Heinemann: een symbool
pleiter
n
voor vernieuwing
I
Mijn explodeerde in
centrum Zierikzee
Portret
van een
president
OUDE NOL: "IK
STA HIER ALS
JAN KLAASSEN"
heerlijke ERA op het brood...
gezonder voor uw lijni
Motie over
uitbreiding
Scheveningse
haven
if m«i
«sou
m
hWj.
IJSDAG
18 NOVEMBER 1969
LEIDSCH DAGBLAD
90NN (GPD» President Gustav Heinemann schittert
fen opmerkelijke ster boven de Duitse politiek. Hij heeft
i in nog gfen half jaar tijd de naam verworven wars te
van alle protocol, de hoge troon waarop een staatshoofd
r traditie zetelt zo snel mogelijk te willen afbreken en in
politiek niet minder duidelijk dan kanselier Brandt de
-„re richting aan te geven. 1
\ltjn benoeming betekent een stuk machtswisseling" was
woede van de christendemocratische tegenpartij één van
jnemans eerste uitlatingen na de presidentsverkiezing. Een
week later publiceerde .Der Stern" een spotprent waarop
SPD-politicus Helmut Schmidt tegen partijleider Brandt zegt:
.Misschien hadden we hem toch beter niet kandidaat kunnen
stellen. Die man zegt gewoon wat hij denkt".
Het is de eigenschap die het beeld van de Westduitse pre
sident completeert: hij draagt het hart op de tong.
Het beeld van een zo de aandacht trekkend man wordt
echter gauw vertekend en al te populair. In' de Duitse pers
komt de nadruk te liggen op de president die zelf een schom
mel timmert voor zijn kleinkinderen, die er zich aan ergert
dat er ondanks zijn bezwaren toch „witte muizen" 'politie op
motorfiets) voor zijn wagen rijden en rode lopers uitgelegd en
die „alle Duitse rijken zonder een enkele onderscheiding
doorgekomen is", zoals hij zelf eens heeft verteld.
„Tot korporaal heb ik het nooit gebracht. Ik was slechte
dienstplichtig kanonnier van de laatste koning van Pruis-
sen". In een documentair werkje van de .Dondscentrale voor
politieke vorming" prijkt een foto van soldaat Heinemann.
een heel jong en verre van martiaal gezicht met een
knijpbrilletje onder een hoge pet.
ij
Maar president Heinemann doet in zijn ambtswoning echt
bloeit zelf open als de Nederlandse journalist zich voor een ge-
0D*» rek meldt. En het gesprek draagt het karakter van een
4 diëntie, zoals men die bij een president kan verwachten. De
esident is bereid vragen te beantwoorden, alle vragen.
lijn heel openhartige antwoorden
"avet (echter zo voor de hand liggend
beice: tel (U wordt vaak als een lastig
-jarin n beschrevenHeinemann
same l Irriteert me niet, maar ik neem
iniet, dat ik voor een communist
een meeloper van de vijfde ko-
jne wordt uitgemaakt, daar heb ik
rtchter al eens voor ingescha-
Éjl, dat de journalist met het on-
'.^inrdigende gevoel naar huis gaat
■r zeer alledaags gesprek te hebben
*rd.
e &n alledaags gesprek overigens
neen man. die door zijn persoon-
ha i g optreden en zijn politieke op-
e ve -ingen in sterke mate 'n symbool
sn onwikkelingen welke zich veel
•r voordoen in de dagelijkse
Kiek. waar hij bijna tegen wil en
boven verheven is. Heinemann.
jaar oud. is de eerste socialistische
dent van de Bondsrepubliek,
verkiezing werd mogelijk door
werking van socialisten en li-
ondalilen, wier „kleine coalitie" dus al
functioneerde royaal voordat
rijmelt, en Scheel er definitief toe
Ken.
Dp de dag van Heinemanns be
schreef de liberale Frank-
Rundschau..De eerste repre-
de van de burgers van deze
is overgenomen door een man.
precies dat stuk liberalisme en
mitgang belichaamt dat. rekening
liend met de traditie
'M jbtsverhoudingen
maar dié kleine stap voorwaarts waar
de hele bevolking het mee eens kan
zijn.
Een president heeft in de Bonds
republiek voor eigen activiteiten
weinig speelruimte. Bij z\jn inhuldi
ging zei Heinemann: „Als Bonds
president heb ik geen regeringsver
klaring af te leggen. Wel heeft de
bondspresident het recht om enige
persoonlijke woorden te spreken".
