m
Ik was helemaal
geen spion
LONDEN
AMSTERDAM
BERLON
WARSCHAU
MOSKOU
KAMP
RATMA
door GERALD BROOKE
RECHTSZAAK
CAMPAGNE
Makars-
huisje
karcpü'WsiO611'6
strafpad kleigroavf
TWIJFEL
dodelijke
orahai rri ng
blok voor
buitenlanders
wachttoren
PAGINA 12
LETDSCH DAGBLAD
ZATERDAG 1 NOVEMBER ig«
BARBARA
Aohter een groot bureau tn de
hoek van de kamer zat een
kleine breedgebouwde man. Ik
denk dat hij begin veertig was. Hy
rookte een sigaret. Er lag geen kleed
op de grond; de muren hadden een
fletsgele kleur en waren kaal. Voor
de ramen zaten tralies. Later zou Ik
er achter komen, dat de kleine man
achter het enorme bureau luitenant
kolonel Wiktor Alexandrowitsj Pak-
homow was. één van de meest ge
wiekste ondervragers van de KGB.
Ik begon onmiddellijk te protesteren
tegen myn arrestatie. Ik had immers
niets anders gedaan, dan een paar
dingen afgeven aan dr. Konstanti-
now. .gewoon cadeautjes van dr
Hanstock, een Engelse vriend van
Konstantinow. Pakhomow negeerde
mijn protest. „Wel eens gehoord van
de NTS?" begon hij. „Nee", ant
woordde ik, „nooit van gehoord. Ik
weet niet wat er met die initialen
wordt bedoeld. Ik weet niet waar u
het over hebt".
Die eerste ondervraging duurde
drie uur. Pakhomow had zich ken
nelijk voorgenomen mijn contac
ten met de NTS aan te tonen. Ik
had mezelf bezworen alles te ont
kennen. Ze »ouden van mij niets te
weten komen. Ik mocht roken. De
ene sigaret stak ik aan met de an
dereIk voelde, dat ik op was van
de zenuwen. „Wat heeft u met mijn
vrouw gedaan?"Geen antwoord
„Ik ben moe. laat me slapen"
Geen reactie. Het werd al licht toen
ik mocht gaan. Dat wil zeggen: een
Jongeman in uniform kwam me ha
len en bracht me naar een cel. Ik
moest ine uitkleden. Mijn kle
ren werden meegenomen, de bewa
ker gaf me een blauwe overall: mijn
gevangeniskleding! De cel was klein;
in het midden van het hoge pla-
ibnd zat een lampje, dat zwak licht
uitstraalde. Het meubilair be
stond uit een bed en een emmer. Ik
voelde me letterlijk „van God en
van de wereld verlaten", maar lang
dacht ik over mijn situatie niet, na.
Doodmoe viel ik op het bed neer en
sliep vrijwel op hetzelfde moment.
Tegen de middag werd ik wakker
gemaakt. Een bewaker bracht me een
bord soep, een soort waterige aard
appelsoep. De tweede „gang" be
stond uit watergruwel, althans daar
deed het me het meeste aan den
ken. Ik had rnün eten nog niet op of
ik werd alweer gehaald, weer naai
kamer 472. Alsof hy niet achter zyn
bureau was weggeweest, zat de klei
ne Pakhomow op me te wachten, si
garet in zijn mond. De ondervraging
kon beginnen. Urenlang zaagde
Pakhomow me door. Steeds weer de
zelfde vragenIk ontkende On
dertussen probeerde ik aan Barbara
te denken. Pakhomow vertelde me,
dat ze de Engelse ambassade over
mijn arrestatie had ingelicht. Dat
luchtte me op. Ze was dus vry.
Maar op hetzelfde moment kwam de
twijfel in my op. Was het niet een
tactiek van de KGB? Was het wel
waar? Kortom, toen ik werd terug
gebracht naar mijn cel. kon ik wel
huilen. Ik wist niet wat ik wel en
niet moest geloven. De onwetend
heid omtrent het lot van Barbara
vrat aan mijn ziel. Ik kon niet sla
pen. Het beeld van onze arrestatie
spookte door mijn hoofd. Steeds
weer hoorde ik die woorden van de
radeloze Konstantinow „Alles is
verloren".
mij een stuk papier voorlegde, waar
op ik toegaf mij schuldig te hebben
gemaakt aan subversieve activiteiten
in de vorm vanspionage, zette ik
zonder verder nadenken mijn
handtekening Tegelijkertijd hield
ik een pleidooi voor Barbara, maar
Pakhomow wenste over haar niet
te discussiëren. Hij was al lang blij
met de bekentenis. Zijn hou
ding veranderde. Je zou kunnen zeg
gen. dat hi) iets vriendelijker werd.
