e superieure clochards
an Alberto Giacometti
Stralende uitvoering
van Harmonie-Messe
1
Zijn alle memoires vervalst?
Kèninklijke Leerdam,
ied&ëëh denkt
duurder is.
Ouvertures voor de
Leidse schooljeugd
erzichtstentoonstelling in Parijs
Lustrumconcert De Stem des Volks*
Messcher's Modehuis
Het Vergeetboek
weer in Leiden
Literaire kroniek
door
Clara Eggink
Troon is niet
van Petrus
Concert in
Nieuwkoop
KG 28 NOVEMBER 1969
LEroSCB DAGBLAD
PAGINA 35
ADVERTENTIE
h>or Frank Onnen)
S (GPD) Wie een deel
leven, zo omstreeks de
Wereldoorlog, in het Pa-
ïtparnasse heeft doorge
tal zich beeldhouwer Al-
acometti zeker nog wel
lnneren. In zijn uiterlij-
Ite van forse en wat ge-
vitserse bergbewoner
ide uit het kanton van
raar hij in 1901 werd ge-
vier jaar geleden ook
- met zijn verweerde,
fde kop viel hij zélfs in de
nassiaanse fauna op.
unstenaar, die het con-
de medemens zocht om
rindeloze gesprekken en
over de kunst, de maat
mensen en dingen te
nstelling tot zo vele arties-
hun eigen gedaas in de
voor onthullende filosofie
droegen die woorden van
ti vaak wezenlijk bij tot het
n zijn werk. Of Juister: tot
van zijn strijd tegen eigen
n zelfs wanhoop. De strijd
pel, zoals Thomas Mann eens
egd en waarvan hij ten
meende dat hij het on-
dolven had. De officiële en
eerde weerlegging van die
en die overtuiging wordt
1 in het grote Orangerie-
jeconcretiseerd in een om-
overzichtsexpositie die.
en. schilderijen en vooral
ingen en etsen, meer dan
•d werken van Alber-
gjh i etti omvat.
tti werd door obsessies ach-
Zijn gezichtskring werd
beperkt Afgezien van en-
igezichten en objecten uit
surrealistische periode «die
zelf als een misstap be-
i, heeft hij alleen maar
koppen, beelden en sil-
gemaakt waarbij hij zich
lijk door zijn vrouw Annet-
broer Diego, die als meu-
per zijn stoffige en vervuil-
pp®
waar de vensters in de
dat hij hier huisde niet
werden gelapt met hem
ipireren liet.
ectie die men nu in het
-museum voor het eerst te-
t, bestaat dan ook voor een
uit variaties op die beide
zijn vrouw en zijn broer
ij hij. om zijn eigen woor-
te halen, poogde een mens
;ppen om een sensatie te
die zich zo dicht mogelijk
zou by de indruk die hy-
het werken had beleefd
:en wyzigen zich uiter-
de ontwikkeling die de
zelf doormaakte en die
van by na een halve
laat. zyn eerste portret
an zyn broer maakte
ti toen hy nog maar der
oud was en het deed zyn
en neo-impressionistische
besluiten van zyn zoon een
te maken. Bourdelle
eerste en voornaamste
en om zich van diens
of althans formalisme,
■vryden heeft Giacometti.
>le jaren, vermoedelyk ook
isme nodig gehad.
ryding of die verovering
igen „waarheid" het be-
lus van de indruk die hy-
Ihet werken onderging
Ich rond het jaar 1950, en
teer naar de „realiteit" in
kt het figuratieve door het
schilderen Juist verdron-
moet voor Giacometti een
zyn geweest. Ook over die
ig heeft hy zichzelf uitge-
larmate hy zyn eigen visie
eld poogde te projecten wer-
men steeds kleiner om ten-
minuscuul te worden, dat
n laatste aanraking in stof
te' verdwynen. Enkele van
tuurtjes die liy die laatste
5 bespaarde zyn op de
elling ook te zien en soms
niet hoger dan anderhalve
r. In een later stadium
acometti zich vooral op de
en er zyn portretten van
iet en van Jean Paul Sar-
iyna hallucinerend van ex-
(jn waaruit de beeldhouwer
elyk de moed wist te put-
x>k de grote vormen weer
urven. „Maar tot mijn ei
nder ing ondervond ik boen",
kunstenaar, „dat mijn beel-
lleen in hele lange en ma-
alten beantwoordden aan
lis die ik zocht".
