^Nederland raakt steeds meer
achterop bij kankeronderzoek
lerkcliensten Leiden en omgeving
Dr. A. H. Bruinsma maakt zich zorgen
iSclioling
►keukens
Arnoldus
Wie was Jezus van Nazareth
Woord van
bezinning
TERDAG 0 SEPTEMBER 1969
LEIDSCD DAGBLAD
PAOÏNA 11
iét even anders
Internationale topontwerpers hebben efficiency,
•tijl en kwaliteit verenigd in één woord: Monke.
Onze adviseurs tonen u graag de nieuwste
keukenvondsten en de verbazend grote kollektfe.
Monke heeft een unieke service: de Monke
ontwerpers maken een gratis ontwerp voor uw
keuken naar maat. Wilt u meer weten, ook over
het Monke financierings-plan?
Kom morgen Monke keukens kijken bij:
OTTO <ED crocks®
Jac. Arnoldus zn. Haarlemmerstraat 55.
LEIDEN Tal. 01710-21942 - 21943.
ADVERTENTIE
aattoch niemand denken.dat bont
egenwoordig nog duur is! Ga maar kijken bij
A/itteveen! Zoals ik. Ik stond verstomd!
Vat een collectie! En de prijskaartjes waren
lewoon aanmoedigend!
Men Hervormde Gemeente.
Kerskerk 10 u ds H. W. Hemmes
loglandse Kerk 10 u ds Joh Poort,
irekerk 10.30 u ds H. K. Jonk-
te Oegstgeest 5 u ds A. J. de Jong.
thlehemkerk Drlftstr. 10 u ds
Wit.
iranathakerk Lage Morsweg
dr K. E. H. Oppenheimer.
►rydlngskerk Montgomery atr
u drs W. L. B. Schipper 7 u
Perdok te Oegstgeest.
ningskerk Koningsatr. 10 u ds
de Jong.
ezet edeskerk Burggravenlaan 10 u
e a; S. Kyne (Jeugdkapel 10 u dhr
!«erwerf).
r. Vrljz. Hervormden Aula As-
10.30 u de H. P. Hulsman
;ee6t.
Wallone Geen dienst.
_ldémlsch ziekenhuis 10 u ds P,
zett Van Malssen.
tconessenhuls 10.30 u ds D. J.
{dkerk L.H.J.-Gebouw Leven-
03O u ds C. H. Bill.
Kerk Zulderkerk
6 ds Bovenberg.
10
:erk 10 u ds Kronemeljer. 6.50
Hortenslus. Dienst met belang-
Jendenj
ide Vestkerk 10 u ds Hortenaius.
len IrDronkert.
jvn loftekerk 10 u ds Maaskant 5 u
,e, ronemeljer.
'Ipt vrijdlngskerk 9 u ds Bovenberg 5
Maaskant.
e50 roenhoven" 10 u ds Moolhulzen.
ali e Mirt" 10 u (Ouderendlenst) ds
ing>
St(
kke:
op
Kerk (H. Lodewijk)zat. av. 7
9.45, 11, 12.15 en 6 u. (He-
7 u, 9.30, 1 1. 12.15 en
Uderkerk (Ingang Bloemlstenln)
lenst voor doven.
1-3.
jl lagel
.(H Peters) (zat. av .7 u.) 8, 9.15,
12 en 6 u. (Hartebrug) en (zat
730) 7.30, 9 ,10.15, 12 en 7 (H.
irdus) (zat. av 7 u) 8, 9. 10, 12.15
u (H. Antonlus) zat. av. 7, 9.30,
en 12.30 u (stud, parochie)
•*av. 7.30 u) en 11.45 u.
.n Science (Steenschuur 6)
U dienst.
d Kath. Kerk (Cronestelnkade 2)
'ti H.M.
Kath. Kerk (Vreewijkstraat)
h.m
Geref Kerk 10 en 5 u prof dr
epw Velema
zeD.p»r des Hells 10 u Heillglngsdlenst
1 verlossingssamenkomst.
Geref Kerk (Vrljgem.) 10 u ds J
Blokland. 5 u ds J. v. d. Haar
Nieuw Apostolische Kerk (Hoge R-
dijk 24) 9.45 u dienst.
Evang. Chr. Gem. (Mlddelstegrt. 3)
10 u dhr. Dikkens
Evang. Luth. Gem. 10.15 u ds J. Ha-
pee.
