Kermisvermaak sinds 1887 op het Schuttersveld Wie zei er ook weer dat alle verpakte brood hetzelfde was? Ned. Roode Kruis reikt onderscheidingen uit De Leidse kermis in de loop der eeuwen NU NAAR TERREIN VAN GROENOORDHAL 3 October Emmers Leidse Spaarbank Naar nieuwe classificatie mononucleaire 'fagocyten V.E.B.O. in Groenoordhal Groenoordhal King Corn ...'t enige dat u weggooit, is de verpakking WOENSDAG 10 SEPTEMBER 1989 LEIDSCH DAGBLAD PAGINA 3 LEIDEN De Leidenaar en met hem vele anderen Jieeft in de 83 jaren dat de 3 October-Vereeniging bestaat, 72 maal kermis-vermaak ge- bil tocht en gevonden op het Schuttersveld. Het verplaat sen van het feestterrein van Schuttersveld naar het terrein bij de Groenoordhal is een goede gelegenheid eens te bla deren in de geschiedenis van de Leidse kermis in de loop der eeuwen. Voor de eerste vorm van de ker- lissen of jaarmarkten in Leiden moeten wij teruggaan tot het jaar 1121. In dat jaar wordt aan Leiden het recht verleend een „jaarmarkt" te houden. Wie Leiden dit recht ver- leende is onbekend, waarom Leiden <ht recht verkreeg, wel namelijk ter gelegenheid van de wijding van de Bint Pieterskerk op 11 september 1121 hridoor bisschop Godebald. Het was in die jaren gebruikelijk en niet alleen in Leiden bij het "jaarlijkse gedenkfeest van de kerk wijding een „kerkmis" te houden. Na deze kerkmis begon dan de Jaar- narkt. Een andere lezing is dat vele middeleeuwse jaarmarkten of ker missen in de plaats zijn ge komen van de veel oudere Germaan- |J'f se oogstfeesten. Waarschijnlijk is het 'tr woord „kerkmis" in de loop der ja ren door de „goegemeente" verbas- 8' terd tot „kermis", omdat op vroegere Jaarmarkten ook speel lieden. kunstenmakers en potsenma- kwamen. die aan het geheel de nodige kleur en fleur gaven. Een feit is en vooral in het luiden van ons land dat daar 2 nog vele kermissen beginnen op zon dagmiddag 12 uur. dus na de kerk- '1 Jiensten. Leiden maakte in 1125 voor het eerst gebruik van het recht een Da aarmarkt te houden. Deze begon op lemelvaartsdag 12 uur en eindigde op donderdag voor pinksteren te 12 juur Begin en einde werden aange geven met klokgelui van de St. Pan- 'fcras- of Hooglandse kerk re'i Volgens anderen werd bij de- re jaarmarkt ook wel gesproken van ir,|crucemarct". De naam „Kruis- markt" is enerzijds ontleend aan het £5|eit, dat de jaarmarkt werd gehou- itiden na de kruisdagen, anderzijds het gebruik een kruis op te ichten voor de tijden dat deze „Vrije iarkt" duurde. De eerste Jaarmarkt had drie ioogty dagen, de Lijnwaadmarkt op Hemel vaartsdag. 5 De plechtige ommegang van de Igeestelijken op zaterdag, o# wapenschouw der Schutters op maandag. In 1303 de 4e juli verkreeg [de stad Leiden het recht om een (tweede jaarmarkt te houden. Ko ning Philips II verleende Leiden in mei 1565 het recht twee maal per ar een jaarmarkt te houden voor ierwaren, onder toekenning van de- lelfde plaatsen, waar ook de linds 1360 ingestelde weekmarkten werden gehouden. Door de eeu wen heen is dat geweest op de ka- 'den langs de Rijn, en wel het ge deelte tussen Gangetje en Waag. LEIDEN Aan een groot aantal donors van de Bloedtrans fusiedienst van de afdeling Leiden en omstreken van het Ned. Roode Kruis is de Landsteinerplaquette (20 maal bloed geven) dan wel de Landsteinerpenning (5 maal) toegekend. De plaquette ontvingen: Ter Aar: C M P. Zevenhoven. Abbenes: