iquariumvisjes wapen in
de strijd tegen malaria
Kruiswoordraadsel
in
«Kom er ACHT-er
Een eindje-om op de fiets
KEN
[TUUR CONTRA NATUUR
Pim en Pom
van q
manie
jjRDAO 19 APRIL 1969
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 19
ilaria is nog altijd een ernstige bedreiging van de volks
gezondheid in vele landen. Men heeft berekend, dat jaar
lijks 300 miljoen mensen een malaria-aanval krijgen, van
er 3 miljoen sterven.
malaria-parasiet wordt verspreid door bepaalde muggen
en (van het geslacht Anopheles) en komt vrijwel overal
|an. rereld voor. Alleen de koude streken, waar deze muggen
kunnen leven, blijven ervan verschoond.
Bic ons land komt malaria voor
nWlzaak in de provincies
MUtHolland. Friesland en Zee-
W IIMaai- het aantal infecties is
B gering, dat men niet van een
voor de volksgezondheid kan
'ende c
yo 1111,16 lanc,en is de situatie heel
I anberder. Daar kan de Mala-
zulk een omvang aanne-
n te
it de gehele economie van een
eH streek erdoor ontwricht
Endemische tropische mala-
Tfbreid door de aldaar welig
arende muskieten, kan een
deel van de arbeidsbevolking
jkloosheid doemen. De zieke
al zijn belangstelling voor
a milieu; hy brengt weinig
ent meer op voor hygiëne en
zijn akkers slecht,
alles resulteert in nieuwe
verminderde weerstand,
sche ondervoeding en massale
;?eiing. Dat is het trieste lot
i (*o
typis lie „malaria-landen":
ehom jelen van o.a. India en Afrika
arm en achterlijk blijven tot-
fen zoals Parys groen, of met olie
die op het water werd gestrooid. De
muggelarven konden daardoor niet
meer ademen en stierven. Na de
oorlog gaf men de voorkeur aan
DDT. Dieldrin, Gammexaan en der
gelijke complexe gifstoffen, die in
olieachtige oplossing op broed
plaatsen werden uitgezet. Men ge
bruikte ze ook wel voor het insmeren
van muren van woningen en gebou
wen ter verdelging van de volwassen
insekten. Elke mug die op zo'n mum-
neerstreek om er te rusten, kwam in
aanraking met het vergif en stierf
binnen enkele uren.
Afdoende echter werkte ook dit
niet. Miljoenen muggen bezweken
aan deze nieuwe vergiften, maar en
kele bijzonder „sterke" exemplaren
hadden voldoende weerstand om de
aanval te overleven. Zij werden wel
..ziek" van het gif, maar herstelden
voorspoedig en begonnen zich daar
na weer vrolijk voort te planten.
Hun nageslacht echter bleek „resis
tent" te zijn, hetgeen betekent dat
een verre verwant van de Gam-
busia in zuidoost-Afrika, de dood
gewone .guppu" of „lebistes" en de
zogenoemde eenjarigen of ..instant
fish". Elke aquariumhouder kent de
Guppies: sierlijke kleurige visjes van
2.5 tot 5 cm lang, die in een mooie
heldere „bak" een lust voor het oog
zijn en weinig zorg vragen. Weini
gen weten echter dat dit visje niet
alleen kan leven in sterk vervuild
water, maar zelfs in stinkelde afval-
poelen, drainagegreppels en andere
zwaar verontreinigde plaatsen. Gup
pies zyn alleseters zonder speciale
voorkeur voor muggenbroed, maar
by afwezigheid van ander voer kun
nen zy geducht huishouden onder de
verspreiders van Malaria filariasis
en andere gevaarlijke ziekten, die op
het water hun bakermat vinden.
Vuurdoop
- zy een erfelijk afweermechanisme
'ar0l9 i ziekte ter plaatse met wortel verkregen hadden waartegen DDT.
re tol zjjn uitgegroeid. Dieldrin en dergelijke machteloos
k9tit is dat m0gelijk. In de Waren-
a efhter stuit men °P *role' Daarom is men de laatste tyd te-
Nedg I financiële moeilijkheden. Op j ruggekeerd tot de oude, z.g. biologi-
ij het allemaal kinderlijk een- j sche bestrijdingsmethoden van de
Men maakt gewoon de malariamuskieten. Men zet daarbij
lutsen van de malariamug- als het ware „de natuur tegen de na-
igeschikt voor het broedsel en tuur" in. Natuurlijke vijanden van
0*L| verdwijnt. Maar de kosten de Anopheles-mug zijn o.a. bepaal-
kt procédé zijn meestal zó de vissoorten, schimmels en virussen
dat zij in geen verhouding en met al deze afweerwapens
ot het economisch belang. worden thans ijverig proeven geno-
Anophelesmuggen leggen hun men in diverse malarialanden.
