HET VOORSPEL VAN DE INVASIE
Arnold Lissauer
25
r
VRIJDAG 30 MEI 1969
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 2!
Vijf en twintig jaar geleden, op 6 juni 1944, was het
D-day. De dag, dat de geallieerde opperbevelhebber op
het Europese strijdtoneel, generaal Dwight Eisenhower,
na verschillende afgelaste aanlopen, dan toch eindelijk
besluiten kon, vanuit Engeland, dat zich tot een gigan
tisch arsenaal had ontwikkeld, de sprong naar het vaste
land te wagen. Een sprong met een leger van tWee mil
joen manschappen, honderdachtepdertig oorlogsbodems,
nogmaals ruim achthonderd vracht- en andere schepen
waarvan een groot deel, ten behoeve van de kunstmatige
en drijvende havens, bewust werd afgezonken en opge
offerd, een half miljoen tanks, gevechtswagens en andere
voertuigen, beladen met meer dan drie miljoen ton aan
wapens, munitie en ander oorlogsmateriaal. De machtig
ste invasie van mensen en oorlogstuig die zich ooit in
de geschiedenis voltrokken had, en die in Europa en
nauwkeuriger in het Franse Normandië werd opge
wacht door een concentratie van Duitse troepen, be
staande uit zestig divisies, die samen weer een kwart van
Hitiers al aardig getaande en eens onoverwinnelijk-ge-
waande weermacht vertegenwoordigden.
Stille getuigen bij een gedenkbord voor soldaat Calandrella, een van de velen die vielen.
Een van de wonderen van de invasie is dat het geheim
nooit is uitgelekt.
„Vrouwen worden verondersteld te kletsen", zegt Cap.
Walter, maar in de oorlog hielden ze de lippen op elkaar.
Er waren op ons hoofdkwartier tenslotte zovele top-ge-
heime documenten, dat we ze niet meer achter slot en
grendel konden opbergen en gewoon op de bureaus lieten
liggen, voor iedereen te zien. Maar de meisjes zwegen
gelukkig".
Eens woeien er 12 foliovellen met het invasiegeheim
uit het raam van het ministerie van oorlog! In paniek
renden stafofficieren er achteraan. Ze raapten 11 vel
letjes op, maar het twaalfde was verdwenen. Later bleek
dit te zijn overhandigd aan een schildwacht van de Horse
Guards. Hij wist natuurlijk niet wie de man was die het
hem gaf, maar hij kalmeerde ieders zenuwen toen hij
onthulde dat de voorbijganger met het papier een zeer
dikke bril droeg
Een andere schok kreeg men toen een kruiswoorden
raadsel in een Londens -dagblad ten dele op namen uit
het Normandische gebied, inclusief codenaam „Omaha"
was gebaseerd!
Normandië venvacht by de 25ste herdenking van D-day een
stroom vam bezoekers. Vooral Amerikanen. Elk dorp of gehucht heeft
er haast zijn eigen oorlogsmuseumen. Een uitschieter op dit gebied
is het museum in Sainte Marie du Mont, ingericht in' een kazemat
aan het strand waar een kwart eeuw geleden de eerste Amerikaanse
troepen voet op Europese bodem zetten. De herdenkingen in dit dorp
beslaan volle drie dagen.
De directrice van het D-Day museum, mademoiselle Anfroy. wie
wy vroegen naar de stemming onder de Duitsers aan de vooravond
van D-day, vertelde ons, dat deze „ronduit beroerd" was.
„Ze geloofden er niet meer in. De HitleriaanSe diehards waren
grotendeels verdwenen hetzy naar het oostfront, hetzy nóg wat
verder naai- de andere wereld. Wat je in de Duitse uniformen hier
nog rond zag lopen, was wel de allerlaatste keus. Met de bevolking
hadden ze nauwelijks meer enig contact en vooral de buitenlanders
die voor de eindstrijd waren opgetrommeld, zaten praktisch in de
bunkers en de kazematten opgesloten. Ook voor hen was de spoeling
dun geworden en omdat Normandië tenslotte het vette land van de
melk. de boter en de room is, probeerden ze bij de boeren natuurlijk
wel wat byvoeding los te krijgen. By ons thuis, waar schraalhans
ook al lang als keukenmeester fungeerde, kwamen ze 's avonds
alleen wat drinkwater bedelen, zo herinnert de museumdirectrice
zich nog best. Op 5 Juni werd er 's avonds weer gebeld en ik heb
die twee emmers toen weer klaargezet. Er kwamen weinig woorden
bij te pas, maar toen zei die soldaat me dat hij me nu vermoedelijk
wel voor de allerlaatste keer zou hoeven lastigvallen. Intuïtie
voorgevoel of informatieNog altyd weet ik 't niet. vertelt made
moiselle Onfroy, en ik heb 't hemzelf nooit meer kunnen vragen,
want ook hij heeft in zijn bunker het leven moeten laten. De vol
gende dag
In de nachtelijke uren van de 5de op de 6e juni 1944 lagen de meeste Londenaren wakker.
