Goedkope winkels breiden snel uit NOODSPRONG WERD BEGIN VAN EEN GOUDEN TIJD Industrie werkt over hele wereld t. r lumuua FINANCIEEL WEEKOVERZICHT Kamer en studenten eiber 'curatoren DRANKEN Doelmatigheid LEÏDSCH DAGBLAD PAGINA 11 k|QSCH DAGBLAD leve Ijnw 3. J ty<i zitten curatoren van '^diversiteit in het verdomhoek- flder studenten is het gebrui- om aan de ongetwijfeld ver- ïdjelijke Nederlanders een grieze- ■^acht toe te kennen, als mario- an manipulatoren van het be leven. Dat is voor Leiden feite- ijnwaar. President-curator dr. komt uit het bedrijfsleven mr. Van Manen en bouwcu- )8idr. De Gaarff. Maar hU heeft jecifieke taak, namelijk de be- I «jis met het bouwbeleid van de —jBiteit. Andere curatoren van de 1 feidse studenten, die niet m het Weven zitten, als men van magische macht t van ouratoren moeten we terug. Curatoren oftewel Lrs of toezieners zijn zo st|# de Leidse universiteit zelve. i i beleg van 1574 door de Span- n werd Jan van der Does. een ^Iden van dat beleg de eerste Tent-curator". ^was een krachtig regent niet maar ook een intellectueel. In instantie hadden de curatoren l voor de richting van de we lp. Zij stelden hoogleraren fijaalden vermaarde professoren buitenland, legden de Hortus DEN HAAG (GPD> Twee tot drie jaar geleden: Nederland maakt kennis met het fenomeen van de „witte schuren". Kale loodsen bulten de steden, waaruit het publiek voor een voordeelprijs kratten en dozen tegelijk vol le vensmiddelen kan wegslepen. Van prijsbrekerij met links en rechts ingekochte partijen kleding had men wel eens gehoord. Maar daarmee ging het juist an dersom: een landelijk filiaalbedrijf op dit gebied ging sluiten. Wel begon In de drankenhandel de kreet „wit" te klinken, enkele slijters kwamen in het nieuws met goedkope merkloze jenever, waarvan het publiek aanvankelijk aarzelend nipte. Thans, 1969. jaar van de wankele reële inkomens: Een groep van tientallen ondernemende supermarkteigenaren is het „witte schuren"-stadium ontgroeid en maakt zich op voor een prijzenaanval op de gevestigde warenhuizen in de steden. Een Nederlandse confectiefabriek heeft zich toegelegd op de direkte goedkope verkoop onder eigen kwaliteitsmerken in 17 filialen in het land en opent dit jaar 6 nieuwe. Slijterij-ondernemingen met tientallen filialen over heel Nederland hebben in een hevige prijzenslag in merkcognacs, -whisky's en andere dranken de werkwijze van de gehele traditionele drankhandel aan stukken gebroken. De ontwikkelingen zijn stormachtig. Doch, in tegenstelling tot enkele jaren geleden, niet meer zo „wild". Er is zich bij de ondernemende mannen achter de lage prijzen een zeker streven naar standing gaan ontwikkelen. Wel heb ben hun advertenties nog altijd de toon van „discount" en „fabrieksprijzen". Het is opmerkelijk dat de supermarktconcerns en in zekere zin ook enkele grote kledingmagazijnen daar met hun manier van adverteren op een holletje achteraan zijn gaan lopen. Maar er Is méér gekomen dan prijs-afslag op een smal-assortiment. Een aantal ondernemers heeft de „cash-and-carry"-vlag gestreken en bouwt nu aan zaken waar het publiek voor een zo groot mogelijk deel van zijn aankopen terecht kan. Kenmerkend voor de nieuwe ontwikkeling zijn de volgende voorbeelden: In 1966, het jaar van de malaise in de confectie, raakte de se dert 1883 in Den Haag gevestigde confectiefabriek Gazan in geldmoeilijkheden doordat grote kledingmagazijnen hun orders stopzetten. Gazan moest personeel ontslaan, vestigingen elders sluiten, en maakte een noodsprong om de opgetaste voorraden te gelde te maken: Men maakte van de Schiedamse fabrieks hal van het bedrijf een verkoopruimte. Direct van fabriek naar publiek, tegen voordelige prijzen. De verkoop sloeg dusdanig aan, dat de liquidatie-bui voor het bedrijf