Spel wordt realiteit
)ij 'Living Theatre'
Eert
Belle
'portret' van
van Zuylen
Films
Leiden
K VOOR LEIDEN
Actuele Zuidster met
Ursula Andress en W elles
SCHUDEL's
Voor 20 miljoen Liederencyclus
aan antieke van Theodorakis
juwelen gestolen
Jeugdwerk ontdekt
van
Joseph Haydn
op de televisie
UJDAG 25 JULI 1959
LETD9CH DAGBLAD
PAGINA 19
„Amerika is de laatste twee, drie jaar enorm veran
derd. De oorlog in Vietnam en het rassenprobleem zullen
de ondergang van dit land worden. De mensen staan op
de rand van een omwenteling, de tijd is rijp voor een
revolutie". Dit zei ons vorig jaar Julian Beck, die samen
met Judith Melina de oprichter is van het Amerikaanse
„Living Theatre". Zij leerden elkaar in 1943 kennen en
van meet af aan hadden zij het plan het „levende thea
ter" te stichten. Het duurde echter tot 1951 voor zij hun
plannen konden verwezenlijken.
In de eerste tien jaar trad het gezelschap uitsluitend
in de Verenigde Staten op. Mede doordat de groep in
1960 de persprijs kreeg voor het stuk „The connection",
was zij in staat het jaar daarop een tournee door Europa
te maken. Pas in 1962 trad het „Living Theatre" in ver
scheidene Nederlandse steden op.
Van 1963 af. het jaar waarin Judith Melina en Julian
Beck met hun theater wegens belastingschuld werden
veroordeeld, is het optreden in de VS hen moeilijk ge
maakt. Het volgende jaar kwam het theater weer naar
Europa. Judith en Julian hadden nog een gevangenis
straf tegoed van resp. dertig en zestig dagen. In 1965
keerden beiden naar de Verenigde Staten terug om deze
straf uit te zitten. Het theater bleef in Europa.
Pas in september 1968 keerde de groep voor een tour
nee van een half jaar terug naar Amerika. Drie Neder
landers uit de groep, Margie Morpurgo (26), Frank
Hoogeboom (21) en Sandy Huguenot-van der Linden
(21), zijn een paar dagen in Amsterdam en vertellen
over hun theater en over hun ervaringen met het Ame
rikaanse publiek.
ISTERDAM (GPD) Tientallen mensen bewegen zich
chimmen door een half-verlichte zaal. De toeschouwers
n aarzelend om zich heen. Een jongen met half lang haar
staan. De man voor hem kijkt verwilderd. De ogen van de
>n blijven hem fixeren. „I'm not allowed to travel without
sport" (Ik mag niet zonder paspoort reizen), zegt hij. „I'm
illowed to travel without a passport", klinkt het van alle
en uit de zaal. Overal ziet men hetzelfde: ogen kijken in
„I'm not allowed to take my clothes off" (Ik mag mijn
n niet uittrekken). Terwijl de jongen de blik van de man
ngen houdt, begint hij zich langzaam uit te kleden. Even
staat er een dertigtal mensen, gekleed in een minimum
extiel, op het podium. „Paradise now", het meest revolu-
ire stuk van het „Living Theatre", begint.
werden de eerste de beste
it wij „Paradise Now" op-
n,g earresteerd. Wij liepen
kleren de straat op, dat
niet in New Haven," -/.egt de
andse actrice Sandy Hugue-
n der Linden. De airestatie in
lalven is er de oorzaak van
;n in New York avond-aan-
onder het wakend oog van
ertigtal gewapende» agenten
ielen.
eerste kennismaking van j
Theatre" sinds vier jaar
w York liep op een teleur-
uit. De eerste dag al werd
ele groep uit het hotel gezet,
merikanen vonden ons haar
en onze manier van doen
niet in de gezapige sfeer van
jtel." Dezelfde ochtend out
er door hen op straat een
tel. Leroy, een van de neger
van de groep, liep met het
;e blanke jongetje David uit
ep naar buiten. Een aantal
begint hytrerüsch te krij-
„Kidnapping een neger
met een blank jongetje van-
Ia een paar ogenblikken is de
raat geblokkeerd. Met moeite
Leroy en David zich bevrij
de mensenmassa.
sen. We proberen de mensen bepaal
de dingen duidelijk te maken. Het is
booh te gek, dat iedereen maar door
blijft gaan, alsof er niets om hem
heen gebeurt. Het lijkt alsof men is
ingeslapen. Niemand denkt, waarom
mag dat niet van de maatschappij".
