MAZEN VAN WET ÖP DE
KANSSPELEN TE GROOT
Discontoschroef is haast dolgedraaid
FINANCIEEL
WEEKOVERZICHT
Kamperen
kost geld
Geldverslindende monsters moeten op dieet
$it weten we
irm China
Psychologie
PAG 9 AUGUSTUS 1969
LEIDSCB DAGBLAD
PAGfNA 7
SCH m. DAGBLAD
Ie' wat weten we van China
["Vat leren we ervan?
rlV>ord: te weinig, veel te
30
"it niet alleen voor onze mid-
Mchoolopleiding, waar we met
ïefenis met veel hijgen en
15 de eerste wereldoorlog be-
n dan de tanden al lang
[v<stukgebeten op de verschil-
Haatswetten van de Betaafse
^k en de slagen van Napo-
^Jjat geldt zelfs nog voor ons
Hair onderwijs. Een histori-
i student die zes jaar lang
lenis studeert, hoeft met een
n aan kennis van het Verre
te volstaan. Dat ten dele on-
motto dat hy zoveel andere
loet leren en voorts dat hij
tennis van de taal toch ner-
°Ibit als het om China gaat.
'^eten we dan wel wel van
04Wat futiele feiten over Mao
die zo goed kan zwemmen
Salderen weten dan nog wel
;ei Tsjang Kai r.jea, voor de
Wereldoorlog omstreden leider
China dat zich tegen Japan
Wie, in de Tweede Wereldoor-
D van de grote vijf in het ge-
»e| kamp en daarna verrassend
esl zijn voetstuk gestoten door
*hunisten. En dan is er nog de
van het massale onbekende,
eni700 of 800 miljoen Chinezen,
W getraind in dienst van hun
Wisme en schijnbaar niet be-
iets aan te trekken van de
i en die een oorlog met Ame-
kusland inhoudt
1J«
iewe leren praktisch niets over
vorming van het reusach-
!rJe keizerrijk, dat onder ver-
nle dynastieën heeft bestaan
voor Christus tot 1912, toen
Wbliek werd uitgeroepen. Maar
e2l voor Christus heeft er in
toë een geweldig rijk, bestaan,
ang geheel op zichzelf a&nge-
%i tijden dat hier in West-
'9 in de vroege Middeleeuwen
1Jeen schim van de Romeinse
mg was overgebleven.
'l! eeuwen dat Rome groot was
?5na, breidde het Chinese rijk
3 naar alle kanten in Azië. Er
i een op zich zelf staande
ing. Een vrouw van een diplo-
rertelde mij eens dat het zo
ardig is om in een Chinees
t uitsluitend Chinese kunst
treffen. Niets, maar daai ook
in buitenaf. Dat merkwaar-
dement is in die eeuwen ont-
01 met de overblijfselen daar-
rden wy nu nog geconfron-
>ren op school ook niets over
ten die invloed hebben gehad
Chinese beschaving, byvoor-
onfucius en Lau Tse. Over
rtoed ook op het maatschap-
lenken. We komen nu een-
jen stap verder dan Moham-
i staat daartegenover dat we
|jk ontzettend veel veldsla-
eten onthouden en niet ver
lat Jan van Schaffelaar van
*n in Barneveld is afgespron-
leren zelfs erg weinig van
igen verkenningen vanaf de
lance in China. En die ver
ten maakten op onze voor-
meer indruk gezien de reis-
in dan op de Chinezen, voor
e „roodharigen" met hun
neuzen en diepliggende ogen"
"a bleven
de werkelijke confrontatie
"an oost en west in China vond
Maats in de 19de eeuw. De
Bse koloniserende machten,
tod voorop zochten expansie in
1 In 1842 moest China Hong
aan de Britten afstaan. Om-
1 1860 werkten Engeland en
"Ijk samen om een opstand in
'te onderdrukken. Prof. Bou-
'i Leerboek der Economische
'edenis: Zij (Engeland en
'ijkkonden terwille van hun
geen onrust dulden in het
[and van hun belangrijke t-rac-
tens
and nam in die zelfde tyd een
op de noordelijke oever van
oer in bezit en Wladiwostok in
Iet drong nog verder door en
dringen spoorde de westelijke
aan om ook verdere conces-
to het verzwakte keizerrijk af
ngen. Even voor 1900 leek het
dat China zou worden opge-
In vazalrijken van de Europese
dheden. Er ontstond een anti-
se en anti-imperialistische
ing die in een opstand in 1900
tweg zocht. Maar deze uitbars-
in rassenhaat tegen de blanken
leergeslagen.