Baptistengem 10 u ds R. Reillng.
Rem. Gem. 10.30 u ds E. B. A. Poort
man te Lochem (Jubileum en afscheid
koster)
Doopsgezinde gem. 10 u ds H. van
Bilderbeek.
Aarlun«ler\een Herv. Gem 10 u
ds Lalleman te Oude Wetering. 6.30 u
dhr. A. J. Dekker te Alphen aan den
Rijn. Geref. Kerk 9 u kand. Van Door
nik te Voorschoten. 2.30 u ds G. A.
Weaterveld te Alphen a. d. Rijn. Chr.
Geref. Kerk 9.30 u dienst des woords
Alphen aan den K(Jn Herv Gem
Advehtakerk Jullanastr 9. 30 u ds M
Fokkema 6.30 u ds J. H Bogers.
Kruiskerk Gouwsluis 9.30 u ds P A.
Lefeber. Opstandingskerk 9.30 u ds
J. H. Bogers 6.30 u drs J J. Tichelaar
Zendlngspred. In Kenya voor de G.Z.B.
Gebouw Nabij 9.30 u Jeugdkapel mej.
hulsstr. 10 u ds G. A. Westerveld. 6.30
dhr. Joh. Hartwigsen Jeugdkapel. Mar-
tha-Stichtlng „Rijnstroom" 10.30 u ds
C Spoor. Kerkgebouw Oudshoornseweg
10 u da O. Cadée. Slonskerk 9.30 u da
H Koudataal. 6.30 u ds S. W. Ver-
ploeg te Leerdam Gebouw Onderweg
10 u prof. dr. J Schoneveld te Den
Haag. Aula Noord 11 u ds G Cadée.
R.K. Aula Noord Polluxstr 10 u ds H.
j. van Heerden te Scheveningen.
Geref Kerk Maranathakerk Raad-
hulsstr. 10 u ds G A. Westervel 6.30
u ds A. Borman. Salvatorlkerk Wil
lem de Zwijgerln. 10 u ds G O. N.
Veenhuizen 6.30 u ds G. A. Westerveld.
De Goede Herderkerk 10.15 u ds A.
Borman 6.30 u ds G O. N. Veenhui
zen. Geref. Kerk (VrUgem.) 9.30 uur
leesdlenst 7 u ds H. W. Ophoff. Chr.
Geref. Kerk Jeruzalemkerk Grijpen-
stelnstr. 9.30 u dienst des woords. 2.30
ds H. C. van der Ent te Katwijk. Oud
Geref. Gem. Kerkgebouw Hooftstr. 240
9.30 en 4u Leesdienst. Rem. Geref.
Gem 10.30 u Streekdlenst t e Wad
dlnxveen. Baptisten Gem. Kerkgebouw
Molenvlletln 10 u ds De Graaf 6.30
u ds Durleux Volle Evangelie Gem
(Kindervreugd) 10 en 7 uur dienst.
Cirkel (H.D.), 6.30 u ds De Melj, Woer
den. Salvatorkerk 10 u ds Balke
(H.D.6.30 u ds Cirkel. R. Kath. Kerk
(zat. 7 u) 8. 10. 11.30, 5.30 u. Geref
Kerk 10 en 6 30 ds Schoep (H.A.). Ge
ref. Kerk (vrljgem.) 9.30 leesdienst 2.30
u ds D. Los te Den Haag. Geref. Gem.
10 en 6 u leesdienst. Evang. Luth Kerk
9 u ds A. Jense. Ede. Evangelisatie
kring 10 u eredienst (Irene) 5 u
Dankstond 8 u Jb Klein Haneveld
(tent).
Boskoop Herv. Gem. 9.30 u ds W
L. Heijmans, 6.30 u ds J. Pronk uit
R'dam; Aula Mavo-Snijdelwijk 11 u
ds W. L. Heijmans; Geref. Kerk 9.30
en 5 u ds Haijer uit Ede; Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 6.30 u ds J. Manni; Ge
ref. Gem. 9.30 en t u de A. de Blols;
Vrijz. Prot. Geloofsgemeenschap 7 u
dhr. Van der Laarse; R.K, Kerk 7.30,
9. 11, en 5.30 u (zat.av. 7 u); R.K.
Kerk ln Ontmoetingscentrum Snljdel-
wijk 1^ u (zaterdagav. 6 30 u).