Instrument
Verkracht
een avond in een theater in
Brooklyn, waar veel leden
negerorganisatie Black
verblijven, spreekt boek
er hun moeilijkheden Tij-
lï .opvoering van „Paradise
rórdt Judith Melina tot vier
verkracht. Steve raakt in
tate hooglopende ruzie ver
lat het hem bijna zijn leven
fet publiek is door het dolle
Hoogeboom en Sandy: „Pa-
Now brengt de mensen aan
aken. Het spel wordt ineens
jkheid en de meeste mensen
een directe confrontatie niet
in." en: „Amerika is ge-
In hun agressie tegen lang-
weten de mensen vaak niet
oe ze moeten reageren."
nks de slechte ervaringen
t grote Amerikaanse publiek
het ..Living heat-re" geloven
positieve van de mens, de
De tournee wordt voortge-
een bus met donkere ruiten,
tevoren een toilet en een
ichine zijn geplaatst. Op het
stonden nog steden als
Chicago en San Francisco,
en van de groep zijn ervan
jd, dat de mensen zich nau-
bewust zijn van wat er om
gebeurt. „De mensen le-
een wereld, die alleen uit
en wit bestaat. Het witte mo
ffel zien, maar het zwarte
hun onthouden. De maa-t-
bepaalt wat je wel en wat
moet doen. Houd je je niet
regels, dan ben je een out-
beeld van -e wereld, dat
Hoogeboom zelf schept, met
en honger, armoede en ge-
hem in het geheel niet be-
het gevecht de oorlog,
ffindt men nog enig contact
Vechten is de meest
ihtige vorm van commu-
Waarom gaat men niet met
naar bed. Ik bedoel: waar-
tft men alleen contact met
ffls het op vechten aan komt.
toch eikaars vijanden niet?"
zijn eigenlijk geen acteurs",
indy Huguenot „Wij zijn gid-
Wanneer we met het drietal over
„toneel" praten, wordt er hard ge
lachen. „Toneel, iedereen speelt op
't ogenblik toneel. De mens is toch
een Instrument geworden van een
ander, de kerk. de staat en ga maar
door. Het zijn rituelen en dogma's,
die de mensen zelf dn het leven heb
ben geroepen. In Amerika ontmoet
je de verwende mens, ook hier wil
men alleen sociale zekerheid. Ieder
een wil bezitten. Maar het bezit
heeft niets met „leven" te maken.
Het is een schijnzekerheid waarmee
men door het leven gaat".
De leden van het. „Living theatre"
hebben lak aan deze schijnzeker
heid: „Wij leven als één grote fa
milie. Niemand heeft geld. We heb
ben het niet nodig. En ach, wat be
tekent geld? Het heeft toch geen en
kele waarde? De oorlog in Vietnam
is nog steeds aan de gang. In Biafra
lijdt men honger, zelfs het geld is
niet in staat een einde aan deze
mensonwaardige situaties te ma
ken".
De drie Nederlanders van het
..Living Theatre": Frank Hooge
boomMargie Morpurgo en San
dy Huguenot-van der Linden met
haar kind.
ADVERTENTIE)
KASTEN-SPECIALIST
tlandse Kerk gracht 4749
fenwstraat - Tel. 01719-33078
Belieft
miek ln de kastenwereld.
Den Haag - Leiden
Simone Dubois: Belle van
Zuylen, Leven op afstand, Eu
ropese Bibliotheek (Zaltbom-
mel).
De tweede helft van de achttiende
eeuw heeft in Nederland twee merk
waardige en zeer getalenteerde vrou
wen opgeleverd. De ene was Belle
van Zuylen 11740-1805 Haar hele
naam was Isabelle Agnete Elisabeth
van Tuyll van Serooskerken en haar
familie bewoonde het laat- middel
eeuwse kasteel Zuylen, dat nog
steeds op de rechteroever v&n de
Vecht ligt dichtbij het dorp Zuilen
in de provincie Utrecht.
De tweede is in haar land veel be
kender, het is Betje Wolf (1738-1804).
Men ziet. zij leefden nagenoeg in de
zelfde periode. Dit op zichzelf is al
merkwaardig daar Nederland be
paald niet uitzonderlijk veel beroem
de vrouwen heeft voortgebracht. Nog
wonderlijker is dat die twee de
één in Utrecht de ander in De Beem-
ster elkaar nooit hebben ontmoet.
