?Sor de Anatomische Les
mbrandt schetste een
Leids misdadigerslijk
IN DE TROPEN Beckett zou prijs
willen weigeren
iÖc
SCHUDEL GCSTOOKTt CITROEN
Pianoconcert met
Marinus Flipse
in OEGSTGEEST
Spanje wil
Picasso's
Guernica'
weer terug
30 oktober wereldspaardag
sparen-
verstandig
en
handig...
Literaire kroniek
door
Clara Eggink
Engeland verbiedt
cyclamat
en
__~K ïyey
N.V. DE CONDOR - DISTILLEERDERIJ - LEIDEN
medische medewerker,
Ir. Kater)
pAM GPDIs er
idere relatie geweest
ibrandt en de genees-
urvoor bestaan geen
tgevens, ook niet voor
dan normale belang-
m Rembrandt voor de
ie haar beoefena-
lad de zieke en lijdende
bijzondere belangstel-
zeker niet op medische
Rembrandt schilderde
in van zijn loopbaan de
:/ie Les van dr. Nicolaas
jroot en zeer belangrijk
1656 nogmaals een
he les, de Anatomie van
waarvan jammer ge-
een fragment be
kleven doordat het
',l door brand werd
tegenstelling met bij-
leonardo da Vinei heelt
|f zo kan men lezen
aay in „Specimina"
bewust bezig gehouden
itbeelden van medische
j pen.
tl voelend man dreef zijn
tnde belangstelling en zijn
irang hem er toe om, vaak
meesterlijke krabbels, de
uit te beelden, naast de
echts op één pentekening
nauwelijks waarneembare
handeling verricht. Dat is
rie" uit het Nationale Mu-
Stockholm. De chirurgijn,
hter de patiënt, houdt een
mes tussen zijn tanden,
vrouw met een doek het
het gezicht van de ge-
i veegt. De handelingen
worden zeer nauwkeurig
t, maar toch treffen de
tterisering en de innige
beid van de omstanders
sronde nog sterker.
Petit Palais in Parijs be-
één van de ontroerendste
van een zieke vrouw in
chijnlijk Saskia. Tussen de
en 1641 tekende Rem-
groot aantal studies van
liggende Saskia tijdens
ten, of in de tijd dat zii
verwachtte. Als voorstudies
leroemde ets „De honderd
ent" vervaardigde Rem-
aantal tekeningen van
gebrekkigen. Juist 1n zijn
komt tot uiting hoe Rem-
1 binnen uit leefde en
minimum aan middelen,
en rood krijt, grijze en
weet hy zijn zieke en
nedemens zelfs in zijn
tekeningen trefzeker en
ikomenheid van zijn mees
te beelden, zoals hij dit
te doen in zijn bijbelse
gen, zijn landschappen, de
de charlatans,
ongeveer zeven jaar na-
als zelfstandig schilder
tigd, kreeg de toen 26-Ja-
brandt de anatomische les
icolaas Tulp te schilderen
in 1628 tot praelector in
aie benoemd. De benoeming
tolp betekende voor het
onderricht in Amster-
belangrijke gebeurtenis. Op
1629 hield hij zijn in de
gestelde inaugurale rede
Wen van het chirurgijns-
ristra ten en doctoren.
monstrerende anatoom, een ander
toont speciale belangstelling voor de
sp'eren van de arm en weer een an
der kijkt met aandacht naar een aan
de voeten van het lijk opengeslagen
boek. Enige andere gildebroeders hou
den de blikken gericht op degenen
die het schilderij bekijken. Dat het
hier inderdaad geen weergave van
ten openbare ontleding, maar meer
van een groepsportret is, blijkt uit
het feit dat Rembrandt, zonder twij
fel op aanwijzing van dr. Tulp, de
sectie laat beginnen met het pre
pareren van een arm, wat in de
praktijk nooit gebeurde. De secties
werden steeds begonnen met het
openen van de buikholte. Men mag
aannemen dat Rembrandt vóór de
j sectie een schets heeft gemaakt naar
I het lijk van de uit Leiden afkom
stige misdadiger Aris Kindt, die na
zijai ophanging, volgens het „anato-
mij-boek" van het Amsterdamse
ehirurgijnsgilde. op 31 januari 1632
en de daarop volgende dagen werd
ontleed. Omdat de eigenlijke sectie
op het schilderij slechts een symbo
lische handeling betekende, kon
Rembrandt volstaan met het inschil-
deren van een ultgeprepareerde arm.