A. Snaterse. Alkmaar: W. de Feij Jr. Alphen aan den Rijn: mevr. A. de Lange- v. Leeuwen. Boskoop: Chr. P. Vrolijk. Hazerswoude: L. Dorst. Hendrik Ido Ambacht: J Flolul Hillegom: A. M de Groot. J. L. de Groot. A. H P. Otte. Hoogmade: W. P. v. d. Geest. Leiden: D. Bontje. W. G Bousie. N v. d Burg ,1. Heijmans. G. A. v. d. Hout. H Kasteelen Jr., A. v Loene, J Offereins. J. W Th. Rost, H Schoenmaker, C Slijkhuis, J. M. Smit, C. Swanenburg, mej. J. M van Valderen, mevr. E. G P. M. Weijer- mans-Mostertman C. J. van Win gerden. Lisse: W. L. Onderwater Noordwijk: mevr. H Kleiwag, mevr. Van Rijn-Heems kerk, mevr A. J. Siemerink-Kapel. Noordwljkerhout: P. A. Brama Oegstgeest: B Th. v. Abswoude, G J. Markus. Q L. Th. M. Doeswijk. M. A. Heems kerk. H. C. v. d Lans. mevr. J. M. Steekers-Mooijekind Oegstgeest: A F. Noordhuis. mej. E. F. S. Pulle, W. J. G. M. v. Woer den Oudewetering: C. E. Schoo. Roelofarendsveen: mej. M. J. Hoo- genboom. Rijnsburg: A. H. v. d. Haak. C. Monster. Sassenheim: A. Brussee. A Goed- bloed. L. H. v. d Holst, mevr. J. Rys- dam-Knol, Th. M. Slingerland. Valkenburg (Z.-H.)mej. L. Zwaan Voorschoten: G. Adema, C. J, j Geerts, E. van Hage. J. D. Kruljff, I L. Riksman, J. P. Smits, M. J. G. Vroemen. Voorhout: mej. M. A. E. v ti, Lans, Th. J. v. Leeuwen, J. A. A. M. Hordijk- j Schlatmann Warmond: U A. Spadon. mevr. i, A. Zekveld-Konijn Wassenaar: mevr. L J. A. Borger- hof-Mulder, mevr M. E. P. de Man- Kap pet ein, H. G v. d. Ploeg, O. Rijnsaterwoude: W. F. Neuteboom. Scheepsbouwer, W. J. Slats, A. J. Th. v. Steen. Woubrugge: L. Bregman. Zoetermeer: H A M. Adam, «L Jongkind. Zoeterwoude: mevr. L Boers-De RÜpwetering: L. W. Straathof. Sassenheim: A. Duljn, F. Filippo, mej. M v Nieuwkoop, i Valkenburg (Z.-H.j: C. J. Brou wer. Op 14 januari 1577 wordt aan .eiden het recht verleend een 5e larmarkt te houden, dit „ter eeu- ige gedachtenisse" van Lei- dens ontzet in 1574.. Van Mieris ichrijft in zijn „beschrijving der ■tad Leyden": „De jaarmarct van den derden October wierdt, op ver- ;sl toek der regeerders, door koning ulips, of op zijnen naam, ingesteld eeuwige gedachtenisse van het wonder baarlijk Ontzet van de lleitwaare belegering diezer stadt, op den derden October des jaars 1574 op gebroken door hulp van de leeren Staaten van Holland en Zee- ind onder het beleid van den Heere Willem Prins van Oranje". In 1578 lakte de stadssecretaris Jan van (Houl een uitnodiging op rijm aan alle kooplieden, kramers en andere """[personen, om vooral déze jaarmarkt te bezoeken. 'E In 1854 wordt bij besluit van de lemeenteraad de Jaarmarkt afge schaft. Daarvoor in de plaats komt lie Leidsche kermis, te houden in de Een bladzijde uit de „Feest wijzer" van de 3 oktober-viering ui 1889. De prijzen spreken voor zich. laatste volle week van Juli. sinds die tijd de kermisweek genoemd. Op deze eerste kermis in 1854 stonden 116 kramen en tenten, van zuurstalletje tot poffertjeskraam en van Kop van Jut tot schouwburg tent. De gehele kermis werd opgevro lijkt met vele draaiorgels en nog meerdere Hollandse en Duitse muzi kanten in kleurige klederdrachten. In de jaren tussen 1870 en 1900 was het gebruikelijk, dat voor de aanvang van de kermis de vuil- nishaalders" en de „aschhaal- deirs" een kermiswenschaan hun stadgenoten aanboden. Het doel was gelijk aan de „nieuw- jaarswenschen" uit die dagen, namelijk een extraatje