SOCIALE ZEKERHEID
VERTOONT GROOT GAT
Nederlandse export voor 10
procent Philipsprodukten
FINANCIEEL
WEEKOVERZICHT
Uitgaven sociale
verzekering in '69
dertien miljard
HEILIGE
I
Kamerlid acht tijd rijp voor radikale aanpak pensioenvraagstuk
Straks mini-
warenhuizen
ZATERDAG 30 AUGUSTUS 1969
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 7
LEIDSCH DAGBLAD
De brand in de Al Aksamoskee in
Jeruzalem heeft de Arabische
wereld een schok bezorgd. En
dait geüdit eigenlijk voor de gehele
Mohammedaanse wereld. Voor het
eerst sinds tijden is de historische
roep om de „djilhad", de Heilige
Oorlog weer aangeheven. De namen
van oude Arabische en Turkse hel
den, die in naam van Allah grote
veroveringsoorlogen hebben gevoerd
v/orden aangeroepen. De vraag
wordt van enig belang of het oude
religieuze elan in staat zal zijn de na
tionale, sociale en economische te
genstellingen in die Islamitische en
speciaal in de Arabische wereld
enigermate te overbruggen.
De roep om de Heilige Oorlog is zo
oud als de Islam. Even na het jaar
600 van onze jaartelling stond onder
de Arabische Bedoeienen in Mekka
een profeet op, die als Mohammed
wereldvermaard zou worden. De ka
meeldrijver die door een rijk huwe
lijk enige materiële welvaart genoot,
predikte een fanatiek monotheïsme:
Er is geen God dan Allah. Zijn aan
hang in zijn vaderstad groeide snel,
zo zelfs dat de plaatselijke macht
hebbers hem dwongen te vluchten.
Dat was in het jaar 622 van onze
jaartelling, het jaar waarin de Mo
hammedanen hun jaartelling begin
nen. Enkele jaren later was Moham-
meds aanhang in Medina, waarheen
hij was gevlucht, zo groot geworden
dat hij in triomf terug kon keren
naar Mekka, waar hij de rest van
zijn leven als de onomstreden lei
der van de Arabische staat in wor
ding doorbracht.
De Heilige Oorlog was begonnen.
Maar pas na de dood van de profeet
zouden zijn volgelingen hun gods
dienst met geweld gaan verbreiden.
De religieuze Wet der Mohammeda
nen gebiedt de Heilige oorlog tegen
de niet-gelovigen. Ook staat in deze
wet, rechtstreeks afgeleid uit Mo-
hammeds verkondigingen in de Ko
ran. dat met degenen waartegen
wordt gestreden nooit een perma
nent vredesverdrag kan worden ge
sloten. Wel kunnen Mohammeds vol
gelingen een tijdelijke wapenstilstand
met de ongelovige vijanden sluiten.
de zeventig jaar na Moham
meds dood hebben de Mohamme-
danen met groot succes de Heili
ge Oorlog gevoerd. Zij slaagden er
binnen een eeuw in hun rijk te ex
panderen van de Chinese zee tot aan
de Atlantische Oceaan. Onder de
woeste stormlopen van de Arabische
ruiterij bezweken landen als Perzlë,
Syrië, Egypte, Noard-Afrika en
Spanje. Dat laatste gebeurde rond
710. De tegenstanders waren niet al
te sterk, omdat de kracht die eeu
wenlang voor rust en orde had ge
zorgd het Romeinse Rijk enige
eeuwen eerder te gronde was ge
gaan, bezweken aan eigen zwakheid
en de invallen van de rusteloos ver
huizende Germanen. Maar de Ger
maanse volksverhuizingen waren
in omvang toch niet te vergelijken
met de enorme expansie die de Isla
mitische Heilige Oorlog met zich
meebracht.
Eerst de Frankische veldheer Ka-
rel Martel hield hen van verder door
dringen in West-Europa af. Ook voor
de muren van Byzantium, het huidi
ge Instanboel, werd de Arabieren een
halt toegeroepen. Van nu af aan zou
den vele volken onderworpen zijn
aan de kaliefs van Bagdad, de heer
sers van het reusachtige Mohamme
daanse rijk.