Een bewijs voor het. feit dat de schil
der niet naar de natuur tekende ligt
ook in de onjuiste anatomie en pro
portie van die arm. Waarschijnlijk
maakte Rembrandt gebruik van een
gravure uit een anatomische atlas,
die in die tijd nog lang niet exact
waren.
Dr. Tulp was het type mens dat
Rembrandt sympathiek was. met wie
hij kon spreken, en van wie hij ook
veel leerde. Zijn beslissing om zich
in 1632 blijvend in Amsterdam te
vestigen zou voor een groot deel te
danken zijn aan de vererende op
dracht om de Anatomische Les van
dr. Tulp te schilderen.
In tegenstelling tot deze Anatomi
sche Les maakte Rembrandt voor
de Anatomie van dr. Deymen in 1656
een schets (die bewaard is gebleven)
tijdens de sectie waarop de buik
holte reeds geheel geopend is en dr.
Johann Deyman de hersenen demon
streert. Zijn hoofd is op het schil
derij niet te zien tengevolge van de
brand, maar wel één van de ohirur-
gijns die naast het sterk verkort
weergegeven lijk staat en die het
schedeldak vasthoudt. Voor de be
zoekers van het Rijksmuseum in Am
sterdam is het. altijd een bijzondere
verrassing te ervaren hoe de voeten
van het lijk hen steeds blijven vol
gen wanneer zij voor het doek heen
en weer lopen.
De Anatomische Les van dr.
Tulp.
MADRID (Reuter) De regering
van generaal Franco onderhandelt
met Pablo Picasso over zijn mees
terwerk „Guemica". Dit schilderij
dat de verschrikkingen van ae
Spaanse burgeroorlog voorstelt, is
ontstaan na net bombardement van
het stadje Guernica door Duitse
bommenwerpers
De Spaanse regering wil het schil
derij hebben als het voornaamste
stuk in het nieuwe museum voor mo
derne kunst dat wordt gebouwd bij
de universiteit van Madrid.
Picasso, die een tegenstander is
van het bewind van generaal Franco,
heeft Spanje nooit meer bezocht
sinds de burgeroorlog en ging in
vrijwillige ballingschap in Zuid-
Frankrijk. Professor Florentino Pe
rez Embid, de diretceur-generaal van
de afdeling schone kunsten van het
Spaanse ministerie van Onderwijs,
voert met toestemming van generaal
Franco een actie om het schilderij
terug te krijgen.
In Madrid zijn slechts vijf schil
derijen van Picasso, nmar de auto
riteiten willen hem de mooiste plaats
geven in het nieuwe museum voor
moderne kunst dat 200 miljoen pe
seta's kost. Het schilderij „Guemica"
hangt nu in New York.
Er zit muziek in Tjitte Weber (van K en 0)
OEGSTGEEST/LEIDEN K. en
O. had de jaarlijkse concertavond
in Oegstgeest ditmaal in de aula
van het Rijnlands Lyceum, waar
geen stoel onbezet bleef, belegd.
K. en O. Leiden is de meest pro-
duktieve volksuniversiteit vn Ne
derland. Er zit van alles in, mu-
ziek uiteraard ook. Dat er ook
muziek zit, en niet zo weinig, in
de adjunct-directeur Tjitte We
ber, was toch maar aan weinigen
bekend. Nu niet meer, nu deze
zich presenteerde als pianoduo-
partner van Marinus Flipse.
Voor de pauze niets dan ernst:
Bach en tweemaal Mozart, aange
vuld met Dvorak's kleurig-meesle-
ADVERTENTIE
Artsen
Onder het grote aantal portretten
dat Rembrandt schilderde, etste of
tekende bevinden zich ook die van
enige artsen en apothekers, overi
gens zonder dat hieruit zijn bijzon
dere belangstelling voor medici en
het medisch beroep zou blijken.