Blijkbaar was de kloof tussen de ba
rones en de domineesdochter toch te
groot ondanks het verlichte stand
punt dat beide vrouwen in hun le
ven innamen. Zij verschilden maar
twe jaar in leeftijd. Beiden hebben
,ran zich doen spreken door hun
avonturen, jeiden waren zeer intel
ligent, levendig en tot studie geneigd.
Beiden hadden zij een neiging tot
hekEWh en spotten, waren oorspron
kelijk van geest. Beiden speelden op
verschillende wijze een rol in het
openbare leven. Toch is er nooit enig
contact tussen deze twee geweest of
schoon men wel aan kan nemen dat
de leesgrage Betje toch „Le Noble"
van Belle wel in handen gekregen
moet hebben en Belle nadrukkelijk
zegt „De historie van mejuffrouw
Sara Burgerhart" gelezen te hebben
én dat niet alleen. We treffen in de
ze biografie het volgende aan: „Zij
vertelde aan een correspondent dat
zy in Sara Burgerhart opgemerkt
had dat door de schildering van
plaatsen en gewoonten die men goed
kent, fictieve personages een merk
waardige echtheid krijgen (Simone
Dubois blz. 1631.
Literaire kroniek
door
Glara Eggink
cc
Persoonlijk vind ik het altijd ver
bazingwekkend dat twee vrouwen
van eenzelfde kaliber in Nederland
in dezelfde tijd langs elkaar heen
geleefd hebben en het verbaast mij
dat beider biografen zich over dit
eigenaardige feit niet verbaasd heb
ben en er dus ook geen conclusies
uit getrokken hebben.
Er is over Belle van Zuylen in Ne
derland niet veel geschreven. Als ik
de lijst van geraadpleegde werken
achter in deze biografie doorneem,
dan zie ik daar welgeteld vier Ne
derlandse namen waarvan er drie
behoren bij artikelen of bij een es
say (Victor E. van Vries land grote
inleiding by zijn vertaling van
de korte roman van Belle van Zuy
len genaamd Caliste (L. J. Veen
Amsterdam). Eén werk is van gro
ter omvang en wel van dr. Titia
Geest. Het werd dus werkelijk wel
tijd dat de aandacht op deze schrij
vende Nederlandse uit de achttien
de eeuw opnieuwge vestigd werd ook
al schreef zij dan in de Franse taal
zoals dat in haar tijd en ook nog in
de eeuw daarna in bepaalde kringen
te doen gebruikelijk was. Wel heeft
deze taalkwestie haar werk in haar
eigen land onbekend gehouden, waar
zich dan nog het feit bijvoegt dat
zij op haar eenendertigste trouwde
met een Zwitser. Hierdoor is haar
werk meer gerekend tot de Frans-
Zwitserse letterkunde en in Colom-
bier, de plaats waar zij na haar hu
welijk woondel vindt men nog de
straatnaam „Rue Madame de Char-
rière".
Wat voor iemand was deze Belle
van Zuylen? Het uitstekende portret
dat Simone Dubois in haar omvan-
rijke biografie tekent, geeft op deze
vraag een goed antwoord. Zeer te
recht heeft de schrijfster haar boek
de ondertitel „Leven op afstand"
meegegegeven, want deze term wijst
op de belangrijkste kant van dit
boeiende karakter. Vooral waar we
te doen hebben met een oorspronke
lijk bevoorrecht meisje, dat een ge
lukkige jeugd had, zorgzame hoewel
wat preutse ouders, een goed uiter
lijk, iedere mogelijkheid om zich te
ontwikkelen, geestig was en vrolijk
geen financiële zorgen kende en in
haar later leven in verbinding stond
met de grote denkers van haar tijd,
by welke opsomming men in de eer
ste plaats haar hoge intelligentie en
haar epistolair talent moet noemen.
Aan de hand van historische fei
ten en vele citaten uit het werk en
de brieven van Belle van Zuylen zelf,
geeft Simone Dubois haar oplossing
van dit in wezen tragische verschijn
sel. Leven op afstand het wordt
de lezer van dit boek ten eerste dui
delijk dat wanneer een mens en ze-
TRIANON Over Jules Ver
ne is de afgelopen „maanweek"
veel gesproken. Alom is hij ge
prezen om zijn vooruitziende
blikken en zijn helder verstand
dat in al zijn boeken doorklinkt.