Wat Heinemann persoonlijk te zeg
gen heeft over de noodzaak van een
lllllllllllllllllllllllillllllllllllllllll
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIM
oprechte vredespolitiek, over de wens
om tot een verzoening met Polen te j van West-Duitsland.
rend in de praktijk trachten te bren
gen.
De pogingen van een staatshoofd
om zijn functie te ontdoen van de
aureool, die het hoger gezag ze
ker in Duitsland omgeeft, trekken
echter veel sterker de aandacht dan
die van kanselier of 'n minister. „De
verafgoding van de overheid is lang
genoeg ons ongeluk geweest", aldus
Heinemann, die er zelf voor zorgde
dat er tijdens zijn kennismakingsbe
zoeken aan de deelstaten volop kans
was om gewoon met burgers te pra
ten, op straat of in een kantine. En
die in het Roergebied het glas bier
hief en toastte met een „proost, ka
meraden".
Openhartige discussies
De kameraden weten doorgaans
niet onmiddellijk hoe deze president
moet worden benaderd, maar dat
geldt net zo goed voor de uiterst ru
moerige studenten, die al herhaalde
lijk met hem hebben kunnen discus
siëren en geen vat hebben op deze
reële en openhartige man. vroeger
zelf zeer actief ui 1-ikse studenten
organisaties.
Heinemann laat er zich graag op
voorstaan dat hij deel uitgemaakt
heeft van vijf partijen. De „apo's",
zoals Ihier die buiitenparlementaiire
oppositie wordt genoemd, heeft hij
laten weten dat hij ook een tijd
„apo" is geweest. Immers, hij stapte
uit Adenauers kabinet en uit de CDU
uit protest tegen de herbewapening
komen en over het streven de onvol
tooide democratie in West-Duitsland
verder te ontwikkelen, maakt in-
bereikbaar druk als een passend gebaar van de
De verkiezing van Heinemann president die zich buiten de politieke
0 gelukkige ontwikkeling, omdat details dient te houden. Maar het
een ommekeer van alle waarden loopt bovendien duidelijk vooruit op
machtsverhoudingen betekent. hetgeen Brandt en Scheel schippe-
ADV ERTENTIE
Als u graag gezond en slank blijft, eet dan niet
te veel en niet te vet. Met Era op het brood in
plaats van boter of margarine, bespaart u elke
dag ±120 calorieën. De moeite waard I En
bovendien eet u lekker.
e (Uoe.zKin.
Maar bij alle begrip voor het op
treden van jongeren verwijt hjj hen.
dat z\j niet bereid zijn een voetje-
voor-voetje vooruitgaan naar rela
tieve verbeteringen te aanvaarden
„Concepties hebben, dat is zo moei
lijk niet, maar de wegen naar ver
wezenlijking ervan, dat is de eigen
lijke kern van de zaak. dat is de ei
genlijke taak van politiek handelen".
Zo verklaart hij ook zijn eigen ge
drag in de politiek. „Een partij is
geen wereldbeschouwelijke gemeen
schap. Ik zeg vaak tegen jongeren
die in de politiek willen maar zich in
een bepaalde partij niet helemaal
thuis voelen: je moet niet de eer
zucht hebben op je twintigste jaar
in een partij te gaan en op je zeven
tigste of tachtigste met de partijvlag
te worden begraven. Langzaam maar
zeker zal blijken of je in een partij
blijft of naar een andere overstapt".
Heinemann. die al in 1933 „als te
genwicht tegen Hitier" SPD stemde,
was na de oorlog één van de oprich
ters van de CDU. Hij stapte uit re
gering en partij uit protest tegen
de herbewapening, vormde de „Ge-
samtdeutsche Volkspartei", die in
het heetst van de koude oorlog een
geneutraliseerd Europa bepleitte en
dan ook geen been aan de grond
kreeg.
Toen in 1957 de GVP was opgehe
ven. trad Heinemann toe tot de SPD
In Kiesingers grote coalitie gaf hij
als minister van Justitie de stoot
voor een ingrijpende hervorming van
het Duitse strafrecht.
