De jaren van de korte mode
HAAR KLUISTERS
MOCCONA
De jaren
twintig
Warme dag?
Maak eens 'n IJscona...
'n pittige verfrissing!
Zo gebeurd.
Door
Hon Wielick
lekker-pittige koffie...
van Douwe Egberts
ATERDAG 2 AUGUSTUS 1969
LETD9CH DAGBLAD
De vrouwen bevrijdden zich in de gebeurtenisvolle jaren
wintig van de kluisters die haar eeuwenlang omsloten hadden.
)e strijd die Aletta Jacobs en al die andere vrouwen gestre-
len hadden voor vrouwenkiesrecht was niet vóór de jaren
wintig met succes bekroond. In 1919 werd de Nederlandse
touw het passieve kiesrecht toegekend, waardoor Suze Groe-
leweg het eerste vrouwelijke (SDAP) tweede-kamerlid werd.
n hetzelfde jaar volgde ook het actieve vrouwenkiesrecht en
verd het woord „mannelijk" uit de kieswet geschrapt. In 1922
yverd het recht in de Grondwet vastgelegd. Maar niet alleen
-lierin kwam de ingezette emancipatie tot uitdrukking. Veel
sneer in het dagelijkse leven.
Jonge
1 Het meest veranderde de dames-
e leding. In 1919 was de gemiddelde
n fótand van een japon of rok tot de
e rond nog ongeveer 10 procent van
- e lengte van de draagster. In 1920
e as het reeds 20 pet. In de drie
aai-opvolgende jaren zakte de rok
eer tot ongeveer 10 pet., maar in
124 begon de mars omhoog. In dat
tar tot 20 pet. in 1925 tot 22 pet.
a deze stijging hield aan tot
127 toen zij reeds voorbij de 25 pet.
as. met andere woorden tot
b knie. Dit alles tegen de uitdruk-
wil van de fabrikanten, die
emel en aarde bewogen de rokken
yinger te maken om meer stof te
unnen verkopen. Zij verloren het
evecht. want nadat de winkeliers
en hadden overstroomd met klach-
~~m over te lange rokken, gaven zij
e strijd op.
ensachtig
Met de korte rok veranderde ook
et materiaal. De dikte en de hoe
vrouwenkleding. Het ideaal
(erd het jongensachtige slanke fi-
2juur. Van korsetten en bustehouders
velen niet meer weten, tot
van de fabrikanten die hun
roduktie met 11 procent moesten
Zijde en kunstzijde verdrongen de
atoen in kousen en onderkleding. Al
epen heel wat jongetjes in die ja-
en te blozen naast hun moeder,
ranneer deze vleeskleurige kousen
roeg. de opmars van de natuur-
leurige kousen was ook niet meer
e stuiten. Sommige leden van het
wakke geslacht droegen zelfs knie-
:ousen. maar zij werden (nog) uit-
ekreten als „vrijgevochten". De on-
ierrok verdween bijna helemaal en
iet aantal lagen ondergoed vermin-
lerde drastisch. In vijftien Jaar
laaide de hoeveelheid stof om een
touw te kleden, zo berekende
„Journal de commerce" in 1928, van
19 1/4 tot 7 yard.
Het was kort dat de klok sloeg.
Ook het haar. Veel Amerikaanse,
maar ook Nederlandse. Engelse en
Franse vrouwen lieten zich door een
herenkapper knippen. In 1927 was
kort haar volkomen ingeburgerd
normaal voor boven zestigers. De
voor teenagers, niet ongewoon voor
dames van middelbare leeftijd en
klokhoed was dè mode. waardoor de
hoedenmateriaalfabrikanten even
noodlijdend werden als hun collega's
in de katoen-, wol-, korsetten- en
b.h.-industrie.
zijn, maar een onrijp-jeugdig voor
komen hebben. Slanke lijn, platte
borsten, korte rokken en een lage
taille moesten voor dat jeugdige ef
fect zorgen. Beheerste gratie, rijp
heid. wijsheid, was uit de tijd. Men
begeerde vrij te zijn en dit te de
monstreren.
Het roken door vrouwen was er
eveneens een voorbeeld van. Binnen
een paar jaar -rorkten miljoeenen
vrouwen overal in de wereld. Roken
op straat of op kantoor dat duurde
nog even. maar rokende vrouwen in
restaurants. dancings, theaters en
bioscopen waren al heel spoedig ge
woon. In 1920 zou iedere sigaretten-
fabrikant failliet zijn gegaan wan
neer hij een rokende vrouw in zijn
reclame gebruikte, maar in 1929 wa
ren slogans als „Nu kunt u gezellig
thuis samen roken" reeds normaal.