Hij begon met te praten op een va
derlijke toon. Zo vanKijk nou
eens, domme jongen Dat had ie na
tuurlijk nooit moeten doen. Je bent
erin getrapt". Hy vertelde me dat
George, de hoogste autoriteit in de
NTS, in werkelijkheid Joeri. Boriso-
witsj heette. „Het schijnt, dat Je
maar beter mensen met de voor
naam Joeri kunt vermijden", zei
hij bij wyze van grap. mij eraan
herinnerend, dat ook Konstantinow
en één van de kunstenaarsdie ik
in Moskou had moeten bezoeken,
Joeri heette
Een paar dagen later werd me
verteld, dat Barbara allang weer in
Engeland was teruggekeerd. Ze had
den haar vrijwel direct laten gaan.
Ik had me dus voor niets zorgen ge
maakt Maar dat interesseerde me
niet. Ik kon wat makkelijker myn
eigen toekomst onder ogen zien, nu
ik wist dat Barbara veilig was. Van
tyd tot tijd stuurde ze me wat geld,
waarmee ik wat extra-eten en si
garetten kon kopen in de gevange
niskantine. Ik kreeg bezoek van miss
Agnes Wood, de Britse consul in
Moskou. De bewakers verboden ons
te praten over mijn ondervraging en
bekentenis. Miss Wood beloofde me
haar best te zullen doen om een
ontmoeting tussen Barbara en my
te arrangeren. Ik geloofde haar niet.
dat wil zeggen, ik geloofde niet dat
het haar zou lukken Ik bedankte
haar, maar veel waarde hechtte ik
niet aan haar toezegging. Mijn
mond viel dan ook open van ver
bazing toen ze me op zekere dag
kwam vertellen, dat mijn vrouw in
de gevangenis was. Ik mocht met
haar praten, zij het maar een paar
minuten. Barbara zag er moe uit. Ze
deed haar uiterste best mij op te
vrolijken, niets te laten merken van
de zorgen die haar kwelden. We
waren niet alleen. Op nog geen me
ter afstand stonden twee KGB-func
tionarissen, die scherp luister
den naar onze conversatie. Het zou
zinloos geweest zijn om over myn
situatie te praten, ze zouden onmid
dellijk hebben ingegrepen. We zei
den niet veel Ik wist niet waar ik
het over moest hebben. Na een paar
minuten kregen we het teken af
scheid te nemen. Ik kuste Barbara.
Zonder een woord te zeggen liep ze
met een bewaker mee.
Twee dagen later volgde een nieu
we ontmoeting. Barbara zei. dat de
Britse regering al het mogelyke deed
om my uit Russische gevangenschap
te krijgen. Ik moest hoop houden,
zei ze en ze lachte me bemoedigend
toe Ze gaf me een paar sigaretten.
Toen ze wegliep, voelde ik me af
schuwelijk.
Op 22 Juli werd ik 's morgens om
zes uur wakker gemaakt De
oude Jas ja, één van de vrien
delijkste bewakers, schoor me. Want
we mochten zelf geen scheermes
i hanteren. Alle scherpe voorwer
pen waren taboe voor de gevange
nen. bang als men was voor zelf
moordpogingen. Tot myn verbazing
kreeg ik mijn eigen kleren terug. Het
was zo ver. de zaak-Brooke zou
voor de rechter komen En eerlijk
gezegd was ik biy, dat het nu ging
j eebeuren. Ik wilde weten waar ik
aan toe was. hoe lang het nog kon
I duren voordat ik naar Engeland
mocht terugkeren.
Ze brachten me naar een gereed
staande auto. Met hoge snelheid
ging het naar het gerechtsgebouw en
daar kreeg ik opnieuw een schok Ik
werd opgewacht door een horde fo
tografen; voor het gebouw zag het
I zwart van de mensen. Ik had me
geen moment gerealiseerd dat ze van
myn proces een grote show zouden
maken, dat ze de gebeurtenissen
rond Gerald Brooke zouden aangry-
pen om een geraffineerd stuk anti-
Westerse propaganda op te voeren.