Een werk uit het oeuvre van de
jchrijver-van-de-toekomst is de
ze week in Trianon-theater te
aien, namelyk De Zuidster ge-
Daseerd over verhalen over ge
beurtenissen op het zuidelijk
halfrond
De problematiek van het ver
haal is even actueel als in de
tijd dat het werd geschreven al
heeft regisseur Sidney Hayers
hier en daar wat in het verhaal
jewijzigd om betere filmische
effecten te verkrijgen. Wat hy
op het doek brengt is een goed
stukje filmwerk waaruit de fee
ling voor een avonturenfilm dui
delijk spreekt.
Het is een logisch sluitend
verhaal dat wordt ondersteund
door soms zeer treffende en
goedgekozen beelden en uitste
kende acteertalenten van onder
indere George Segal. Ursula
Undress en Orson Welles. De
film speelt zich geheel af in een
sfeer van negerwerkkampen in
de jungle en de dierlijke have,
die daar huist.
Temidden van deze voortdu
rende strijd om het bestaan,
wordt een jacht gehouden op de
grootste diamant van de wereld
The Southern Star. Daarmee
verwezen is een tweede jacht
tussen enkele rivalen om de
knappe dochter (Ursula Andres
van de eigenaar van de dia
mant. De diamant blijkt te zijn
gestolen door 'n negerbediende
die het oerwoud in vlucht om te
ontkomen aan zijn achtervol
gers. Een vrijbuiter 'George
Segal) wordt ervan verdacht
net de negerbediende onder een
hoedje te spelen en vlucht sa
men met de dochter van de dia
manteigenaar.
Op hun beurt worden ze ach
tervolgd door kapitein Karl die
probeert de vrijbuiter uit te
schakelen en met de knappe
dochter te trouwen. Tijdens de
tocht door de Jungle worden de
gelederen flink uitgedund dooi
de aanwezigheid van allerhande
bloeddorstige dieren. Kapitein
karl wordt om het leven ge
bracht door een majoor Plan-
kett die daarmee een reeds lang
bestaande vete tussen dat twee
tal beslecht. Dat gebeurt juist
voordat de vrijbuiter, in ge
selschap van de knappe en rij
ke dochter en de negerbediende
Blow
up
met de grootste diamant drei
gen om te komen wanneer een
loopbrug over de rivier waarin
vraatzuchtige krokodillen rond-
Grote \raag
LLXOR Met de produktie
van De rimboevechters van Bir
ma wordt weer eens tegemoet
gekomen aan de nog altijd gro
te vraag naar films, die e en
mengeling brengen van het exo
tische en het heroïsche. Het
onderwerp van deze film, die
tot stand kwam onder de be
kwame regie van Samuel Ful
ler, is niet verrassend origineel:
de strijd en avonturen achter
cVe Japanse linie in Birma,
maar het verhaal, dat geba
seerd is op een boek van Charles
Ogburn, is spannend genoeg om
weer aan veler behoeften te vol
doen.
CAMERA Het is logisch
dat ook Blow Up, beste film
van 1966 het nog een week uit
houdt. Een fraaie eigentijdse
film in Swinging City Londen.
Meer een situatietekening dan
een verhaal in deze vooral door
Vanessa Redgrave beheerste
film. Fijn om het allemaal nog
een» te zien of te gaan zien.
Lieve John
STUDIO Een pretentieloze,
lieve film over een ontluikende
liefde tussen twee mensen die
erg teleurgesteld zijn in het le
ven. Geen Zweedse film als we
gewend zijn, maar een verant
woord, psychologisch uitgediept
verhaal. De film is voor de twee
de keer in Leiden en gaat nu
zijn derde week in.
URSULA ANDRESS.
zwemmen, wordt doorgesneden.
Zoals gezegd, de oerwoudop
namen zyn fascinerend en de
acteurs zorgen voor een flinke
portie spanning.
Beneden peil
REX Van sommige films
kan men zich afvragen hoe ze
in hemelsnaam ooit in roulatie
zijn gebracht, omdat ze werke
lijk beneden elk peil zyn. Zo'n
produkt nu is „Weekend in top
less". De titel suggereert enige
pikanterie, maai" die is er nau
welijks. Enige juffrouwen be
paald niet de mooisten ver
kleden zich enkele malen,
gaan in bad of in zee en dat
la het dan wel zo'n beetje. Het
verhaaltje dat er aan toe ge
voegd is. is dermate kinderlijk
sn onbenullig dat het niet de
moeite enaard is er hier ook
maar met een enkel woord over
te reppen.
Ghittv chitty
bail"; bang
LIDO Chitty Ohitty Bang.