De sigarettenproduktie steeg als
nooit verwacht, ook al omdat veel
mannen de sigaar en de pruimta
bak verwisselden voor de sigaret.
Dansen
Over modern dansen werd heftig
gediscussieerd. Er was geen afstand
meer tussen de danspartners. Lijf-
aan-lijf, wang-aan-wang werd ge-
kenden Gloria Swanson, Douglas
Fairbanks, Charley Chaplin en Ru
dolph Valentino als hun buren.
Valentino
Kosnietika
Maar er was ook een heel nieuwe
industrie bezig van de grond te ko
men: de kosmetische. Lippenstift en
rouge, in 1920 nog felbestreden door
ouders, wonnen stap voor stap ter
rein. Schoonheidssalons werden ge
opend en al spraken velen nog
„schande van dat verfgebruik",
steeds meer vrouwen gingen nog
bescheiden lippenstift gebruiken.
Amerika was ons al voorgegaan.
Hier waren reeds 2500 merken par
fum te koop. 1500 merken gezichts
crème en bedroeg de afstand van de
jaarlijks verkochte lippenstiften zo'n
4000 kilometer. Werden ln het juni-
nummer van 1922 van Ladies Home
Journal nog slechts vier adverten
ties geplaatst waarin bedekt sprake
was van rouge (een vrouw die rouge
gebruikte zou dit nooit vertellen,
zelfs niet aan haar man), een paar
jaar later stonden in hetzelfde blad
advertenties als „Wees niet on
gerust, u houdt het verleidelijke pur
per urenlang op uw lippen".
iï
In 1927 stonden heel wat vrouwen
harten overal in de wereld even stil
en werden er heel wat traantjes
weggepinkt, toen Rudolph Alfonzo,
Raffaele, Pierre, Filibert, Guglielmo
di Valentino d'Antonguolla stierf.
Rudolph Valentino met zijn „tocht-
latjes" door heel wat mannen
overgenomen had miljoenen har
ten sneller doen kloppen in de don
kere zaaltjes waar de projectoren
driftig zoemden. In „De sjeik" was
hij het mannelijk schoonheids
ideaal geweest. Tientallen raakten
gewond bij zijn begrafenis.
Elf blokken lang was de menigte
bij zijn uitvaart, een begrafenis
waaraan zóveel publiciteit werd ge
geven, dat de nabestaanden van Va
lentino van de filmrechten, die daar
na binnenstroomden, nog 600.000
dollars te verdelen hadden van de
man die door de sprekende film uit
geschakeld werd, omdat zijn stem to
taal ongeschikt was. waardoor Ru
dolph Valentino vlak voor zijn daad
diep in de schulden geraakt was.
De bioscoopbezoekers uit die
beginjaren van de film wensten de
intiemste bijzonderheden van hun
filmhelden en -heldinnen te weten.
Zij werden op hun wenken bediend.
Vierhonderd Journalisten waren in
het Mekka van de filmbussiness Hol
lywood gestationeerd en noteerden
iedere zucht, ieder woord, ieder ge
baar van de „sterren".
Toen Jean Harlow ernstig ziek
was, werd er van uur tot uur een
bulletin uitgegeven over haar toe
stand. Dat George Raft 21 cham
pagnecocktails bestelde voor het
personeel van de beautyshop waar
hij dagelijks zijn haar liet knippen,
werd de lezers niet onthouden, even
min het ontroerende gebaar van
Myrna Loy, die in een koude voor
jaarsnacht een perzikkenboompje in
haar tuin beschermde met haar
minkbontmantel.
lange zakachtige badpakken droe
gen, lange kousen en grote hoeden
op hun gekrulde haren. Atlantic Ci
ty volgde in september. Maar daar
lieten de nimfen voor de eerste maal
hun blote knieën zien en droegen
ééndelige badpakken. Miss Washing
ton was de mooiste van Amerika.
De meeste vrouwen uit de jaren
twintig wilden (onbewust?) geen
moedertype met brede heupen meer
f922
DE MAN IN
OF
HET SLACHTOFFER VAN OE POLITIEKE
VROUWEN VERG ADER ING.
I
danst op „sensuele" muziek, waarin
de saxofoon de boventoon voerde en
de romantische viool had verdron
gen. De teeners en twenners leerden
in horizontaal gestreepte truien de
nieuwste dans, de Charleston. „Yes,
we have no bananas" was de grote
tophit, die op grammofoons (met
slinger) werden gespeeld. Hoe
de verhoudingen waren gewij
zigd, bewezen de echtscheidingscij
fers. Vooral in de VS.
