi werden verder
i nog de volgende wedstrijden ge
speeld: Rouen—Arsenal 0—0, New-
castte UnitedSouthampton 00.
KilmarnookDynamo Bacau «Roem>
1—L
AMSTERDAM Een internatte -
nale jury van net Nederlandse week
blad „Autovisie" heeft als auto van
het jaar de Fiat-123 gekozen De Ju
ry bestond uit 44 autojournalisten
uit 13 landen. De Fiat-128 behaal
de 235 punten. Het maximaal be
reikbare was 660 punten
De verdere rangorde was: Auto-
bianhci A-112, 96 puntep Renault-
12. 79 punten. Ford Capri 77 en Au
di 100 met 49 punten. De prys werd
gisteren ln Amsterdam uitge
reikt. Het ging om de auto's die in
het modeljaar 1969 (november tot
november) op de markt zijn ge
bracht.
ADVER i ENTI F
5 gulden premie
van de Amro Bank
jJC Bij een eerste inleg van minimaal f 10.-
AMSTERDAM-ROTTERDAM BANK