keizerrijk liep op zyn laatste
en m 1911 kwam het einde.
Itionairen kwamen in opstand
■beschermer van de dynastie, de
*al Juan Sje-k'ai maakte met
pandelingen gemene zaak. Chi-
td een republiek. Tot 1949 heeft
publiek een wankelend bestaan
verscheurd door binnenlandse
n en bedreigd door gevaren van
tof, zoals dat van Japan. Pas in
kwam er aan een periode van
instabiliteit, waar generaals el-
als roverhoofdmannen hadden
den, een eind. Mao Tse toeng,
rste communist, die in de boe-
tod de steunpilaar van de com-
foche beweging had gezien,
de macht in handen. En naar
'c ervan merken, nogal vast in
'n. Tien jaar geleden bleken wy
esten min of meer geschokt
de eerste tekenen van barsten
i Moskou en Peking,
fczamerhand hebben de deskun-
°ns onder het oog gebracht
r in het verleden nogal eens
ïweest was. waardoor de Chine-
liet zo blij behoefden te zijn met
issen. Zie de 19de eeuw. Zie ook
ren twintig van deze eeuw toen
ije Stalin zyn communistische
Bezeilen in China rustig liet
toren door generaal Tsjang Kai
moesten maar beter naar de I
todigen luisteren en misschien
De techniek is al lang niet meer weg te denken uit de ivereld van
het amusement. Er zijn maar weinig huiskamers, waar 's avonds het
spelletje ganzenbord of halma voorrang krijgt boven de televisie. In
de cafés zijn de strijkjes of de „man met de harmonica" vrijwel ge
heel verdrongen door de juke-box of de bandrecorder.
En dan zijn er natuurlijk de speelautomaten in allerlei verlokkende
vormen, kleurig-verlichte kasten die tevreden beginnen te knorren
zodra ze geld „ruiken". Hun elektronisch zenuwstelsel met oplichten
de en rinkelende „knooppunten" oefent een buitengewone aantrek
kingskracht uit op de mens, die er heel gemakkelijk zelfs aan ver
slaafd kan raken.
Er zijn verschillende typen speelautomaten. De meest onschuldige
speculeren niet op de goklust. Je kunt er namelijk alleen maar geld
instoppen om in het meest gunstige geval een paar „vrije spelen" te
verdienen. Je zou kunnen zeggen, dat je betaalt voor een paar minu
ten min of meer opwindend vermaak. In dat opzicht verschillen deze
„flippers" maar weinig van de gewone juke-box. Geld verdienen is er
niet bij. Veel gevaarlijker zijn echter de kansautomaten, waarvan
de fruitkasteen van de bekendste voorbeelden is. Zij appeleren
rechtstreeks aan de goklust van de mens. Je kunt met dit „mecha
nische animeermeisje". ook wel „eenarmige bandiet" genoemd, stel
lig geld verdienen, als exploitant dan voornamelijk. Het Amerikaan
se gokcentrum Las Vegas verdient er jaarlijks rond 36.000.000 gulden
mee.
Dat zou de „gokkers" toch moeten waarschuwen. De praktijk leert
evenwel anders. Het is allemaal ook zo verleidelijk en 'f lijkt zo een
voudig de prijzen en zelfs de hoofdprijs (jackpot) er uit te trekken.
Daarin ligt dan ook juist de fascinerende aantrekkingskracht van de
kansautomaten, waaraan dit artikel is gewijd.
