Tansport naar aarde en
>p maan geen probleem
Elk jaar trotseren vele
avontuurzoekers zeeën
Juist nu u geen
Perzisch Tapijt
nodig hebt, moet u
er een kopen.
fêon t\4rdonck
ZEILEN ROND DE WERELD MINDER EXCLUSIEF DAN MEN DENKT
icuum-contamers
Hongaar Portisch
verstevigt positie
NEDERLANDSE
BUSCHAUFFEUR
IN
OPIUMKOMPLOT
flJDAG 25 JULI 1969
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 7
(Van onze redacteur ruimtevaart)
EIDEN Aanvankelijk zal de produktie van industrieën
ie maan en in maan-satellieten uitsluitend gericht dienen te
op de uitbouw van deze industriële activiteiten zelf, waar-
slechts overtollige nevenprodukten voor export naar de
je in aanmerking komen. Er komt echter een moment,
rop de maan-produktie de eigen behoeften gaat overtref-
en eerste dan kunnen de enorme aardse aanloop-investe
ren in het maanproject hun vruchten voor de aarde gaan
erpen. Dan ook pas zal het vraagstuk van goedkoop massa-
raer naar de aarde aan de orde komen.
tisch, maar niet vergeten moet wor
den, dat projecten als deze eerst
over tientallen jaren verwezenlijkt
zouden behoeven te worden: wan
neer vaste nederzettingen op de
maan selfsupporting zijn geworden
en de produktie op de maan een
„overproduktie" is geworden voor
de samenleving aldaar.
ernstig vraagstuk is dit niet.
elfsprekend zijn over lange tijd
mimtetechnieken verder uitge-
;d dan het in wezen kinderlijke
intel van vandaag (dit mag
wel zo gesteld worden zonder
[Uk te doen aan de uitzonderlij-
restaties van de laatste tien ja-
Maar reeds nu zijn aantrekke-
transportmogelijkheden denk-
in een voorgaand artikel uit-
Ecet bieden de maanlen gewichts
om de maan cirkelende „fa-
en" de kans geheel nieuwe ster-
•hte en weinig grondstoffen ver-
materialen te vervaardigen
iet op aarde gemaakt kunnen
ai. zoals „sohuimstaal". Men
ich kunnen voorstellen, dat uit
mterialen enorme vacuum-om-
ls worden gemaakt, waarin
relatief kleine ruimte is inge-
d als „vrachtruim". Dank zij
iringe ontsnappingssnelheid en
erin ge gewicht van zo'n gevaar-
st het niet veel energie dit ge
in de richting aarde te zenden,
jfc spoedig komt het dan onder
sd van de aantrekkingskracht
de aarde die dan verder wel
verhoging van de snelheid zorgt.
voordat de atmosfeer bereikt
Ét, zouden gerichte in vaste po-
aangebrachte enorme parachu-
van schuimstaal-folie ontplooid
ten worden.
ink zij deze parachute en na
ie „ballonwerking" van het lucht-
je gevaarte is de afdaling door
imosfeer dan een peuleschillet-
jergeleken bij de huidige terug
van een Apollo, zeker wanneer
ueel kleine ingebouwde raket
met op de maan vervaardigde
idstof) via een automatisch sys-
i reeds buiten de damkring snel-
|l verminderen en den aankomst
te atmosfeer zo gunstig moge-
laten verlopen. Deze „ballonnen"
nipt rond hoeven te zijn maar
lbouwd uit vlakke platen schuim-
1) kunnen op vrij grote hoogte
de atmosfeer gaan zweven. Op
gunstig moment, wanneer een
Ie positie ten opzichte van een
hikt landingsterrein (bv. op zee>
treikt. kan de ballon „lekgescho-
worden door een ingebouwd
ianisme. Het gevaarte daalt dan
de parachutes.
Twee vliegen
ae techniek heeft hèt enorme
deel. dat een belangrijk produkt
het schuimstaal dient als ver
middel maar op aarde als in-
irieel produkt kan worden aan-
end. Twee ruimtevliegen in één
het schuimstaal en het mee-
serde pakket andere maan-pro-
ten.
et lijkt misschien wat fantas-
De wereldleiders van het Le-
des Heils hebben gisteren de
eed Erik Wickberg tot hun
uwe generaal gekozen. De In-
r S. Gnanseelan hangt de 65-
ige generaal een keten om.