De Arabische Bedoeienen die aan
Mohammeds oproep voor de Heilige
Oorlog gevolg hadden gegeven wa
ren nomaden geweest. Historici heb
ben er op gewezen dat hun sociaal-
economische toestand mede bepa
lend is geweest voor hun religieus
elan. De nomaden waren onvoor
waardelijk bereid om Gods gebod te
gehoorzamen. Om met de beroemde
Belgische historicus Henri Pirennen
te spreken: Met vreugde en fanatis
me gaven zij zich over aan de Hei
lige plicht die Mohammed hem op
legde: Allah te gehoorzamen en de
ongelovigen te dwirigen dit eveneens
te doen. In dit licht bezien werd het
voeren van de Heilige Oorlog een
zedelijke plicht. Het fanatisme werd
aangewakkerd door het besef dat zij
die sneuvelden een roemrijke zalig
heid in het Paradijs zou wachten. Zo
werd het Mohammedanisme de eer
ste wereldgodsdienst die te vuur en
te zwaard in het kader van een Hei
lige Oorlog werd verbreid.
Ook toen het Arabische rijk uit
eenviel na onderlinge twisten onder
de verschillende heersende families,
bleef het begrip Heilige Oorlog onder
de miljoenen Mohammedanen le
vend. De fakkel van die oorlog werd
overgenomen door de Turkse over
heersers, die zich als de opvolgers
van de Arabieren in de Islamitische
wereld aandienden.
Ook zij hebben grote veroveraars
gekend, zoals de legendarische Sala-
din die de door Godfried van Bouil
lon in de eerste kruistocht van 1096
tot 1099 veroverde Heilige Stad Je
ruzalem, weer zou verwerven. Tot
in de zeventiende eeuw hebben de
Turken de „ongelovigen" besta-e
den. Daarna werd het Turkse rijk
zwakker en zwakker, om in de 19de
eeuw „De zieke man van Europa"
te worden genoemd
Met de opkomst van het nationa
lisme van de 19de en 20ste eeuw,
waarbij nieuwe Arabische rijken toe
stand kwamen en waarbij ook Tur
kije een nieuw bew« nd kreeg, heeft
de Islamitische traditie ook nieuwe
impulsen gekregen. Het Panislamis-
me werd gepredikt, op de sterke re
ligieuze verbondenheid tussen de Mo-
hemmedanen werd sterk de nadruk
gelegd. Zo nu en dan klinkt dan ook
weer de roep om de Heilige Oorlog,
een herinnering aan een groots ver
leden, toen de beschaafde wereld
aan de voeten van Mohammeds vol
gelingen leek te liggen- J. R. S.
DEN HAAG (GPD) „Wij zijn met elkaar toch rijk genoeg
om de gepensioneerden een inkomen te garanderen dat ten
minste even groot is als het netto besteedbare minimumloon."
Mr. Th. J. A. M. van Lier (43>, lid van de Tweede Kamer
voor de PvdA, vindt het teleurstellend dat het nog steeds zover
niet is. Hij vindt verbetering van de pensioenen waard om een
stukje welvaartsgroei voor op te offeren.
In een gesprek over het pensioen-
vraagstuk zegt hü voorstander te
zijn van een volksverkering die
iedereen, werknemer of zelfstandi
ge, op zijn 65ste levensjaar een wel-
vaartsvast pensioen zou moeten bie
den dat in redelijke verhouding staat
tot het genoten inkomen in de actie
ve periode.
Twee jaar geleden al vroeg mr.
Van Lier, specialist van de PvdA-
fractie op het gebied van de sociale
voorzieningen, minister Roolvink
van Sociale Zaken een staatscom
missie in het leven te roepen die zou
moeten aangeven hoe een dergelijk
welvaartsvast pensioen kan worden
gerealiseerd. De minister gaf toen
niet thuis.
Was hij echter op de suggestie in
gegaan dan waren we volgens mr.
Van Lier nu al een eind verder ge
weest met de discussie over de pen
sioenen, een discussie waaraan na
het NVV, dat vorig jaar al met een
uitvoerig rapport kwam, onlangs ook
het CNV een opvallende bijdrage le
verde. Wellicht had de SER
zich reeds over het vraagstuk kun
nen buigen en hadden we met een
beetje goede wil nog voor de vol
gende kamerverkiezingen een uit
spraak gehad.
in termijnen te worden uitgekeerd, en dat is een inkomstensoverdracht.