Rembrandt's zoon Titus kreeg eens
voor zijn vader van de uitgever Gaes-
beeck de opdracht een portretgravure
tc maken voor Van der Lindens uit
gave van Hippocrates. Professor Van
der Linden was sinds 1651 hoogleraar
In de medicijnen aan de universiteit
van Leiden (na eerst dieze functie
in Franeker te hebben bekleed) en
een vriend va ndr. Tulp). Rembrandt
graveerde het portret van Antonides
van der Linden, en etste het prach
tige portret van Arnold Tholinx. in
Amsterdam een belangrijk man op
medisch gebied. De meester etste
ook het portret van de apotheker
Abraham Francen, de voogd over het
jengste kind van Rembrandt. Cor
nelia. en behalve apotheker ock
kunstverzamelaar, die schilderijen en
etsen taxeerde.
sparen is bouwen aan geluk
Natuurlijk is geluk niet voor géld te koop. Maar het is wel
plezierig en nuttig om wat geld achter de hand te hebben.
Sparen is het hele jaar door belangrijk, maar één dag per
jaar staat sparen in het middelpunt van de belangstelling
op 30 oktober Wereldspaardag.
Vraag eens een brochure. U komt dan tot de ontdekking
dat er heel wat vormen van sparen zijn, waarmee u (als u
aan de voorwaarden voldoet) een forse, belastingvrije
premie kunt verdienen.
Inlichtingen: Wereldspaardag.Postbus 51, fï&P
Den Haag.
z.v
Fublikatie van het Ministerie van Sociale Zaken en Volksgezondheid.
pende Slavische Dans op. 46 no. 22.
Bachs Kantate-aria Schaf e können
sicher weiten" kan het arrangement
<-oor twee vleugels door Mary Howe
zeer wel verdragen en de schapebel
letjes klingelen even lustig. Ja, ook
Sach hield ook wel eens van een
„verluchting" in z(jn werk. Het stuk
had z'n rustige voortgang. Weinig
bekend is Mozart's Larghetto voor
twee piano's, onvoltooid gebleven,
maar door Badura Skoda afgemaakt.
Vaker verschijnt Mozart's Sonate in
D (Köchel 381), vierhandig uit te
voeren op één piano.
Dit alles te overmeesteren leverde
noch de leraar noch de leerling een
hoorbare strijd op, Tjitte Weber
blijkt over een aanmerkelijke tech
niek te beschikken. Alleen, die elek
tronische precisie. toch een eis in
deze materie alsnof niet hoorbaar
zcu zijn geweest, dat niet een, maar
♦wee het klinkende resultaat bewerk
stelligden, werd niet ten volle ver
vuld. Zoiets ontstaat trouwens pas
na jaren van dagelijks samendoen.
Deel twee na de pauze zag er an
ders uit. Eerst de Spaans geritmeer
de Lindaroja van Debussy, een die
ook eens een cake-walk schreef. Ge
zellig. een brok music-hall. Semi-
klassiek. In Poulenc's Valse Mu
sette minder dan dat: een straatlied
(bij ons „was ik maar nooit ge
trouwd") in sa Ion verpakking, een
provocatief grommen in kleinkunst
tegen de eeuwige erediensten voor
Wagner, Beethoven, Chopin, Thomé
vun een eerdere generatie, is in een
Gavotte et Musette netter, echter
zigeunerachtig genoeg om te klin-
ken als strijdmuziek op twee vleu
gels.
Met Brahms verandert het klimaat.
Hij is de grote eerbiedige, ook als
hy zich muzikantesk wil uitleven in
zijn Hongaarse Dansen en zeker heb
ben de twee concertgevers, overigens
toch al op dreef, in diens 5de Dans
het hoogtepunt van hun samendoen
gevonden. Nog voerden zij Rachma-
uinof ten tonele (Alla Marcia, op.