over dreef. Men heeft thans ver koopvestigingen in Woerden, Utrecht, 'W aan, trachten kortom een I """f1™' ^nt^rpe"' Uer 1 Dordrect, Den Haag, Bergen opZoom, Hengelo, Groningen, Leiden, Schie dam, Rotterdam en in „Autorama's" in Breda, Emmen, Eindhoven, Arn hem, Tilburg en Utrecht-Oudenrijn. eed mogelijke basis te leg- »r de bloei en de roem van Nversiteit, de eerste in de Noor- 111 Nederlanden. Zij hebben van- 1 Vichting de grootste macht. I|jgreep uit hun bevoegdheden: wken van statuten in het be- Bn de universiteit; vaststelling üteur. boek of materie iedere l ©r zal lezen; de vaststelling tijd voor het doceren en de les. Later hadden zij ook stem- de vergadering van de hoog- uratoren maakten vanaf het fieen deel uit van het lichaam ^universiteit zelve. Zij handel- nauw overleg met het stads lef van Leiden. In overeenstem- iet die magistraten regelen zij ert salaris van professoren. De 'Vfvan Holland bestrijden in die ïeiingsjaren de onkosten door de rpjpn te laten beschikken over <n en gelden van gecon- Cde rooms-katholieke kloos- zenslag in de drankenhandel is spec taculair geweest. Whisky's vielen in prijs van soms circa 24 naar 14 gul den en ook Franse congnacs, sherry, port en wijnen maakten vergelijkba re prijsdalingen door. Dit gebeur de sinds een half jaar geleden de belasting voor in Flessen geïmpor teerde dranken werd verminderd en tevens de drankhandel vrijer werd. ^1 hand aan de beurs bouwt tü|ege van curatoren, bestaande leden en een secretaris een iele macht op, als het gaat beheer van de universiteit. 1631 opereren curatoren en burgemeesters als 'n vast col- i' De traditie waarop burge en van de Leidse universiteit, Rr van befaamde politici en di- 92jen zoals Paulus Buys, Comelis t, Francois van Aerssen en Ja- I eeuwen lang hadden cura- len burgemeesters niet alleen Ipertoezicht, maar waren zij ■en door hun beschikking over flmiddelen. door hun aanstel- a ontslag van professoren, in Ie bestuurders en nietdetoe- j van de universiteit. Reeds »95 rebelleerden de professoren, de voogdij van de curatoren, levergeefs. Aan de andere kant Vierhonderdvijfenzeventig werkne mers in de nog overgebleven fabrie ken in Den Haag en het Belgische Lier produceren speciaal voor deze zaken, die in sommige plaatsen hin derlijke concurrenten zijn voor de kledingmagazijnen, die vroeger klant waren bij Gazan. Jbele macht op, als het gaat Gazan maakte voorheen en ook nu t beheer van de universiteit, nog hoofdzakelijk heren-en jongens confectie. En daar gaat de ontwikke ling: men ging dameskleding inko pen en met gering winstmarge aan- r Van der Willigens stoel rust bieden, omdat juist vrouwen met hun iiètor is dus eerbiedwaardig oud. mannen meekomen bij kleding-aank qfpen. En men haalde kortgeleden een «117de eeuw vindt men onder de assortment overhemden In de zaak. Er worden nu volgens de directie per week 4300 stuks kleding vlot verkocht, met mogelijkheid van ruil en eenvoudig veranderwerk. Dat be tekent daf er nu tweemaal zoveel herenkleding naar het publiek gaat als vroeger naar de kledingzaken en dat de omzet inclusief dames kleding drie keer zo hoog ligt als ge middeld in de jaren vóór 1966. Men schat thans een honderdste deel van de totale Nederlandse he- renconfectiemarkt in handen te heb ben. Bij een incidentele telling in Den Haag bleken, volgens Gazan, op een drukke dag van de 1000 klan- geleerden die ook nu nog me- I ten die binnenkwameri er 950 iets ge- ftt Leidens universiteit nooit kocht te hebben. Er worden dit jaar «i zou zijn gekomen, als het «'eer zes nieuwe zaken geopend, al- le sober van inrichting, „doch zin delijk", zoals de directie zegt. De prR- »ei van de curatoren niet zou cht van 't curatorium zou on- liiperd voortduren tot de Franse 7951814). Daarna werden de f®n