Behalve dat de meeste verzekeringen die mr. Van Lier niet acceptabel
te laag starten, waardoor de uitke
ring onvoldoende wordt, zijn de pen
sioenen niet waardevast, maar wor-
vindt. Andersom is het ook mogelijk
dat men op latere leeftijd in belo
ning terugvalt en dus minder pen
den door de inflatie aangetast. De 1 sioen zou krijgen dan waarvoor men
gepensioneerde ziet daardoor voort- j betaald heeft
Het wordt tijd, meent mr. Van
Lier, dat het pensioenvraagstuk nu
eens radikaal wordt aangepakt. Het
P.v.d.A.-kamerlid realiseert zich ech
ter terdege dat er een serie poli
tieke hangijzers zijn, die eerst moe
ten worden opgeruimd. Zo zal de fi
nanciering van de volksverzekering
een deel van de economische ruim
te vergen, die de werkgevers niet
graag zullen afstaan. Als men be
denkt hoe groot de weerstand elke
keer weer is tegen een autonome
verhoging van de AOW, dan zal
een optrekking tot het niveau van
tiet minimumloon, dat wil zeggen
met meer dan duizend gulden, niet
eenvoudig te verwezenlijken zijn.
Dan zün er nog de levensverze
keringsmaatschappijen. die in de
pensioenfondsen een belangrijk stuk
activiteit en werkgelegenheid hebben
zitten, dat bij de invoering van een
volledig omslagstelsel zou verdwij
nen. De fondsen zijn ook als grote
kapitaalverstrekkers van groot be-
Ook zelfstandigen
Ook al zijn de voorstellen van het
CNV nog niet uitgewerkt, toch is mr.
Van Lier er duidelijk mee ingeno
men, vooral met de uitspraak van
het vakverbond dat de verbetering
van de pensioenen een drastische in
greep vereist. Het CNV voelt ook
ook wel voor een volksverze
kering, maar acht het als werkne
mersvakcentrale niet zijn taak daar
op aan te dringen. Als de AOW
wordt opgetrokken tot het peil van
het netto-minimumloon en er daar
naast een pensioenwet komt die de
werknemers op basis van het om
slagstelsel een aanvullend wel
vaartsvast pensioen garandeert van
zeker 70 procent van het verdiende
brutoloon, dan is het protestantse
vakverbond meer dan tevreden. De
weduwen zouden 50 procent van
het verdiende brutoloon moeten heb
ben plus 10 procent voor elk kind tot
een maximum van 100 procent.
Mr. Van Lier wil echter ook de
zelfstandigen in de te treffen voor
ziening opnemen. Hij gelooft dat het
gros van de zelfstandigen graag een
regeling zou hebben. De regeling
zou een vloer moeten bevatten op
het niveau van het netto besteedba
re minmiumloon en een inkomens
grens van ongeveer f35.000. De
grens van f 21.580, die het CNV voor
stelt dezelfde grens als in de WAO)
vindt de heer Van Lier te laag. Een
groot aantal verzekerden zou op een
te laag pensioen terugvallen.
Hoe de regeling ook wordt opge
zet, voorop moet volgens het Kamer
lid verbetering van de huidige toe
stand staan. Op het ogenblik is er
voor teveel werknemers naast de
AOW nog helemaal geen voorzie
ning (de schattingen lopen tussen de
10 en 20 procent van het werkne
mersbestand) en de regelingen die er
bestaan, zün ondanks de hoge j staat uit Philips-produkten. Eén-
premies vaak niet toereikend. Het derde van de totale omzet van
CNV heeft berekend dat het gemid- philips wordt verkregen met in
delde bedrijfspensioen op 2400 i XT
gulden. Dat betekent dat velen b(j Nederland vervaardigde produk-
hun pensionering financieel een ten. Ongeveer eenderde van de
enorme smak maken als ze al niet totale personeelsstaf van Philips
een beroep op de bijstandswet moe- I werkt binnen onze grenzen,
ten doen. Dat laatste is zeker het
Mr. Th. van Lier
Op het ogenblik werkten de pen
sioenfondsen met h et kapitaaldek
kingsstelsel, waarbü de ingebrachte
premies worden belegd om later weer
durend zyn bestedingsmogelykheden
afnemen. Ook deelt hü op geen en
kele manier in de verbetering van de
welvaart.