De mensen stonden te dringen om
binnen te komen. In het gerechtsge
bouw had men zelfs een soort kan
tine ingericht, waar de toeschouwers
bier en broodjes konden kopen.
Ik zou er worden verdedigd door
Nikolai Borowik, een vooraanstaand
Russisch advocaat, die ook in de
zaak-Greville Wynne als verdediger
was opgetreden. De rechtzaal leek op
een studio overal zag ik televisie
camera's. lampen en microfoons. By
het binnenleiden werd ik verblind
door de flitslampen. De drie rechters
keken ernstig en schenen de verto-
j ning van de zenuwachtig voor my
uit dribbelende- fotografen niet sto
rend te vinden. De rust en waardig-
i heid, die in een rechtzaal behoren
te heersen, hadden moeten wyken
voor een politieke propaganda-ker
mis.
Al onmiddellyk by het begin van
het proces kreeg ik te horen hoe de
KGB my op het spoor was gekomen.
Myn vriendelyke gastheer dr. Kon
stantinow had eigenhandig de Rus-
sische geheime dienst ingelicht, over
eenkomstig zyn status van dubbel
spion. Ik was al te veel afgestompt
door het lange verblyf in voorarrest,
om me er al te zeer over te verba
zen. Ik geloof, dat ik alleen maar
knikte, toen men my inlichtte over
de rol, die Konstantinow in deze
zaak had gespeeld vyf jaar gaven
de rechters my. Het verbaasde me
niet. Al vanaf het moment dat ik by
het gerechtsgebouw was aangeko
men. had ik beseft, dat myn werk
voor de NTS my jaren achter Rus
sische tralies zou brengen. Zo had
den de politieke regisseurs van dit
Een dagrantsoen in het ge
vangenenkamp waar Gerald
Brooke verbleef.
proces het bepaald. Maar waar ik
geen moment by stilstond, was het
feit, dat men my in die vyf jaren
geestelyk kapot zou proberen te ma
ken. Ik zag vyf jaar eenzame opslui
ting en dwangarbeid voor my op-
doemen En ik was er op voorbereid.
Achteraf kan ik zeggen, dat eenza
me opsluiting en dwangarbeid een
paradys voor my zouden hebben be
tekend, vergeleken by wat ik in die
vyf jaar werkelijk heb moeten on
dergaan.
Ik heb geluk gehad. Ik heb name
lijk het werkkamp Doebraw le
vend kunnen verlaten. Want ve
len van de politieke gevangenen die
hier hun straf moeten uitzitten „ha-
j len het niet". De reis naar het op
een paar honderd kilometer van
Moskou gelegen kamp is vaak een
enkele reis. Achteraf beschouwd be
grijp ik niet hoe ik er dcor bon ge
komen. Als ik terugdenk aan de ri
sico's, die ik in Doebraw heb geno
men, lopen de koude rillingen me
weer over de rug Want in plaats
van zo onopvallend mogelyk myn
tyd uit te zitten en het leven niet
moeilyker te maken dan het al was,
bleef ik my verzetten tegen het ge
hate regime, dat het Russiche volk
in zyn macht heeft. De aanblik
van deze geestelyk vermoorde poli-
tieke gevangenen in dat afschuwe-
1 lyke kamp was voor my voldoende
om te beseffen dat ik zelfs in ge
vangenschap al het mogelyke moest
I doen om het communistische sy-
steem van de Russische leiders scha-
In dit Russische werkkamp
zat Gerald Brooke drie jaar ge-
vangen.
de aan te brengen. Myn activiteiten i gezondheid was slecht. Hij leed aan
zouden niet meer zyn dan een drup
pel op een gloeiende plaat, maar ik
voelde dat hoe weinig ik ook kon
het eenvoudig myn plicht was om
solidair te zyn met de gevangenen
De Russen hebben me nooit ver
trouwd en ik wist dat zy voortdu
rend op my letten. Ik ben er dan
ook zeker van dat myn straf ver
lengd was. als niet de Britse rege
ring had aangedrongen op myn
vrylating. De Russen sloegen geen
een soort van koudvuur en by elke
scheut pyn in zyn wonden nam zyn
haat tegen het Russische regime toe.
Hy verdroeg zyn gevangenschap zon
der klagen; biykbaar berustte hy in
zijn toestand. Maar by een gelegen
heid als deze kon ik zien dat het le
vensvuur nog niet helemaal uit zyn
lichaam was verdwenen. Hij koester
de het pannetje heet water als ging
zit. Waarom schrijf je geen infe
naar een paar Engelse kranten, wa#
in je vraagt om te worden ingqfl
tegen de Krogers?"