Lancering
Hoewel de lancering van dit soort
containers van grote omvang (en
eerst dan is het mogelijk een .lo
nend") relatief niet zo heel veel ener
gie kost, lijken er toch vrij grote con
structieproblemen verbonden te zijn
aan een lanceerinstallatie, die mon
sters van bijvoorbeeld een miljoen
kubieke meter inhoud (hoogte, breed
te en lengte van de Saturnus of de
Utrechtse Dom), maar ook dit valt
mee. In de eerste plaats is het vrij
eenvoudig de container uit onderde
len samen te stellen in een baan om
de maan. In de tweede plaats zou het
mogelijk zijn, met zeer sterke elec-
tro-magnetische installaties de lan
cering uit te voeren via een „gepla
veide" en van rails voorziene vul
kaanhelling-en. dus niet met behulp
van brandstoffen aan boord. Elektri
citeit kan op de maan (zoals reeds
eerder geschreven) in overvloed zeer
goedkoop worden opgewekt.
Een voordeel bij deze techniek is,
dat de maan steeds (met kleine
schommelingen) dezelfde zijde naar
de aarde keert, zodat slechts één
startbaan behoeft te worden ge
bouwd; de aarde neemt immers op
een bepaald punt op de maan steeds
vrijwel precies dezelfde plaats in de
hemel in. Op een bepaalde plaats op
de maan ziet men de aarde altijd in
dezelfde richting. Men ziet haar niet
opkomen of ondergaan. Het „opko
men" en „ondergaan" van de aarde
zoals de Apollo-bemarmingen dit za
gen, was uitsluitend het gevolg van 't
feit, dat zij zelf om de maan cirkel
den!
Gunstige factoren
Natuurlek zullen nog duizenden in
genieurs zich jarenlang het hoofd
moeten breken over ontelbare tech
nische problemen alvorens zulk een
project verwezenlijkt kan worden,
maar toch zijn er vele zaken reeds
nu aantoonbaar makkelijker dan men
op het eerste gezicht zou denken.
De wrijving bij een dergelijke lan
ceerinstallatie (van container over
rails» is op de maan veel geringer
dan op aarde door de geringere aan
trekkingskracht. Er Is op de
maan geen luchtweerstand zoals
op aarde omdat een atmosfeer er
ontbreekt. Een geschikte helling van
tientallen kilometers is makkelijk
te vinden in maankraters of langs de
helling van een van de zeer hoge
maanbergen. De wrijvingsproblemen
kunnen voorts aanzienlijk verlicht
worden door de vervaardiging van
volmaakt ronde kogels voor kogella
gers in de gewichtsloze toestand
van maansatellieten, terwijl ook hun
werking in het absolute vacuum
van de maan een bijdrage levert tot
soepel functioneren zonder noemens
waardige offers aan energie. Dat
laatste is trouwens voor de gehele
industrie van uitermate groot be
lang. In de ruimte zijn daardoor ma
chinerieën aan veel minder wrij-
vingsslijtage onderhevig.
Op de maan
Vanzelfsprekend is ook het vervoer
op de maan zelf van groot belang
voor efficiente industriële activiteiten.
Ook in dit opzicht geven de eigen
schappen van het maanmilieu, die
vijandig lijken voor de mens (intense
hitte en koude, ontbreken van at
mosfeer. het barre levenloze maan
landschap etc) juist aanzienlijke
voordelen.
Dank zij het ontbreken van lucht
weerstand, bebouwing, zeeëen, en een
dichte bevolking is het mogelijk bre
de grote verkeerswegen aan te leg
gen in elke gewenste richting via elk
gewenst trace, met een strikt een
richtingverkeer, waarover met zeer
hoge snelheden kan worden gereden:
vele honderden kilometers per uur.
Dewrijljving is er minder door de ge
ringere zwaartekracht. Kogellagers
werken er beter door de volmaakte
vorm van in de ruimte vervaardig
de kogels en ook alweer door het
ontbreken van lucht en stof. Maan-
stof wordt ook niet opgewarreld door
een snel voertuig want er is geen
lucht dus geen luchtwerveling. Dat
laatste geldt natuurlijk niet als van
raketten gebruik gemaakt wordt.
Derhalve verdienen via rails elek
trisch aangedi-even voertuigen de
voorkeur. Aangezien er van „parti
culier" vervoer over de hoofdwegen
op de maan ge ensprake zal zijn «dit
vervoer is hoogstens voorbehouden
voor de maanmannen in de overkoe
pelde nederzettingen) kan alles per
fect geregeld worden zodat botsin
gen zijn uitgesloten.