gestrekte en uitgemergelde
ie dus eerder byna silhou-
rden, zyn zo tenslotte wel
atisch gebleven voor zyn
zon Giacometti-beeld dat
fee maal de natuurlijke
eeft, is in zyn onwezenlijke
meelywekkend en angst-
l Angstaanjagend en mee-
id omdat Giaoometti zyn
Haarlemmerstraat 181 (hoek Hooglandse Kerksteegis het adres van juwelier-horloger v. d. Water,
waar u voor de a.s. feestdagen een waardevol en blijvend geschenk kunt kopen Wij handhaven
onze 30-jarige traditie. Ruime keuze - aparte modellen - de beste merken - prima vakservice -
altijd voordelig.
volgevreten medeleden van «onze
consumptiemaatschappy niet alleen
tot op de huis, maar zelfs tot op de
botton van hun materiele overdaad
ontkleedde tot wezens, die in zijn
visie, al naar het ryk der schimmen
leken te zyn overgegaan
De dichter Jean Genet, die tot
leekn te zijn overgegaan. De dichter
Jean Genet, die tot Giacometti's
vrienden behoorde, heeft met. be
trekking tot die figuren, eens ge
sproken van „superieure clochards
die alleen nog maai- verbonden wor
den door de erkenning van de onge-
neeslyke eenzaamheid van alle we
zens en objecten". In die omschry-
ving van Genet is het moeilyk niet
ADVERTENTIE
onmiddeliyk ook aan Beckett te dan- t Giacometti's silhouetten uit
ken, wiens toneelstukken eveneens 1950.
door clochards worden bevolkt. Clo- mensheid vain het atomaire tydperk
chards met wie in de ogen van deze dus wel in het by zonder te vergely-
beide visionnaire kunstenaars, de ken zou zyn
BREESTRAAT 175 - LEIDEN
TELEFOON: 22095
LEIDEN Onder de titel „Vertel
len met muziek" heeft gistermiddag
in de Stadsgehoorzaal onder aus
piciën van de Commissie Esthetische
Vorming van de Schooljeugd het Ge
westelijk Orkest voor Zuid-Holland
tweemaal een enthousiast jeugdcon-
cert gegeven voor niet minder dan
1400 leerlingen van de hoogste klas
sen van 37 Leidse lagere scholen.
Deze grote belangstelling bewyst
wellicht, dat er behoefte aan derge-
lyke concerten bestaat. Daarom valt
het des te meer te betreuren dat de
Maatschappy voor Toonkunst in
verband met haar benarde financiële
omstandigheden daarvan' heeft moe-
te afzien. Nu kan men er over discus
siëren, in hoeverre een klein aantal
van dergelyke uitvoeringen de jeugd
muziek-„minded" maakt, in elk ge
val wordt er een stoot in de goede
richting mee gegeven en daarmee is
al veel gewonnen.
De huidige dirigent van het Gewes-
telyk Orkest is Louis Dispa, vroeger
enige tyd leider van het Leidse Toon-
I kunstorkest. Wy bewaarden aan zyn
directie goede herinneringen, die hy
ditmaal weer op sympathieke wyze
wist op te roepen. Het programma
stond in het teken van de „ouvertu
re", waarvan drie superieure voor
beelden werden gegeven, telkens
voorafgegaan door een nuttige toe
lichting.