Sinds de wet op de kansspelen
op 31 december 1964 van kracht
werd, is de situatie er niet duide
lijker op geworden. Hoe de jus
titie met de nieuwe wet in de
hand soms een ware razzia ont
ketende tegen de wilde groei van
roulette-achtige spelen, die als
behendigheidsspelen werden ge
presenteerd, is genoegzaam be
kend. De acties van de overheid
waren van zodanig uiteenlopende
aard dat hieruit duidelijk blijkt
dat de wet ruimte laat voor ver
schillende interpretatie. Neem de
spel-, speel-, gok-, hazard- of
kansautomaten bijvoorbeeld.
Nederland, vooral beneden de grote
rivieren, is bezaaid geraakt met auto
maten. Zyn het spel- of kansautoma
ten? Op grond van artikel 30 van de
wet op de kansspelen en de plaatse
lijke algemene politieverordening
A.P.V.» worden er nog regelmatig
door burgemeesters vergunningen ge
geven voor we wat we verder noemen
kansautomaten.
Een niet gering aantal burgemees
ters gaat hierby af op de voorstel
ling van zaken die de Stichting Be
hendigheidsspelen geeft. Deze stich
ting, in februari 1965 in het leven ge
roepen door een negental VVV-direc
teuren, beijvert zich onder meer voor
het verkrijgen van vergunningen voor
een kansautomaat die zoals zy stelt
„voldoet aan de maatstaven, die door
de wet aan geoorloofde kansspelen
worden gesteld." Zy refereert hierbij
aan een ..laboratorium-onderzoek"
van de afdeling bijzondere wetten
van de Rotterdamse politie in 1966
en aan een attest van een hoogleraar
van de TH in Delft.
Op grond daarvan geeft de stich
ting een indrukwekkend certificaat
uit ondertekend door de VW-direc
teuren van Breda en Den Haag. Voor
de exploitatie van iedere automaat
wordt jaarlijks aan de stichting een
bedrag van f 750,betaald. Hiervan
wordt 10 procent gebruikt voor kos
ten, van het resterende bedrag wordt
de helft doorbetaald aan de VVV, in
het gebied waar de automaat is ge
plaatst. Indien deze meewerkt aan
het verkrijgen van vergunningen.
De winst gaat echter voor een groot j
deel naar de particuliere automaten-
exploitanten achter de schermen:
deskundigen ramen dat een goed ge
plaatste automaat bruto een 10.000
gulden per jaar oplevert!
In totaal is naar raming een hon
derdtal certificaten door deze stich
ting afgegeven. Een nogal vreemde
zaak. Men kan gevoeglijk aannemen
dat het aantal „wilde" gokautomaten
zeker het zesvoudige bedraagt van
het aantal „legale". Eerst thans, na
vier jaar is de justitie zo ver dat „in
overleg met Binnenlandse Zaken ge
tracht wordt een landelijk beleid om
trent de speelautomaten te bereiken."
Het woord „getracht" wyst er op dat
het ministerie blijkbaar nog steeds
geen sluitende oplossing heeft gevon
den.
zelfde gebleven. Er zijn in het alge
meen nog steeds drie, meestal pa
rallel aan elkaar draaiende schijven
met gewoonlijk ieder 20 symbolen.
Hierdoor zijn er 20x20x20 8000
combinaties mogelijk. Gewoonlijk
keren slechts twaalf van de combi
naties uit, de jackpot inbegrepen.
