BLIJFT EEN ZAAK
rUSSEN ARTS EN PATIENT
De prijs voor
de welvaart
ehandelde vrouwen bijna
ooit spijt van arbortus
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Moederlijke
30 AUGUSTUS 1969
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 15
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllli
Directe aanleiding tot een interview met F. E. .1. Bou-
ricius, liuisarts, was zijn artikel in Medisch Contact van
25 juli waarin hij een „proeve van spelregels" opstelde
voor de toepassing van ahortus. Daarbij liep hij vooruit
op de nota van de maatschappij die eveneens blijkt te
voelen voor opstelling van dergelijke spelregels, liever
dan stringente regels op te stellen voor de indicatie tot
ahortus.
De spelregels van de heer Bourieius bedoelen te voor
komen dat een arts tegen zijn geweten in abortus zal
plegen, maar ook dat een vrouw, die ahortus wil, niet
geholpen zou kunnen worden. Nadrukkelijk stelt hij ook
dat abortus niet in de plaats zal komen van goede con
traceptie.
kter Bourieius, betekent de no-
ran het hoodfbestuur van
latschappij tot bevordering van
neeskunst over de abortus pro-
is volgens u dat met onmiddel-
ingang iedereen die dat wil
is kan krijgen?"
lerdaad. Weliswaar kan iedere
weigeren, maar ik geloof dat er
g artsen zijn die mijn mening
Zy zullen zonder hun geweten
aan te doen bereid zyn
is te zien als een van de mo-
oplossingen voor het pro
van de ongewenste zwanger-
heb uit de nota begrepen d-
aatschappy toch niet zover is
ïen de uiteindelijke beslissing
e vrouw laat",
u tussen de regels leest we'
er ontzettend verhuld in
conservatieve artsen niet te-
e benen te schoppen. De na-
wordt gelegd op de procedure
etekent dat men met elkaar tot
(ADVERTENTIE)
DAMESMODE
in exclusief jonge stijl...
I BREESTRAAT1080-112 LEIDEN
overeenstemming moet komen en
dat zal voor veel artsen inhouden
dat de vrouw in kwestie het laatste
woord heeft".
„Is deze nota wat u ervan ver
wacht had?"
„Ik geloof dat dit het beste is, d
onder omstandigheden haalbaar
was. Het is weliswaar sterk verhu
en in watten verpakt wat er staat.
Maar het staat er toch maar".
„Hoe wordt de zuiver „sociale"
indicatie eigenlijk precies in me
disch verband getrokken?"
„Wij kunnen proberen te meten in
hoeverre een vrouw onder spanning
staat. Wij kunnen vaststellen of d<
betrokken vrouw de zwangerschap
aan kan of niet. Of het kind in ee~
neurotische omgeving zal opgroeien
of niet. Daarom moeten we probe
ren uit te vinden: wat wil die vrouw
werkelijk? Als ze blyft volhouden e:
niet toegankelijk is voor vermin
dering van spanning langs een an
dere weg, dan groeit de zekerheid
dat het kind later in een neurotische
en voor de opvoeding bij voorbaat al
ongunstige omgeving zal terecht ko
men".
„Vindt u de oplossing door middel
van abortus iets positiefs?"
„Nee, het is een noodzakelijk
kwaad. Kijk, er zijn drie soorten
vrouwen die om abortus vragen
heel jonge, die nog niet aan contra
ceptie toe zijn, de vrouwen die al een
aantal kinderen hebben en er geen
meer willen en dan de neurotische
vrouwen met het Münchhausensyn-
droom zij stellen zich opzetteiyk
bloot. Alle drie in zekere zin geval
len van mislukte contraceptie".
„Maar kan men niet zorgen voor
een goede contraceptie?"
Maar een mens blyft een mens.