HazerswoiMle Herv. Gem 9 en
6.30 u ds L. Boer. Geref. Kerk 10.30
en 5 u kand. Van Doornik
Ifoogmarie Herv. Oera 10 u ds P.
Kloek te Lelden
Katw(|k aan de n R(Jn Herv Gem.
Dorpskerk 9.30 u ds A Makkenze
<HD); 6 u ds A. Baas; Ontmoetings-
kerk 10 U ds A Baas; 6.30 u ds A.
Makkenze; Gym.lokaal Otto Baron v.
Wassenaer van CatwUckschool 10.80
u ds H. Denekamp te A'dam; Geref.
Kerk 9.30 u ds R. de Vries te Kat
wijk aan Zee; 7 u ds B. Boelens te
A'dam; R. K. Kerk (zat. av 7» 7 45.
9.30. 11.16 en 7 u de Wilbert: (za.
av. 6.30) 6.30 uur.
Katwijk aan Zee
Hervormde Gem.: Nieuwe Kerk 10
u ds A. Westra te Sassenheim 6 u ds
W. Vroeglndewey (H.D.). Oude Kerk
10 u ds W. Chr. Hovlus 6 u ds J. P.
van Roon (H.D.), Ichthuskerk 10 u ds
G. Boer 5 U ds J. C. van Hunnlk (H.D.
Pnlëlljerk 9 30 u ds J. P. van Roon
6 u ds W. Chr. Hovius (H.D.). Groen
van Prlnstererechool 10 u ds C. v. d.
Bergh, Ziekenhuis Ovsrduln 2 u ds. J.
G. van Ieperen Zeehospitium 8.45 ds
J. P. van Roon. Geref Kerk Vredes-
kerk 9 30 u ds W. Bakker 5 u ds R
de Vries. Trlumfatorkerk 9.30 u ds B.
boelens. 5 u d* Bakker. Chr. Geref.
Ktrk 10 en 6 u de hr. Van Leeuwen.
Bodegraven Herv Gem 't Anker I Qeref Kerk (vrljgem.) 9 30 tl ds
9 u ds Harkema Zeist. 10.30 ds J. H. 1 Kapteyn, Van Arnhem (H.A.) 7 u ds
Kapteyn (HA.) 10.30 en 5 u ds O. J
Breen Geref. Gem. i Remlsestr 10
en 5 u ds Van der Bijl (woensdag 7.45
u ds v. d. Bijl).
Koudekerk aan den R()n Herv
Gcm. 10 u en 7 u ds Quak Geref Kerk
10 u en 7 u ds Scholtz (Johannesburg)
Z A
Leiderdorp Herv Gem (Geref
Kerk Hoofdstr.) 9 u ds J P Honnef
HD Schepplngskerk11 u ds A
Geense. Geref. Kerk (Hoofdstr 10 30
u ds J. Bovenberg 7 u ds A de Bruin
te Den Haag. (Scnepplngskerk) 9.30 u
prof dr N. H Ridderbos te A'dam. 5
u ds A de Bruin R.K. Kerk 9 .10.30 en
12 u.
Leiinulden Herv Gem 9 30 u
ds Reijenga te Zevenhoven Geref Kerk
9.30 u en 7 u ds J Baayens te Tree
beek.
Llsse Herv. Gem. Grote Kerk
10 u ds H, G. Oostlnga; 7 u ds J. va-n
d. Velden (Jeugddienst) Helv Kapel 10
u ds J van der Velden. Geref. Kerk 10
en 7 u drs A. E. van der Wouden; Chr.
Geref Geref Kerk 10 en 4 30 u cand
H de Graaf, van Nieuw Vennep. Ge
ref. Gem 10 en 4 u ds W. Suyker,
Geref. Kerk (vrljgem.) 10 en 4.30 u ds
J. J. Verleur; Oud Geref Gem. 9 30
en 3 u Leesdienst; Ned Prot Bond
10.16 u mej. C. de Jong te Overschle
R K. Kerk St. Agatha (zat av. 7 u)
8.30, 10.15. 11.45 en 7 u (dependan
ce Poelpolder) zat. av. 6.46 u) 8.30 en
12 u. Maria Kerk (zat av. 7 u) 8 30,
10.30. 12 en 5.30 u H H Engelbe
waarders (zat. av. 7 u) 7.30, 845, 10.45
en 5.45 u (maandag: gebouw Welkom
Evangellsatiedlenst Kring Bollenstreek
10 u ds J Gravendeel).