Bü het omslagstelsel wordt ech
ter geen kapitaal meer gevormd,
maar zorgt de werkende gene
ratie direkt voor de gepensioneerde.
Het systeem wordt reeds toegepast
bü de AOW. De moeilükheid met
de aanvullende pensioen is evenwel
dat er gedifferentieerde uitkeringen
moeten worden gedaan. Ook rüst
de vraag wat er moet gebeuren met
de reeds verkregen pensioenrech
ten. Blüven die gehandhaafd, dan
zouden heel wat werknemers een
pensioeninkomen hebben, dat groter
ls dan wat ze in hun actieve periode
verdienden.
Men zou de verkregen rechten in
de algemene pot kunnen laten vloei
en, maar dat zal niemand leuk vin
den en dus ook stellig niet worden
geaccepteerd. Alles meteen afkopen is
niet mogelük, omdat onze economie
een dergelüke bestedingsimpuls een
voudig niet zou verdragen. Het lijkt
de heer Van Lier daarom moeilük
om bü de invoering van de volksver
zekering zonder overgangstermyn
over te gaan op het omslagstelsel,
zoals het CNV voorstelt.
Pensioen-grondslag
Een andere vraag die moet worden
beantwoord, betreft de pensioen
grondslag. Waar moet men bü het
berekenen van de uitkeringen van
uitgaan: het laatst verdiende sala
ris (eindloonsysteem) of het gemid
delde inkomen. Het CNV is. vindt de
heer Van Lier, een beetje over deze
kwestie heengelopen. Hü wil daar
het vakverbond allerminst een ver
wijt van maken, maar verwüst naar
het NW-rapport „pensioen voor al
len". dat op dit punt wel met een
oplossing is gekomen, namelijk met
het z.g. puntenstelsel, dat ook Zwe
den heeft ingevoerd.
Volgens het puntenstelsel wordt
leder jaar uitgerekend op hoeveel
punten (een punt is b.v. honderd
gulden) men recht heeft. Mr. Van
Lier vindt dit een aantrekkelüker
systeem dan het eindloonsy
steem. dat hü niet helemaal recht
vaardig noemt. Mensen die op la
tere leeftüd promotie hebben ge
maakt, zouden bü dit systeem een
hoger pensioen krügen dan waar
voor ze premie hebben opgebracht.
Hun pensioen zou voor een deel door
de lagere inkomens worden betaald
lang voor onze economie. Zou tot
de invoering van een omslasgtelsel
worden besloten, dan zal in ieder ge
val naar een andere wüze van col
lectief sparen moeten worden onge
zien. Ook daarom vindt de heer Van
Lier het verstandiger met een ge
mengd stelsel te starten.
Mr. van Lier ziet over een verbe
tering van ons pensioenstelsel gauw
een jaar of toen heengaan. Het kost
niet alleen veel tüct om een wette-
lüke regeling te ontwerpen, maar
ook zal de invoering van een volks
verzekering, vanwege de optredende
premiestüging, geleidelük moeten
plaatsvinden. Het Kamerlid wil dit
najaar bü de behandeling van de
rüksbegroting opnieuw proberen e
regering, waartoe de instelling van
een staatscommissie, die alternatieve
plannen voorbereidt, de eerste stap
zou kunnen zün.
Zonder een voldoende pensioen
voorziening vertoont ons stelsel van
sociale zekerheid volgens mr. Van
Lier nog een enorm gat. Onze wel
vaart groeit volgens hem sterk ge
noeg om dat gat snel en adequaat op
te vullen. Maar dan moeten we niet
blüven zoals we nu doen. maar zo
langzamerhand op dit terrein iets
gaan ondernemen.
R. W. Heidinga.
GEMERT (ANP) „De totale uit
gaven van de sociale verzekeringen
bedroeg in 1968 ruim twaalf miljard
gulden en in 1969 zal waarschünlük
het bedrag van dertien miljard wor
den overschreden. Het gaat hier om
een orde van grootte van ongeveer
de helft van de rüksbegroting.