Wat te leren
Ondanks gerechtvaardigde kritiek
op de speeltoestanden in Nevada is
er van het toezicht op de kansauto
maten in deze staat en in Nevada in
het algemeen voor de Nederlandse
wetgever nog heel wat te leren. Zo
bepaalt de „Eastern Bill" van 1963
dat alle onderdelen (circa 550 van
ieder apparaat genummerd en gere
gistreerd moeten worden. Verder
schrijft de Amerikaanse wet voor dat
het aantal „jackpots" dat per appa
raat moet worden uitgekeerd feilloos
wordt geregistreerd zodat inspecteurs
van de „State Gaming Control
Board" dit te allen tijde kunnen con
troleren. Evenals de verdere werking
van het. apparaat. Daarbij steken de
Nederlandse „maatregelen" wel heel
pover af: geen centrale keuring, geen
verzegeling van apparaten, meestal
onduidelijk in het Engels gestelde
Verwoed speler in gespannen
afwachtingwat er uit de auto
maat zal rollen.
aanwijzingen en geen controle op de
goede werking en de opschriften.
Bij de kansautomaat kan het uit
werp- of teruggavepercentage door
of vanwege de exploitant op iedere
door hem gewenste waarde worden
afgesteld. Zulks in tegenstelling tot
bijvoorbeeld de bonafide roulette. In
de VS beschouwt men een gemiddeld
uitwerppercentage van 90 als verant
woord. In Nederland zyn de auto
maten die door de eerder genoemde
stichting behendigheidsspelen van
een „certificaat" zyn voorzien, echter
afgesteld op een uitwerppercentage
van tenminste 70 procent.
De opbrengst voor de exploitant is
hier dus aanzienlijk groter dan in het
zo veel besproken Las Vegas!
Ook doet het vreemd aan dat de
stichting heeft getracht van een
overtuigende gokautomaat een vrien
delijk behendigheidsapparaat te ma
ken om zodoende door de mazen van
de wet (op de kansspelent te glip
pen. Dit zou bereikt zijn door het
aanbrengen van een door een knop
te bedienen rem op een der drie
schijven waardoor de zeer behendige
en snel van reactie zijnde speler in
staat zou zyn een gunstige uitwerp-
combinatie te verkrijgen.
Maar heeft dit wel enige zin? Nee,
dachten wy. Deze rem werkt alleen
op de rechtse schijf en deze „behen
digheidsuitoefening" kan slechts ef
fect sorteren indien de eerste en
Geschiedenis
De uitvinder van de kansautomaat
was (in 1895) de technicus Charles
Fey uit San Francisco. Bewust of on
bewust heeft hy een goed psycholo
gisch inzicht gehad in de latent aan
wezige „speculatie-drang" die in vrij
wel ieder mens leeft. Want waar ter
wereld maar een kansautomaat staat,
is deze veelal bezet door iemand die
hem voedt met penningen.
In de loop der jaren is het appa
raat aanzienlijk aantrekkelijker ge
worden. De belangrijkste verbetering
was wel het aanbrengen van de grote
verticale hefboom die de speler de
illusie geeft dat hy of zy de machine
beheerst en bestuurt. Misschien komt
het ook daardoor dat voor velen de
attractie van een dergelijke kans
automaat groter is dan die van an
dere casino-kansspelen. Sinds 1964
behoren deze apparaten, in het En
gels „slotmachines" geheten, tot de
speelbank-spelen. In dat jaar begon
hun opmars in de speelbanken van
de Amerikaanse staat Nevada en
daarna ook in Europa.
De pompeuze zalen van Monte Car
lo inbegrepen, waar de wanden nu
als het ware zyn behangen met gok
apparaten. Enkele cijfers ter illustra
tie. In Nevada (met het bekende
Las Vegas) staan er rond 24.000.
De kansautomaten worden in de
VS belast met rond 500 dollar aan
federale-, staats- en gemeentebelas
ting en brengen gemiddeld meer dan
4000 dollar per jaar per stuk op. Zy
zijn goed voor circa 40 procent der
ontvangsten van de speelbanken in
Nevada.
Het fundamentele principe van de
kansautomaat is in al die jaren het-
tweede schijf uit eigener beweging
reeds in een gunstige onderlinge uit-
werppositie tot stilstand zijn geko
men.
Is dit niet het geval, dan heeft het
remmen geen enkele zin. Verder is
de tijd die de speler heeft om in te
grypen uiterst kort, namelijk één se
conde na het tot stilstand komen der
eerste twee schijven. Deze automaat
blijft dan juridisch een kans-auto-
maat volgens de Haagse spelexpert
ir. F. A. Weber.