Het waren Beethovens „Egmont"-
ouverture, de ouverture „Der Frei-
schütz" van Carl Maria von Weber
en „Wilhelm Tell" van Rossini, drie
werken die onverflauwd stand weten
te houden en uitmunten door een
suggestieve orkestratie. In de uitvoe-
ringspraktyk heeft het orkest waar
weten te maken, dat het zich thans
op de goede weg bevindt om tot ont
plooiing te komen, ook al viel onder
de blazers enkele malen onzekerheid
te constateren. Louis Dispa lykt ons
de juiste man op de juiste plaats: hy
stimuleert het orkest en weet ook met
zyn uitleg de nodige interesse op te
wekken. Hy heeft de jeugd tevens
met de diverse instrumenten één voor
één kennis laten maken. Daarby ont
lokten de onverwachte explosies van
de grote trom grote hilariteit.
Na afloop van de beide concerten,
is een korte uiteenzetting gegeven
over het vormingsprogramma van het
orkest, dat naar wy hopen zich nog
meermalen in onze stad zal laten ho
ren.
TR J. HANNEMA
LEIDEN Zonder twijfel is
Haydns uit 1802 daterende Har
monie-Messe" uitgegroeid tot
hét glanspunt van het jubileum
concert van ..De stem des volks"
in de Sadsgehoorzaal. Onder de
besliste en frisse directie van
Henk Briër en met medewerking
van de Utrechtse afdeling van
..De stem des volks" geïnstru
eerd door Bertus v. d. Vliet is
daarvan een choraliter bijzonder
evenwichtige uitvoering gegeven,
met een treffende zekerheid, tot
zelfs in de snelste passages. Voor
de begeleiding zorgde het Gewes
telijk Orkest voor Zuid-Holland,
waarin de houtblazers zulk een
voorname rol speelden vandaar
de naam „Harmonie-Messe"
Men weet. dat een mis als deze
voor de liturgische dienst totaal on
deugdelijk is. Dit neemt niet weg. dat
deze gemakkelijk aansprekende mu
ziek. met de wonderschone klanken
van het sublieme Agnus Dei als on-
vergeteiyk besluit, haar cantabele
waarde behoudt, ook al gaat zy niet
diep. De medewerking uit Utrecht
betekende een welkome aanvulling,
waardoor de koorklank sterk aan
draagkracht won. Doch ook het sub
tiele werd perfect gerealiseerd: men
denfce aan het luchtige ..Benedicfcus".
Het harmonieuze vocale kwartet, be
staande uit de sopraan Leny Ste-
vens-Ridderhofook solistisch op de
voorgrond trecend m het Juichende
.Gloria'. Marjan Dieleman. uitgespro
ken donkere alt. Arjan Blanken. In
de hoogste regionen wel eens onvrij
zingend en Ruud van der Meer, op
vallend sonore bas. heeft sterk bij
gedragen tot het overweldigende suc
ces. dat deze welhaast in het ver-
geetboek geraakte melodieuze mis
mocht boeken
Het overige programma bevatte
merkwaardigerwijs eveneens kerke
lijke werken. Als inzet een van
Handels elf Anthems, diens „O. prai
se the Lord" geschreven in de Ja
ren 1716-19, toen hy kapelmeester
was van de Hertog van Chandos. Hy
beschouwde ze als voorstudies voor
zyn oriratoa. Twee markante „Te
Deums" waren het vervolg: dat van
j de beroemde operacomponist Dome-
nico Cimarose en dat van Mozart.
geschreven in 1769. dus op 13-jarige
leeftyd. De eerste met- de tweede
zonder solistische medewerking. Ruim
schoots genoeg vergelykingsmateri-
aal om te constateren, dat het genie
Mozart al op byzonder jeugdige
leeftyd in compacte vorm véél meer
te zeggen had dan de meer opper
vlakkige Cimarosa. Het Leidse koor,
waarin de mannstemmen de zwakke
plek vormen, heeft zich intussen met
beschaafde klank, punctueel van de
in deze oom posities menigmaal veel
eisende opgaven gekweten, zoals dat.
onder leiding van de accurate Briër
niet anders te verwachten was. Spe
ciale waardering verdienden de door
alt en bas ontroerend gezongen soli
in Handels Anthem.