de verantwoordelijke uit- ras van de verordeningen uit jkag. in de wet werd om- pn dat curatoren belast waren -i zorg voor en het toezicht op ^eschool. Maar de regering in •uag nam vanaf die tijd de de le beslissingen over benoemin- P uitgaven. Na 1876 werd de Jdheid van curatoren opnieuw door de hoger onderwys- iliekrechterlijke zelfstandig en de universiteiten liep daar- m einde. k een lange weg van de op- i^fotige Van der Does uit 1575 de zo geplaagde Reerink van 'Een ieder mag voor zichzelf I® of hij de afgelegde weg ste vindt. Om hem die beslis- JpeilRker te maken nog enkele f Uit „De Academie te Leiden" F- G D. j. Schotel uit 1875: wij de Resolutiën van Cu- 'n doorlopen, ontdekken wij op elke bladzijde sporen van en hartelijke, bijna zou- aJ zeggen vaderlijke bezorgdheid de Academie en hare leraren :®o Die zich by hen aanmeld- vo°rlezingen te houden, wer- •o zjj na ryp onderzoek zulks de studeerende jeugd nuttig *den. zeldzaam afgewezen fccbreef Sohotel by het derde van de universiteit. Wat by het vierde eeuwfeest over *en worden geschreven? JRS. De gebonden prijzen van distil leerderijen en importeurs werden losgetrokken door enkele slytery-fi liaalbedrijven, met elk tenminste tien filialen in voornamelijk het wes ten en zuiden van het land. Samen zouden zij naar ruwe schatting 15 pet van de drankomzet hebben. De directie van één ervan, „Ryn- stroom", distilleerderij in Schiedam sinds 1878: „Wie in het groot kan inkopen, kan nu wisky importeren voor f 13,44 per fles, inclusief btw. Via de importeur kwam dat voor heen minstens f 5,50 per fles duur der uit". De prijzenslag is reeds zover door- gewoed. dat enige traditionele slij ters met him prijzen voor cognacs en whisky's onder die van de goed kope filiaalbedrijven zitten. Maar, zeggen de filiaalbedrijven, wij hebben de klant méér te bieden: een heel laag geprijsd merkassortiment sher ry, port, wijnen, enz. Wij blijven na de prijsoorlog bestaan als goedkope winkels voor een koperspubliek dat door de prijsafslag met sprongen groter is geworden. De importeurs doen nu, enigszins buiten adem. een tegenzet. Zy eisen via het produktsehap voor gedistil leerde dranken een importeursaan duiding op de flessen, plus een aan duiding van het alcoholpercentage, dat in hier geimporteerde normale Engelse whisky iets lager zou liggen dan in door hun speciaal voor Ne derland bestelde whisky. Complete warenhuizen, dat willen de ondernemende lieden worden, die het „witte schuren" stadium in de levensmiddelenbrache achter zich hebben gelaten. Voorloper is de Haagse Konmar die. na 18.000 klan ten per week geteld te hebben in zijn eerste vestiging (een voormalige fa briek», een nieuwe zaak erbU gaat openen. Met, behalve levensmiddelen en aanverwante artikelenaparte sla gerij, drogisterij, bloemenhoek, war me bakker, poelier, radio-tv, koel kasten kachels, meubelen en woning textiel, foto-afdeling, grammofoon platen. De prijzen worden beïnvloed door goedkope, eenvoudige verkoopruim ten, eigen invoer uit het buitenland van margarine, wasmiddelen en sui ker, negeren van „vaste" prijzen van vele fabrikanten, die alleen voor de vorm by dergelijke grote omzet makers protesteren, weinig of geen bediening in de zaak, scheiding van verkoopprijs en sevice bij duurzame gebruiksgoederen: uitschakeling van de groothandel. Konmar verleent het récht zijn naam te voeren aan andere super markten met een soortgelijke om zet. Men heeft reeds een voor geza menlijke inkoop klaar staande orga nisatie van 70 supermarkten en ver wacht dat er dit jaar tientallen „wa renhuizen" open gaan of verder uit breiden. Bijvoorbeeld in Leiden, As sen, Ermelo Alkmaar. Zaandijk, Amsterdam. Delft. Konmar geeft toe dat de exploita tiekosten van een goedkoop waren huis op den duur wat hoger