Sinds december 1965 geldt uitslui
tend het kriterium uit het zgn. sa-
turne-arrest van de Hoge Raad. Dit
luidt: beslissend is welke resul
taten de grote meerderheid der spe
lers in de praktyk by het spel be
haalt alle automaten en speel-
bankspelen zullen aan dit kriterium
moeten worden getoetst alvorens een
vergunning mag worden verleend.
Verder kan nog worden gewezen op
de uitspraak van minister Polak die
in de Tweede Kamer betoogde dat
ook van belang is of er van de ge
boden mogelijkheid tot behendig
heidsoefening wel door de spelers ge
bruik wordt gemaakt.
De verwachting is dat de minister
van Justitie binnenkort komt met een
lijst van toegestane spelautomaten en
verboden kansautomaten, teneinde
eindelijk een uniform optreden mo
gelijk te maken en de burgemeesters
voor het eerst duidelijke richtlijnen
te geven.
Waar vrouwe Justitia zeker een
greep op zal krijgen zyn de mini-
gokautomaten van Japanse makely
die duidelijk analoog de mini-mode,
in opmars zijn in ons land. Ruim
duizend van deze „kleine bandieten"
uiteraard zonder een enkele vergun
ning zijn reeds „geplaatst". Bij een
inval van de politie kunnen deze
mobiele gok-kubusjes pan slechts 25
cm grootte, die overal kunnen staan
gemakkelijk worden weggemoffeld.
De kansautomaten plegen
in het algemeen met pennin
gen te worden gevoed. Waar
om deze struisvogelpolitiek?
De penningen moeten ten
slotte ook met goed geld
worden betaald. De oplossing
ligt (alweer) in het psycho
logische vlak. De speler, die
penningen heeft gekocht zal
gauwer geneigd zijn door te
spelen tot zijn laatste pen-
ning door het niet te verza
digen monster is verslonden
dan wanneer hij voor iedere
draai b.v. zijn portemonnee
uit zijn zak moet halen.
Wat doet het buitenland
Welke bepalingen gelden er
in ons omringende landen
voor kansautomaten?
In West-Duitsland zijn be
paalde typen kansautomaten
toegelaten onder de keurings
normen van het Bundeskri-
minalambt te Wiesbaden. Ze
staan in Spielhallenmaar
ook in horeca-bedrijven.
België heeft vrij ruime be
palingen. Zo is de in Neder
land verboden automaat Ro
tamint daar evenals in West-
Duitsland wel toegelaten op
groJid van de wei van 23
april 1963 mits als beloning
door de speler alleen maar
het recht wordt verkregen
om gratis één of meer malen
verder te spelen.
(Van onze financiële medewerker»
Voor een klein land als Nederland
dat desondanks een belangrijke
economische macht in de wereld is
dank zy de grote industriële ont
plooiing en de uit vroeger jaren ver
kregen kapitaalkracht is het nood
zakelijk te voorkomen dat er op de
algemene ontwikkeling in de wereld
wordt vooruitgelopen. Daarom was
het zo jammer dat in 't nu versche
nen rapport van de OESO er melding
van moest maken dat ons land by de
algemene prijsverheffing, of beter
uitgedrukt bij de algemene geldont
waarding in het eerste gelid liep.
Het is alleen aan het kunstig ma
noeuvreren van de Nederlandsche
Bank en het spel van de bankiers te
danken dat de gulden daardoor niet
in de frontlinie op de internationale
valutamarkt is komen te liggen.
Integendeel, de gulden lijkt de
laatste tijd wei de meest gezochte va
luta ter wereld te zijn met het gevolg
dat de wisselkoers van ons devies een
vaste houding toont ten opzichte van
de andere betaalmiddelen. Voor een
belangrijk deel is die ontwikkeling
toe te schrijven aan het feit dat op
de binnenlandse geldmarkt een ern
stige krapte is ontstaan. Reeds toon
de de rentestand op de geldmarkt
dat het geld in feite op was, althans
het geld dat voor onderlinge krediet-
transsacties nodig is.
kunnen ze hun invloed aanwenden
om te zorgen dat iets van hun ken
nis terecht komt in de schoolboekjes.