op vochtige plekken als me-
poelen, maar ook in plassen, j
In Amerika is het o.a. de Tennes-
r modderige hoefindrukken, le- see Valley Authority die zich hier-
hl ol bladoksels. De beste be- mee bezighoudt. Tijdens en kort na
is het dempen of droogleg- I de tweede wereldoorlog werden in het
u alle waterpartijen, hetgeen
gevallen te kostbaar, of an-
a ondoenlijk is. Drooglegging
jiltiging van de lokale infec-
rden stuit op minder bezwa-
Mtr heeft uiteraard ook slechte
betekenis.
men zo'n project begint, moet
»k terdege bekeken worden
infectiehaarden men moet
liken en met welke verdelgings-
ifen '_n' WaTlt iedere Anopheles-
heeft een duidelijke voorkeur
•o bepaald broedmilieu en elk
ajn tist weer een specifiek be-
tsmiddel
m
fge, \mrlijke afweer
een eeuw geleden bevocht
.jnalariabroed" met gifstof
gebied, ressorterend onder dit be
stuurslichaam. duizenden z.g. Gam-
busiavissen uitgezet om de muggen-
bevolking binnen de perken te
houden. Het experiment slaagde en
de Gambusiavis wordt thans ook in
Spanje. Italië, Noord-Afrika en som
mige delen van Rusland met veel
succes gebruikt bij de malariabe
strijding. Het nietige visje dat door
zyn bouw (afgeplatte kop en spitse,
vooruitstekende bek» een uitstekende
larven jager is. bleek een geducht
wapen in de stryd tegen het mug
genbroed.
Het is ongevoelig voor brak water
en plant zich zelf in zwaar vervuild
water voorspoedig voort met een pro-
duktie van 900 tot 1.000 jongen per
jaar.
Andere veelbelovende larveneters
onder de vissen zijn de „Pancliax",
Toch moet de Guppy zijn bruik-
bajarheid als ziektenbestryder nog
bewijzen. Onder auspiciën van de
wereldgezondheidsorganisatie WHO
ondergaat hij thans in de Indische
steden Rangoon en Bangkok zijn
vuurdoop. In smerige afvoergreppels
en kanalen zyn daar duizenden
Guppies uitgezet. Hun taak is twee
delig: zichzelf snel vermenigvuldigen
en ondertussen een massale front-
aanval ontketenen op het jongbroed
van de Culex fatigasmuskieten die
de dragers zijn van de gevreesde Fi-
lariasisziekte.
Een WHO-researchgroup onder
zoekt van dag tot dag. onder ande
re het trekken van monsters hoe de
Guppies gedijen en hoe groot hun
consumptie aan muggenlarven is.
Men hoopt dat de visjes behalve de
larven, ook (Je volwassen muggen te
lijf zullen gaan, maai' een onzekere
factor is nog de vraag of de Gup
pen op een kwade dag niet hun
„buik vol" krijgen van hun muggen-
dieet en naar een ander menu zul
len gaan omzien.
Het nieuwste
De nieuwste ontdekking op dit ge
bied is gedaan door een Amerikaan
se bioloog in een.speelgoedwinkel.
Een demonstratrice vertoonde daar
een nieuw artikel, dat als „Instant
fish" geadverteerd werd. Kleine vis-
sen-eitjes in spanen doosjes waren
het die. als men ze in een kom met
water liet vallen, opzwollen en open
braken waarna er een minuscuul le
vend visje uitkroop. Althans enkele
van die eitjes, want de meeste
„kwamen niet uit".
De bioloog ontdekte dat het eieren
van de zg. „Annual fish" waren, een
eenjarig visje dat vr\j zeldzaam is
en waarover men nog maar weinig
weet. De vis legt zijn eieren meestal
m „seizoenwateren" die in de zomer
maanden opdrogen. Gebleken is dat
de eitjes soms negen tot tien maan
den absolute „drooglegging" kunnen
overleven en daarna, als de regens
komen, zich normaal tot visjes ont
wikkelen. Maar niet alle eitjes. Ve
len bleken zich ook in water nog ge
ruime tyd „koest" te houden. Hun
I ontwikkeling verliep veel langzamer
dan die van hun „voorlijke" broe-
der en zustereieren en vergde veelal
meerdere dagen.