op te ha len. Ook de kinderen schreven van de Schutterij. ZU verzorgde dus hoogte gesteld, nam terstond maat- de hosmuziek. Na 1919 werd de regelen en bestelde extra trams. Schutterij-kapel opgeheven en hier voor in de plaats kwam het Stede lijk Muziekkorps, onder leiding van weer feestgevierd. Het weer was goed Joh. C. Geyp (voor 1919 du-igent het Schuttersveld was droog maar De Leidse 3 oktober-kermis is altijd groots opgezet geweest. Na een onderbreking tijdens We- j getuige deze foto uit 1934. toen. i voor in de plaats kwam het Stede- reldoorlog II wordt op 3 oktober 1945 evenals elk jaarvelen het Schut- tersveld bevolkten tussen de ker- I mis-attracties. waar moest de „kermiscent" van- verzorgde i daan komen? Immers, eind septem- sfeer van de Schutterij-kapel Het Sted Muziekkorps de hosmuziek tot 1932. daarna speel brengen van kleurige ten- ber werd het geld gesaneerd en le- ten met lichtjes, de geuren van olie de er praktisch elk Jaar een ander j dere Nederlander werd geacht niet bollen, poffertjes en wafelen en bo- meer dan f 10. te bezitten en wat i venal de schetterende muziek van gehele geschiedenis van „feest- ^nkgeld. Het bestuur, dat meende. hun etablissementen. dat deze overheidsmaatregel het feest zou doen mislukken, had bui ten de spaarzame Leidenaar gere kend. Het lunapark werd bezocht door 72.000 betalende bezoekers k i 0.25. korps. De terrein 1886 tot lunapark 1969" te be schrijven wordt hoe aardig deze ook is te lang. Volstaan moet worden met een aantal punten uit de verschillende Jaren. De eerste draaimolen en poffer tjeskramen, verschijnen in 1887 op het terrein. Het jaar daarop wordt ln Vanzelfsprekend wordt op dit nieuwe terrein ook de muziektent Voorhout: mevr J. I Laue. J. R Bierman. I Warmond: Th. Los, J. J. van Seg- 1 gelen, M. A. de Vroomen. O. Wetering: mevr. N. Jansen-Dol, H. L. W. v. Velzen. Woubrugge: H. van Luiing. Zoeterwoude: mevr C. A. v. Nie- rop-Helleman, H. Schraa. De Landsteiner-penning werd toe gekend aan: TER AAR: mej P A. van Harten. I Alphen aan den Rijn: G. H. Zwa- kenberg. Hazerswoude: J J den Dopper, J v. Gorkum. Hoogmade: MEJ P M. r. d- Salm, mej. G C. v. d. Salm. Katwijk: mej. G. v Duljn, mevr. A N. Kompier-De J ong. mej. C. v. d. Plas, D. F v. d Niet, mevr C. W Burggraaf - Boer Leiden: F. J P. Baars, mevr. A A. v. d. Berg-Bru6see, mevr. C. J Beugelsdijk-Leget, P de Bruin, R C M. Carpentier, J W v. d Ende. me vrouw M. M J. de Goeij-Schaap, J R. Gorlee. G P J v. Graas, P G W v. Gras. F A. J J. Groot, W A v Helden, D P Hertzberger, H. de Jong. mevr. A A. v. d. Kooij-v Leeu wen. J P G Kenls, S v d Klaauw, W F v. Klaveren, mej. J. C Koning, Gent- Wolf. R. Schmidt. G. A Rietveld. Reünie oud-leerling onderofficieren der Kon. Marine LEIDEN Het ligt in het voorne men om in de loop van 1970 een reünie te organiseren van het Korps leerling onderofficieren van de Leid se opleiding der Koninklijke Marine, Deze opleiding werd indertijd gege ven in het gebouw van de voormali ge Kweekschool voor Zeevaart aan het Noordeinde. De reünie zal worden gehouden in verband met het feit, dat dit korps 55 jaar geleden werd opgericht. L-O'ers, die met dit plan instemmen en nog weer eens een dagje bij el kaar wensen te zijn om oude herin neringen op te halen, kunnen dit kenbaar maken bij de heer K. Mol, Gijsbrecht van Amstelslraat 281, in Hilversum. met hosvlonder opgezet voor