Neem nu die vrouw met dat syn
droom, die ik zo even noemde. Die
kan nog zo zorgvuldig aan contra
ceptie doen, uiteindelijk „vergist" ze
zich een keer, expres. Ze wordt met
opzet zwanger. Daar helpt geen con
traceptie iets aan.
„Hoe denkt u ethisch gezien over
deze kwestie?"
„Een moraaltheoloog heeft gelijk
als hij zegt dat het gaat om een be
gonnen menselijk leven, dat uniek is.
Dat is een feit. Iets anders is natuur
lijk moeten we daar nu zo ontzet
tend bang voor zijn. Niemand mac
moorden, maar intussen houdt de
staat toch maar een leger in stand.
De politie is bewapend, in verschei
dene landen bestaat de doodstraf, we
hebben slachthuizen, het ligt in onze
natuur om dieren op te eten. Als je
nu de mens als zoiets speciaals gaat
beschouwen dat er op dit gebied bij
zondere regels gelden. Maar dan
blijft nog: waarom de staat dan wel.
Wie zo ethisch denkt zou ook geen
vlees meer moeten eten. Je moet het
zo zien het gaat hier om een on
gewenste zwangerschap. Dat staa*
bij de betrokken vrouw centraal. Na
tuurlijk eigent ook wel eens Iemand
zich ongewenst iets toe. Als zo'n in
breker op heterdaad betrapt wordt
en wegvlucht, neemt de overheid
het recht om op hem te schieten.
Het is een mooie theorie, maar wij
zitten met de praktijk van twintig
duizend illegale abortussen per
jaar".
„Welk kriterium zou u aanhouden
by het bepalen van het tijdstip waar
op onderbreking van de zwanger
schap nog kan of niet?"
Zuiver medisch. Tot ongeveer 3V-
maand is het met betrekkelijk weinig
risico te doen. Het verwijderen van
de placenta brengt na die tijd zulke
gevaren voor de vrouw dat het risi
co van abortus groter wordt dan dat
van de bevalling.
Het hoofdbestuur van de maat
schappij zegt dat de ervaring met d
indicatiestelling voor abortus moet
worden verkregen „via een brede
spreiding over vele ziekenhuizen in
het land". Hoe denkt u daar over?
Dat is te idealistisch. De zieken
huisbesturen die met zoveel woor
den aan de gynaecologen hebben
duidelijk gemaakt dat in hun zieker
huizen geen plaats is voor abortus
op wat genoemd wordt „sociale" in
dicatie. Andere besturen hebben het
stilzwijgend laten merken veel gy
naecologen durven er niet eens met
het bestuur over te beginnen uit
vrees hun positie als staflid in de
waagschaal te stellen. Dat is een ge
volg van het feit dat een groot ge
deelte van de ziekenhuisbesturen de
abortus beschouwt als een „gehei
me handeling" die er eigenlijk niet
mee door kan. Die besturen bestaan
veelal uit medische leken, dikwijls
wat starre, conservatieve mensen
die niet hebben meegedacht met de
evolutie die in medische kringen
heeft plaats gehad".
Betekent het feit dat artsen meer
I abortussen verrichten toch geen im
puls voor de ziekenhuizen om hun
houding te herzien?
„Misschien wel, maar het gaat tijd
kosten het zal toch nodig zijn tot
stichting van aparte abortusklinie
ken over te gaan, zoals in Rotter
dam al voorbereid wordt. Om de zie
kenhuizen tot inkeer te brengen. Het
hoofdbestuur spreekt zich in de nota
weliswaar uitdrukkelijk negatief
over abortusklinieken, maar dat is
weer een uiting van dat idealisme,
het is niet in overeenstemming met
de werkelijkheid".
„Hoe lang is de abortus in de Ne
derlandse medische wereld al in dis
cussie?
„Op praktische basis een jaar of
vijf, theoretisch al veel langer. Ook
werden al veel abortussen verricht"
„U bent zelf onkerkelijk. Heeft uw
mening over de abortus een „ideo
logische achtergrond"?