Want boven hun hoofden klonk'bijna aanhoudend het zware geronk van honderden bommen
werpers. Met een nooit verdwenen angst herinnerde het hen aan de dagen van de Blitz in 1940-
Nu waren de rollen omgekeerd. Iedereen voelde al weken, dat de invasie elk ogenblik kon
beginnen. Het zuidelijke deel van Engeland was één reusachtig legerkamp, bijna hermetisch
van de buitenwereld afgesloten.
Velen tuurden de hemel af. Het
wolkendek was ondoordringbaar en
het was aardedonker. Maar ei ver
scheen een glimlach op de gezichten.
„This is it!" („Dit is het") riep men
elkaar opgewonden en opgelucht toe.
Opgelucht, maar tegelijkertijd diep
bezorgd. Want men vreesde dat deze
dag het leven van duizenden soldaten
zou kosten. Later op de ochtend, na
dat de radio zekerheid had gegeven,
stroomden de kerken vol. Men bad
ïoor vaders, zonen en alle anderen.
„Het kan niet
mislukken"
Wat dacht de gewone man over de
kansen? Er heerste looit een mo
ment van twyfel over het succes van
de landing en de eindzege die spoedig
moest volgen. Men begreep instinc
tief dat de invasie eenvoudig- niet
mócht mislukken en dat de lange,
grondige voorbereiding de garantie
daarvoor was. Bovendien scheen de
hid van tegenslagen voorbij. De kran-
ten var; die ochtend stonden vol over
de val van Rome. En was het niet
symbolisch, dat ergens in een zaaltje
in de City een vergadering werd ge
houden van de vennootschap, die een
tunnel onder het Engelse Kanaal
wilde bouwen
De invasie was ook een revanche
voor de vernedering van Duinkerken.
Dezelfde admiraal, die vier jaar te
voren uit het continent werd gegooid,
Sir Bertram Ramsay, keerde er thans
triomfantelijk terug. Hij voerde het'
bevel over de grootste landingsvloot j
in de historie, een operatie, die ..Nep
tune" was gedoopt, het belangrijk
ste onderdeel van de gecombineerde
actie onder de codenaam van ..Over
lord". Op het gebied van gecombi
neerde operaties tussen alle strijd
krachten waren het de Britten, die
de grootste ervaring bezaten, al kon-
den vroegere ondernemingen zoals de
Dardanellen in de eerste wereldoorlog
niet met Normandië worden vergele- j
ken. De geallieerden deden iets, watl
niemand sinds Willem de Veroveraar
(IO661 had aangedurfd!
niet mis kon gaan". „Ziet U die mod-
derbank daar?" „Die was maanden
lang met camouflagenetten bedekt
om de Luftwaffe te misleiden en werd
dan ook herhaaldelijk gebombar-
deerd." „En daar op al die werven
werd de Mulberry-haven geconstru
eerd."
Bij de overtocht in de woelige zee I
gir;g veertig procent van deze kunst-1
matige haven verloren, maar men J
had voldoende drijvende pieren en
andere onderdelen in reserve.
De grote beslissing
Nauwelijks een kilometer verder ligt
het oude dorpje Southwlck lage
de heidense herrie van de aan de
gang zynde verbouwing. Het kost
daarom moeite om de historische
momenter; in de verbeelding op te
roepen.
Er hangt een groot schilderij, dat
de operatie midden in het Engelse
Kanaal met de in rookwolken gehul
de en door vuurschichter; verlichte
Franse kunst in beeld brengt.
Verder zijn er ingelijste fyne potlood
schetsjes met beschrijving van sche
pen. zee er; wolken van de kunstschil
der Norman Wilkinson, die tot de in-
vasietroepen behoorde.
Maar het meest dramatisch zyn de
weerkaartjes van de invasiedag en de
drie daaraan voorafgaande dagen,
toen het Kanaal in een net van de
pressies gevangen was.
niets. Reeds onmiddellijk na Duin- j
kerken begonnen de vèrzier.den on -
der de militaire leiders aan een te
rugkeer naar het.vasteland na te den
ken Het leek op dat moment nog
pen onwezenlijke droom. Pas toen de
Sowjet-Unie en de Ver. Staten in de
j oorlog kwamen, kon er serieus spra-
ke var; zijn.
