gevolgen van de woningnood veel ernstiger
dan wordt ingezien
Leiden torst de last van het verleden
nu
Brown toont beelden
over ander' Amerika
Kamerdebat was
teleurstellend
}rof. dr. N. Speijer:
Gecamoufleerde
woningmisère
>EN
BV officiële gelegenheden plegen belangrijke ambtelijke
uren nogal eens hun niet aflatende bezorgdheid uit te spre-
li over de ellende van de woningnood. Ook in talloze ge-
eng ekken verneemt men dezelfde uitlatingen. Men kan zich
■ragen of deze woorden wel gedragen worden door wer-
1 ijke bewogenheid met deze ellende en of inderdaad wel
psychische gevolgen van deze woningnood worden onder
lid.
Als men de woningnood wel eens de kanker van onze maat-
iappij noemt, is het goed daarbij te bedenken, dat deze ver-
rt oer
gel-
TERDAO 29 MAART 1969
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 11
gelijking een onderwaardering inhoudt: de gevolgen van de
woningnood zijn voor de gezondheid van ons iiolk heel wat
funester dan die van het carnicoom (kanker).
ir De woningnood maakt enkele miljoenen gezonde, normale
Nederlanders tot patiënten van huisarts of psychiater, patiën
ten met psychosomatische klachten, met zelfmoordneigingen,
met seksuele stoornissen, plotselinge frigiditeit of impotentie,
geestelijke wrakken met angsthysterische reacties. Ééns ge
zonde mensen, die door de woningnood direct of indirect bijna
verdrinken in de depressies.
Jicht!
trboven enkele van de de-
merende conclusies die men
een tamelijk geëmotioneerd
prek met prof. dr. N. Speijer
Iwongen is te trekken. Prof.
lijer doceert psychiatrie in
den en hij is met prof. dr.
Bastiaans hoofd van de
gstgeestse Jelgersmakliniek,
ds hij twee jaar geleden
afscheid nam als „hoofd
stelijke volksgezondheid"
de Haagse GG en GD.
ir en lang ontving hjj duizenden
ningnood-patiënten" in zijn
ekkamer. Steeds weer stelde hij
gnose en kénde de therapie:
ander huis. of een eigen huls.
ir de aanmaak van dit medicijn
[een zaak van medici, doch van
tici. „En daar houdt dan de wer-
jke bezorgdheid om de geestelij-
gezondheid van het Nederlandse
op," aldus prof. Speijer.
Want de bewindslieden, de Ka-
[W h leden, zij kennen de woningnood
cijfertjes en grafiekjes. Op offi-
gelegenheden bewenen hoge
iteiijke figuren op verzoek de
Iiingnood-ellcnde en betuigen
Irne een paar miljoen Nederlan-
I f i hun medeleven. „Ik vraag me
LL n hoeverre die woorden gedra-
worden door werkelijke bewo-
heid," aldus prof. Speijer.
ïH
ZN
Vrijwel iedereen, die zich al
niet ambtelijk bezighoudt met
vraagstuk, verkeert in de geluk-
omstandigheid over een redely -
tot riante woongelegenheid te be-
ikken! Mét het einde van hun
ipraak is hun bezorgdheid ver-
snen!"
lier begint de 63-jarige, doch
irst kwieke hoogleraar opmerke-
fel te worden. Hij wijst bezwe-
d op een publikatie uit het Neder -
ds Tijdschrift voor de Geneeskun-
gedateerd 25 juli 1964.
agina's vol menselyke drama's
ter wetenschappelijke vaktaal,
[ina's vol aanklachten ook tegen
lerlandse bestuurders en medici.
it waarom hebben ook niet, zij
chtig(er) de aandacht gevestigd
de medisch gezien ondermijnende
olgen van de woninnood voor de
andheid van een paar miljoen Ne
landers?" Nu: 1969. Vijf jaar na
schokkende publikatie, die nie-
Dd schokte. „De situatie ver-
thtert met de dag. Het is een
Kteloze affaire."