zullen zaken-nieuwe-styl heeft het zeer worden dan die van een levensmid delen-hal, waarin overigens nu reeds byna alles in nette supermarkt-rek ken staat. Maar. zegt men, onze kosten zijn nog maar 8 procent van het totale omzetbedrag, die van een gewone supermarkt zijn 26 procent en die van een gewoon warenhuis gemid deld 40 procent. Dit alles kan, reke ning houdend met inkoop tegen fa brieksprijzen. Dit dan over drie vormen van nieuwe verkoop aanpak. Een paar belangrijke punten vallen daarbij in de praktijk op De zaken-nieuwe-stljl hebben vaak goede parkeerruimtede wat „wil dere" witte schuren en verkopers van losse partyen kleding trekken nog een flink publiek, 'dat enkel en alleen op heel groot prijsvoordeel af komt. De verkopers van partijen kle ding hebben bij de aankondiging van hun voordeeltjes wel de wat onple zierige neiging zonder enig bewijs te schermen met .confectie- arbeiders- in-nood", en dergelijke; de middenstand in de buurt van de zaken-nieuwe-stijl heeft het zeer moeilijk; de zaken-nieuwe-styl hebben vrijwel allemaal plannen tot bundeling van krachten: goedkope drankwinkel sa men met goedkope levensmiddelen zaak in één huis enz.: de zaken-nieuwe-styl kunnen, mits goed geleid niet gemakkelijk in geldmoeilijkheden komen. Ondanks hun lage prijzen. Zij verkopen zó snel wat zij inkopen, dat zij nog ver dienen aan rente die zy van de bank krijgen voor hun inkomsten van arti kelen waarvoor de rekeningen van de leveranciers nog niet eens binnen zijn. Knap: rente ontvangen op Je schuld. ADVERTENTIE KOELKASTEN DIEPVRIEZERS WASAUTOMATEN AFWASMACHINES LIEBHERRNEDERIANDN V 020 946207 AMSTERDAM (Van onze financiële medewerker» LEIDEN iGPD» Wijd als de we reld is het werkterrein van onze in dustrie. niet alleen omdat de binnen landse markt te klein is om alle voortgebrachte artikelen te absor beren. maar ook omdat de sleutel in het slot van de buitenlandse mark ten vaak gelegen is in een produktie ter plaatse. Niet alleen gerenom meerde internationale concern heb ben hun internationale vertakkingen, maar ook heel wat andere bedrijven hebben in de vreemde emplooi ge zocht en vaak met goed gevolg ge vonden dankzy de specialistische kennis, het organisatievermogen en de financiële draagkracht. Een bedrijf als Billiton-maatschap pij heeft in de loop der jaren ook wel activiteiten in den vreemde ont wikkeld die bepaald niet profijtelijk waren, maar er staat tegenover dat er zoveel goeds is verricht dat de maatschappij een bloeiend bestaan leidt. Billiton Mij zal zich in de komen de jaren waarschijnlijk meer op het gebied van de mijnbouw en de me tallurgische industrie oriënteren dan in de chemie. Aluminiumproduktie is op den duur alleen rendabel als er een regelmatige aanvoer van grondstoffen verzekerd is. Vandaar de investeringen in het aluinaardebedrijf van Suralco in Su riname. Als de aluinaarde maar geleverd wordt, dan bestaat de mogelijkheid om de aluminiumproduktie in Delf zijl verder uit te breiden Een wer kelijk lonende exploitatie is pas mo gelijk als er een jaarproduktie van tenminste 90.000 ton kan worden be reikt en liefst nog meer. Billiton kan zich dergelijke om vangrijke uitgaven alleen maar per mitteren door de krachtige financiële organisatie, die er achter staat en door het feit dat de andere secto ren van het bedrijf een redelijke winst afwerpen. Verleden jaar zyn de uitkomsten wel bijzonder gunstig geweest, want toen is de nettowinst met ruim 18 procent gestegen tot f 19 min. Terecht heeft het bestuur gewaarschuwd dat de bomen niet tot in de hemel groeien, maar aan de andere kant heeft het toch wel laten doorschemeren dat gemikt wordt op een jaarlijkse winststijging van 10 procent. Nu zyn reorganisaties en herstruc turering van ondernemingen aan de orde van de dag. Vooral