Hij voelde zich als jurist op zijn
plaats aan het hoofd van het de
partement van Justitie, waar hij
werd gewaardeerd zoals nu in de
AMSTERDAM (GPD) Oude
Nol voor het Amsterdamse Ge
rechtshof. Op een gegeven mo
ment roept hij: „Ik sta hier als
Jan Klaassen". Het beeld is tref
fend juist. Het ligt minder aan
het hof dan aan hemzelf,'de 77-
jarige Utrechter voert een trieste
one man-show op. Van de „Nol"
die in de Tweede Wereldoorlog
een smokkelbende leidde en later
een reputatie opbouwde als „de
schrik van Arnhem" is weinig
meer over.
Hij Rjdt, aldus de rechtbank in
Utrecht in haar vonnis zes jaar
gevangenisstraf, gevolgd door ter
beschikkingstelling van de regering
aan „psychopathie met hysteri
sche trekken en een beginnend ver
val van zijn geestvermogens". Wat
hij zegt, roept en schreeuwt, heeft
vaak niets met de zaak uitlok
king van twee door Hans van Z. ge
pleegde moorden om een poging tot
doodslag te maken. Enige sa
menhang is regelmatig ver te zoe
ken.
Als een op zijn retour geraakte
standwerker, die toch af en toe met
een opmerking de lachers op zijn
hand weet te krijgen, probeert Nol
het hof en de publieke tribune te
bespelen. Wanneer hij scheermesjes
zou verkopen, zou hij, misschien
nog enig succes hebben. Wat hij
aan de man probeert te brengen is
echter zijn onschuld, dat gaat hem
niet zo goed af.
Oude Nol raakt door zijn optre-
verder voor weinig kritiek vatbaar.
Een uiterst nuchter man. kerkelijk
zeer actief, maar ook tolerant (zijn
dochter Uta ging tijdens de theo
logiestudie over tot het rooms-katho-
licisme, hetgeen hu onvoorwaarde
lijk accepteerde) en in de politiek
GUSTAV HEINEMANN
Spiegel" vorig jaar. „een liberaal is
van Angelsaksisch type". Als men
zijn politieke werk buiten beschou
wing laat. gaat de vergelijking op
met West-Duitslands eerste presi-
een man die er geen hemelbestor- j dent, de algemeen geachte professor
mende socialistische ideeën op na 1 Theodor Heuss,
houdt, maar eerder, zo schreef ,Der
ijiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiir
1 Komt het tot protesten te-
I gen zijn bezoek, dan is het
I Westduitse staatshoofd be-
1 paald bereid met de tegen-
partij te praten, zoals hij zich
ook in de Bondsrepubliek
herhaaldelijk met uiterst kri
tische studenten en leden van
de buitenparlementaire oppo
sitie (hier „apo's" genoemd
onderhoudt. „Ik ben", zegt
hij, doelend op zijn uittreden
uit de CDU in de beginjaren
van de Bondsrepubliek als
protest tegen de herbewape
ning, „zelf tenslotte een tijd
lang „apo" geweest". Overi
gens zal hij zich bij zo'n door
het protocol onverhoopte ont
moeting in Nederland in de
eerste plaats richten naar de
wensen van degenen, die zijn
ontvangst hebben georgani
seerd.
llllllllllllllllllllllllllllllllflIHItlllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllIl
ZIERIKZEE (GPD) Een ex
ploderende zeemijn heeft gisteren
in Zierikzee voor vele honderddui
zenden guldens schade aangericht
aan driehonderd woningen. Op het
terrein van de oudijzerhandelaar L
Groenleer ontplofte een projectiel.
villa Hammerschmidt, de wat zuide- Y^^bij het projectiel had de heer
lijk aandoende ambtswoning aan de i J- w Roggeband met een snij bran -
Rijn, die daar een eeuw geleden voor 1 der Platen ijzer van elkaar gebrand
een schatrijke koekjesbakker werd B*" vlogen vonken over naar de mijn
gebouwd. Ook in de villa is hij voor die met een enorme klap explodeer-
het personeel ter beschikking van 9 de.
tot 2 en van 4tot 11 uur s avonds.; De gevolgen waren zeer ernstig
Om kwart over zeven precies staat
iedere ochtend zwemmen in een
Bonner sportschool op het program
ma.