Hoewel mijn eerste reactie op 4
voorstel af wy zend was, besloot ik n
een paar dagen de heren van
KGB hun zin te geven. Ik £>u 4
brieven schryven. al was het allee
maar om aan te tonen dat de Enge
se regering niet zou zwichten voo
deze chantage-methodes van de Rus
sen Ik besefte maar al te goed, di
ik mijn sympathie by het Britse pi
bliek zou verliezen, maar dat nu
ik op de koop toe. Ik schreef de brit
ven en wat ik had verwacht, er ge
beurde niets. Ik zat pas een pti
maanden gevangen, te kort nog v<*
mijn regering om serieus aan wede:
zydse uitlevering te denken D
KGB reageerde op deze mislulddn
van haar politiek met speldeprikja
die echter bij een gevangene hu.
aankomen. Ik mocht geen pakji
meer van Barbara ontvangen, b;
voorbeeld. Dat was wel één van
ergste „pesterijen." die de Russ
sche geheime dienst voor my had uit
gedacht.
Een jaar verbleef ik in de Wladi
mir-gevangenis. Vervolgens werd i
naar het Doebraw-werkkamp g(
transporteerd en aanvankelijk n
ik geneigd myn overplaatsing 1}
een vooruitgang te beschouwen. Ho
wel het eten er slechter was dani
de Wladimir-gevangenis. verhei#
ik me over het feit. dat het Doebm-
kamp geen cellen kent De gevajp.
nen waren ondergebracht in cm»
ken en bovendien „mochten" n'
werken. Zelfs het maken van schalt
stukken, gedurende 12 uur per du
was me aangenamer dan nietsdia
In het Doebraw-kamp werd ik c
rustiger. Steeds meer voelde ik, ds
ik iets moest doen tegen het Ruis
sche regime en tijdens het snjjde
van de schaakstukken dacht ik
over na hoe ik my enigszins nul!)
kon maken als „stryder tegen \e
Kremlin-communisme Ik km
mijn kans toen ik met een vr\j en
stige darmziekte werd opgenooa
in het kamphospitaal, een kiloma
of zestig verwyderd van de woon*
rakken.
In het kamp deelde ik myn btni
met andere buitenlandse gevio
het om een schat van grote waaide. I Benen' maar lller in het 21tl»
Bijna eerbiedig behandelde hu de tllaaen Russische un*
dai over om mij geestelijk op de kaas. van elk stukje optimaal genie- I ".'.„„Ifa.A, ..""1°-*
v,. h.Hi.n D... tend. Het roken van een Engelse si- - J
garet was een plechtige ceremonie.
„Ons Kerstfeest" was een schitte
rend moment. Even waren de slech
te aardappelsoep en de watergruwel
vergeten, even de grauwheid van dit
gevangenenbestaan doorbroken. Het
zijn deze kleine gebeurtenissen die
de mannen in de Wladimirgevange-
iiis op de been houden.
knieën te krygen. Ze hadden een sy
steem van intimidatie en geesteiyke
wreedheid uitgedacht om my
aan het praten te krygen,
om my bekentenissen af te dwin
gen. zodat aan het einde van
myn straftijd het dossier-Brooke al
le aanleiding zou geven voor een
I tweede proces.
Op 23 juli 1965 werd ik veroor
deeld: vyf jaar. te beginnen in de
Wladimir-gevangenis. ten oosten
van Moskou. By myn aankomst
werd ik opgewacht door de gevan
genisdirecteur, een zekere Zawjal-
kin. Naast het bureau van Zawjal-
kin stond Genadiji Sjoepljak. een
KGB-functionaris, die ik nog niet
eerder had ontmoet, maar die liet
blijken alles van myn zaak af te
weten. De heren brachten mij op de
hoogte van de gang van zaken in de
gevangenis en waarschuwden my
precies te doen wat er van me zou
worden gevraagd, omdat insubordi
natie zeer streng zou worden ge
straft. Vervolgens werd lk afgemar
cheerd naar myn cel. die ik zou de-
len met Wiktor Fjodorowitsj Zait-
sow. die 25 jaar had gekregen we
gens terrorisme De cel was klein,
maar het meest hinderlyke was wel
Kort na kerst-1965 bemerkte ik.
dat de Russische geheime dienst
een psychologische campagne te
gen my was begonnen. met
geen andere bedoeling dan my bitter
te stemmen over de Britse regering.