Het ziet er in alle opzichten naar
uit, dat het vervoersprobleem op
de maan en van maan naar aarde
geen ernstige moeilijkheden zal op
leveren, waarmee na de energievoor
ziening en de grondstoffenkwestie ook
het derde grote probleem voor vrucht
bare exploitatie van de maan uit de
wereld is geholpen.
Rest nog: kan de mens er in vol
doende aantal onder redelijke om
standigheden lange tijd (of voor een
heel bestaan) leven en werken? En
ook nog de vraag: hoelang duimt het
voordat het zover is, en wat heeft
het dan allemaal gekost? Daarover
de volgende maal.
AMSTERDAM (ANP) De Hon
gaar Lajos Portisch heeft gisteren
zyn leidende positie in het IBM-
schaaktoernooi verstevigd. Portisch
won in een dame-eindspel na 89
zetten dc afgebroken partij uit de
zesde ronde tegen de Nederlander
Rob Hartoch en heeft nu zeven pun
ten uit acht partijen.
Gisteren werden ook twee partijen
vooruitgespeeld. In de grootmeester-
groep kwamen Damjanovic (Z-Sl.)
en Ivkov (Z.-Sl.) remise overeen, in
de meestergroep won de Noor Jo-
han nessen met zwart van de Zuid-
slaviër Ostojic.
(Van onze correspondent)
KOPENHAGEN (GPD) De nar
cotica-brigade van de Deense re-
cherohe maakte eerst donderdag
avond bekend dat men er in ge
slaagd was de grootste verdovende
middelen-organisatie in Scandinavië
tot dusverre op te rollen. Men heeft
tot nu toe tien personen gearres
teerd, onder wie een 40-jarige Ne
derlandse buschauffeur, en beslag
weten te leggen op 90 kilo hasjiesj
en 8 kilo ruwe opium. De waarde
hiervan wordt op rond 500.000 gul
den geschat op de zwarte markt.
Na een eerste arrestatie op 7 juli
heeft men uiterst voorzichtig de rest
van de organisatie weten op te spo
ren en daarna sloeg men toe. De
verdovende middelen zijn door de
Nederlandse chauffeur met een lege
(ADVERTENTIE»
De grasmat van uw tuin of de stenen vloer
van uw huis-aan-zee mogen u gerust méér
interesseren. Er is een héél andere reden om
nu bij Con Verdonck een Perzisch Tapijt
te kopen: de prijzen zijn op hun allerlaagst
Tussen de twee seizoenen in zijn onze zaken
overvol, zelfs na twee weken opruimingEr
zijn grote voorraden, die beslist weg móeten
vóór de nieuwe zendingen binnenkomen.
Daarom kunt u nü kopen met korting tot-35%.
DEN HAAG Paleis Promenade Hoogstraat 30 Telefoon 1530
AMSTERDAM - ROTTERDAM - EINDHOVEN - ARNHEM
bus in Denemarken binnengesmok- op verzoek van een man die hem
keld. nadat hierom door een Duitse hiervoor 10.000 mark betaalde. Ver
collega was verzocht. De Duitser had der zou hij 8.000 mark krijgen bij
de partij vanuit Turkije meegenomen leverantie in Kopenhagen.
(Door 'oceaanbedwinger' Jek Kleijn)
DEN HAAG (GPD) Zeilen rond de wereld, louter
uit sportieve lust tot avontuur dus zonder econo
mische overwegingen van oude ontdekkingsreizigers
wordt al gedaan sinds het einde van de vorige eeuw.
Voor zover bekend was de befaamde 'captain' Slocum
de eerste die het deed in zijn zelfgebouwde Spray.
Het beviel hem zo goed, dat hij in 1909 opnieuw uit
Engeland vertrok met onbekende bestemming. Van die
reis is hij nooit teruggekeerd en niemand weet waar
deze pionier, die zoveel navolgers kreeg, zijn zeemans
graf heeft gevonden.
Daar waren de gebroeders
Coenaers met hun zelfgebouw
de Gracias a Dios. Ook al via
de Canarische Eilanden
springplank voor Oceaanzeilers
doorploegden zij alle wereld
zeeën, doorstonden stormen en
windstilten en bezochten plek
jes, die op de wereldatlas niet
eens staan aangegeven.
In hun kleine kajuit stond
een piano. Want de gebroeders
Coenders hielden van muziek.
Vermoedelijk was de Gracias
a Dios het enige zeiljacht met
so'n instrument. Aan beide kan
ten van de piano hadden ze
stukken moeten afzagen om het
ding benedendeks te kunnen
krijgen.