In 1910 eindigde 8.8 pet. van de
huwelijken door scheiding, in 1921
was dit reeds gestegen tot 13.4 pet.
om een top te bereiken in 1928 toen
bijna één op de zes huwelijken door
de rechter werd ontbonden.
In ons land hielden protestants
christenen een protest-vergadering
tegen het Nieuw-Malthusianisme,
dat geboorte-beperking propageerde.
De sprekende film „Talkie"
genoemd, veroverde ons land. Al Jol-
son in .Sonny boy" en „The singing
fool" trokken avond aan avond vol
le zalen. De explicateurs raakten één
voor één zonder emplooi. De Ameri
kaanse filmindustrie exporteerde
haar celluloidstroken over de hele
wereld. Chinezen en mensen uit
Groningen, Eskimo's en Maastrich
tenaren, Portugezen en Leidenaars
Tienduizenden vrouwen speelden
.in de loterij waarvan de hoofdprijs
een zitplaats was naast Gary Coo-
j per bij de première van zijn nieuw
ste film. De fan-mail uit de gehele
wereld was ongeveer 40.000 brieven
per studio per maand. Brieven met
verzoeken om handtekeningen, kle
dingstukken, haarlokken en portret
ten. De meeste jonge meisjes, ook in
ons land, droomden ervan eens ont
dekt te worden en te kunnen leven
als bijvoorbeeld Marjorie Hutton, die
by haar huwelijk met de latere am
bassadeur in de Sowjet-Unie Joseph
E. Davies een huwelijkstaart van 300
pnd. kreeg, geplaatst in 500 ohrysan-
ten. waarvan men de bloemblaadjes
blauw-paars had gekleurd. Glo
ria Swanson zorgde ook voor de no
dige publiciteit toen zij trouwde met
een lid van de Franse adel. markies
De la Falaise de la Coudray. Film
ster was een geacht beroep gewor
den.
Op 20 mei 1920 kreeg madame
Curie van president Harding in het
I Witte Huis een mahoniehouten cas-
sette. waarin tien glazen buisjes met
wat kristalletjes in een stalen kistje,
gevoerd met lood om de straling te
gen te houden.
Madame Curie, dolblij met het ge
schenk van het Amerikaanse volk,
moest er echter wel iets voor door
staan. Zij werd van de ene naar de
andere receptie gesleept, kreeg hul
digingen aan de lopende band, moest
tientallen ontvangsten bijwonen en
ereburgerschappen aanvaarden.
Week-in-week-uit ging dit door. Een
fanatieke bewonderaar gaf haar een
zo krachtige handdruk dat zij haar
I pols kneusde en haar arm in een
draagdoek moest houden. Tenslotte
kon de kleine vrouw niet meer. Zij
J vroeg, nee smeekte, om met rust te
l worden gelaten. Gelukkig voor haar
boksten Dempsey en Carpentier te-
gen elkaar, zodat de publici-
teitsstorm rond haar. ging liggen.
Nimfen
De vrouwen deden van zich spre
ken in de jaren twintig. Meer dan
in welke eeuw daarvoor. In juli 1924
werd op het strand aan de Potomac
in Washington de eerste schoonheids-
wedstrijd gehouden, waarbij de
meisjes badnimfen genoemd
De mode, het roken door vrouwen, het deelnemen aan het
politieke leven, het riep bij velen enorme tegenstand op. Uit
reden van gezondheid en eerbaarheid trokken bladen als
„Christelijk vrouwenleven" tegen de slanke lijn en korte rok
van leer, waarbij zinnen als: ,,'t Schijnt dat de westerse be
schaving ten gronde gaat" een van de vele kreten was.
Parijs noodigt zelfs negers en kaffers uit die voor grof geld
de gemeenste dansen uitvoeren", schreef het blad en
,JDe mode, onbeschaamd in haar optreden, verdrijft elke blos
van schaamte bij de mondaine vrouw; en ze voert de jonge
mannen geprikkeld tot zinnelust, in de armen van het ver
derf".
Ook in katholieke kringen was bezorgdheid over de mo
derne verschijnselen. In 1928 schreef het blad „Mannenadel
en vrouweneer" nog- „Volgens het voorschrift van Z.H. den
Paus gegeven den 24sten September 1928 aan de instituten
van Rome kan men een kleeding niet betamelijk noemen,
die lager dan twee vingerbreed beneden den hals is uitgesne
den. Die armen niet minstens tot aan den ellebogen bedekt en
nauwelijks een weinig tot over de knieën reikt. Eveneens zijn
onwelvoeglijk kleederen van doorzichtige stof. Zoomede
vleeschkleurige kousen die den schijn geven, alsof de beenen
onbedekt zijn".