Winston Churchill aarzelde lang
Nog op 3 mei 1944 had hy tegen de
in Londen verzamelde premiers van
d* Dominions gezegd dat wanneer hy
het voor het zeggen zou hebben ge-
verweerde huisjes, een stoer grijs Nor-
mandisch kerkje met de van kantelen J/CVSChvitckclïltc
..I«i» 4 DU 1
dilemma
voorziene vierkante toren. Bij de her
berg „The Golden Lion" begint de
jaai
later
Nu 25 jaar later, rijden wij door de
bloesempracht van het lieflijke groene
heuvelland, dat Engeland* grootste
oorlogshavcn Portsmouth, die Mont-
{omery's uitgangspunt was, omzoomt.
Boven op de top van berg, die
achter de eilandstad oprijst, on'trolt
zich een groots panorama van rode
daken, groezelige fabrieken en reek
sen hoge kranen, netjes in het gelid
op de kaden van de langgerekte ri
vier- en zee-inhammen en aan de
horizon het wazige bergdecor var;
"t eiland Whight. Hier was het in die
Junidagen een klein Pearl Harbour.
„Het was fantastisch", zegt een
vrachtwagenlhauffeur. „Wat een or
ganisatie! Elke straat was genum
merd en elk voertuig wist welke route
te volgen naar de plaats van in-
•chepir.'g". „Nee, we wisten dat het
zwaar belommerde kronkelige toe
gangslaan naar Southwick House,
waar Eisenhower zijn twee dramati
sche beslissingen nam, eerst om de
invasie welke voor 5 juni was vastge
steld wegens storm en lage wolken 24
uur uit te stellen, en daarna met een
bezwaard hart het signaal voor de
aanval „O.K. We'll go!" te geven.
Southwick House is een geelbruin
statig landhuis uit het begin var; de
vorige eeuw, eigendom van het ma
rine-etablissement „HMS Dryad" en
centrum van de daar gevestigde na-
vigatieschool, waar thans ook de Ne
derlandse luit. ter zee In 't Veld do
ceert. Het verwaarloosde gebouw-
wordt gerestaureerd, maar het wordt
weggedrukt door supermoderne tot de
school behorende blokken eromheen.
Naval War Room
Hier staan wij dar: in de histori
sche „Naval War Room", waar de
laatste dagen voor de invasie de ne
gen topfiguren bijeen waren, die het
lot van 2,8 miljoen man in handen
hadden.
De grote zwarte kaart van zuidelijk
Engeland en het invasiegebied achter
glas bestrijkt de linkse hoge zijwand
van deze grote salon met zijn kaar
senkroon en hoge langwerpige spie
gels. Boven de kaart staat in vergul
de letters op eikenhout de duidelijk
op Nelson geïnspireerde boodschap1
van admiraal Ramsay:
„Ik reken erop dat elke man
zyn uiterste best zal doen om
het succes te verzekeren var. j
deze grote onderneming, wel
ke de slimax van de Europese
oorlog is".
Nu de zaal met haar tegenwoordi
ge gebloemde tapijt en de rode leren1 rti i
fauteuils als rookkamer voor marine- ierugKeer
officieren wordt gebi*uikt. krijgt men
onvermijdelijk een sterk gevoel 1 Van al deze benauwende zorgen
van anti-climax, nog verhoogd doorwist het grote publiek natuurlijk
Vóór de kaart zaten of stonden
destijds de vier hoofdrolspelers van
het operationele drama Eisenho
wer, Ramsay vloot i, Montgomery
(legen en Leigh Mallory «RAF». Aan
twee tafels in' het midden andere ho
ge officieren, met hun helpers aan
de kant. De datum van de invasie is
met krijt op de kaart ingevuld. Wit- j
te wijzerplaten met houten gekleurde
wijzers geven de hoogwaterstander,
aan beide kanten van het Kanaal
aan. Men ziet de uitgestrekte Duitse j
en Britse mijnenvelden en de schoon
geveegde passages, die in rode lijnen
loodrecht door de eerste heenlopen.