Ins wonen bepaalt ons geluk. Ety-
Ogtsch zou het woord „wonen"
omstig zijn van het gotische „wu-
dat „tevreden zijn" betekent,
Ironisch dat thans ook moge
iken.
tof. Speijer betoogt: ..De woning i
chermt de mens niet alleen tegen
sche invloeden, maar nog méér
chermt ze hem in psychisch op-
ït tegen de wereld. Wonen kan
evat worden als een houvast zoe-
een standhouden tegen het op-
ngen van de buitenwereld. Het
logisch aspect is hier uiterst be- j
jrijk: het bouwen van een hol,
nest, een woning, is een instinc-
le handeling, die dient om veilig-
en ontspanning te verzekeren
bijvoorbeeld ook om ongestoord,
der bedreiging van buiten een on-
toord liefdeleven te leiden."
ij duizenden gezonde individuen
itaan stress-toestanden, die lei-
tot duidelijke psychische stoor-
len of tot psychosomatische aan-
ningen. dat wil zeggen lichame-
ziekten, waarvan de diepere
taak van psychische aard is. De
igtweer, galblaasaandoeningen,
unige huidaandoeningen zijn
r maar al te. bekende voorbeel-
van.
By gezonde mensen laten deze
schynselen soms lang op zich
chten. Doch dat wil geenszins zeg-
dat er zich ondertussen in de I
che van de mens niet een (nade-
yerandering aan het ontwikke- 1
j. Juist omdat dit lange tijd on
tbaar is. is dat funest voor de
itelyke gezondheid." Aldus prof
Als men de woningnood wel eens
kanker van de maatschappij
imt. dat een onderwaardering,
gevolgen van de woningnood zijn
de gezondheid van ons volk
wat funester dan die van het
nlcoom (kanker).
long) gehuwden/
ij ouders
Jong) gehuwden inwonend bij
Iers vormen een groep, waarin
n zeer ernstige psychische stoor
den aantreft, vaak met depressie-
ve ondertoon, ook in de gevallen,
waar het aanvankelijk „allemaal zo
gezellig" ging. Samenhangend met
de biologische drift van nestbouw
heeft ieder mens de neiging, om, als
hy het ouderlijk hufe verlaten heeft,
deze toestand opnieuw te verwezen
lijken. Wanneer nu jonggehuwden
gaan inwonen bij ouders, ontstaan
onafwendbaar de uitbarstingen en
ernstige conflicten. Onbewuste haat
gevoelens komen tot uiting. Onbe
wuste erotische gebondenheden laten
zich gelden.
Vrijwel steeds leidt het beleven
van de seksualiteit in het huis van
de ouders tot onbewuste schuldge
voelens die zelfs kunnen leiden tot
impotentie en frigiditeit. Bij uiterlijk
goede verhoudingen zullen zoons of
dochters de ouders willen ontzien.
Kyk eens naar de grijze oudheid,
toen de angst voor vergrijpen tegen
geliefde godheden veel groter was
j dan voor een begane fout tegen de
„straffende goden."
1 Worden deze onherroepelijk opdui
kende conflicten met de ouders ver-
meden, dan slaat dat terug op het
eigen huwelijk van het jonge, inwo
nende paar. waarvan weer depres
sies het gevolg zijn. Gebondenheid
van de dochter aan beide ouders kan
leiden tot hevige jaloezie, de band
van zoon tot moeder kan voeren tot
ernstige verwijten, die zonder de in
woning niet denkbaar zouden zijn ge-
j weest. Geleidelijk aan komen er hu
welijksmoeilijkheden, waarvan de
ouders weer getuige zijn. De reac
ties worden heviger. Agressies rich
ten zich tot de ouders of tot de eigen
persoon. Zelfmoordneigingen zijn
niet zeldzaam. Ook al zyn deze vaak
niet gevaarlijk, zy vormen een baro
meter van de spanningen die be
staan. In alle gevallen, die ik ken uit
mijn praktijk hebben de liefdevolle
ouders, die het zo goed meenden, er
niets van begrepen." zegt i>rof.
Speyer. Zij probeerden immers „de
kinderen" zoveel mogelijk alleen te
laten, alles voor ze te doen. enzo
voort. enzovoort. De oorzaken liggen
nu eenmaal dieper
nieuw geboren, wanneer bijvoor
beeld de beide huisvrouwen hospi
ta en huurster één keuken moeten
gebruiken. Zeker, er komen gunstige
gevallen voor, waarin afspraken
worden nagekomen. „Maar" zo stelt
prof. Speijer, „onderschat de gevol
gen niet van frustraties die een net
te" vrouw ondervindt, van de gedra
gingen van een ..slordige". Het aan
tal mannen en vrouwen met dwang
matige karaktertrekken zoals grote
netheid en stiptheid is niet gering.