Dat het Gewestelyke Orkest meer
malen te zwaar begeleidde, waardoor
J koor en solisten wel eens overstemd
werden, moet wellicht toegeschre-
I ven worden aan gebrek aan routine
in dit opzicht.
Wie de Faam van Jan van der
Meer als organist kent, begrijpt dat
de vertolking van de orgelpartyen
bij hem in voortreffelijke hand was.
j „De stem des volks" heeft zich in
de loop van de jaren allang ontwik-
j keld van eenvoudig „stryd"-koor
I tot een van niveau, dat zich volko
men van de oorspronkeiyke doelstel
ling verwyderde. Hiervan is ook op
deze jubileumavond het onomstote-
lyk bewys geleverd. Het jeugdig
élan, waarmee gezongen ls, tekent
de 05-Jarige niet!
Na afloop zyn de solisten met
bloemen gehuldigd. Het bestuur mocht
in de pauze van talryke rijden ge
lukwensen in ontvangst nemen
Th. J. Hannema.
ADVERTENTIE
NOORDWIJK AAN ZEE
intiem gezellig» gemoedelijk j
Populaire prijzen
Op maandag 1 en dinsdag 2 de
cember a.s. zal de toneelgroep The
ater in de Leidse Schouwburg een
tweetal voorstellingen geven van
..Het Vergeetboek" van Jean-Claude
Carrière onder regie van Elise Hoo-
mans. De vertaling is van Dolf Ver
spoor en het dekor is ontworpen
door Agostina Pace.
Dit stuk is de eersteling van de
i als scenario- «o.a. voor Louis Bunu-
el' en romanschrijver bekende Jean-
j Claude Carrière. Het bleek een vol
treffer. „Het Vergeetboek" welk stut
j reeds eerder In Leiden is opgevoerd
wordt gespeeld door Ton van Duin
hoven en In a van Faassen.
f PALACE HOTEL «v
eveneens het gehele jaar geopend!
's Winters speciaal voor
congressen diners festiviteiten
10-100-300 personen
VRAAG ONZE PROSPECTUSSEN
ZONDAGMIDDAG
THE DANSANT
BAR-DANCING
"MIRAMAR"
De kreet dat alle memoires ver
valst zyn is niet van my; de vragende
vorm wel. De opmerking komt van
Victor E. van Vriesland, staat iri
het voorwoord van zyn Herinnerin
gen «Querido. Amsterdam), naver
teld door Alfred Kossmann en is dus
doorgegeven' by monde van de laat
ste. Dat is natuurlyk een verduveld
gevaarlyk begin voor een boek met
herinneringen, die hoewel fragmen
tarisch. toch maar door Van Vries
land zelf zyn uitgesproken en per
bandrecorder opgenomen. Want wat
komt er op in iemand die min of
meer bekend is met de periode waar
aan deze herinneringen verbonden
zyn? Naast het genoegen dat hy aan
zo'n boek beleeft, gaat hy natuurlyk
direct na öf en dan waar en hoe die
memoires vervalst zyn. Vervolgens
komt de vraag: wat is dat. vervalst?
Is dat opzet, half opzet of komt de
vervalsing voort uit het feit dat het
geheugen de memorist parten speelt?
Onder die halve opzet zou ik de her
inneringen willen indelen die sterk
emotioneel beïnvloed zyn.