„Ja. Wij zijn, zou je kunnen zeg
gen op weg naar een nieuwe filosofie
van de democratie. Daar bij krijg je
te maken met een begrip dat heet
sociale beheersing. Sociale beheer
sing is de mate waarin de mens zijn
neiging kan beheersen om andere
mensen te manipuleren voor vruch
teloze. destructieve doeleinden. Ook
de mate waarin de mens weerstand
kan bieden aan het gemanipuleerd
worden, zonder daarin inzicht te
hebben. Dat is een maatstaf waar
mee je iemands gedrag kunt meten.
Als we toe zullen zijn aan een situa
tie waarin de neiging tot manipule
ren onderdrukt wordt en de mensen
Boem!
„Moet dat noil?" vroeg Ma
rian ongerust en ze keek, met
enig wantrouwen naar de dreu
nende ruiten -die zes maal daags
uit de sponningen dreigen te
vliegen. „Voor mij hoeven ze niet
ieder ogenblik de geluidsbar
rière te doorbreken ik dacht
trouwens dat dat boven de be
bouwde kom verboden was". „We
wonen aan het randje. Boven de
weilanden mag het wel", zei ik
onverschillig
„Maar de paarden schrikken er
zo van", klaagde het dochtertje.
..Ze slaan soms geivoon op hol.
Ik heb al drie keer een pony
naar zijn weide moeten terug
brengen. Zijn ze echt nodig, die
knallen?"
BlijkbaarGa nou maar bui
tenspelen".
Boem
„Gek hè", bromde Adriaan. .Bij
elke knal zit ik me af te vragen:
wat zal het nu weer zijn? Een
tankauto die een huis ramt, een
fabriek die de lucht ingaat of
geivoon een straaljager die voor
bijkomt".
Gisteren was het een tank
auto".
„Ja en vorige week een fabriek
twee dorpen verder, en morgen
is het mischien een straaljager
die op een boerderij valt. Erg vei
lig leven we niet meer tegen
woordig".
„Je moet niet overdrijven"zei
ik boos. „Je doet alsof we dage
lijks op het randje van de dood
balanceren. Zo erg is het nu ok
weer niet".
,Nee? Dan kijk jij zeker nooit
naar het journaal 's avonds. Er
gaat geen week voorbij of het
knalt wel ergens. De wereld is
goed explosief geworden als je het
mij vraagt".
„Ik begrijp niets meer van jul
lie", mopperde ik. „Wat wil je
dan? Terug naar de goede ouwe
tijd, waarop jullie de hele dag
afgeven? Terug naar de natuur,
naar de armoede, ellende en ge
varen van vroeger? Natuurlijk
knalt het elke dag en vliegt
er van tijd tot tijd iets de lucht
in wat beter beneden had kun
nen blijven. Nou en? Dat is de
prijs die we moeten betalen voor
de welvaart, voor gezondheid,
voor het geluk. We willen alle
maal gemotoriseerd naar ons
werk, met vakantie, een week-
einduitstapje maken. Het wordt
ons ook wel gegund maar om het
mogelijk te maken moeten de
tankers over de zeeën varen en
de tankauto's de wegen berijden.
We willen allemaal volgespoten
worden met antibiotica zodra we
iets mankeren, maar dat kan
niet zonder chemische fabrie
ken. We willen allemaal hard wer
ken, veel geld verdienen en lék-
eten en nylon dragen en vuilaf-
stotende stoffen gebruiken,
maar zonder gasflessen gaat het
niet. In deze wereld krijg je niets
voor niets, zoon. We moeten al
tijd betalen en niet zo wei
nig. Voor onze veiligheid betalen
we met levensgevar, voor onze
welvaart met ongelukken, voor
onze gezondheid met verpeste
lucht en vervuild water. Als jij
daarvoor een oplossing weet moet
je het gauw zeggen: ze zoeken er
al jaren naar!"