Ondanks de kritische geluiden over
de kostenontwikkeling en lastendruk
hoort men maar zelden stemmen, die
pleiten voor een wezenlüke aantas
ting van het systeem. Ik heb eerder
de indruk, dat het lijstje van nog
levende wensen langer is dan de ver
zamelde voorstellen tot imkrimping
en afbouw"
Dit zei de heer F. van Bakel, se
cretaris van het Nederlands Ka
tholiek Vakverbond, gisteren in Ge-
mert. waar tot en met zondag de
jaarlükse studiedagen van het
is gewüd aan de gezondheidszorg ln
Nederland.
De heer Van Bakel constateerde,
dat het Nederlands systeem van so
ciale verzekeringen een vergelijking
met andere vergaand geïndustriali
seerde landen kan doorstaan. Toch is
er nog een aantal lacunes aan te
wüzen, zoals ook blükt uit de advies
aanvrage die minister Roolvink in
1967 tot de SER richtte.
Nog levende verhoging op dit ge
bied zün onder meer een beperkte
autonome verhoging van de AOW-
en AWW-pensioenen, een vakantie
uitkering in de AOW en AWW, een
verbetering van de particulie pen
sioenen. uitbreiding van de arbeids
ongeschiktheidsverzekering tot niet-
loontrekkenden, uitbreiding van de
AWBZ voor wat de extra-murale
zorg betreft, alsmede een voorziening
om de gevolgen van werkloosheid
Spectaculaire ontwikkelingen heb
ben in de afgelopen dagen de aan
dacht gericht op het cash-and-car
ry verschünsel. Simon de Wit kon
digde aan binnen het jaar een acht
tal cash-and-carry supermarkten met
nevenafdelingen voor textiel, sterke
drank enz. te gaan openen. Co-op
heeft plannen in petto voor een
niet nader genoemd aantal cash-
and-carry winkels, waarvan de rea
lisering afhankelük wordt gesold
van wat de concurrentie doet; men
heeft al twee cash-and carry zaken
onder een andere naam.
De Gruyter, druk bezig te reorga
niseren in zün oude winkelbestand,
tracht zün prüzen voor kruideniers
waren zo lang mogelük heel te hou
den door daarnaast voor groenten,
fruit, vlees e.d. aanlokkelüke aan-
biedeningen te doen. Het is echter
aannemelük dat de meestal slag
vaardig reagerende Albert Heün de
ontwikkelingen met argusogen gade
slaat en bü de prüsstelling ten kost
te van alles gelüke tred zal willen
houden met de cash-and-carry be
drijven.
Met andere woorden: het groot
winkel bedrüf zet de eerste stap op
het prijsbrekerspad. En het neemt,
ondanks tegenstrüdige verklaringen
hier en daar, thans in zün daden
toch wel duidelüker dan ooit af-
afstand van de stelüngname van de
rest van de detailhandel voor hand
having van vaste prüzen in de levens
middelenbranche. Het merkwaardige
is dat het grootwinkelbedrijf hiermee
naar de andere kant alleen reeds
door het bekend worden van zün
plannen bijdraagt tot een verbete
ring van de imago van de cash-
and-carry bedrüven.
Zeker van die van de wat meer
ingerichte en van evenafdelingen voor
ziene cash-and-carry supermarkten,
de toe nog tegenover het publiek zich
zelf met moeite waar moesten ma
ken als zünde uitgerezen boven het
onregelmatige en ongeordende assor
timent van de „witte schuren". Nu
zün zü ineens vanzelf opgenomen in
de rijen der gevestigde supermarkten
Zü zün alleen nog steeds aanzien-
lüker goedkoper.
Er is nog slechts weinig bekend
over omvang en betekenis vim het
cash-and-carry verschijnsel in Ne
derland. Zelfs niet bij het Econo
misch Instituut voor het Midden- en
kleinbedrijf (EIM). dat in het zo
juist verschenen jaarverslag van het
hoofdbedrüfschap detailhandel over
het verschünsel een beschouwing
geeft, waaraan wü een aantal van
de hierna volgende gegevens ontle
nen.