I Dit „vertragings-mechanisme" Is
blijkbaar door de natuur „inge-
bouwd" om een deel van de nako-
1 melingschap te beschermen tegen
het gevaar van uitroeiing door een
plotselinge watervloed, zoals die in
de tropen (bandjirs) vaak optreedt
na de eerste moessonregens. Maar
I ook een kostelijke eigenschap, die de
„Annual fish" uitermate geschikt
j maakt om ingezet te worden als an-
j ti-malaria-wapen in de moessonge-
bieden. Tenminste: als het diertje
van muggenlarven houdt
Veel moet nog onderzocht en be-
I studeerd worden op dit gebied. Bio
logische oorlogvoering al is het
..maar" tegen een mug is een de-
licate zaak, die men niet lukraak
i kan bedrijven. Anders kon het mid-
I del wel eens erger blijken te zyn dan
de kwaal. Verstoring van het even-
I wicht in de natuur .altijd een acuurt
gevaar als de mens ergens ingrijpt,
moet vermeden worden. Maar de
Guppies, de Bambusia's en de In
stant fish wacht een grote en eer
volle toekomst, dat staat wel vast!
•JOX1UX uttb pjooji g
Slfirn J3UTUI9 'l
XCO( jogi^ooa injA juan 9
.reputiu ifwjspioJ JOJfxyi 's
joxiui ut ua^spqqöp ^suoAoq
.»^io^ uio5f irt pads nod g
je afsau ut?A jfiuji 1
smujoj Tsnmi ^aoppireq *i
■>*-IH3V ja m°yi
VOOR MOOIE
VAKANTIEFOTO'S
Tips voor hef fotograferen
Pim en Pom staan op de stoep
en knip-pe-ren te-gen de lucht.
Lek-ker zon-ne-tje, zegt Pom.
Lek-ker zon-ne-tje, zegt Pim.
De klei-ne mens-jes van de bu
ren staan ook op de stoep: Bas
en An-na-bel. Lek-ker zon-ne-
tje. zegt bas. Lek-ker zon-
ne-tje zegt An-na-bel. Ze ry-
den hun fiets-jes naar de stoep
van Pim en Pom.
Dag, Pim, dag Pom, zegt An-na-
bel. Ze krijgt met-een drie kop
jes van Pim om-dat hij in zo'n
goei-e bui is en An-na-bel al
tijd lek-ke-re rest-jes komt
bren-gen: een pie-zel-tje vlees,
een pie-zel-tje vis, een gar-
naal-tje en zelfs eens een keer
een stuk-je ge-rook-te pa-ling.
En Pom geeft drie kop-jes aan
Bas. Ge-woon zo maar. om-dat
de zon schijnt en om-dat Bas
een vriend-je is.
O, o zegt An-na-bel. wat een
kop-jes! Jul-lie den-ken ze-ker
dat je wat krijgt. Maar dan heb
je het toch mis, hoor. Pom
wordt een beet-je kwaad. Wat
denkt ze wel? Wij zijn keu-ri-ge
kat-ten. Wij zijn geen be-del-
kat-ten.
Nou ja. een en-kel keer-tje als
iets heel lek-ker ruikt en we
heb-ben hon-ger!
Pim zegt: Dat is niet aar-dig
van je An-na-bel, om te den
ken dat ik al-leen maar kop-jes
voor een hap-je geef.
Kijk die twee mal-Ierds nou,
zegt An-na-bel, ik ge-loof dat
ze kwaad zyn. Zie je dat. wat
een bo-ze kop-pen!
Na-tuur-lijk zyn we kwaad,
zegt Pom, om-dat jul-lie zul-ke
le-lij-ke din-gen van ons den
ken!
An-na-bel. dat had ik nooit van
je ge-dacht, zegt Pim en hij
gaat met zyn rug naar haar toe
zit-ten.
He, kijk nou. zegt An-na-bel. ze
zyn echt kwaad om-dat ze
niets krij-gen.
Maar we heb-ben niks, zegt
Bas-je. We heb-ben van-daag
muis-jes op brood ge-had en
geen worst.
En ook geen vis-je, zegt An-na-
bel.
We wil-len he-le-maal geen
worst-je of vis-je, roep Pim, we
vin-den jul-lie al-leen maar
ge-woon aar-dig
Weet je wat ik ge-loof?, zegt
An-na-bel, die eens heel goed
naar de twee kwaai-e rug-gen
van Pim en Pom kijkt, we heb
ben ze be-le-digd!
Oei zegt Bas-je, ik ge-loof
dat je ge-lyk hebt An-na-bel.
Hoe kun-nen we dat nou weer
goed ma-ken?
Nou eh als we ze als we ze
nou be-lo-ven dat ze mor-gen
iets kry-gen.
Bas-je schudt zijn hoofd. Nee.
dan zou-den ze nog meer be-
le-digd zijn, we moe-ten iets
leuks be-den-ken om het goed
te ma-ken.
Bij-voor-beeld een eind-Je om!
Hij wyst op zyn fiets-je.
Hoor je dat?, vraagt Pom. Ze
wll-len het goed ma-ken.
Nou, dan moe-ten wij ook niet
kin-der-ach-tig zyn, zegt Pim,
dan lo-pen we ge-woon een
eind-je met ze om.