„Waarom zijn moeders altijd zo
reactionair?' bromde Henk.
Iedereen die 't niet met jullie
op 't eerste gezicht eens is, heet
reactionair'foeterde ik opstan
dig. „Maar laten we nuchter blij
ven. Natuurlijk staat het mij ook
niet aan. Ik voel me niet veilig
en ik schrik me elke dag een
rotje van die knallen. Ik ben woe
dend omdat de vogels verdwijnen,
de riviervis uitsterft en het fruit
naar rauwe aardappelen smaakt.
Ik gruw ook van stookolie in de
branding, van stervende zeevo
gels en verkeersopstoppingen. En
ik ben er heilig van overtuigd
dat het niet half zo treurig hoeft
te zijn als het op het ogenblik is.'
Maar laten we in 's werelds-
naam niet alleen maar kanke
ren! Het gebeurt ook voor ons en
we profiteren er van. De machi
ne die blozend van schaamte
stokt omdat er tegen haar ge
mopperd ivordt moet nog wor
den uitgevonden"
Boem
„We zien vanavond in het jour
naal wel wat het was', zei
Adriaan morbide. Hij stond op,
ging naar zijn kamer en zette
een stereo-plaat op, met de bas-
speaker op volle sterkte. Het
dreunde als zes eskaders vlieg
tuigen. Maar het kon niet ont
ploffen en dat gaf me een ge
rust gevoel.
Thea Beekman
met succes weerstand bieden aan
pogingen tot manipulatie, dan pas
hebben we echte democratie, en dan
komen kwesties als abortus veel een
voudiger te liggen een vrouw die
abortus wil, gaan we niet manipule
ren als zij zegt: dat red ik echt niet.
Dan aborteren we, al zijn we er nog
zo sterk van overtuigd dat het niet
strikt noodzakelijk zou zijn. Dat is
een bewijs van sociale beheersing".
„In dat beeld past ook de legali
sering van, bijvoorbeeld euthanasie
in?"
Inderdaad, dat is hetzelfde. Ik
heb onlangs drie gevallen van long
kanker gehad. Met alle drie heb ik
besproken wat ze hadden. Ook dat
hoort er bij. Voor een patiënt mag
je niets achterhouden. Als hij er ten
minste voor open staat. Alle drie
hebben ze gezegd: dokter, geeft u
me een spuitje als het te erg wordt.
Daar hebben ze me op een kritiek
moment aan herinnerd. Met een ge
rust geweten heb ik aan dat verzoek
voldaan. Dat durf ik ook tegenover
de officier van justitie Vol te houden.
Natuurlijk zijn er artsen die er an
ders over denken. Maar ook hier is
het, net als by abortus, zuiver een
zaak tussen de arts en de patiënt.
levroEW S. M. I, Damstra-Wij menga (arts)
)NINGEN (GPD) Mevrouw
I. Damstra-Wymenga in Gro-
is weer landelijk in het
gekomen. Twee jaar geleden
tij de aandacht door (veront-
iver de regelmatig terugkeren-
richten over vermoorde pasge-
kinderen) een brief te schrij-
aan de SOS-diensten (tele-
he hulpdiensten voorde mens
3d). Een passage uit die brief:
tel voor, aanstaande moeders,
in geheim bewaren willen, ge
leid te geven hun baby „te
k »ng" te leggen bij ons. Het is
r strafbaar een baby te vonde-
e leggen, dan te vermoor-
(De bedoeling was via de of-
kanalen een pleeggezin te
1 voor de ongewenste kin-
lee
e keer is mevrouw Damstra in
inten gekomen met een onder
lat zij verrichtte onder vrou-
et wie zij de afgelopen jaren
had in verband met on-
ste zwangerschappen. Zij
e de resultaten van het on-
k bekend „omdat in publika-
fer het onderwerp abortus nog
zelden de betrokken vrouw aan
ifoord is geweest", ofschoon zij
en-i ander onvoldoende acht-
v statische bewevking.
j rouw. Damstra in Groningen
is arts, heeft vroeger een huisart
senpraktijk gehad, is geestelijk
raadsvrouw van het Humanis
tisch Verbond, is getrouwd met de
arts-anaesthesist (narcotiseur) C.