NKV worden gehouden. Dit congres van zelfstandigen op te vangen.
LEIDEN (GPD) Meer dan de
Koninklijke-Shell groep en het
Unilever-concern is Philips erin
geslaagd een Nederlandse signa
tuur te behouden. Bijna 10 pro
cent van onze totale export be-
geval met de werknemers die op hun
65ste zijn aangewezen op de AOW
en verder niets.
De pensioen verzekeringen zün in
handen van ongeveer 80 bedrijfs
fondsen en zo'n 1600 ondernemings
fondsen, een enorme versnippering,
die volgens het CNV in veel geval
len tot stagnatie bü de pensioenop
bouw leidt. Dan zün er verder nog
de vele individuele of collectief af
gesloten polissen bü de levensverze
keringsmaatschappijen. die het ge
heel niet bepaald overzichtelüker j momenteel
maken. Veel gepensioneerden die in conjuncturele
Een uitkering van één procent
duurtetoeslag kost een bedrijf als
Philips alleen voor het in Nederland
werkende personeel tien miljoen
gulden. De helft van dit in septem
ber uit te betalen bedrag is reeds
ten laste van de resultaten van het
eerste half jaar gebracht, anders
zouden deze nog klankrüker zyn ge
weest dan nu het geval is.
Weliswaar kan Philips niet bogen
op een omzet- en winststüging als
AKU. maar bü dat bedrüf werken
uitzonderlük gunstige
factoren, terwül bü
deel van de produktie bestemd voor
de export.
Serievergroting
Bü de vestiging van bedrüven
wordt bü de transnationale concerns
niet gedacht aan grenzen. Er wordt
gefabriceerd waar de omstandighe
den het gunstigst zün. het zü door
de beschikbare plaatsruimte, de aan
wezige arbeidskrachten of natuurlü-
ke gesteldheid.
Koelkasten van Philips komen te
genwoordig büna allemaal uit de Ig-
nisfabrieken in Italië. Bepaalde ra
diotoestellen en de nieuwe videore-
paalde produktielünen naar landen,
waar de kosten beter in de hand
kunnen worden gehouden, of waar
nieuwe produktie-eenheden tot bete
re resultaten kunnen leiden. Een gro
te mate van flexibiliteit is noodza-
kelük.
Zo laat Unilever geen consumptie-
Üs meer in Nederland vervaardigen.
Het is een Benelux-produkt, dat in
de helaas afgelopen lükende zomer
maanden door kinder- en grote men
sentongen werd belikt. Het profüt
van de zomer-üscampagne zal pas
in de Unileverresultaten over het
derde kwartaal zün af te lezen. Dit
is echter niet de zeden waarom
hun actieve periode een paar keer Philips sprake is van n doorgewin-
van werkgever veranderd zün, moe- j terde groei. Het is toch waarlük een
ten op hun 65ste bü verschillende j prestatie om op een reeds in miljar-
fondsen aankloppen voor een mini- den uitgedrukte omzet nog een stü-
maal pensioentje. Men kan zich Sing van 12 procent te behalen,
soms ook wel met de rechten van de Dat is meer dan de gemiddelde ra-
ene pensioenverzekering inkopen bü
de andere, maar dat blükt in de
praktük altüd verlies op te leveren.
Mr. Van Lier zou zün volksverze
kering, tegen het geükte patroon in,
het liefst uitgevoerd zien door een
beperkt aantal bedrijfsverenigingen.
Op den duur wil hü zelfs komen tot
één uitvoeringsapparaat voor de ge
hele sociale verzekering met kanto
ren over het gehele land. De volks
verzekering zou moeten worden ge
financierd op basis van een ge
mengd stelsel, dat zo dicht mogelük
bü het omslagstelsel ligt. Een zuiver
omslagstelsel, waarbü de uitkerin
gen direct gefinancieerd worden uit de
opbrengst van de premies, acht hü
niet direct uitvoerbaar. Er kleven
nog teveel bezwaren aan.
ming van een omzetgroei voor dit
jaar van 9 procent welke aan het be
gin van het boekjaar werd gegeven.
Het ziet ernaar uit dat de trend in
het resterende deel van het jaar ge
handhaafd blüft, waarbij de televi
sie met en zonder kleuren een be-
langrüke rol speelt.