En in hetzelfde blad: „Een gedurfde modeadvertentie van
de Bijenkorf zooals bijv. stond in de „Amstelbode" van 16
juni l.l. moest door de administratie geweerd worden. De ad
vertentie toonde een tekening van drie dames en twee heren
in badcapes en badmantels. Bij twee van de dames was iets
van het badpak te zien. Er is in slechts 40 jaar wel het één
en ander veranderd
De schoonheidskoninginnen-rage
kwam ook naar Nederland. Heinrich
Heine kreeg weer ongelijk dat hier
alles vijftig jaar later gebeurde. Ne
derland liep niet zo ver meer ach
ter. In 1929 werd Jopie Koopman
met meerderheid van jurystemmen
tot „Neerlands mooiste" uitgeroepen.
De jury was met zorg samenge
steld: de schilders Martin Monnic-
kendam en Jan Sluijters, letterkun
dige jonkheer Jan Feith, architect
Piet Kramer, dichter mr. H. W. J.
M. Keuls, acteur Louis Saalborn en
de hoofdredacteur van het week
blad „Het leven" Tuschinsky, die de
wedstrijd had georganiseerd.
Er werden vooral in Amerika de
vreemdste wedstrijden georganiseerd,
waaraan o ok vrouwen deelnamen,
als bewijs van volwassenheid. Op 31
maart 1923 bracht miss Alma Cum-
ming het werelduurrecord dansen
op haar naam: 27 uur achtereen
was zij op de dansvloer geweest. Zij
kreeg meer publiciteit dan de over
stroming in China die tienduizen
den het leven ko6tte. Haar record
hield niet lang stand. 32 uur, 44 uur,
50 uur, 67 uur werd er nadien ach
tereen gedanst. Er waren hoge prij
zen mee te winnen, uitgeloofd door
handige dansclubeigenaars. In New
Fonawanto in New Jersey viel een
danser na 87 uur dood op de vloer.
Op 19 april 1924 kwam Cleveland
door de dansrage in het nieuws. Een
paar danste daar reeds 85 uur en
had gezworen de negentig uur vol te
maken. Dat was nieuws. Honder
den toeschouwers dromden om de
dansvloer en sloten forse wed
denschappen af op het paar waar
van het meisje in badpak doods
bleek tegen haar partner hing, die
enorm transpireerde. Twee gram
mofoons speelden om de beurt, voor
de zoveelste maal de bijna versleten
platen tot de 90 uur vol was.
Madame Curie
Nóg een vrouw kwam In de publi
citeit. Maar een wel heel andere
vrouw dan Gloria Swanson of Alma
Cumming: de Franse geleerde
en Nobelprijswinnares Madame Cu
rie.
Om haar één gram radium te
kunnen aanbieden, tekenden 300
mijnwerkers in 1920 een contract
om drie maanden in de hel van
Zuid-Colorado te gaan werken. Een
woestenij van stof en hitte. Hier ver
zamelden zij 500 ton bijzonder zand,
carnotiet, dat door muilezels naar de
concentreerinrichting 30 kilome
ter verder, werd gebracht, waar de
500 ton tot poeder werd gemalen en
in zakken werd verscheept naar Pla-
terville. Daarna werden de zakken
naar Canonsburg in Pennsylvanlë,
3000 kilometer verder, gebracht. Hier
werd het poederzand verwerkt en
werden er een paar kristallen
radium uit gewonnen.
BIJ DE FOTO'8:
Foto boven: Miss-verkiezin-
gen, met midden Jopie Koopman
als eerste Nederlandse schoon
heidskoningin.
Foto midden: Al Jolson, die
met zijn „Sonny Boy" en „The
singing fool" ons land veroverde.
Foto linksonder: Tekening uit
„De Ster" van 17 november 1922.
De man uit die dagen voelde niets
voor emancipatie.
Toen de Frangaise op 28 Juni weer
naar haar vaderland vertrok, om
daar verder te gaan werken tot heil
van de mensheid, waren er slechts
drie verslaggevers op de ..Olympic",
die haar naar Frankrijk terug
bracht.
ADVERTENTIE
Los tweemaal de normale hoeveelheid Moccona op in
warm water. Voeg suiker naar smaak toe. Vul een hoog
glas met ijsblokjes. Voeg nu de opgeloste Moccona toe.
Wat stijf geklopte slagroom erop. Maak het gezellig met
een snufje.cacaopoeder op de slagroom... en u hebt een
verfrissende IJSCONA!