Nieuwkoop Herv Gem 9 30 u ds
G van Doorn 6.30 u ds P de Bruljn
te OpIJnen Geref. Kerk 8.30 u ds B
Koekoek te Waddlnxveen 6.30 u ds
R J A. Hanenburg. Chr. Geref. Kerk
9 30 u en 6.30 u ds H C. van der
Ent te Katwijk aan Zee. Rem Geref
Gem 10.30 u Streekdlenst te Wad-
dlnveen.
Nleuwveen Herv. Gem. 9.30 u ds
J, Gebraad. 6.30 u ds M. Groenenberg
te Utrecht GeTef. Kerk 9.30 u en 6.30
u dr B. Wensel te Beverwijk-Heems
kerk.
NoordwUk-Blnnen Herv Gem 10
u ds W. Kraayenhof (Utrecht) 7 u
ds D. Keuning. Geref. Kerk 9.30 u ds D.
Kronemeijer 7 u ds C. Warner (Van
den Berghstlchtlng) 11 u ds R de
V'les (Katwijk aan Zee) Ned. Prot.
3ond geen diens
1 u. 8. 9, 11.16,
NoordwUk aan Zee Herv Gem.
10 u ds D. Keuning (HD.), (De
Rank) 10 u Jeugdkerk 7 u ds J M.
Snijders (Warmond) Geref. Kerk 10 u
ds C Warier, 7 u ds D. Kronemeljer
Herv Ger Evangelisatie (VGLO-school
i Schoolstr. 2) 10 u ds A. van Don-
kersgoed (Katwijk) 3.30 u ds G H
van Kooten (Delft) R.K. Kerk (zat.
av. 7 u) 7.30. 9. 10.30 en 12 uur
N oord wyker hout Herv Gem.
u ds A Westra uit Sassenheim (H.D.)
R.K 3t. Jozef (zat. av. 7 u) 7.30. 8 45.
10.15 1130 en 7 u (St. Viktor) (zat.
av. 7 u) 8. 9.30. 11 en 6 u.
Oegstgeest Herv Gem (Groene
Kerk) 10.30 u ds W. E Verdonk (Pau-
luskerk) 10 u ds J. Ink en wtka M.
A. de Vlieger (gezlnsdlenst)
(Gemeentecentrum): 7 uur ds.
H P Hulsman .Vrljz. Herv. (Gem-
centrum) 10.30 u ds M. J. Wagenvoor
de (jubileum kerkkoor). Geref. Kerk
10 u ds Vegter (bevesting ds J. Th.
Heemskerk) 7 u Intrede ds Heemskerk
Geref. Kerk (vrljgem.) (Jullanaln. 1)
8 30 u ds J. v. d. Haar 2.30 u ds J. G
Meijer, R.K. Kerk (zat., av. 7 30 u) 9.
10.30, 12 en 6.30 u (Bonaventurakapel)
zat. av. 6.30 u) 8 en 10 uur.
Oude Wetering Herv. Gem 9.30
u ds Bronsgeest te Hillegom. Geref
Kerk 9.30 u en 6.30 u ds Kapteyn te
Adam Rem Geref Gem. 7 u ds O.
Bloemendaal te Delft.
KUnsburg Herv Gem (Grote
Kerk) 9.30 u ds I. J Wisse. 5 u ds
H. van Gosllga (Bethelkerk) 9.30 u ds
H van Gosllga. 5 u ds I. J Wisse.
Geref Kerk Petra kerk 9 .30 en 5 u ds
v. d. Linde Maranathakerk (voor
kerkgangers van het Rapenburg):
10 30 en 6 u ds Baayen Maranathakerk
830 en 4 30 u ds Bljleveld. (In alle
diensten viering van he t H A en nabe
trachting) Geref Kerk (vrljgem.) 10
u ds J. F de Weger. 5.15 u leesdienst.
Rynsaterwoude Herv. Gem. 9.30
u dlir J Goedhard te Wilnis. 7 u ds
Van Doorn te Nieuwkoop. Chr Geref.
Kerk 9.30 u 'dienst des woords 2.15
u ds G. Bouw te Scheveningen.