Zolang in de Westerse industrie
landen de welvaart nog met hompen
wordt gesneden zullen de afzetmo-
gelükheden van onze transnationale
concerns groot blüven. Zelfs in
Groot-Brittannië waar de bestedings
beperking zo langzamerhand vat be
gint te krügen op de economische
bedrüvigheid, worden de vooruitzich
ten blükbaar gunstig geacht, anders
zou Philips toch niet aan een sterke
vergroting van de produktie van
wasautomaten denken, ook al is aen
corders worden in de fabrieken in
Oostenrijk vervaardigd, om in Fran-
krük, Duitsland. Nederland of waar
het maar uitkomt. Hoe groter de se
ries. die vervaardigd kunnen worden
op één produktiestandplaats des te
groter zün de mogelükheden om de
kostprüs te drukken.
Bü Philips zün door de rationalisa
tie van de produktie reeds dusdanig
gunstige resultaten bereikt dat de
artikelen in het algemeen niet op de
vleugelen van de prüsinflatie zün
meegenomen. Gloeilampen van het
standaardtype kosten nauwebjks
meer dan een jaar of tien geleden.
Voor dergelüke oude produkten zün
dusdanig geautomatiseerde produk-
tiemethoden ontwikkeld dat verande
ringen in het loonpeil nauwelüks van
invloed zün op de produktiekosten.
Er komst haast geen mensenhand
meer aan te pas.
Rationalistische brengt ook met
zich mee dat bü een abnorale kos-
tenstüging in enig land op betrekke-
lük korte termün kan worden over
gegaan tot het overbrengen van be
door de raad van bestuur te kennen
procent meer winst kon worden be-
14,1 procent groeien, terwül de winst
met 3,1 procent vermeerderde. Voor
KZO werd een omzetgroei van 20.9
procent opgetekent bij een winst-
stügeng van 14 procent, terwül AKU
de kroon spande met 22,4 procent
meer omzet en maar liefst 51,1 pro
cent meer winst.
Te mooi om waar te zijn
Het is allemaal haast te mooi om
waar te zün, vooral omdat de voor
uitzichten voor de tweede helft van
het jaar gunstig zün. De Koninklü-
ke-Shell groep heeft nog wel belang
rijke uitgaven voor exploratie en
uitbreiding van de verkooporganisa
tie voor de boeg, maai* het zou toch
raar moeten lopen als de omzet- en
winstgroei in de laatste helft van
1969 ten achter zou blüven bü die
van de afgelopen periode, al moet er
rekening mee worden gehouden dat
de onderlinge wedüver van de grote
olieconcerns büzonder groot is.
Dit blükt uit de verlaging van de
benzineprijs aan de pompen langs de
Duitse autobanen, waarmede Shell
een aanvang heeft gemaakt. Met in
gang van 1 september wordt de prijs
is gegeven dat de cüfers van het van normale benzine met 2 a 4
derde en vierde kwartaal reeds een
verbetering zullen vertonen.
De uitgaven welke gedaan moes
ten worden om nieuwe wasmiddelen
aan de vrouw te brengen, beginnen
resultaten af te werpen. De oncur-
rentie op het gebied van de enzy-
menrüke wasmiddelen was zo fel
dat het leek of het vet van de ketel
was bü Unilever. Hoewel de omzet
met 9,9 procent is gestegen in het
eerste halfjaar, bleef de nettowinst
11,7 procent ten achter bü die van
het overeenkomstige tüdvak van
1968
Dit was bepaald een slechte beurt
want de andere concerns kwamen
de een na de ander met veel betere
cüfers uit de bus. De Koninklüke-
Shell groep behaalde bü een omzet-
stüging van 7,7 procent een ver
meerdering van de nettowinst van
9.9 procent. Philips kwam, zoals ge
zegd met een omzetgroei van 12 pro
cent op de proppen, waardoor 16
pfenning per liter verlaagd. Voor de
vakantiegangers een strop dat het
dan pas ingaat en voor Shell betekent
het een belangrijke inkrimping van
de winstmarge aangezien die voor
het hele concern op iets meer dan
één cent per liter verkocht produkt
uitkomt.