An-na-bel springt van ple-zier.
Dat is een goed i-dee. Bas!,
roept ze, we ne-men Pim en
Pom een eind-je mee om! Pim
bij mij en Pom bij jou
Pim en Pom die net hun po
ten rek-ten voor een eind-je om,
schrik-ken. Op zo'n ding!, zegt
Pom, zo'n trap-en zoef-ding? Ik
denk er niet o-ver!
Het is vast nog grie-ze-li-ger
dan in een au-to, zegt Pim.
En toch kun-nen we het niet
wei-ge-ren, zegt Pom, dan zou
den we hun be-le-di-gen. Dan
den-ken ze dat we nog kwaad
zijn. Tan-den op el-kaar, Pim,
zo lang zal een eind-je om toch
niet du-ren. Toch tril-len zijn
poot-je al Basje hem op-pakt
en ach-ter op zyn fiets-je zet.
En de oor-tjes van Pim lig-gen
he-le-maal plat, zo grie-ze-lig
vindt hy het.
Daar gaan we! riept An-na-
bel. houd je goed vast. Pim!
JjJjjj ja. bib-bert Pim. Pom
klemt zich met zyn na-gel-tjes
vast aan bas-je's broek. Daar
gaan ze. Ach, ach, zucht Pom.
wat je er toch niet voor o-ver
moet heb-ben om geen stuk-je
worst te kry-gen!
lont u de acht afwijkingen in de beide bovenstaande tekeningen
"toden? De juiste oplossing vindt u elders op deze pagina.
Horizontaal
1. versiersel aan een hoofddeksel
6. bekwaam door ondervinding
12. gehoororgaan
13. symbool voor ionium
15. dun
16. by woord
17. symbool voor magnesium
18. muzieknoot
19. uitwas bij planten
21. symbool voor americlum
22. symbool voor strontium
24. flink
28. soort kabeljauw
31. voorzetsel
Het in de combinatiepuzzel (kruis
woordraadsel - kryptogram) verbor
gen spreekwoord luidde: Best gedaan
is al gedaan.
De prijs van f 5,— werd toegekend
aan mevrouw A. Cram er-van Vianen,
Witte Rozenstraat 55, Leiden; de pry.
zen van f2.50 aan mevrouw S. Jon
gens, Marelaan 8. Oegstgeest en de
heer J. de Jong. Karei Doormanlaan
6, Katwijk aan Zee.
De pryzen zullen aan de winnaar
(essen) worden toegezonden.
symbool voor nikkel
klein Soenda-eiland
rivier in Azië
reed*
zangstem
paard eslee
ten bedrage van
verlof
hemel gee*?
bedeesd
apitae bek
nonsens
•onder atwissehr*
verbrand Ingsrest
symbool voor neon
wier
•ymbool voor yaer
persoonlyk voornaamwoord
aanwijzend voornaamwoord
bevestiging
driatenige luiaard
inwendig orgaan
wapenstilstand
voltooid
op die wyze
speeltuig
symbool voor ruthenium
symbool voor gadolinium
onbepaald voornaamwoord
Chinese afstandsmaat
riviertje in Noord-Brabant
vlasafv&l
rondedans
ooggkaa
Vertikaal
1. samenspanning
2. gezichtsorgaan
3. symbool voor krypton
4. oevergewas
5. muzieknoot
7. reeks
t. dundoek
9. symbool voor rhodium
10. godin van d* dageraad
11. zeenimf
14. amfibM
19. adellyke titel
20. jaargetijde
73. symbool voor mangaan
26. voegwoord
26. kiem
27. uiting van afkeer
29. getyde
30. rivier in Frankrijk
33. aanvoeren
34. muzieknoot
37. benedenwindse zyde
39. symbool voor zilver
41. insekt
42. streling
44. zandheuvel
45. watering
48. straalsgewijs
50. persoonlyk voornaamwoord
51. voorzetsel
52 zonder afwisseling
56. voegwoord
64 hulpchauffeur op een vrachtauto
56. symbool voor selenium
60. symbool voor helium
62. grensvlak van een lichaam
63. persoonlijk voornaamwoord
65. voorzetsel
67. persoonlyk voornaamwoord
68. tweeriemige lasso
69. voorzetsel
T0. ®yrivier van da Donau
72. sprookjesfiguur
76. scheepstouw
78. symbool voor titanium
80. symbool voor indium
81. symbool voor actinium
82. uiting van blydschap
Oplossingen onder het motto kruis
woordpuzzel dienen voor woensdag
as. te 9 uur v.m. in het bezit te zyn
van de redactie, Witte Singel 1 te
Leiden. Onder de goede oplossingen
stellen wy een eerste prijs van f5 en
twee tweede pryzen van f2,50 be
schikbaar. waarnaar alleen abonnees
kunnen mededingen.