Schepen van allerlei soort zyn door
symbolen aangegeven, maar de kleu
ren zijn thans flets. By de kaart ligt
een stoffige ingenaaide getijdentafel
van de Britse marine, de „bijbel" van
de operatie. Want indien de invasie
ten tweeden male had moeten wor
den uitgesteld, zou het juiste getij op
het juiste uur, plus maanlicht voor
de gliders en para's zich pas twee
weken later voordoen. In de zaal her
innert eer: plaque tegen de muur er- j
aan, dait de weersomstandigheden j
die er op laatstgenoemd tijdstip heer- j
sten i de ergste zomerstorm in 401
jaar!) de gehele koers van de oorlog
hadden kunnen wijzigen. Verder uit
stel zou bovendien het gevaar voor
uitlekken van het invasiegeheim heb
ben vergroot. Alles kwam aan op het
onontbeerlijke overrompelingselement
omdat de Duitsers het er niet over
eens konden worden, waar de slag
7,ou vallen. Eisenhower stond in deze
zaal daarom voor een' verschrikkelijk
dilemma.
Omdat een tijdelijke opklaring in
het weer was voorspeld, gaf hy ten
slotte het „jawoord", mede uit over
weging, dat de verrassingsfactor door
het slechte weer nog werd versterkt.
Rommel was zelfs naar huis gegaan,
omdat zijn vrouw jarig was!
had. hij het Duitse front van het
zuidoosten uit zou hebben opgerold
om contact te maken met de Russen.
Maar Churchill legde zich tenslotte
steeds bij het oordeel van de militai
re leiders neer. Ook in dit geval aan
vaardde hij de uitdaging en stond er
zodra hij dat gedaan had. volkomen
achter. Hij voelde zich daarbij ge
sterkt door het grote vertrouwen in
de goede afloop van Eisenhower.
Brooke, de chef van de Britse im
periale generale staf en Montgomery.
Op 8 mei zei hij tegen Eisenhower:
„Hierin ben ik tot het einde
met U, en" zo voegde hy eraan toe,
terwijl zyn ogen zich met tranen vul
den, „indien het mislukt, zullen wij
tezamen ondergaan
In elk geval wordt officieel toege
geven dat zonder het Russische of
fensief, het Italiaanse front, de geal
lieerde overmacht in de lucht en de
bedwinging van het duikbootgevaar
op de Atlantische Oceaan, de invasie
onmogelijk geweest zou zijn. Zij
vormde het logische sluitstuk van een
wereldstrategie.
„De invasie werd pas mogelyk",
zegt de directeur van het Imperial
War Museum er; militair historicus
F. N. Frankland (die als navigator
met Bomber Command vloog» „nadat
de geallieerden in maart 1944 defi
nitief de luchtslag boven Duitsland
hadden gewonnen. Hitler had ter wil
le van het V-wapen, waarmee hij de
invasie dacht te kunnen bestryden.
verzuimd prioriteit te geven aan de
nieuwè straaljager ME 262. die beter
was dan de Britse Gloucesters met
ingebouwde straalmotor, hoewel min
der goed dan de Amerikaanse Mus
tangs. De Duitsers hadden er veel te
weinig van. Maar in maart 1944 ver
loren wij in Neurenberg 90 bommen
werpers
stond. Deze aanduiding liet hy
schrappen. „Van nu af aan ben ik
geen Amerikaan meer. maar gealli
eerd". zo zei Eisenhower. Aldus be
vorderde hy de teamgeest..
Het oorspronkelijke invasieplan was
opgesteld door luit. generaal Frede
rick Morgan, die in 1943 nog voor
dat er een opperbevelhebber was be
noemd. de functie van chefstaf kreeg.
Volgens de instructies kon hy voor de
eerste invasiegolf slechts drie divisies
gebruiken. Nadat Ik^ was benoemd,
bekeken hij en Monty het plan. ,.Dat
vertik ik", zei Monty. „Als ik geen
vijf divisies krijg, doe ik het niet!"
Dit gebeurde en het front, werd aan
zienlijk verbreed. Met Morgans plan
om Normandië binnen te vallen was
iedereen het eens. De voordelen van
deze kust waren beschutting tegen
heersende winden, niet te moeilijke
uitgangen naar het achterland, be
hoorlijke ontplooiingsmogelijkheid,
als mede de zwakste Duitse verdedi
ging. omdat de Duitsers de hoofdaan
val rond Calais verwachtten, mede
doordat ze door de geallieerden be
wust waren misleid, dat daar de voor
naamste klap zou vallen.
De Duitsers hadden 50 divisies in
Frankrijk, maar capt. Walter geloof
de dat er maar 25 actief waren. Door
hun aarzeling, ook over de beste tac- I
tiek. reageerden ze pas na 48 uur. J
Grootste zorg
„Onze grootste zorg is steeds het
aantal landingsschepen geweest. Ze
moesten uit Amerika komen, want En
geland kon er onmogelijk méér pro
duceren.