Europa's grootste filmmusi
cal blijft nog een weekje de
vakantiestemming in Leiden
hooghouden. Dick van Dyke en
Sally Ann Howes garanderen
enkele men bijzonder plezierig
amusement rond de auto, waar
naar de film genoemd is.
ian Fleming. schepper van
James Bond tekende voor het
verhaal. Het is ondanks alle
sterren geen formidabele film
geworden, maar ook een onbe
zorgd uurtje lachen is het alle
maal geweldig.
ADVERTENTIE
NV. DE CONDOR - DISTILLEERDERIJ - LEIDEN
ker een vrouw ln de achttiende eeuw
in Nederland eigenschappen van
geest en gemoed bezit die niet pas
sen bij haar omgeving in de ruim
ste zin van het woord en deze vrouw
I niet van plan is water bij haar gees-
i telijke en morele wijn te doen, zo
iets als geluk zich verre houdt. Dit
j is de voornaamse conclusie die de le-
zer uit dit boek tegemoet treedt,
j Want zo was het: Belle van Zuylen
paste niet in haar tijd en niet in
haar omgeving en de vraag doet zich
voor of zij ln enige tijd of omge
ving ooit gepast zou hebben. Als men
dit heeft vastgesteld kan men pas
over de andere aspecten van haar
ongelukkige leven gaan nadenken:
i haar slechte gezondheid, haar on
rust, haar tot verongelukken ge
doemde liefde voor d'Hermenches,
het gesjacher met bruidsschatten en
(ten slotte het koppig doorgedreven,
onberaden huwelijk met de brave De
Charrière. Terecht wijst Simone
Dubois er in haar nawoord op dat
men lang en veel kan zoeken naar
het raadsel van Belle van Zuylens
even vurige als tragische wezen,
maar dat geen oplossing van psy
chologische, medische of sociale aard
ooit antwoord geeft door te wijzen
op wat de bron geweest moet zijn:
haar eigen ingeboren wezen, op zoek
naar volmaaktheid en vervuldheid
buiten menselijke maatstaven kort
om, het romantisch verlangen
avant la lettre.
Dat de schrijfster van een leven
waarin zo weinig „gebeurt" zulk
een meeslepend verslag kan doen.
wyst op haar aanleg voor dergelyk
werk. Het boek is van vele illustra
ties voorzien.
I IZMIR (Reuter) Dieven heb
ben in de nacht van woensdag op
I donderdag de nachtwaker van het
I Archeologisch Museum in Izmir
(Turkije) vermoord, en zich met an
tieke juwelen ter waarde van ruim
twintig miljoen gulden uit de voeten
gemaakt.
De nachtwaker werd gebonden,
I neergestoken en ten slo.te gewurgd.
De dieven stalen 118 stukken, voor
namelijk juwelen, en een Hittitische
vaas.
BOEKAREST (AP) De Staats
bibliotheek in Boekarest heeft een
lot nu toe niet gepubliceerde com
positie van Joseph Haydn verwor
ven.
Het manuscript, getiteld „Missa
Cellenis in Honore Beatissimae Vir-
ginis Mariae", is vermoedelijk een
jeugdwerk van de Oostenrijkse com
ponist.
Deskundigen uit Roemenië. Wenen
en Keulen hebben vastgesteld, dat
hand- en notenschrift onmiskenbaar
dat van Joseph Haydn is.
Eén van de laatste berichten di«
de vrije wereld onlangs ontving van
de gevangen gezette Griekse compo
nist Mikis Theodorakis is behalve
een geluidsband een liederencyclus.
Hi.i heeft deze cyclus gecomponeerd
iu het dorpje Zatouna in de Pelo
ponnesus. waar hij thans verblijft.
De NCRV-tv heeft deze liederen
van Zatouna onlangs in de studio
opgenomen, waar ze werden gezon-
een door Dora Yannakopoulou. De
regie van dit kleuren-programma,
aat zondagavond as. om 10.15 uur
j wordt uitgezonden, had MinasChris-
I tidis. De begeleiding werd verzorgd
door een combo onder leiding van
Louis van Dijk, die ook de arrange
menten maakte.
Nieuwe uitgaven
De ridder is gestorven, door C.
Nooteboom. Salamander. Uitg. Em.
Querido, Amsterdam.
Een hand vol vonken, door Inez
van Dullemen. Salamander (Queri
do).
Je was geweldig, door D. Parker.
Salamander (Querido).
Juf, die slak z'n pet staat scheef.
De derde verzameling uitspraken van
kinderen, bijeengebracht door H. Ho
ving. 4e druk Uitg.: De Arbeiders
pers, Amsterdam.