F. Damstra, heeft een groot gezin,
waarin pleegkinderen zijn opgeno
men. en vindt thuis plaats en tyd
om zich met de problemen van on
gehuwde moeders bezig te houden.
Zij helpt aanstaande ongehuwde
moeders „in het geheim' bij haar in
huis bevallen. Dat wil zeggen, dat
de vaak roddelende en schande spre
kende bekenden en familieleden
zo nodig en zo mogelijk onwetend
blijven van de bevalling, dat er in
rust een oplossing wordt gezocht
voor moeder en kind (bijvoorbeeld
afstand doen). Het is logisch dat me
vrouw Damstra onder deze om
standigheden in hevige mate gecon
fronteerd met het probleem van de
ongewenste zwangerschap ook
met verzoeken om abortus provoca
te in aanraking is gekomen.
Om misverstand te voorkomen
mevrouw Damstra zegt dat zij zelf
geen abortus verricht. Zy wijst op
het zorgvuldige en grote onderzoek
dat nodig is alvorens een verzoek tot
abortus kan worden ingewilligd. Zij
wijst op het praktische probleem een
ziekenhuis te vinden, dat de ingreep
w'l verrichten.
Zij is in principe vóór anticoncep
tie en niet voor abortus. Zij zegt:
„Ik ben tegen abortus on demand
(op verzoek van iedere willekeurige
vrouw) maar onder bepaalde om
standigheden kan het noodzakelijk
zijn. Daar is dan een onderzoek voor
nodig door een gedifferentieerde
groep mensen: huisarts, psychiater,
psycholoog, maatschappelijk werk
ster
Enkele opvallende punten uit het
onderzoek van mevrouw Damstra.
Veelal wordt in het buitenland een
einde gemaakt aan een ongewenste
zwangerschap. Vrijwel geen der be
handelde vrouwen had achteraf spijt
van de abortus. Degenen, die on
danks een ongewenste zwangerschap
toch een baby geboren lieten wor
den, hadden merendeels achteraf
bezien toch abortus geprefereerd.
Wyzen deze punten op de noodzaak
van verruiming van abortus-moge
lijkheid in Nederland? Hoe is de hou
ding van de ziekenhuizen hier ten
opzichte van abortus?
Mevrouw Damstra: „Dat ligt erg
moeilijk. De meeste ziekenhuizen
staan afwijzend tegenover abortus.
Het is moeilijk een ziekenhuis te vin
den. De ziekenhuizen zijn bang de
naam van abortuskliniek te krijgen.
Gynaecologen (vrouwenartsen) van
verschillende ziekenhuizen zijn bang
om abortus uit te voeren, omdat de
directies bezwaren hebben. Er wordt
wel gezegd, dat ze bereid zijn het te
doen als het werkelijk nodig is, maar
ik waag dat te betwijfelen".
De Groningse arts zou graag zien
verdwijnen het element, dat er iets
gebeurt wat eigenlijk niet mag, wat
geheim moet blijven. „We willen het
zo graag regionaal opgelost zien. Als
alle ziekenhuizen gewoon maar mee
deden, zou geen de naam abortus
kliniek krijgen".
Voorop dient voor mevrouw Dam
stra te staan, dat een grondig onder
zoek de noodzaak tot abortus heeft
uitgewezen. Maar de vrouwen dan,
die abortus hebben ondergaan en die
zeggen dat ze er recht op hebben?
Mevrouw Damstra: „Daar ben ik
het niet mee eens. Ik geloof niet dat
een vz-ouw, die in verwachting is, op
een gegeven moment kan overzien of
abortus de enige mogelijkheid is".