Ook al vrij kort na het einde
van de laatste wereldoorlog
zeilde de forse, blonde Dick To-
oer in zyn eentje van Neder
land weg met zyn elf meter
lange kits „Onrust." Hij maak
te een reis die enkele malen
langer was dan de omtrek van
de aardbol.
Maar, zoals het overgrote
deel van de oceaanzeilers uit
ons kille landje, hy had geen
lust terug te keren naar de Ne
derlandse kust toen hij eenmaal
aan het klimaat van de tropen
was gewend.
De uittocht bleef aanhouden.
Het echtpaar Louis en Annie
van de Wiele bleef vier jaar
onderweg met de Omoo teen 18
tons stalen kits) en rondde de
aardbol via (natuurlijk) de Oa-
narische Eilanden, het Panama
kanaal, de Stille en de Indische
Oceaan.
W-ij hebben er, zei ik al, met
onze Ariadne heel wat ontmoet.
In Las Palmas behalve Ann Da
vison ook de twee Rotterdamse
jongens Karei en Joop (achter
namen noemden ze niet eens.
Over publiciteit gesproken), die
met de Harry op wereldreis wa
ren. De Harry was een schamel
scheepje van Noorse makelij.
Maar een schip met een hart,
zoals Karei en Joop om stryd
beklemtoonden
Dat het een goed scheepje was
bleek al in het begin van hun
reis, toen ze tijdens windstilte in
de Golf van Biscaje werden
aangevaren door een op de auto
matische piloot varende Ameri
kaanse reuzentanker. De bot
sing kostte een gebroken boeg
spriet. een gebroken masttop en
een flink gat in de boeg. De
Amerikaan voer door zonder iets
gemerkt te hebben. Harry en
Joop liepen Oporto binnen, her
stelden de schade en gingen bly
verder.
Zeilen in een kleine boot over
de oceanen. Voor velen lijkt het
een waaghalzerig spelen met de
dood. Dat is het niet. Een goed
scheepje, hoe klein ook, is even
veilig of onveilig als welk an
der voertuig te land of in de
lucht dan ook.
Maar oceaanzeilers houden
met een paar belangrijke din
gen rekening. Ten eerste dat
een kleine boot op de oceaan net
als een drijvende meeuw als een
kurk over de golven wiegt. Ook
>y de zwaarste storm en de
hoogste golven. Maai- die meeuw
zal nooit proberen tegen
de storm in te zwemmen.
En alle geslaagde oceaanzei
lers weten ook, dat de oceaan
roor hun scheepje een veilig
verblijf is, maar de kust gevaar
lijk. Dus zoeken ze zoveel moge
lijk de ruimte op. En ruimte
Is er genoeg.
Zeilen rond de wereld is voor
wie zich aan die voorwaarden
houdt niet gevaarlijk. Zeilen
rond de wereld is ook niet ex
clusief Het wordt meer gedaan
dan men denkt. En wie het een
maal heeft gedaan wil het va
ker doen. Want weinig onderne
mingen schenken zoveel bevre
diging als met geringe middelen
en uitsluitend op de kracht van
de wind de wereld rond te trek
ken tussen Poolster en Zuider
kruis,
Minder bekend is, dat om
streeks diezelfde tyd een Engels
man. hij heette E. F. Knight,
met zyn Falcon een avontuurlij
ke reis maakte naar La Plata.
Een bane tocht over zevendui
zend mijl oceaan, die meer dan
een halve eeuw later ten voor
beeld stond voor de bemanning
van mijn eigen Ariadne.
Maai- hun reizen waren eigen
lijk niets vergeleken bij de tocht
die de Canadees J. C. Voss in
1901 maakte met een zeilkano.
waarvan alleen het bovendekje
een beetje was versterkt. Een
bootje, waarop zelfs het woord
„notedop" niet eens meer toe
passelijk was, voerde hem van
Vancouver via Australië, Zuid-
Afrika en Engeland over 40.000
zeemijlen zout water.
En veertig jaar voor de pu
bliciteit-minnende Chichester
dat deed. passeerde de Ier Con
dor O'Brien met zyn Saoirse op
umnk*
zijn wereldreis de bij alle zee
vaarders beruchte kaap Hoorn
daar zonder veel ophef van te
maken.