Van tyd tot tyd werd ik opgehaald
voor een „onderhoud" in de kamer
van de directeur. Myn gesprekspart
ners waren mannen van de KGB „Je
zegt. dat je geen spion bent. Laten
we eens aannemen dat dat zo is.
Waarom zit je hier dan gevangen?
Waarom wil jouw regering je dan
niet inruilen voor een paar mensen
van ons? We weten dat in Engelse
gevangenissen een paar Polen zitten
die byzonder slecht worden behan-
pen lamp midden in het plafond, die deld Je zult het wel niet getoven
jpoorwug kampweg 1C' 8
De volgende dag was ik kapot. De
wetenschap, dat ik ieder mo
ment kon worden opge
haald om opnieuw urenlang ver
hoord te worden, maakte me byna
gek. Ik twyfeldezou ik beken
nen? Wat had het voor zin Pakho
mow nog langer leugens op de mouw
te spelden. Vroeg of laat zouden ze
me toch klein krygen. Waarom zou
ik er langer mee doorgaan? En bo
vendienBarbara. Misschien lie
ten ze Barbara vry. als ik meewerk
te. Ik mocht niet langer zwijgen, als
lk haar met een bekentenis de vrij-
lieid kon teruggeven. Zo dacht ik.
want ik raakte er steeds meer van
overtuigd, dat Barbara ook in een
cel zat. Ik probeerde my voor te
stellen hoe ze zich voelde. Zou zy
ook die ellendige uren van onder
vraging moeten doormaken? Ik ging
op de rand van myn bed zitten en
legde myn hoofd op myn knieën.
Toen de bewaker my kwam halen,
was ik vastbesloten te bekennen en
de schuld op my te nemen Het
moest de heren duidelyk worden ge
maakt, dat Barbara hier niets mee
te maken had. En toen Pakhomow
ruimte voor
recreatie
dag en nacht brandde. Er stonden
twee yzeren bedden, twee nachtkas
tjes. twee krukjes en de onvermy-
delyke emmer in de hoek. In de
Wladimir-gevangenis werd niet ge
werkt. dat was een onderdeel van de
straf. Op twee uur lichamelijke oe
feningen en exercitie per dag na.
gebeurde er niets.
En zelfs de aanwezigheid van Wik
tor kon de somberheid van myn le
ven in die cel niet doorbreken. Clau
strofobie en dodeiyke verveling
maakte iedere dag tot een hel. Ik
probeerde wat afleiding te vinden in
het geven van Engelse lessen aan
Wiktor, maar we waren beiden te
afgestompt om er veel plezier aan te
beleven. Een pakje van Barbara was
een grote gebeurtenis. Heel lang
zaam heb ik het opengemaakt, ge
nietend van deze onverwachte door
breking van de dageiykse sleur. Er
zaten wat winterkleren in. verder
etenswaren en sigaretten. Wiktor ge
noot mee en we deelden alles sa
men. We besloten het extra eten te
bewaren voor Kerstmis, een week
later. We zouden zowel het Angli
caanse als het Russisch-orthodoxe
kerstfeest vieren. Als kinderen zo
biy leefden we naar het feest toe.
Onder myn matras bewaarde lk wat
kaas, een paar lepels oploskoffie en
sigaretten.
Op de avond van Eerst* Kerstdag
„versierden" we by een vriendelyke
bewaker een pannetje kokend water
De man vond het wel een waagstuk,
maar zyn goede hart won het van zyn
plichtsbesef. We zetten het pannetje
in een hoek van de cel en bedekten
het met kledingstukken om het warm
te houden tot middernacht. Viktors
maar jy verkeert hier in een para
dys, vergeleken by wat onze mensen
in Engeland moeten doormaken"
Telkens weer bestookten ze me met
dit soort opmerkingen en het werd
my al gauw duidelyk dat ze de
heer en mevrouw Kroger op het oog
hadden, die sinds 1916 door de En
gelsen werden vastgehouden, op be
schuldiging van spionage voor de
Sowjet-Unie.