Zij wijst op de mogelijkheid, dat
jonge meisjes onder druk van de om
standigheden of van hun familie
abortus willen. „Dat moet grondig
onderzocht worden. Ik zal geen en
kele ongehuwde het recht op een
kind betwisten. Ik kan hoogstens
zeggen, dat het onverstandig is, om
dat een kind twee ouders nodig
heeft".
Er zijn geen vaste indicaties voor
alle gevallen te geven. Elk geval
moet op zichzelf bekeken worden,
zegt de Groningse arts Zy komt met
een praktijkgeval van een aanstaan
de moeder van nog geen 14 jaar.
Een meisje, dat eigenlijk helemaal
volwassen is en dat zelf wel het kind
wil. „Moet je dan gaan aboi*teren?"
Voor het toepassen van abortus is
een medisch-psychische indicatie no
dig. Is er een louter sociale indicatie
denkbaar, die abortus recht
vaardigt? Mevrouw Damstra meent
van wel en denkt dat er op bepaal
de plaatsen ook wel begrip voor is.
zy geeft een benaderend voorbeeld.
„Neem byvoorbeeld een patiënt
uit een zeer klein dorp, ongehuwd,
met een vooraanstaande positie, die
zwanger wordt. Door één zwak mo
ment, niet doordat ze er maar op
los leeft. Een vrouw van 44 byvoor
beeld, die dan ook nog verbonden is
aan een katholieke school. Als die het
kind zou krijgen, kan ze haar hele
leven wel opgeven. Die wordt daarop
aangekeken en is in haar beroep niet
te handhaven. Die kan niet zeggen:
ik ga er een jaar tussen uit, sta het
kind af en kom terug. Dat is vrywel
niet mogelyk. Haar, hele leven is in
gebed: zy kan niet alles achterlaten
wat zy heeft opgebouwd, zy zou voor
het kind haar hele bestaanszekerheid
moeten opgeven.".
In het algemeen wil mevrouw
Damstra stellen, dat abortus in dr
eerste instantie wel de gemakkelijk-
I ste oplossing lykt (en dat het daar
om wel goed is. dat het niet zo maar
te verwezenlyken is), maar dat het
nader beschouwd toch voor de mees
ten geen lolletje betekent maar
een hoop ellende.
Hoe oordeelt zy over sterilisatie
byvoorbeeld boven de 40 jaar en na
een bepaald aantal kinderen? „Aan
gezien geen van de huidige midde
len om zwangerschap te voorkomen
zo betrouwbaar is als men zou wen
sen, is sterilisatie in sommige geval
len vaak de enige definitieve oplos
sing. Het is dan wel de vraag w:
gesteriliseerd moet worden: de man
of de vrouw. Meestal moet men er
zelf om vragen, maar wy adviseren
het ook wel eens. Als een vrouw er
dringend om vraagt en de gynaeco
loog wil het niet, wie is dan de
schuldige?
Over antico' ie "c r-iker me
vrouw Damstra is er beslist geen
Mevrouw S. M. I. Damstra-
Wijnenga: „...ik zal geen enkele
ongehuwde het recht op een kind
betwisten
voorstander van om al wat Jong is en
los loopt maar van de pil of con
dooms te voorzien. Alleen daarvoor
ln aanmerking komende meisjes,
zegt zy, dit ter beoordeling van huis
arts of ouders. „Meisjes moeten ver-
antwoordelykheid ten opzichte van
het eigen lichaam voelen".
Over euthanasie (het doodgaan zo
licht en gemakkelijk mogelyk ma
ken) zegt mevrouw Damstra; „ook
dit is iets wat zorgvuldig per geval
onderzocht moet worden. Maar het
is onrechtvaardig het leven tegen
iemands wil en met pyn eindeloos te
rekken. De mens heeft tegenwoordig
geen recht meer om te sterven".