het hos- - Lagendijk, A A. G. Lamb. J P Het gereserveerde terrein verviel in 1945. De afscheiding die vóór 1940 werd gebruikt, was in de oorlogswin ters opgestookt. Hoe gezellig dit ter rein in de dertiger jaren ook was geweest, in de na-oorlogse tijd pas te het niet meer. „kermiswenschen" aan familie en bekenden, eveneens voor een ex tra kermiscentje. Meisjes en jongens vierden ook toen samen kermis. Dit blijkt wel uit een advertentie uit de Ker- misbode van dinsdag 23 juli 1889. „Drie Burgermeisjes vragen te gen zaterdag-avond drie flinke gezellige Burgerjongens voor den Zaterdag-avond van kermis, ge zellig door te brengen". Stipte geheimhoudingBrieven enz. Evenals de jaarmarkten was ook deze kermis gedoemd te verdwijnen. Na 1900 waren er zoveel tegenstan ders van de kermis gekomen, dat de gemeenteraad op voorstel van de he ren Briëet e.a. op 20 oktober 1910 be sloot de kermis af te schaffen. Maar Leiden kende toen reeds het sinds 1886 door de 3 October-Ver- eeniging georganiseerde feestterrein op het Schuttersveld. In de eerste feestwijzer van de 3 October-Vereeniging (1886' lezen wij, dat er „Des avonds te half acht een Con cert gegeven zal warden op het Schuttersveld door het Muziekkorps der d.d. Schutterij, directeur C. G Locher." Op het feestterrein speelde van 1886 tot en met 1919 de muziekkapel de feestwijzer aangekondigd. dat rond de muziektent „gelegenheid is tot dansen." Later zou dit worden gelegenheid tot het „vermaarde hos sen en deinen" en in 1945 wei'd dit „hosconcert." In 1888 wordt het Schuttersveld in twee delen gesplitst. Ter hoogte van de Aloelaan stond dwars over het terrein een houten afscheiding. Het voorste gedeelte, met toegang vanaf de Rijnsburgersingel. noemde men „het voor het publiek opengestelde terrein" en het tweede gedeelte, met toegang vanaf Zomerzorg, werd het „gereserveerde gedeelte" en was bestemd voor leden van de 3 October-Vereeniging. Wat stond er nu in die jaren aan kramen en spelen op het Feestter- Het feest was uitbundiger dan ooit het was een g-eslaagde 3-oktobervie- ring. ook financieel. Kermisexploi tanten, caféhouders en andere mid denstanders hadden emmers en tei len nodig om het zinken geld te hei - I bergen. Leiden had feestgevierd, geld- j sanering of niet. Weinig Leidenaren zullen op 3 ok tober 1968 hebben geweten, toen zy na het vuurwerk „het veld" verlie ten, dat dit het laatste lunapark op het Schuttersveld was geweest. Van 1886 af was er op dit Schut tersveld de aloude kermis gevierd, of, I zoals een krant in 1949 schreef, i het „Oud-Hollands volksvermaak" De traditie wil dat men op 3 okto ber naar het lunapark gaat. om te kijken, en 's avonds om het geld uit te geven Het is algemeen bekend dat men spaart voor 3 okto- j bei- Natuurlijk benadert de Jeugd van nu, de kermis anders dan 50 jaar ge- concert. Eveneens vanzelfsprekend concert. Eveneens vanzelfsprekend wordt om precies 11 uur het grootse vuurwerk afgestoken. Toegangswe gen tot het Lunapark zijn de Wil lem de Zwijgerlaan. de Oegstgeester- weg (weg over het Schuttersveld) en de Haarlemmerweg, de laatste wordt omgetoverd in de „Feestmarkt". De u alle welbekende kramen, met fruit, noga. speelgoed enz. zullen de Haar lemmerweg bekorten. Uiteraard zul len de draai-orgels, ijscowagens en haringtentjes niet ontbreken, terwijl na afloop zeer zeker ook de paling- handelaren weer aanwezig