Sassenheim Herv. Gem. 9 en 10.30
u dhr A H. van Pijpen van Veenendaal
6.30 u ds A. Westra. Geref. Kerk 9.30
u ds H. v d Berg 5 u ds J. D.
Winkel. Chr. Geref. Kerk 10 en 5
ds L. S. den Boer. Ned. Prot. Bond
10.30 u ds T. Zwartendijk, van wor-
merveer R.K. Kerk (zat av. 7 u) 8.
9.30 en 5 30 u
Valkenburg Herv. Gem 10 en
6 30 u ds G Zonneveld. Geref Kerk
9.30 en 6.30 u ds Langeler. Geref Kerk
(Vrljgem.) 9 en 8 u ds O. J. Breen.
Warmond Herv Gem 10 u. ds J.
M Snijders (H.A.). 7 u ds H v. Gos
llga uit Rijnsburg. R.K Kerk (zat.av.
7 u). 8. 9.30. 11.30 en 7 u.
Wou brugge Herv Gem 9 30 hr.
Drijver. Voorschoten. 6 30 ds Lager-
wey. Den Haag, Geref Kerk 9.30 en
6.30 ds Koers Den Haag
Zevenhoven Herv. Gem. 9.30 u
kand. G. S. Alma te A'dam (De
Hoef) 7 u ds Reijenga. Geref. 9.30
u en 7 u ds E. J. Boo(J te Llnschoten.
Zoeterwoude Herv. Gem. 10 u
dlir. E. Loerakker. R.K. Kerk (zat. av.
7 u) 8.45, 10 30 en 12 u
Voorhout Herv Oem 10 u dr O.
P H. Locher van Oegstgeest R.K.
Kerk (zat »V. 7 u) 7.30, 9. 10.30. 11 45.
en 5.30 uur.
Voorwhoten Herv Gem. Dorps
kerk 10 ds Metering en ds Saraber.
7 u ds Saraber (H.A.) Rijndijk 10 u
ds de Beus. Hulp en Heil 10 u ds v. d.
Geest. Geref Kerk 9. 10.30 en 5 u ds
De Zeeuw Geref Kerk (vrUgem 10
u ds J. v. d. Haar. 5 u ds J Blokland.
R.K. Kerk (Laurentlus (zat av. 7 u)
7.30, 9 10.30 12 en 5 u (Moeder Gods)
(zat. av. 7 u) 10. 11.30 en 6 u.
Waddlnxveen Herv. Gem. (Brug-
kerk) 9.30 u ds H. Blnnekamp te
Hardlnxveld 6.30 u ds J. Kooien te
Werkendam (Wykgebouw Esdoornln.)
9 30 u ds T. van 't Veld. 6.30 u Eerw
heer L J. A. Kruithof Monster (Beth
el): 9.30 u ds L. A Klootwijk te Ede
5 u ds T van 't Veld. (Immanuelkerk
Pr. Beatrixln.) 9.30 u dr A van Haa-
ren 7 u dg M. J. C. Visser. Geref Kerk
(Kruiskerk) 9.30 u ds F. de Jong te
Alphen a d Rijn 6.30 u ds B Koek
koek (Ontmoetlngskerk) 10 Idem 5 u
ds F de Jong Christ Afgesch gem
9.30 en 5 u ds A. P. Verloop.
Wassenaar Herv. Gem (Dorps
kerk) 10 u en 7 u dr Th. C FTede-
rikse. (Klevletkerk) 10 u ds J. T.
Wiersma (Messlaskerk) 10 u dr G de
Ru. R'dam. Geref. Kerk Bloemcamp-
laan) 10 u dr J Vlijm (Lelden). 7 u
ds S v d Land (Jeugddienst) (Z(]l-
laan) 10 en 5 u ds D. van d Meu-
len. Ned Prot. Bond (Kerkdam) 10.30
u ds D, A. Werner. R K Kerk Wll-
llbrordus (zat. av. 7 u) 8. 9.30. 11,
12.16 en 5 u Goede Herder (zat. a 5 u
8 30. 10 en 11.30 u H.Joseph (zat.av
7 u) 7.30. 8 45, 10.30. 12.15 en 7 u.
Zwammerdam Herv. Gem 10 en
6.30 u ds D. Goudswaard. Geref Kerk
9.30 u ds J. D. te Winkel en 6.30 u ds
H van den Berg belden te Sassenheim
Rem. Geref Gem. 10.30 u Btreekdlenet
te Waddlnxveen.