door de fusiegolf die over ons land ging is het nood zakelijk geworden om de produktie te herzien en de bedrijfsvoering zo doelmatig mogelijk te maken. Het doel van een samengaan is in de meeste gevallen om door bun deling van krachten een betere marktpositie te verwerven, beter be stand te zijn tegen «buitenlandse concurentie, een efficiënter gebruik van de financiële middelen te ver krijgen en zo goed mogelyk gebruik te maken van mensen en materiaal. Soms is het een proces van jaren eer de resultaten van een fusie tot hun recht komen. Zo krygt men bij een concern als Verenigde Machine Fabrieken, dat uit één der eerste grote na-oorlogse fusies ontstond, nog altijd de indruk of de zaak nog niet rond is. Er zijn verschillende sectoren van het be drijf die eigenlijk als fusieballast worden meegenomen, maar waarvoor uiteindelijk een oplossing moet wor den gevonden. Daarbij stuit men in sommige gevallen op de moeilijkheid dat de kapitaalgoederen moeilijk naar andere plaatsen zyn over te brengen, terwijl de geringe mobili teit van de arbeidskrachten even eens een hinderpaal vormt. Herstructurering O Vooral door de snelle stijging van de loonkosten wordt het herstruc tureringsproces in vele bedrijven be spoedigd In het jaarverslag van Verenigde Machine Fabrieken staat te lezen dat de kostenstijging een uitdaging is om waai' mogelyk nog efficiënter te werken en onrendabele activiteiten te beëindigen of te ver vangen. De uitdaging heeft invloed op het personeelsbeleid omdat er wijziging van bestaande arbeidssitua ties uit kan voortvloeien. Wijziging van situatie, taak en verantwoordelijkheid vraagt flexibili teit en mobiliteit kenmerken van een modern personeelsbeleid waarme de een ieder rekening dient te hou den. wil de groei van de onderne ming veilig worden gesteld. Het be vriezen van activiteiten alleen omdat er mensen mee aan het werk worden gehouden kan op den duur geen enkel bedrijf zich permitteren. Vandaar dat er na de opdeling van Wilton-Feijenoord-Bronswerk bij de Verenigde Machine Fabrieken nog eens ernstig werd nagegaan tot welke opzet het c oncern op den duur moet komen. Planning dient lange tyd vooruit te geschieden, want een bedrijfsleiding kan alleen efficiënt werken als er een duidelij ke koers is uitgezet. Een bedryf als Verenigde Machine Fabrieken dat byna de helft van de omzet ln het buitenland moet af zetten en daarenboven ook nog vele dochterorganisaties in den vreemde heeft, moet alles op alles zetten om door zo doelmatig mogelijke orga nisatie bestand te zyn tegen het ge weld van de concurrentie Vooral nu het inpassen van het landbeen van Wilton-Feijenoord- Bronswerk een aanvang kan nemen, staat er op organisatisch gebied een moeilijk jaar te wachten. Het land- been blijkt de plaatwellery Brons- werk-Amersfoort en Bronswerk-Ny- kerk te omvatten alsmede enkele an dere bedrijven. Dit komt er op neer dan VMF een derde van Wilton in het concern heeft opgenomen, ter wijl Ryn-Sohelde tweederde over neemt. Behalve de inpassing van Bronswerk zijn er ook nog heel wat zorgen om Kromhout en machine fabriek Hensen in de organisatie op te nemen. 'Door onze parlementaire redac teur J. J. Vis) DEN HAAG (GPD) De volks vertegenwoordiger die bij een minis ter iets gedaan wil krijgen heeft een aantal mogelijkheden om zyn zin te krijgen. De gewoonste is deze» hij snijdt de kwestie aan by de be grotingsbehandeling van de betrok ken minister. De minister antwoordt dat hij dankbaar is met de opmer king er over zal nadenken. BR de volgende begrotingsbehandeling een jaar later brengt de volksver tegenwoordiger de zaak opnieuw on der de aandacht van de minister. De minister zegt dat de zaak in studie is bij een oommissie van onafhan kelijke deskundier. en dat hR het rapport van die commissie