Het is beslist nuttige kennis.
J.RB.
De enorme uitzetting van de bank-
biljettencirculatie heeft gemaakt dat
de tegoeden van de banken en van
het ryk by de Nederlandsche Bank
volkomen zyn uitgeput, voornamelijk
omdat er steeds meer geld in de
vorm van bankbiljetten bij het pu
bliek in omloop is. Het gevolg van
deze ontwikkeling is geweest dat de
rente tot een ongekende hoogte was
opgelopen. Desondanks bleef het of
ficiële discontotarief van de Neder
landse Bank zolang mogelijk op het
oude peil gehandhaafd.
Blijkbaar voelden de monetaire
autoriteiten in ons land er weinig
voor om aan het internationale spel
letje van het opschroeven van de
discontovoet mee te doen. Schoor
voetend was in het voorjaar overge
gaan tot een aanpassing van het dis
contotarief aan de internationale
rentestand, maar het water moest
haast tot de lippen stijgen eer tot
een nieuwe verhoging werd besloten.
Aan het einde van de vorige week
was het echter zover dat niet langer
kon worden geaarzeld, vooral omdat
het niét mogelijk was om de bankiers
een rigoureuze kredietbeperking op
te leggen zolang de rentevoet in ons
land zover afweek van die in het In
ternationale verkeer.
Bijna overal is al zoveel aan de
discontoschroef gemorreld dat hy zo
goed als dolgedraaid is en de econo
mische ontplooiing nauwelijks wordt
beïnvloed door veranderingen in het
rentetarief.
Ondernemers gaan voort met in
vesteren zolang zy zich verzekerd
weten van de afzet der additionele
produktie, ongeacht de hoogte van
de rente, die zy voor de financie
ringsmiddelen moeten opbrengen. De
afzet is verzekerd zolang de inkomens
harder stygen dan de vermeerdering
van de nationale voortbrenging.
Het is al haast sinds jaar en dag
schering en inslag dat de loonbewe-
ging vooruitloopt op de produktiever-
meerdering, waardoor het tijdelijk
lijkt of er een uitbreiding van de be
stedingsmogelijkheden optreedt, doch
daarvan het uiteindelijke gevolg is
dat het, besteedbare inkomen niet
gepeinsd over de mogelykheden om
een spaarmethode te ontwikkelen,
die enige zekerheid voor de toekom
stige koopkracht moet geven.
Het Zwitserse bankiershuis J. Von-
tobel en Co heeft dezer dagen bere
kend hoe de investmentfunds zich in
het afgelopen halfjaar konden ont
wikkelen Van de 52 funds, welke by
het onderzoek waren betrokken,
bleek dat er slechts 13 in waren ge
slaagd om de afgiftekoers in meer
dere of mindere mate op te vijzelen.
naar evenredigheid met de algemene
economische vooruitgang toeneemt.
Loonsverhogingen zonder evenre
dige produktie-aanwas leggen een
rookgordijn voor de gewone man, die
niet de vuurbol van de economische
kern kan waarnemen. Vooral voor
ouderen is het haast onstellend te
zien naar de uitwerking van de alge
mene geldontwaarding, die zich zo
wel in ons land als elders in de jaren
na de oorlog heeft voorgedaan. Het
jaarsalaris van een geroutineerde
kracht van voor de oorlog was gelyk
aan hetgeen de ongeschoolde van
daag aan maandsalaris ontvangt
Knappe koppen hebben zich sul
Alle overige beleggingstrusts hebben
een veer moeten laten.