„De Amerikanen waren in het be
gin' nogal luchthartig over de inva-
sie, maar ze spraken anders na de er-
varingen in Noord-Afrika en vooral j
na Anzio en Salerno, waar het een
dubbeltje op z'n kant was"
„In 1942 zou een invasie absurd zynl
geweest".
„In 1943 was er ook nog een tekort I
aar; schepen en troepen".
Begin 1944 waren er zelfs nog on
voldoende schepen voor de verwor
pen drie-divisie landing op een smal
front.
De oorspronkelijke invasiedatum
van 1 mei 1944 moest wegens gebrek
aan schepen een maand worden uit
gesteld.
Het was voornamelijk een logistiek j
probleem. Voor elke divisie in de
frontlinie was dagelijks een aan- j
voer van 600 ton aan materiaal nodig. J
Bovendien moesten er in totaal 37 di- j
visies over het, Kanaal worden ver- j
voèrd.
Geer. wonder dat men om advies
vroeg aan de bekende Engelse ver-
huisfirma Pickfords, zoals de Lyons-
rest aurant zich met 't probleem dei-
massale voedselvoorziening bezig
hielden.
„Onze achterstand werd ingehaald
nadat president. Roosevelt admiraal
King had aangepord meer schepen
uit de Stille Oceaan af te staan". „Ja.
mijn grootste zorg was steeds een ge
brek aan schepen van elke soort 'be-
halve kruisers»" „Aan het welslagen;
van de landing zelf, bestond er zo- j
dra wij sterk genoeg waren, nooit eni
ge twyfel". „Maar na D-Dav zou het
de grote kwestie zijn of wy overzee
er. zonder havens sneller onze ver
sterkingen zouden kunnen aanvoe
ren dan de Duitsers de hunne.
Er heerste ir. Londen diepe bezorgd
heid toen Rommel na zyn benoeming
in Frankrijk met grote snelheid de
fortificaties in het Normandische ge-1
bied liet versterken. Maar Hitier er.
hij geloofden dat daar eventueel j
slechts een secundaire actie zou j
plaats vinden. Duitse commandanten j
in Frankrijk, beschouwden hun ver
blijf daar, na het Russische front als I
een soort vakantie en maakten zich
niet al te druk over de gebreken van
de Atlantische Muur, die zelfs Von
Rundstedt niet serieus nam.
Wegens de geallieerde overmacht
in de lucht geloofde Von Rundstedt
niet dat de invasie kon worden te
gengehouden en een verdere opman
voorkomen. Op 17 juni toen Hitier
naar Frankrijk kwam, zag ook Rom
mel de situatie somber in.
Ike bracht slechts enkele dagen ir:
Southwick House door, maar de nacht
volgende op de invasie wist hij we
gens de schaarse rapporten men
had het te druk praktisch niets
van hetgeen zich ir: Normandië af
speelde. Hij deed het beste onder die
omstandigheden en ging vroeg met
een cowboyromannetje naar bed!
Alles was zover mogelyk ir; de
puntjes uitgerekend en er was aan
honderden op militair gebied totaal
nieuwe dingen gedacht Om maar iets
te noemen de landingstroepen
hadden een stokje bij zich dat een
ratelend geluid kon maken, zodat men
elkaar in het donker kon' vinden.
„In grote lijnen waren onze inlich
tingen over de vyand accuraat, maar
natuurlijk gaat er niets geheel vol
gens het boekje' Het slechte weer
speelde parten met de aanvoer, waar
door de val van Caen aanzienlijk
werd vertraagd. „Maar één van de
dingen die werkelijk meeviel was het
aantal slachtoffers by de eerste golf.
Deze was slechts een fractie van de
officiële schatting van 10.000 doden
en gewonden.
..Overlord" had slechts een beperkt
doel namelijk een ruim bruggehoofd
als basis voor een' later offensief te
veroveren en vóór de winter uit te
breken. Dit is gelukt.
Een sector van de grote kawt
waarop de operatie werd gevolgd.
earn
geest
Bij een bezoek aan kolonel ter zee
P N. Walter uit Liphook, die zowel
in de eerste als in de tweede wereld
oorlog gevochten had, en die dagelijks
in contact was met Eisenhower en de
andere topleiders, vertelde deze ons
dat de geweldige goede geest te dan
ken was aan „Ike" Eens stuurde hy
het pas uitgekomen militaire tele
foonboek naar de drukkers terug, om
dat achter de r.'aam van elke func
tionaris „Brits" of ..Amerikaans'