zul len zijn. Geraadpleegde literatuur „Mark ten en de Waag. van wateren an bruggen te Leiden, in heden en ver leden", van D.R. Kooiman, „Beschr.v- ving der stad Leyden". door Frans van Mieris. „Het Leidse Jaarboekje 1955". mej. C. Korsse over de Leidse kermis, t LEIDEN In de maand augustus eerst j werd er bij de Leidse Spaarbank in gelegd f 6.419.210.60 en terugbetaald 6 175.971.58 C. Meyer, R de Meyere, T B Mid delkoop. R W Ruijgrok, Tj. van Rij, C. Schakel. Q F Tetteroo. mevr G. de Tombe-v. d Lucht, mej. J. v d Velde. mevr. C H. Veltman-v d Wa ter. W P v Velzen. Sj G P de Vries. W I Wassink, mej. A. ter Wee, J. A v. d. Zeeuw Leiderdorp: mevr. M. J. Bl^jleven- Spek. Lisse: J G v d Werf. J. Boontjes, G P Geer lings Noordwijk: J. D. Bal. C. J L. M v. d. Meer, mej C Peen, mevr B M. Lispet-van Tol, H J L. Salman, P. A Vink, R F. M Hagendoorn 'Noordwljkerhout: M. P. J. Cozfjn, In Leiden en INew York j LEIDEN De conferentie over mononucleaire fagocyten. die in Leiden is gehouden, is een succes ge worden. In het bijzonder is dit te danken aan het feit. dat aan de bijeenkomst, die de eerste in haar soort was. werd deelgenomen door vooraanstaande deskundigen uit ver schillende disciplines, zoals de elek- Monenmicroscopie, de biochemie, de celkynetica. de patrologie en de im- munologie. Mede hierdoor hebben de uit tien landen afkomstige deelne mers zich ter conferentie een beter LEIDEN De veefokkers, die met inzicht kunnen verwerven in de wyze het bestuur van de VEBO lang heb- waarop de mononucleaire fagocyten rein? Volgens een oude tekening uit ]eden. Dit is ook te begrüpen. De t(J- Spellen on Kramen op het gereserveerde Terrein. Draaimolensf 0.O5 per persoon. Schiettent- De kleine Automaat Slagmachine. Somnarntjole. Schornrnelfsf-hmtje Acrobaten. Miner Mtotogmpliie. 'Poffertjeskramen Wafetenkramen 0.25 010 005 0.25 0.05 0.15 0.25 0.15 6 schoten. brief. persoon. n P>-reseiv<*«*rde plaats persoon. 0.20 por bord]':. .,,0.10 per stuk. Voorts Suikcrkraarn, Witte-rftuiwstitent, Bazar, Zang err/, terwijl d<- bolW-obanious BAMBERG van 7f-R uur een voorstelling van gooehelkunet. zal geven. 1890 blijkt het volgende: Op het ter rein aan de Rijnsburgersingel ston den 2 draaimolens. 4 poffertjeskra men. Vierbak, 5 oliebollenkramen. 3 koekkramen, wafelenkraam. slag machine. eiffeltoren en een „Japie I heid voor nodig is. Rikketik" (rad van avontruur). Op het gereserveerde terrein stond allereerst de muziektent met hosvlon der en het vuurwerk opgesteld; ver- der 2 draaimolens, 3 poffertjeskra men, ballongooitent. 2 siagmachincs, somnambule. Tir de Salon, noga- kraam, Panorama en Minerva, eif feltoren, acrobaten, tent van Van Houtens Cacao (een zeer aantrekke lijke tent vanwege de aardige dien stertjes in nationaal kostuum). By een vergelyking met het hui dige lunapark zult u een aantal at tracties missen. De poffertjeskraam, de nogakraam en de draaimolen hebben zich ondanks alles gehand haafd. terwijl er vele nieuwe attrac ties zijn bijgekomen In 1892 was het Schuttersveld in dezelfde toestand als in 1889. Men durfde echter niet weer de kramen te verplaatsen, maar was wel som ber gestemd over de toeloop van het publiek. Uit voorzorg was wel het concert verplaatst naar de Gehoor zaal. maar evenals ln latere jaren vergiste het' bestuur zich in de op het 3 oktober feest ingestelde Leide naren. Ondanks de plensbuien, die