Er zyn nog meer redenen waarom
memoires z.g. vervalst zouden kun
nen zyn. Daar komt in de eerste
plaats de zelfbescherming aan te pas
Byna niemand van' de oudere gene
ratie kent die nonchalance betref
fende de publiciteit over de eigen
persoon die zo kenmerkend ls voor
de jongeren. Wat de bron daarvan
ook mocht zyn je gooide jezelf
niet weg. om het zo eens uit te druk
ken. Het gekke is dat daartegenover
het verschynsel opdook dat „je je
beste vriend verried voor een goede
anecdote". Om terug te komen op
die zelfbescherming; deze kon de
vorm aannemen van een Tarnkap-
pe". ook ten opzichte van zichzelf,
zodat men de neiging had het eigen
ik te zien als niet anders dan als de
schrijver, de literator. Het schryver-
schap was de mens en met de rest
had niemand iets te maken. Ik heb
zo'n idee dat Van Vriesland derge
lyke overwegingen gehad moet heb
ben toen hy de regeringsopdracht
weigerde om zyn memoires te boek
te stellen'. Waarmee hy leeft, heeft
hy mogelyk gedacht staat b.v. in zijn
„Het Werkeiykheidsgehalte in de
Letterkunde", hoe hy leeft gaat nie
mand wat aan. Als de lezer dit alles
nu in het oog houdt, dan kan hy
een maximum aan genoegen beleven
aan deze door Kossmann opgetekende
notities over Van Vrieslands verleden.
Het boek roept een amusant, zy het
dan ook onvolledig, beeld op van
literair leven in de eerste helft van
deze eeuw. „Een uiterst persooniyk
stuk cultuurgeschiedenis" noemt de
flaptekst het en daar zit wel wat
waars in mits men dat „uiterst per
sooniyk" op de goede wyze opvat.
Een enkele maal heeft zyn geheugen
Van Vriesland inderdaad parten ge
speeld, maar dat is niet erg belang
rijk. Minder ingenomen ben ik met
de eenzydige uitbarsting over Slau-
erhoff. die bovendien zo weinig i
past in het geheel dat over het alge-1
meen. laat ons zeggen, vriendeiyk
van toon' is. Men moet bovendien j
rekening houden met de samenstel
ler.
De opmerking die ik daarnet in
vet band met Van Vrieslands herin
neringen gemaakt heb, n.l. dat de
schrijver van heden heel wat non
chalanter met zichzelf omspringt al3
hy publiceert, wordt grondig be
waarheid door de autobiografische
brieven van Jaap Harten, verschenen
onder de naam „Garbo en de broe
ders Grimm' «Bezige By. Amster
dam i. De auteur heeft deze brieven
gericht aan nee. geschreven voor
Fritzi ten Harmsen van der Beek,
Gerard van het Reve, Jan Hanlo,
Rcmco Campert, Lucebert en Oscar
Lens. Harten had van Van het Reve
het advies gekregen zoveel moge
lyk persoonlijk, „sterk autobiogra
fisch" zegt <ie laatste letteriyk. te
werk te gaan. Nu is dit op zyn minst
als advies even gevaarlyk als te zeg-
ger dat alle memoires vervalst zyn.
Want het past gewoon niet iedere
schryver om de hele was, schoon of
vuil, op straat te gooien. De bron
van de creativiteit zit by de één zus
en by de ander zo en daarom zyn
adviezen van schryvers aan elkaar
en zeker van tijdgenoten gevaariyke
zaken De gedachte van Van het
Reve dat zyn methode de enig zalig
makende zou zyn, is op zijn zachtst
gezegd, wat vreemd. Gelukkig is
Jaap Harten er niet in getrapt en
hoewel zyn jeugdherinneringen
„Garbo en de broeders Grimm" da
nig openhartig zyn, zyn ze precies
zo open en eeriijk als Harten volgens
zijn aard en zyn talent kan zyn en
daar gaat het maar om, nJ. om zjjn
persoonlijkheid In zijn werk. Hoewel
al de zes brieven my veel vreugd be
zorgd hebben dat zeg ik niet
gauw gaat irüjn voorkeur toch uit
juist naar dat mengsel van fictie en
realiteit dat volgens my de essentie
van Hartens talent uitmaakt. Daar
om is het dat de brief v«x>r Remco
Campert, met de bijtitel „Een grand-
guignol verhaal uit het Den Haag:
van je jeugd'*, voor my een zo ge- j
weldige uitstraling van die stad Ls
als ik nog nooit ben tegengekomen
Die twee oude vrouwen die elkaar!