Beleggen in aandelen is een kunst
van vooruitzien op lange termijn. En
het is niet mogelyk om aan te geven
hoe Wall Streeet zich in de komende
maanden zal gedragen. De graadme
ter voor het internationale beurswe-
zen is nu al sinds mei op retour en
als men de grote mannen uit de
Newyorkse wereld mag geloven dan
zou het einde van de daling nog niet
in zicht zyn.
Het kan ook moeilijk dat Wall
Street er de vaart in krygt zolang
er in Washington gedokterd wordt
i aan de mogelykheden om de over
verhitting van de economie tegen te
gaan. De recente verhogingen van
het prijspeil, waarbij die van de
staalindustrie het meest op de voor
grond traden tonen wel aan, dat de
economie in de Verenigde Staten
nog altijd aan het voltigeren is, dat
wil zeggen kunstige sprongen maakt
op een galopperend paard.
Voor de Amsterdamse effecten
beurs lijkt het haast een onmogelijk
heid om de koersen van de aande
len gelyke tred te laten houden met
de algemene geldontwaarding, zolang
Wall Street geen duidelijke verbete
ring toont. Daarbij dient in aanmer
king te worden genomen dat effec
tenbeurzen doorgaans vooruitlopen
op toekomstige economische ontwik
kelingen. Lang vóór de hoogconjunc
tuur doorzette toonden de aandelen-
koersen een opgaande lyn en wel in 1
zodanige mate dat sommige beleggers
zich afvroegen waar het wel heen
moest gaan, vooral toen de overver
hitting van de conjunctuur tot gevolg
had dat de rentevoet sterk opliep.
Tijdelijk is er toen sprake geweest
van een omzetting van aandelenbe
legging in die van obligaties, maar
zolang de geldontwaarding doorgaat
is de aardigheid daarvan ook gauw
verdwenen.
Momenteel bevinden de effecten
beurzen zich internationaal in een
situatie die aantoont dat de wereld
conjunctuur op de tweesprong is ge
komen. De pogingen in de verschil
lende landen om de opgaande con
junctuur te breidelen zullen er uit
eindelijk toe leiden dat er een terug
slag optreedt. De onder nemings
winsten zullen dan dalen.
Zomerhuisjes, vekantiepensions,
hotels, stijgen merkbaar met hun ta
rieven. De grote meerderheid van het
publiek merkt de stijging persoonlijk
aan de staangelden van kampeerter
reinen. Dit jaar werd, na invoering
van de prijsstop, op de kampeerprij-
zen dooreen genomen een verhoging
gesignaleerd van 12 procent. Dat dit
duurder worden niet alleen iets met
de btw te maken heeft, blijkt wel uit
het gemiddelde stijgingspercentage
van het jaar ervoor: 9. En het jaar
daarvoor 1114.
Toen Nederland in de jaren vijftig
massaal met vakantie begon te gaan
en dit, met de opkomst van de bun
galowtent langzaam aan kamperend
ging doen, lag alles nog vry simpel.
Boeren verhuurden plaatsen op hun
grasveld of heidegrond aan kampeer
ders voor dikwyls zeer lage tarieven.
Doch de aantallen gezinnen, die gin
gen kamperen, namen enorm toe. Het
werd noodzakelijk dat er dingen kwa
men zoals toiletgebouwen en was
gelegenheid. En de kamperende
stadsmens vroeg méér comfort om
zijn ook al steeds comfortabeler eigen
kampeeruitrusting mee te omgeven:
recreatiezalen, kampwinkels, speel
tuinen voor zijn kinderen, verharde
paden voor zijn auto. Daarmee werd
de vroegere kampeer-wei een kam-
peer-b e d r ij f
Dat had ook invloed op de grond
prijzen. Land, dat nog niet zo lang
geleden nog geen 5000 gulden per
hectare kostte, gaat nu in nog een
voudige kampeerstreken weg voor
20.000 a 25.000 gulden. In het Westen,
komen prijzen van 40.000 gulden
voor.