De Moeder Godskerk in Voor
schoten.
Foto LD/ HoIvmW
Als ik het goed zie. z^Jn er vier
personen die in alle eeuwen een
heel bijzondere plaats in deze
wereld hebben gehad.
Ik denk aan Confucius in Chi
na. aan Buddha in India en aan
Mohammed in grote delen van
Azië en Afrika. Elke student die
aan de Leidse Universiteit zich
in de geschiedenis en de cultuur
van deze landen verdiept, zal
zich grondig moeten afvragen
wat dat voor mensen zijn ge
weest.
De vierde (üe een heel bijzon
dere plaats in de geschiedenis
gekregen heeft, is Jezus de zoon
van Maria.
Wanneer een Aziaat de ge
schiedenis van Europa bestu
deerd dan zal hij in alle eeuwen
hier in Europa de gestalte van
Jezus van Nazareth ontdekken.
Hij komt hem tegen niet alleen
in de kerken maar ook daarbui
ten in alle lagen van de maat
schappij; bij dichters en schil
ders, bij sociale hervormers en
bij politici. In alle eeuwen heb
ben de mensen hier in Europa
stelling genomen t.o.v. deze man.
Altijd zijn er geweest die zei
den: Hij is de Heer. Maar altijd
zijn er ook geweest die zeiden:
Voor mij is hü niet de Heer
maar wel een leraar, een wijze,
een religieus genie, het loont de
moeite om naar hem te luiste
ren. Anderen zeiden: hü was een
revolutionair, de eerste echte
communist, hü was de grote
vriend der armen. Anderen weer
zeiden: hü was een utopist, met
wat hü wil. kun je ln deze we
reld niets beginnen.
Hoe ls het nu?
Wat is Jezus voor een man ge
weest?
Als u als buitenstaander ant
woord zoekt op deze vraag, dan
is het het beste dat u maar niet
te veel let op wat er in de loop
van de eeuwen alzo over die Je
zus van Nazareth is ge
zegd. maar dat u een bübel
neemt en gaat lezen in de evan
geliën, de eerste vier boekjes van
het Nieuwe Testament. U weet
wel dat de evangelisten, de
schrüvers van die boekjes, meer
getuigen zijn dan wat wü noe
men objectieve geschiedschrü-
vers. maar toch krügt u als u
goed leest wel een Indruk over
de wüze waarop de mensen tus
sen wie hü leefde, over Jezus
hebben gedacht. Zelf heeft hü
dat eens met zoveel woorden
aan zün leerlingen gevraagd:
Wie is. naar het oordeel van de
mensen dc Mensenzoon? U kunt
het vinden in Mattheüs 16.
Uit het antwoord op die vraag
wordt in ieder geval duidelük
dat hü op veel mensen een heel
büzondere Indruk heeft ge
maakt. Maar dat ze ook ln die
tüd al heel verschillend over
hem geoordeeld hebben.
Er waren er die zeiden: zou
hü misschien een reïncarnatie
van Johannes de Doper zün, die
geweldige profeet die verleden
jaar door de Koning ls ont
hoofd? Anderen zeiden: zou het
misschien Elia zün, die grote
profeet die eeuwen geleden leef
de, van wie ze zeggen dat hü
niet gewoon gestorven ls en dat
hü nog eens terug zal komen?
Weer anderen zeiden: er is zo'n
oud verhaal dat Jeremia bü de
verwoesting van Jeruzalem ruim
600 jaar geleden met de ark. het
heilige uit de tempel, verdwe
nen is in een spelonk van die
berg waarop Mozes gestorven ls.
Zou Jeremina misschien zün te
ruggekomen? Anderen, meer
nuchtere mensen zeiden: die
oude verhalen, neen daar geloof
ik niet in. Maar die Jezus is wel
een profeet. Hü heeft met God
te maken. Een mens doet er
daarom goed aan om naar hem
te luisteren.
Toch moet u niet denken dat
hiermee alles is gezegd.
Als u die vier boekjes van het
Nieuwe Testament nauwkeurig
leest dan zult u merken dat de
mensen in die tüd ook heel an
ders over Jezus hebben gedacht.