Couperus voorlezen de klok is stil
blijven staan op Couperus' stervens- j
uur tussen wie zich ondertussen
een Couperiaans drama afspeelt ver
mengd inderdaad met grand-guignol.
effecten en dan gezien met de blik
van iemand van nu; die geestigheid
van de verk'aring van de naam van
de Juffrouw Idastraat je moet er
ve-dorie maar opkomen. Dit is uniek
Dit verhaal mag dan geen .grootheid
en verschrikking" (Van het Revei
herbergen dit Ls schrijven, eigen
en fantastisch en toch met de schok
der herkenning. Byna even treffend
is „Een draatorgellied uit oud Am
sterdam" waarvan ik alleen maar kan
zeggen dat het Jammer is dat J. C
Bloem niet meer leeft om dit kleine
drama van de Dapperstraat te lezen
Laat Jaap Harten vooral biyven
schryven zoals hy schryft: helder en
geestig en ontroerd door een heim
wee dat waarschyniyk een heimwee
is naar een verleden dat hem beter
past dan vandaag.
Victor E. van Vriesland. Herinnerin
gen verteld floor Alfred Kossmann.
Querido (Amsterdam).
Jaan Harten. Garbo en de broeders
Grimm. De Bezige By (Amsterdam).
VATICAANSTAD (Reuter) Het
Vatlcaan heeft officieel meegedeeld,
dat de oude zetel van hout en ivoor,
die door de rooms-katholleken lang
Is vereerd als de troon van Petrus,
In werkelijkheid heeft behoord aan de
middeleeuwse keizer Karei de Kale.
Een woordvoerder van de commis
sie van deskundigen, die door Paus
Paulus is aangewezen om de zaak te
onderzoeken, zei dat gebleken ls dat
deze keizer de zetel naar Rome heeft
laten brengen voor zijn kroning in
de basiliek van de Sint Pieter, in het
jaar 875 door Paus Johannes de VIII,
Vermoedelyk heeft de keizer hem na
dien aan de Paus geschonken.
NIEUWKOOP In de Gerefor
meerde Kerk zal morgenavond een
eerste concert worden gegeven in de
serie kerkconcerten 1969-1970. Dat
eerste concert, dat ditmaal door do
Orgelcommissie en het Kunstgenoot
schap is georganiseerd, belooft een
heel byzonder evenement te worden.
Het concert zal worden verzorgd door
het Haagse Jeugdorkest .Haganum".
dat onder leiding zal staan van de
hoer J. Mostaert. Dit orkest wordt ge
vormd door jeugdige musici in de
leeftyd van 12 tot 22 jaar en groten
deels leerlingen of oud-leerlingen van
het De Groot-lyceum in de Hofstad.
Uitgevoerd zullen worden het con
cert voor strykorkest met obligaat
fluit van Willem Fesch, vervolgens
het Pianoconcert in C. van J. Haydn.
dat vertolkt zal worden door de 12-
Jarige pianist van het orkest; ver
volgens wortd gespeeld de ouverture
„Die Entführng aus dem Serail" van
W A. Mozart, terwyi besloten zal
worden met de Symfonie nr. 3 in D.
I van Franz Schubert
i De toegang tot dit bijzondere con-
oert is vrij, maar aan de uitgang zal
van de bezoekers een bydrage wor
den gevraagd.
ADVERTENTIE
Een geschenk waar lemend op wacht...
Drinkglazen van Leerdam, daar maakt U
iemand gelukkig mee. Want Leerdam glas
is begerenswaardig. Superieure kwaliteit
De KLM, Hilton en de Holland-Amerika Lyn vinden dat ook.
en stijlvolle schoonheid* Vraag eens naar
Aristo, Ballet, Gilde of Aruba. Bovendien
meestal óók nog in een mooie geschenk
verpakking.