17), die weer niet zwaar tilde, al
ben zwaar was van inzet. De toegift
wegens de bijval vaagde echter alle
gedachte aan tearoom en balzaal
weg: het. gefigureerde koraal uit
Bach's Kantate 147, waarvan velen
alleeen afweten als „Jesu, joy of
man's desiring", vanwege de bewer
king door Myra Hess.
KEES VERHOEF.
Bca Vianen: Sarnami, hai, Querido
(Amsterdam).
Luchtje
■519 was boven de St. An-
een ontleed- en snyka-
icht, waar ook dr. Tulp zijn
anatomische demonstraties
Wen van het chtrurgijnsgil-
verplicht deze anatomische
demonstraties bij te wo
keer per jaar werden hier
mische demonstraties gege-
ioor iedereen tegen betaling
«geld (zes tot zeven „stuy-
nden worden bijgewoond
in het koude jaargetijde
«geen begrijpelijk is omdat
hare lessen meestal vijf tot
duurden en daarbij ge-
gemaakt van het lijk van
iood gebrachte misdadiger
was men kennelijk niet
kleintje (en een luchtje)
Een deel van de entreegel-
besteed voor het houden
feestmaaltijd door de leden
rilde om zo het succesvol
van deze demonstratie te
"te openbare les van da
temde „praelector anato-
per traditie het motief
anatomische les te laten
3. die vóór alles een groeps
lest vormen. Iedere gepor-
moest persoonlijk zijn af
betalen. want het hoofdac-
op het individuele portret,
abrandts fameuze Anatomi
sm di-. Tulp zien we een
®rbij de praelector een ge-
de linkerarm, die is uit-
prd, demonstreert,
mbrandt was dit een prach-
roheid om op geniale wijze
Pretgroep te componeren,
'bij de verschillende gerichte
b en belangstelling van de
Hers in verband bracht met
®lke opdracht. Dr. Tulp do-
K het voor hem zo karakte-
bandgebaar. Slechts één chi-
hJkt luisterend naar de de-
Het gebeurt werkelijk niet elke
dag dat men een boek in handen
krijgt geschreven door een vrouw
uit het Hindoestaanse volksdeel van
Suriname. De jonge vrouw Bea Via
nen. die in „Sarnami, hai" (Surina
me, ik ben) haar jeugd vertelt, is
onderwijzeres in Amsterdam en het
is logisch dat zij behoefte heeft ge
voeld haar jeugd in Paramaribo „van
zich af te schrijven". Dat zy haar
tropisch vaderland heeft verruild
voor het koele Nederland is niet voor
niets geweest, dat maakt dit interes
sante geschrift wel duidelyk Op
j de stille manier de Hindoestaanse
i vrouw eigen, begint zij haar geschie-
denis met het bezoek van de hoofd
figuur, het meisje Sita (zyzelf), aan
een oude drankzuchtige vrouw die
j haar vroeg gestorven moeder blijk
baar als pleegkind heeft opgevoed
i en vooral mishandeld. Sita wil meer
I te weten zien te komen over haar
I familie die, althans voor de immigra-
j tiekantoren uit niet anders dan
I nummers bestond. Deze dramatische
j ontmoeting tussen de oude vrouw
Ajodiadei en het meisje, waarin
woede en haat branden onder de
paar bitse zinnen die zij wisselen,
geeft onmiddellijk de situatie en de
sfeer aan waarin het geheel zal blij
ven: diepe misère en oppervlakkige
woorden.
Het is haar verjaardag. Sita gaat|
na haar bezoek aan de oude vrouw
naar een andere, jonge vrouw, bij
wie haar broert ie Ata in huis is en
waar zij haar vader hoopt te vinden.
I Niet dat deze vader zich veel aan I
zijn kinderen gelegen laat liggen.
Zijn dochter is voor hem haar
schoolrapport en gehoorzaamheid, j
Korte barse opmerkingen, ogen
schijnlijke onverschilligheid, een en-
1 kele maal uitbarstend in fysieke hef
tigheid. Sita weet het instinctief en
omdat het ook haar eigen aard is.