In Marcus 3 kunt u lezen dat
zün eigen familieleden hem
thuis wilden halen want ze zei
den: hü is niet goed bü zün ver
stand. hü is gek. Vrome men
sen. die er zich aan ergerden
dat hü zich liet uitnodigen door
tollenaren. buitenkerkelüken
en bovendien nog slechte va
derlanders. zeiden: hü is kenne-
lü'k een gulzigaard en een drin
ker. En als ze merkten dat hü
barmhartig oordeelde over de
meisjes van de straat zeiden ze:
't is een vriend van lichte
kooien. De religieuze en politieke
leiders oordeelden weer anders.
Zü zeiden: hü is een revolutio
nair. een volksmenner en een
oproerkraaier.
Een oproerkraaier of een pro
feet. iemand die aan godsdienst
waanzin leed of een man die
met God te maken had. hoe is
het nu? Of het een of het an
der. Of ligt de waarheid in het
midden?
Het is noch het een noch het
ander. En de waarheid ligt ook
niet ln het midden maar heel
ergens anders.
Daar wil ik graag de volgende
week op ingaan.
Ds. P. J. Mackaay
- - Oegstgeest.
Europese landen, zoals Zweden en
Zwitserland, is de methode na de
gebruilcelüke kat-uit-de-boom-kijk-
periode gemeengoed geworden. In
Nederland komt het front pas de
laatste Jaren enigszins in beweging
De achterstand op het gebied van
de cytologie in ons land is volgens dr
Bruinsma ondermeer ontstaan door
..een op één of andere manier fou
tieve methode van medisch denken.
Dat denken richt zich vaak meer op
cüfermateriaal dan op het wezen-
mens-patiënt". Verder meent hü dat
de patholoog-anatomen, dit nieuwe
deel van de morphologische diagnos
tiek «losse cellen» te veel voor zich
zelf opeisen. Voor de ingewüden is de
gang van zaïken wel begrüpelük
maar zü hoeft daarom nog niet als
juist te worden aanvaard.
In mei van dit jaar was dr.
Bruinsma in New York en had daar
met de leiders van het Papanico-
laou-laboratorium tot driemaal toe
een uitvoerige bespreking over de
gang van zaken omtrent de vroege
opsporing van kanker in Nederland.
Tot zyn verbazing waren de profes
soren Koss en Seybolt zeer goed op
de hoogte van de toestand op dit ge
bied in West-Europa.
Dr. Bruinsma heeft destüds onder
supervisie van prof. dr. C. D. de
Langen de grondslagen voor een cy-
tologisch laboratorium in het
Utrechtse academische ziekenhuis ge
legd. In 1953 trad hü als weten-
schappelük ambtenaar bü het AZU
in dienst. Van de opvolger van prof
De Langen kreeg dr. Bruinsma niet
de medewerking die hü nodig meen
de te hebben. Het laboratorium bleef
een bloedarmoedig bestaan leiden.
Vanaf zün 65ste tot zün zeventig
ste werkte de heer Bruinsma nog in
Utrecht. Een particuliere stichting
subsidieerde zün onderzoek.
Daarna scheen er aan de weten-
schappelüke activiteiten van de arts,
die op 64-jarige leeftüd onder de
door hem zeer gewaardeerde leiding
van prof. dr. L. A. Hulst was gepro
moveerd op een proefschrift over de
vroege diagnostiek van slokdarm- en
maagkanker, een einde te zün geko
men. Vüf jaar lang hield hü zich
vrüwel uitsluitend bezig met zün
hobby's, waarvan schilderen er één
is.
Zün „come-back" kwam een Jaar of
twee geleden, toen hem werd ge
vraagd supervisor te worden van de
nieuw opgerichte afdeling cytologie
van het particuliere biologisch che
misch laboratorium in Utrecht. De
afdeling cytologie van dit laborato
rium ontvangt op het ogenblik ma
teriaal van zeventig huisartsen en
specialisten.
Statistisch lopen vrouwen in de
overgangsjaren de meeste kans op
baarmoederkanker. Als zü klachten
hebben wenden zü zich in eerste in
stantie tot hun huisarts. Vandaar dat
ln zün systeem de huisarts een cen
trale plaats inneemt. Deze huisart
sen namelük dienen de instelling te
krügen dat zü bij het geringste ver
moeden van kanker een uitstrükpre-
paraat maken en dat opsturen naar
een cytologie-laboratorium.