In februari 1966 kreeg ik plotse
ling het bericht dat ik me moest
prepareren op een ontmoeting met
myn vrouw Een dag na deze mede
deling werd ik vervoerd naar de Le-
fortowo-gevangenis in Moskou Ik
was bly en ik hoopte dat Barbara
myn verwachting van een spoedige
beëindiging van myn gevangenschap
zou kunnen bevestigen. Ik had die
hoop, omdat ik wist dat tezelfdertijd
Harold Wilson een bezoek aan Mos
kou bracht. Maar Barbara wist van
niets. Ze had niet gehoord van nieu
we pogingen om my vry te krygen
en ik kon aan haar gezicht zien, dat
ze een stuk minder optimistisch was
dan ik. Ik deed laconiek tegen haar,
zo van: „Gebeurt het niet deze keer,
dan wel een andere keer"maar
inwendig was ik aan grote wanhoop [J.
ten prooi. Hoe had ik ook kunnen
veronderstellen, dat Wilson voor my
naar Moskou was gekomen. En ik
realiseerde me dat ik voor het eerst
iets van verbittering voelde jegens
myn regering. De KGB haakte on
middellyk in op myn teleurstelling
Ik was nog niet teruggekeerd in de
Wladimir-gevangenis of ik werd naar
de directiekamer gebracht „We heb
ben je het toch verteld? Het zal jouw
regering een zorg zyn of je hier vast
kamp verbleven, mannen die hfa
wachtten op hun dood Hun misi
den waren vele: van anti-stalmise-
sche activiteiten via nazi-collator*
tie tot persoonsverheerlyking. Ii
van de zieken, een Oekraïner, ai
hier al twintig jaar, omdat hy ea
officier van de KGB te lijf was ge
gaan. Een andere had twaalf jaar
gekregen, omdat hy was betrapt b|
hét stelen van een vliegtuig, waar
mee hij het land had willen uitvluch
ten. Maar hoe verschillend hun mis-
dryven ook waren, één ding haddcr
zy allen gemeen: hun haat tegen*
machthebbers in Moskou. En de g*
vangenen zagen er niet tegen op ca
zichzelf te verminken als ze daar
mee uiting konden geven aan hoi
gezindheid. Ik doel hier op het feil
dat één van de gevangenen zijn ge
zicht had laten tatoeëren met anti
communistische slogans. Daar in
dat ziekenhuis werd ik mij bewufl
van de haatgevoelens onder Russi
sche gevangenen, een destructievi
geest, die de juiste mentaliteit zou
kunnen zyn voor sabotage in welke
zin dan ook. Ik besloot my aan
sluiten by deze mannen. Per sint
van rekening was het een anti-com
munistische daad die mij achter de
tralies had gebracht. Ik was mijn
vryheid kwyt, wat kon ik nog mw
verliezen?
Eén van de gevangenen ik kat
zyn naam vanzelfsprekend niet noe
men sprak me op een goede dat
aan met het verzoek een Westerse
relatie van hem op te zoeken, wan
neer ik eenmaal vry zou zijn.
kreeg vertrouwen in de man en wi
discussieerden over de vraag hoe
deze relatie zouden kunnen gebrui
ken voor bepaalde spionage-ac-
tiviteiten. Myn partner „in de mis
daad" had voor zyn veroordeling w:
ambtelijke status gehad van enig»
importantie en hy maakte op mi
een goede indruk vanwege zijn be
zonken oordeel, kennis en hoge in
tellect. Wy voerden onze gesprekk»
in de waszaal of in de gang en hï
gaf my belangryke informatie ever
communicatiemethodes, waarmee li
door de mazen van het IJzeren Oor-
dyn zou kunnen kruipen. Op tW
dag stonden we achter elkaar in een
rij; we moesten wachten op de dok
ter. Plotseling stoof er een bewaker
op my af: „Ik zag je praten en ik
weet waar je het over had", snauw
de hy my toe. Myn hersens begon
nen onmiddellyk koortsachtig W
werken. Had hy ons werkeiyk g*'
hoord? Ik besboot net te doen ak°-
niet wist waar hy het over
had
,,We praatten over de werkett vaa
Tolstoi, kameraad-sergeant". a*l
met een verbaasde trek op i*i)h
Zicht .„Ik begryp niet wat dMr fout
aan is". De bewaker gluurde argwa
nend van my naar myn vriend. „Jul
lie intellectuelen zyn allemaal van
hetzelfde laken een pak", siste hl)
tussen zyn tanden en hy draal®
zich met een ruk om en liep weg.
Copyright LD/GPD wordt vervolgd