Maar zij weet meer. In haar is de
kritiek ontwaakt. Zij ziet hoe haar
strenge vader zich door anderen
laat bedotten. Zij ziet hoe haar
broertje door de vrouw die hem ver
zorgt, gebruikt wordt voor werk dat
hij niet behoort te doen. Zij ziet het
gezin van haar vriendin Selinda die
met een Mohammedaanse Jongen
scharrelt, daarvoor door haar vader
ontzettend geslagen wordt, maar tot
slot toch met die jongen trouwt om
dat ze zwanger is. Zelf strijd zy de
harde strijd. Ondanks haar verzet,
ondanks haar vaste wil Suriname te
verlaten en in Nederland verder te
gaan studeren, overkomt haar het
zelfde als haar vriendin als zij in
haar uitterste eenzaamheid zich toch
laat verleiden door de jongen Islam.
Ook z(j trouwt, ook zij baart een
kind. maar het huwelijk loopt op
niets uit. Zij houdt vast aan haar
plan het land te verlaten, zij krijgt
haar man zover dat hij haar volgens
de zeden van zijn geloof „verstoot",
maar zij moet haar kind afstaan.
Naar de handeling is dit een een
voudig verhaal van een door primi
tiviteit en conventie verdrukt vrou
wenleven. Het belangrijke van dit
boek is dat het zo zuiver en onbe
smet is door de Europese denkme
thode. Daardoor zal het de Europese
lezer soms vreemd en wellicht niet
aanvaardbaar voorkomen: maar de
zuiverheid garandeert de echtheid en
waarheid.
F. Springer: De gladde paal van
macht, Querido (Amsterdam).
Dit tweede tropische verhaal, ge
schreven door F. Springer, is van ge
heel ander kaliber. Het is een paro
die, een parodie op de geboorte van
een nieuwe staat, De auteur zelf
spreekt van een legende, een politie
ke legende en hy zegt verder dat alle
personen en eebeurtenissen .jut de
fantasie van vele vertellers zyn
voortgekomen". Dat moge dan waar
zyn, „De gladde paal van macht"
bezit toch wel zoveel verwantschap
met de realiteit dat men die tussen
de regels door ontdekken kan, zoals
dat by een goede parodie ook be
hoort. De tragi-komedie speelt zich
af in een gefingeerde staat die
d'Unia heet en die bevolkt is door de
afstammelingen van muiters van de
vloten van Vasco de Gama of van
Abel Tasman. De bewoners zyn dus
blank, maar bepaald geen christenen.
In de republiek d'Unia. bestaande
uit acht eilanden, keert een jeugdige
landsman terug die Wister Hazeltor
heet. Deze Hazeltor heeft zyn oplei
ding genoten in de VS met „een
beurs van internationale organisa
ties" en verder aan een instituut in
de beschrijving waarvan we zonder
mankeren Nijenrode kunnen herken
nen. Gewapend met de opgedane
kennis en een Amerikaanse vrouw
komt hjj in Kaaianamsihol. de hoofd
stad, aan. Met een paar slinkse ge
baren en een moord weet hy een
omwenteling te bewerken en vestigt
zich ogenschynlyk stevig op de pre
sidentszetel. Hij doet wat men ver
wachten kan. Hy maakt wetten, be
gint met landbouwprojecten, richt
scholen op, slacht ceremoniële var
kens en gaat zelfs persoonlyk op de
vuist met een weerbarstig opper
hoofd in het Kabragebergte. Hy re
geert op een wyze die zyn intelli
gente vrouw doet verzuchten: „Ik
ken je zo slecht Wister, getrouwd
met je, maar ik zou niet kunnen
zeggen wat je bent, fascist, commu
nist. How silly". Handig is Wister,
dat moet gezegd. Hij weet het inter
nationale geld wel los te krygen
maar zich eventuele pottekykers van
het lyf te houden. Dat zyn regering
desondanks op een wankele basis
staat, blykt als hy op een dwaze ma
nier ervan beschuldigd wordt, de
.vrouw van zijn tegenspeler, het hoofd
van de politie Ohme, verleid te heb
ben. Het kost hem in letterlyke zin
zyn kop. Een amusant geheel en een
goede parodie.