Er zijn in Nederland circa 1800
kampeerterreinen met een totale
werkelijke capaciteit van ongeveer
250.000 standplaatsen. De Nederland
se kampeerraad heeft vorig jaar een
uitgebreide enquête gehouden, waar
bij dus gerekend voor 1968 wat
de prijzen betreft het volgende bleek
het all-in tarief (berekend voor een
gezin met twee kinderen, auto en
tent of caravan», lag by de zeer klei
ne campings gemiddeld op fl,04 per
persoon per dag en klom op tot f 1,60
per persoon op de grote campings.
Verdeeld naar toeristische gebieden
waren Noord- en Oost-Nederland en
de Waddeneilanden het goedkoopst
met gemiddeld door alle soorten cam
pings heen f 1,27, en het Gooi,
Utrecht en Veluwe het duurst met
f 1,45 per persoon.
Daarby is het nog van belang te
weten dat men overal in het land
met gemiddeld 68 tot 81 kampeerders
per hectare heel wat rustiger kam
peert dan in het Hollandse en
Zeeuwse kustgebied met hun 171
kampeerders op een hectore (en in
het topseizoen zelfs 230)
In 1968 bleek dat de capaciteit van
de campings sinds het voorgaande
jaar met 4 procent was toegeno
men. Desondanks daalde het aantal
plaatsen voor vakantiekampeerders
met 5 procent. Schuldige: de grote
nieuwe marktverstoorder, die seizoen-
verhuur heet. Vaste standplaatsen
worden verhuurd aan mensen die
daar hun caravan of bungalowtent
een heel seizoen op laten staan, om
er ook zo dikwijls mogelyk met de
weekeinden heen te kunnen gaan.
Het waren die vaste standplaatsen,
die in een jaar tijd met 5 procent toe
namen tot thans 43.3 procent van het
totaal aan pplaatsen op de Neder
landse campings.
De gemiddelde prijzen voor tenten
en ry-caravans of sta-caravans per
streek van het land. vorig seizoen:
Noord en Oost Nederland en de
Waddeneilanden f228 tot (voor sta
caravans) f 270 Noord-Brabant en
Limburg f285 tot f341 Holldnds-
Zeeuwse kust f294 tot f331. Meren
gebied f303 tot f396. Gooi, Utrecht
en Veluwe f308 tot f414.
Grootste tariefstij ging toen. in het
merengebied, 25 procent met het jaar
daarvoor. Vaste standplaatsen verhu
ren betekent voor een exploitant een
gemakkelijke en zekere manier van
geld verdienen. In het Hollandse-
Zeeuwse kustgebied zyn er gemiddeld
18 per hectare verhuurd voor de al
weer gemiddelde prijs van circa f300
per seizoen. Dat geeft een gemid
delde bruto-opbrengst van f 5400 gul
den per seizoen uit zo'n hectare.
Er gaan verhalen over geldkloppery
uit de vaste standplaatsen door cam
pinghouders. Een zy het beperkte
peiling van de opvattingen van
deze exploitanten in verschillende
delen van het land, geeft de indruk
dat er vermoedelijk in hoofdzaak een
aantal zwarte schapen is dat stof
geeft aan deze verhalen.
Een greep uit deze peiling:
Campinghouder a: ik heb onge
veer 10 procent vaste standplaat
sen. Meer wil ik er niet, want dan
wordt het hier een opslagplaats
van meerendeels verlaten cara
vans. Prijs circa f 425 per seizoen.
Campinghouder b: wij hebben hier
ongeveer 80 procent vaste stand
plaatsen. Er komen er zoveel om,
dat we plaats tekort komen.
Campinghouder c: op mijn terrein
zijn 170 van de 250 standplaatsen
vast verhuurd. Ik verwacht dat
het er volgend jaar nog meer zul
len worden. Pryzen f405 tot f475,
kan hoger worden door nieuwe
voorzieningen aan camping.
Campinghouder d: zestig procent
is vast voor het seizoen verhuurd,
en dat wordt nog meer. Je weet
nooit wat voor weer het zomers
wordt en nu heb je tenminste een
vast inkomen. Pryzen f250 tot
f350.