Voorbeeld van tal van avon
tuurlijk aangelegde mannen, die
met alle geweld de oceanen wil
den bedwingen (terwijl ze vaak
de zee alleen maar kenden van
horen zeggen) was de Franse
oorlogsvlieger en tennisspeler
Alain Gerbault. Hij zeilde de
wereld rond in alle richtingen
net zyn 10 tons Firecrest. werd
eenmaal door een stoomschip
overvaren, strandde op Samoa
en leed in 1928 schipbreuk bij
de Kaap Verdische Eilanden.
Op een tweede reis stierf hij
op Portugees Timor. Na de
Tweede Wereldoorlog werd zijn
stoffelijk overschot overgebracht
naar het Zuidzee-eilandje Pora
Pora dat sindsdien door heel
wat oceaanzeilers bijna een be
devaartsoord is geworden
Wie hebben het allemaal nog
meer gedaan? Het zijn er te
veel om op te noemen. De En
gelse Ann Davison bijvoorbeeld
wy lagen met onze Ariadne
eenmaal langszij haar scheepje
in Las Palmas en tracteerden
haar op nassi goreng die
eerst samen met haar echtge
noot Frank de reis ondernam
met de Reliance. Zij vergingen
op de Engelse kust. Frank ver
dronk. Ann Davison kocht de ze
ven meter lange Felicity Ann en
r'eed het toen alleen. En slaag
de.
Is het maken van wereldrei
zen per zeilboot een monopolie
/an Engelsen, Fransen of Cana
dezen? En komen de Nederlan
ders, zonen van de zo roemrij
ke zeevarende natie, er niet aan
te pas? Onzin.
Met de regelmaat van de klok
vertrekken er uit IJmuiden of
Hoek van Holland Nederlandse
jachtjes op wereldreis. Alleen
het feit, dat zij lang niet alle
maal de rechten op publiciteit
aan een of andere krant verko
pen, maakt dat zij voor het me
rendeel anoniem blijven. Oceaan-
zeilen is veel minder exclusief
dan men denkt.
Wat te zeggen van de oud
planter Jacob Kuijt, die na zyn
pensionering in de jaren "30 een
veertig jaar oude Noorse loods-
kotter kocht, die „Holland"
doopte en in 1937 zee koos. Zon
der enige notie te hebben van
le kunst van navigatie. „Ameri
ca kun je niet mis varen" placht
iii te zeggen. Twee jaar later
kwam hy behouden terug. In de
Noordzee vlak by de Neder
landse kust, dook een Duitse
duikboot naast hem op. Want de
jaren waren nabij waarin het
vrijwel onmogelijk zou zijn van
uit Nederland zee te kiezen.
Maar al direct na de Tweede
Wereldoorlog stonden ze weer
van ongeduld te trappelen, de
Nederlanders, die aan de roep
van het avontuur geen weer-
;tand kunnen bieden. Die een
zaam in kleine huikjes de ein
deloosheid van de oceanen wil
len tarten.
Uit Rotterdam vertrok oud
gezagvoerder ter koopvaardij A
van Nieuwkoop in 1946 met zijn
twaalf meter lange kits Alk. Via
Las Palmas. Recife, Paramari-
Wereldzeiler Sir Francis Chi
cester hier in gezelschap van zijn
vrouw in de Gipsy Moth IV op
weg van Plymouth, Devon naar
Londen. Overigens waren er ook
talrijke Nederlanders die dit hu
zarenstukje volbrachten.
bo het Panamakanaal. Tahiti en
Indonesië zeilde hij terug naar
Europa.
Als zeeman van de grote
vaart was de route door de Ro
de Zee en het Suezkanaal voor
hem gesneden koek. Misschien,
dat hy daar juist zijn ondergang
aan te danken had. want oce
aanzeilers houden niet van de
Rode Zee. waar bij storm wei
nig ruimte is om bijgedraaid de
storm uit te rijden zonder ge
vaar te dicht bij de kust te
raken. De Alk liep in de Golf
van Suez op een klip en verging.
De bemanning bracht er het le
ven af.
En dan de Kroja. Een tot zeil
boot omgebouwde reddingsloep
van de Limburger E. W. Lam-
berty, avonturier pur-sang. Hij
zeilde ermee over de Atlantische
en Stille Oceaan en bezocht in
de Zuidzee vrywel alle eilanden
groepen.
Zijn schip werd in de baal van
Atuona van zijn anker gesla
gen en brak op de klippen
Lamberty vond op een van de
Markiezen-eilanden een schone
inboorlinge. die hem van verder
reizen tot nog toe schijnt te heb
ben weerhouden.