op 3 oktober rijkelijk vielen, kwa men de Leidenaren in groten getale (naar het feestterrein. Het be stuur, van deze opkomst op de ZJJ zullen weer de echte kermis- den zijn veranderd, maar de exploi tanten van kermis-attracties zyn met hun tijd meegegaan en er zyn attracties gekomen met meer snel heid en waar meer behendig- Er is veel op het Schuttersveld ge beurd. Er is gefeest van vroeg tot laat. er is echter zelden gevochten en dronkenschap kwam sporadisch voor. Hoeveel echtparen van nu heb ben elkaar op het 3 oktober-feest le ren kennen, hoeveel Leidenaars heb ben in de drassige bodem van het terrein schoenen verloren? Voor de eerste en voor de laatste vraag is maar één antwoord: „heel velen". In een radio-uitzending van enkele maanden geleden gewyd aan de kermis kon u beluisteren, dat één der dames vertelde op de 3 okto- ber-kermis te Leiden te zyn gebo ren. Het Schuttersveld heeft voortaan afgedaan. Het nieuwe terrein rond de „Groenoordhal" 26.000 m2 ge- heel bestraat terrein ligt klaar om j exploitanten en bezoekers te ontvan gen. De vele exploitanten, die jaren lang het Schuttersveld bevolkten, ko- I men ook in 1969 naar Leiden om met 125 attracties meer dan ooit te- voren het nieuwe terrein rond de „Groenoordhal" om te toveren in de grootste kermis van Nederland. Het aantal nieuwe boekjes bedroeg 501 en het aantal afbetaalde boekjes 393 Op 1058 rekeningen van deelne mers aan de afhaaldienst werd f 35.427 bijgeschreven. Er werden 1088 spaarbusjes ter le diging aangeboden met een geza menlijke inhoud van f 52 250.87 Het tegoed der 66485 Inleggers be droeg aan het einde van de maand f 97.616 888.64. ben uitgezien naar een overdekte hal. hebben zeer positief gereageerd van op de opening van de Groenoordhal Een record aantal dieren komt za terdag naar Leiden. In totaal 445 runderen, waaronder 24 3x8> top- I dieren van de drie Nederlandse ras- I j sen, t w. blaarkoppen, zwartbont en i roodbont Ook het kleinvee komt dit i jaar uitstekend naar voren. Aan wol jaar uitstekend naar voren. Aan wol- vee zyn in totaal 187 dieren inge schreven en verder 130 varkens en 88 geiten. Aan deze jaarlykse Vebo- manifestatie zal ook de agrarische jeugd een belangryk aandeel heb ben. De jongeren zullen zich o.a. presenteren in tal van wedstrijden. I demonstraties en volksdansen. worden aangetroken naar de plaats een ontsteking en daar de vreemde microorganismen herken nen. opnemen en verwerken. Een direct resultaat van de conferentie is afgezien van hetfeit, dat de besprekingen, naai- verscheidene deelnemers opmerkten, stimulerend waren voor verder onderzoek dat werd besloten tot een nieuwe classi ficatie. het zogenaamde systeem der mononucleaire fagocyten Dr. R van Furth van de afdeling microbiële ziekten van het Acade misch Ziekenhuis in Leiden en prof dr. A. Cohn en prof dr. J. G. Hirsch van de Rockefeller University in New York hebben in onderlinge samen werking onderzoekingen gedaan, die hebben geleid tot deze classificatie. ADVERTENTIE) Waarschijnlijk niet die meneer die laatst z*n lunchpakketje aan de eendjes voerde, omdat z'n vrouw hem voor de verandering eens géén King Corn had meegegeven. King Corn wordt overal in Nederland elke nacht vers gebakken. Komt dus dagelijks vers op tafel en blijft dagenlanger vers. ialketi Luig Com ion dat

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1969 | | pagina 3