Zo heeft elk concern zün eigen
zorgen, maar de leiders van de gro
te bedrüven zün voor een kleinte
vervaard als zü de concurrentie te
gemoet moeten treden. Zü gaan erop
af als Paulus op de Korinthiërs dat
wil zeggen, zü versagen niet om de
zaken zo goed mogelük te doen sla
gen en die streven vindt steun in het
feit dat in alle bedrüfstakken spra
ke is van een groei in de afzet- en
prod uktiemogel kheden.
Neem alleen de wereld-olie-indus
trie. die büna elk jaar op een pro-
duktiegroei van 7 procent kan re
kenen. Dit groeipercentage komt
rüwel overeen met de omzetgroei ma^en.
Nederland telt naar schatting ruim
zestig cash-and-carry bedrüven. Het
verschünsel stak de kop op om
streeks 1953. toen de prijsconcurren
tie in elektrische apparaten büzon
der winstgevend was. Het deed zich
opnieuw voor met een ongekende
hevigheid, in 1968. En wel in de le
vensmiddelenbranche. waarin zich
bedrüven met jaaromzetten tot 10 en
15 miljoen gulden ontwikkelen, met
een voor de bestaande detailhandel
voelbare zuigkracht.
De klanten van deze cash-and-car
ry warenhuizen komen in hoofdzaak
uit de middenklasse, wat hun inko
men betreft. Zü kunnen zich bü de
stügende welvaart dingen veroorlo
ven die zü vroeger niet konden ko
pen, maar dan moeten die dingen
niet te duur zün.
Nederland maakt een unieke ont
wikkeling door met zijn cash-and-
carry in de levensmiddelenbranche.
Dat komt doordat Nederland het el
ders vrijwel niet voorkomende sys
teem van strikt door de fabrikanten
voorgeschreven verkoopprijzen kent,
met daarnaast eveneens nogal strikt
door de detailhandel gehandhaafde
adviesprüzen voor een aantal ande
re artikelen. Het is lonend daarte
gen te concurreren.
Voor het overige telt ook hier de
welvaartstüging mee. die de consu
ment op zün dagelükse inkopen doet
bezuinigen, om dan net een auto of
een buitenlandse vakantie binnen
zün bereik te krijgen. Bovendien zal
ook het schrikeffect van de door de
overheid slecht geïntroduceerde btw,
klanten bü de cash-and-carry heb
ben gebracht.
Er wordt wel gezegd dat de cash-
and-carry goedkoop kan zün doordat
zü op goedkope grond en in zeer gro
te goedkope gebouwen buiten de
winkelcentra zit, snel zün inkoop-
prüs terug krügt doordat de omzet
snel gaat. en doordat men alle ser
vice heeft laten vallen. De eerste
twee factoren zün juist. Wat de der
de betreft is het de vraag wat wordt
bedoeld met „alle service."
Waar gaan we in Nederland met
de cash-and-carry heen? In elk ge
val naar een botsing tussen de vaste
prijsvoorschriften en de prüsbrekers
in de levensmiddelenbranche, waar
het front van de voorstanders van
vaste prijsbinding steeds meer ver
zwakt. Wat de omzet betreft ver
wacht het thans geschrokken groot
winkelbedrijf er een groei tot 10 a
15 procent van de totale levensmid
delenhandel. En voor wat betreft de
technische ontwikkeling is het teke
nend dat, na enige reeds bestaande
cash-and-carry supermarkten, Si
mon de Wit heeft gegrepen naar de
mogelükheid van een mini-waren
huis.
Die ontwikkeling zal wel verder
gaan. Ook al staat het publiek .lier
meer dan elders wantrouwend tegen
over laaggeprüsde duurzame artike
len, na kleding, sterke drank (hier
laat ik de typering „duurzaam"
even los), textiel en huishoudelüke
artikelen, kunnen bü een beperkte
service nog veel artikelen zoals gor-
dünen, vloerbedekking, doe-het-zelf-
artikelen. auto-accessoires, meube
len e.d. de mini-warenhuizen in de
naaste toekomst meer maxi gaan
haald. Hoogovens zag de omzet met1 bü de Koninklijke-She 1L
L. BAKKER