LONDEN GPD» De Britse re
gering heeft het gebruik van cycla-
maten in voedingsmiddelen en
dranken verboden met ingang van 1
januari a.s. Voorraden zullen tot die
datum mogen worden verkocht. Britse
deskundigen zyn van oordeel dat de
gevaren weliswaar minimaal schy-
nen te zyn, maar dat voorzichtig
heid aan te bevelen is tot de re
sultaten van een nader onderzoek
bekend zijn.
Op luchtbed naar vryheid Een
18-jarige Oostduitse jongen is gis
teren op een luchtbed via de bocht
van Lübeck naar West-Duitsland
gevlucht. Hy deed er 16 uur over.
Er stond een zware mist. Tenslotte
werd hy door een Westduits schip
ontdekt en aan boord genomen.
(Dooi- Frank Onnen)
PARIJS (GPD) De directeur
van de voormalige ondergrondse uit
geverij Des du Min uit Jerome Lin-
don, die byna het volledige oeuvre
van do Ierse schryver-dramaturg
Samuel Beckett in het Frans uitgaf,
heeft gisteren in Parys verklaard
dat hy het niet onwaarschynlyk
achtte dat de auteur de Nobelprijs
voor literatuur zou weigeren. Beckett
zelf was gisteren voor iedereen on
bereikbaar en zelfs zijn uitgever wist
niet of hij in Frankrijk of elders en
mogelijk in Tunesië vertoefde. (Vol
gens de laatste berichten is Beckett
inderdaad met vakantie in Tunesië -
red.)
Zoals men weet is Samuel Beckett
in 1906 in Dublin uit welgestelde
I ouders geboren en vestigde hy zich
j 31 jaar latei- in Parys, waar zyn li-
teraire carrière zich verder voltrok.
I In 1945 publiceerde hy zyn eerste
I roman .Murphy' geheten, direct in
het Frans, dat nadien zyn voor-
j naamste voertaal is gebleven. In 1952
I drong zijn naam pas door tot een
breder publiek, toen in een Parys
j avant-gardetheater. „En attendant
I Godot' werd opgevoerd, dat nu wel
j algemeen als een soort standaard-
werk van het moderne toneel wordt
I beschouwd.
Verwant met zijn landgenoot Joyce.
I wiens vriend en secretaris hy is gc-
weest en met Proust. Jarry en zelfs
Kafka. heeft Beckett de absurditeit
van het leven tot uitdrukking willen
i brengen in stukken waar clochards,
alcoholisten of imbecielen zyn ge
liefkoosde personages zyn. Persona
ges die een taal spraken die zich
allengs, zoals in .Fin de partie' of in
„Acte sans paroles" tot een gestamel
van monosyllabes ineen sohrompelde.
Op die weg heeft Beckett de laatste
i tien jaar nog enkele stappen verder
gezet door zich nu praktisch en hc-
I laas in een voiledig zwijgen te hullen.
Jerome Lindon heeft in Parys gis
teren ook nog gezegd dat Beckett
i deze hoge onderscheiding die de ver-
I breiding van zyn oeuvre natuurUjk
wel ten goede zou kunnen komen,
nooit heeft begeerd. Het leek hem
in strijd met zijn aangeboren gevoel
van bescheidenheid dat Beckett de
prijs zou aanvaarden. Ik kan me
niet voorstellen, aldus de uitgever,
dat Beckett zich naar Stockholm
zou begeven om by een officiële ce
remonie redevoeringen aan te hoi en
of zelfs te houden, want tot dusver
heeft hy nog nooit een interview
toegestaan of in het openbaar het
woord gevoerd.
Zoals men zich herinnert werd
enkele jaren geleden door de Franse
filosoof-dramaturg Jean-Paul Sartre
de Nobelprijs voor literatuur al eens
eerder van de hand gewezen.
ADVERTENTIE
iNswasmippei
SAMUEL BECKETT