Uit het Roergebied
Justitie was in de grote coalitie het
aangewezen departement voor de
hooggeleerde jurist die Gustav Hei
nemann is. Prof. dr. dr. dr. G. Hei
nemann: menige Duitser zou de ti
tels waarvan één ontleend aan
een eredoctoraat in de theologie
graag alle vier aan zijn naam toe
voegen. Heinemann. de advocaat en
politicus uit het Roergebied, is ech
ter elke arrogantie vreemd. Hij heeft
de vrij bescheiden villa in Essen aan
gehouden. het huis van waaruit hij
ook zijn kerkelijke activiteiten ont
plooide (per trein het land door,
want een auto heeft hij nooit beze
ten' evenmin trouwens een rijbe
wijs». Heinemann, die vanaf 1933 een
belangrijke rol speelde in de zich te
gen de nazi's verzettende „bekennen
de kerk", maakte lang deel uit van
de Raad van de Evangelische Kerk.
Heinemanns vader was in dienst
van Krupp. hijzelf bracht het in het
Roergebied tot procuratiehouder en
juridisch adviseur van de „Rheini-
sche Stahlwerke", de positie die
voor Oost-Berlijn aanleiding was om
hem, zijn linkse sympathieën ten
spijt, uit te maken voor een kapita
listenknecht toen Adenauer hem tot
minister benoemde. Gevraagd naar
zijn mening over het feit dat de DDR
hem als president volledig ontziet.
zegt hij nu: „Ik heb van die kant gevonden tussen enkele schuren op
alles beleefd wat ik me kon wensen" het terrein zuidhoek by de Engelse
In Oost-Berlijn werd echter bij zijn kaai. De mijn heeft daar jaren gele-
benoeming zuur-schertsend gezegd
Jammer, dat we Lübke kwijt zijn'
waren zeer
Door de luchtdruk werden dakpan
nen als herstbladeren van de daken
geveegd, deuren werden uit de spon
ningen gerukt, honderden ruiten
versplinterd, meubels in de wonin
gen vernield, muren werden ontze1
Als door een wonder bleef persoon
lijk letsel zeer beperkt Slechts vijf
mensen raakten lichtgewond.
Binnen zeer korte tijd kwamen
hulpacties van B.B., Rode Kruis,
politie, brandweer en gemeentewer
ken op gang. Artsen uit Zierikzee en
omgeving spoedden zich naar het
rampgebied waar ze tot de ontdek
king kwamen dat er weinig gewon
den waren.
'Burgemeester Kastelein nam zijn
intrek ln de woning van wacht
meester J. Struyk. Op het stadhuis
werd gezorgd voor coördinatie van
de hulpacties. Gezinsverzorgsters
werden ingescnakeld om getroffen be
jaarden te helpen.
Het projectiel dat alle ellende ver
oorzaakte. dateert waarschijnlijk
van de Eerste Wereldoorlog tussen
1914 en 1918. Het was een bolvor
mige zeemyn met een diameter van
l^s meter en een hoogte van 1 l 4
meter Rond het projectiel zaten
ijzeren platen van ongeveer vijf cen
timeter dikte.
Volgens mededelingen van de po
litie heeft de heer Groenleer de zee
mijn als oudijzer gekocht van de
heer C. Snijders eveneens uit Zie
rikzee. die het gevaarlijke ding had
den verscheidene keren in conflict
met de president van het hof. mr.
P G. A. J Horsten en met zijn ver
dediger, mr. G. H. Th. Keune. Aan
het begin van de zitting dreigt de
president verschillende keren de
zaak bulten zijn aanwezigheid verder
te behandelen, wanneer hij zich niet
rustig houdt.
Wanneer Oude Nol een dreigen
de houding aanneemt tegen zijn
verdediger komt het bijna zo ver.
Oude Nol kalmeert echter en de
president besluit het nog eens te
proberen.
Oude Nol zwaait met wat papie
ren. „Hiermee bewijs ik dat ik on
schuldig ben". Het is een kreet die
nog vele malen zal vallen. Wanneer
het hof en procureur-generaal ver
schijnen. trekt Oude Nol zich daar
niets van aan. De deurwaarder, die
hem maant te gaan staan, krijgt te
horen: „Ja, ja, ik kom." Als de
president hem verzoekt nu maar
eens te komen, zegt hij: „Ik heb al
twee jaar gewacht".