afwacht. Het jaar daarop, als de begroting weer behandeld wordt, brengt de volksvertegenwoordiger de zaak op nieuw ter sprake, nu met klem. De minister antwoordt dat hR het rap port zojuist heeft ontvangen (of zeer binnenkort zal ontvangen) en dat hR het graag ter vertrouwelRke kennisneming van de Kamer zal neerleggen. Weer een Jaar verder: ons kamer lid stelt de zaak nog een keer aan de orde. De minister heeft zRn ant woord klaar Hij zegt. dat het rap port nu op zyn mogelijkheden wordt bezien door een interdeparte mentale commissie van ambtenaren die tot taak heeft een wetsontwerp voor te bereiden. Het kamerlid vraagt nog even of de commissie zRn best wil doen om zo snel mo* gelRk te werken, want de zaak is ur gent. De ininister zegt. dat het ka merlid natuurlRk wel moet be grijpen dat het onderwerp voor eer» groot deel ligt op het terrein van zyn collega, minister X en dat hR het tempo op diens departement niet in de hand heeft. Als we nog twee Jaar verder zRn, antwoordt de minister dat het wets ontwerp het departement verlaten heeft en bR de Raad van State ligt. Nog in de loop van dit parle mentaire jaar zal het bR de kamer worden ingediend. Er zyn zo'n Jaar of vRf verstre ken voordat de zaak in kannen en kruiken is en het kamerlid zRn zin heeft gekregen. Iedereen kan zeggen dar de volksvertegenwoordiging rock zinvol is omdat tenslotte wel Iets bereikt is. Onze opsomming is geen parodie. Het is de gebruikelyke manier van doen in Den Haag. Het is een ma nier van doen die eigenlyk in heel Nederland heel gewoon is. Je zeurt net zolang door over een onderwerp tot er wel iets uit moet komen. In donesiërs noemen het. moesjewa- ra.' wR noemen het oveiieg. In een verdeeld land als het onze, waav meerderheden alleen maar bestaan uit optelsommen van minderheden, is het niet zo'n gekke methode. Voorwaarde voor het welslagen van het systeem laten we dat even goed vastellen —is wel dat de deelnemers tRd van leven hebben, geduld hebben, een lange adem en dat er niemand echt staat te drin gen. Nu even naar de studenten en hun medebeslissingsrecht. Ook hun wensen worden volgens het bekende patroon behandeld, overleg, commis sie. rapporten, opnieuw overleg, com missies en rapporten jarenlang. Maai- neem nou eens zo'n student komt in best uursbaantjes, praat mes het „establishment" en verwacht da* er dan snel iets gaat gebeuren. Dal is logisch, want hR studeert maar een paar jaar en wil intussen wét- eens wat zien gebeuren. Het aardige van de kamerverga dering van dinsdag was wel dat daarin de tegenstellingen zo ctuide- lyk bleken. Niet in de Kamer zelf, maar tussen de Kamer en tribunes vol Tilburgse studenten. De Kamer geboren en opgegroeid in de Holland se moejewara. had eigenlyk niet zo veel moeite met het medebeisissmgs- recht, maar was vooral onthutst over de manier van doen van de studenten. „Ze hebben zich niec aan de regels gehouden", klaagde prof. Diepenhorst minister van onderwys in het nog steeds voor su per-vooruitstrevend uitgekreten ka- binet-Cals. Dat die regels ingesteld waren door een andere generatie en dus voor de studenten vrRwel per definitie waarderoos waren - was 'n gedachte die eigenlyk door niemand te berde werd gebracht. Het logische gevolg moest dan ook wel zRn dat de Kamer tot diep in de nacht doorpraatte over regels in dit geval artikel zoveel van de wet op 't wetensehappelyk onderwys. De Kamer is een wetge vend lichaam en houdt zich bezig met de regels die er zyn soms met de regels die moeten komen, maar die activiteit duurt jaren (zie bo ven). Daarom zal een parlemtnt zel den op gepaste wijze kunnen rea geren op een min of meer revolutio naire situatie als namelyk de regels zelf overboord gegooid worden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1969 | | pagina 11