Regelmatige controle van alle Ne
derlandse vrouwen op baarmoeder
kanker acht de heer Bruinsma een
„ln principe mooie, maar in feite on
uitvoerbare zaak zolang we geen
voldoende geschoold artsenkader
hebben en er een gebrek aan hulp-
Dr. A. H. Bruinsma: „De op
leiding van een aantal analistes
aan de Leidse universiteit tot
„screenster" valt zeer te waar
deren. Maar de manier waarop de
zaken gepresenteerd worden, is
afkeurenswaardig
krachten bestaat". Vandaar dat hü
de in Lelden opgezette opleiding van
„screensters" zeer kan waarderen.
Maar de manier waarop de zaken
gepresenteerd worden keurt hü af.
Het voorbereiden van de artsen op
hun cytologische taak acht dr.
Bruinsma met name een zaak voor
de medische faculteiten, die de art
sen moeten leren heel snel aan de
bel te trekken.
Volgens dr. Bruinsma heeft het
Koningin Wilhelmina-fonds bü de
ontwikkeling van een goed apparaat
voor de vroeg opsporing van kanker
gefaald. Hü schrüft dat toe aan het
feit dat „van oudsher de hoofdfiguur
in de raad van advies van deze or
ganisatie een patholoog-anatoom
was". Wat er naar zün mening in
eerste instantie zou moeten gebeu
ren is het beleggen van een ronde
tafelconferentie van onder meer de
kopstukken van de pathologische
anatomie, van de cytologie (voor zo
ver die er zün) en van het Konin
gin Wilhelmina-Fónds plus verte
genwoordigers van huisartsen. Nage
gaan zou moeten worden in hoeverre
het routine-cytologisch onderzoek
zou kunnen worden bevorderd.
UTRECHT (GPD) Nederland loopt op het gebied van de
r$>ege opsporing van kanker tenminste 10 tot 15 jaar achter.
}}t is de mening van dr. A. H. Bruinsma, een 77-jarige
rg. :echtse arts, die zich al meer dan een kwart eeuw inzet om
on in Amerika ontwikkelde methoden om kanker in een vroeg
«dium te ontdekken in Nederland ingang te doen vinden.
Bruinsma, die op zestigr-
ge leeftijd zijn huisarrtsen-
iijk in Zutphen opgaf om
geheel aan de kankerdia-
ttiek te kunnen wijden, be-
8t|puwt zichzelf zo langzamer-
inede-verantwoordelijk voor
ontstaan van de achterstand
Jederlajid.
t begin het gevoel te krijgen,
ik uit een gebrek aan eer-
11 en ijdelheid mee schuldig
aan deze zeer vertraagde
tikkeling. Ik had meer tam-
moeten maken."
directe aanleiding waarom hü
s de publiciteit, die hü altüd ge-
wd heeft, niet meer uit de weg
is een artikel in Elseviers Week-
over de opleiding aan de Leidse
srsiteit van een aantal analis-
ot „screenster". Deze analistes
i, aldus het artikel, slüm van de
moedermond onderzoeken op de
rezigheid van abnormale cellen,
het artikel wordt volgens dr.
isma een zeer misleidende in
druk gegeven van de gang van za
ken. „Een simpele proef het af-
strüken van wat slüm van de baar-
moedermond is voldoende om de
medicus op de hoogte te brengen
van het al dan niet voorkomen van
kanker bü zün patiënten", aldus
E.W.
„Dat er meisjes worden getraind
om zogenaamde uitstrükpreparaten
te leren lezen, valt alleen te loven",
zegt dr. Bruinsma. „Maar dat een
arts op grond van de uitslag van het
laboratoriumonderzoek met zeker
heid oz u kunnen zeggen of iemand
wél of géén kanker heeft, is bepaald
niet waar".
Het terrein waarop de Utrechtse
arts zich beweegt, is dat van de cy
tologie, van de celdiagnostiek. De
man. die op dit gebied baanbrekend
werk heeft gedaan, is de Griekse
Amerikaan George Papanicolaou,
die reeds in 1943 een methode ont
wikkelde om op eenvoudige wüze in
een zeer vroeg stadium long-
baarmoederkanker te ontdekken
door celonderzoek van slüm. Van
Papanicolaou is dr. Bruinsma een
leerling uit de jaren '50-'51 en '55-
'56.
In Amerika en in verscheidene
ADVERTENTIE
(Wilt u gratis een prachtige kleurenbrochure? Even een briefkaartje Q