Vervolgens steekt hij een van zijn
vele verwarde tirades af Als de pre
sident hem probeert te onderbreken,
zegt hil: „Ik sta hier om mij te ver
dedigen. Als u mij gaan gelegen
heid geeft, verdwijn ik". De presi
dent „Straks misschien, maar nu
niet. U moet niet proberen de lei
ding van de zitting zelf in handen te
I nemen". Op de vraag waarom hij
hoger beroep heeft aangetekend,
zegt de man die door een Utrechtse
politieman wordt gekenschetst als
„een blok graniet, hij blijft ontken
nen" dat hij volkomen onschul
dig is.
Geheugenverlies
Bij het verhoor van de getuigen
in totaal zijn er 32 gedagvaard
blijkt al snel dat met name By
de getuige k charge uit de kennis
senkring van Oude Nol een geheu
genverlies dat hen voor de recht
bank reeds parten speelde, toegeno
men is. Een van de eerste getui
gen k charge is Ria van Eyndt <23>,
eens getrouwd met een andere ge
tuige. G. Wittebol, een pleeg-kleln-
zoon van een van de slachtoffers
van Hans van Z.. de Utrechtse feest
artikelenhandelaar J. Donse en nu
bevriend met de bloemenkoopman
Th. Selhorst. die als getuige a de
charge optreedt.
Ria wist zich. evenals in Utrecht,
niets te herinneren. Nu was het zelfs
I zo dat zy zien niet kon herinneren
tegenover de politie een verklaring
te hebben afgelegd. Procureur-gene
raal d mr. G. H. C. van Dijken: „Dit
is toch te dwaas. U bent twee keer
bij de politie geweest. Toen had u
nog geen geheugenstoornis". Ria:
„Nu weet ik het niet meer. het is al
zo lang geleden". De procureur-ge
neraal: „U doet net alsof u Iedere
dag aanwezig bent bij het beramen
van plannen tot beroving".
Uit enke getuigenverklaringen die
de president voorleest, blijkt dat Ou
de Nol na de moord op Donse pakjes
geld in zyn bezit had en dat hjj met
verschillende anderen over de moge
lijk van een beroving van Donse
heeft gesproken. Een getuige zegt
dat Nol hem gezegd heeft dat hij
de keel van het slachtoffer zou moe
ten snoeren.
Eèn van de verklaringen is opge
nomen in een gevangenis in Antwer
pen. Oude Nol, ontkent de betrok
kene te kennen: ,X>e èèn zit in Bel
gië, de ander zit in Engeland, Mr.
Van Sstraten zit aan de koffie en ik
sta voor Jan Klaassen".
President Heinemann. op wiens oor
logsverleden geen smet valt, is ook 300 kilo.
Het gat dat in het terrein van de
gen Maandag was niet niet bekend oudijzerhandel werd geslagen had
wanneer het projectiel daar is te- een dia eter van zeven meter en
recht gekomen. Het woog ongeveer een diepte van drie meter.
DEN HAAG (ANP) Het Haagse
WD-raadslid, mr. I. E. Hes, heeft
tijdens de begrotingsbehandeling van
de Haagse gemeenteraad een motie
bjj burgemeester en wethouders in)
gediend, waarin wordt uitgesproken,
dat het gemeentelijk onderzoek naar
de mogelijke uitbreiding van het
Scheveningse binnenhavencomplex
binnen drie maanden bij de raad od
tafel moet liggen. Deze motie was
ook ondertekend door vertegenwoor
digers van PvdA. PSP en Boeren
partij
De indieners van de motie spraken
daannee hun ontevredenheid uit
over het feit, dat de wethouder van
Economische Zaken. B. Bol. over de
plannen inzake uitbreiding van de
Scheveningse haven, nog niets con
creets had kunnen meedelen. Naar
zijn mening is er eerst nog een
diepgaande analyse nodig naar de
ontwikkeling van de visserij, de ne
venactiviteiten van die visserij, de
andere in Scheveningen gevestigde
bedrijven en vooral de vracht- en
passagiersvaart.
Tot een havenuttbreiding, die een
Investering van vele tientallen mil
joenen vergt, kan zonder een derge
lijk onderzoek niet lichtvaardig wor
den besloten, aldus de wethouder.
Reagerend op de motie zei wethou-
der Bol. dat de resultaten van het
zeker driehonderd woningen technisch onderzoek binnen korte
in Zierikzee werden beschadigd termijn beschikbaar zullen zyn Over
door de explosie van een uit de j de motie wordt eerst aan het slot
Eerste Wereldoorlog daterende van de begrotingsbehandeling be-
mijn. siist.