De eigen keuken is voor de vrouw
I met dwangmatige karaktertrekken
de plaats waar zij de baas is en die
karaktereigenschappen kan uitleven.
Let wel, het gaat hier om normale
vrouwen. Dwangmatig wil geenszins
zeggen het ltfden aan een dwangneu-
rose. Er ontstaan spanningen, al
leen al omdat de pannetjes wéér niet
met de steeltjes naar dezelfde kant
wijzen en de jonge echtgenoot zal
vaak de depressies van zijn vrouw
daardoor niet begrijpen. En weer
dezelfde geschiedenishuwelijks-
moeilijkheden.
sing te vinden is dan een ander huis.
Ook de aantoonbare psychische
gevolgen by kinderen blyven niet
uit. Het aantal kinderen, dat jaar
lijks bij zenuwartsen, medisch-op-
voedkundige bureaus en jeugdpsy
chiatrische inrichtingen wordt on
derzocht of behandeld is waarlijk
niet gering. Overigens merkt men
pas iets van aanpassingsmoeilijkhe
den bij kinderen wanneer ze groter
zijn. Het is ernstiger wanneer een
baby getuige is van een ruzie der
beide ouders, voor zover men kan
spreken van .getuige zijn", dan wan
neer dat een kind van twaalf jaar is.
Immers het milieu van het kind in
j zijn eerste levensjaren is bepalend
voor zijn verdere leven.
Onafzienbaar
Kinderen
Gehuwden
inwonend
bij derden
De problemen, de ellende, de
spanningen zyn by de gToep van ge
huwden die inwonen by een „hospi
ta" vrywel dezelfde. Wel speelt hier
de „gehorigheid" een belangrijke
rol, zoals trouwens ook in de grauwe
steenmassa's, die men flatgebouwen
noemt. Toch kan men by „vreem
den" een zekere „privacy" wel rea
liseren.
Een levensgroot probleem is op-
Komen er kinderen, dan wordt de
woonruimte te klein. Meestal neemt
men echter voorzorgen, dat er géén
kinderen komen, óók wanneer de
jonggehuwden, die graag zouden wil-
j len hebben. Op verstandelijke gron
den. waarvan de woningnood de be
langrijkste is, onderdrukken ze deze
gevoelens en daar komen de psy
chische stoornissen alweer. Geval
len, waarin meestal de psychosoma
tische klachten ontstaan.
Gehu wden in te
klein huis
Het té kleine huis. waarin de ge
zinsleden gedwongen zyn „op el-
kaars lip" te leven brengt meestal
de moeder het eerst over de grens
van haar incasseringsvermogen. De
kleuter kan niet voldoende verzorgd
worden, de was levert moeilijkhe
den op, er is te weinig gelegenheid
voor de kinderen om te spelen, va
der heeft geen hobbyruimte en treft
zijn vrouw in een nerveuze toestand.
Ontspannen kan nergens.
Spanningen, huwelijksmoeilijkhe
den, depressieve symptomen. Geen
der partners kan eens even alleen
zijn om „bij te komen" van een ner
veus geruzie. De situatie blijft eeu
wig en eeuwig gespannen. De man
krijgt maagklachten, gaat niet naar
zijn werk, blijft ziek thuis, waar al
les alleen nog maar erger wordt.
Een griezelig-angstwekkende vicieu
ze cirkel, waarin geen andere oplos-
„Ik noemde slechte een paar groe
pen," zegt prof. Speyer. „Er *i)n
nog de jongelui die willen trouwen
en langzaam hun levensgeluk drei
gen te verliezen, omdat er geen huis
te krijgen is, de ongehuwden, die
I wat ouder zijn en eindelijk wel eens
zelfstandig willen wonen. De gehuw
den, die lijden onder hun „weekeind-
huwelijk", omdat de man in een an
dere gemeente is aangesteld en daar
geen huis kan krijgen, bejaarden,
die in de woonplaats van hun kinde
ren willen gaan wonen. De rij van
apathisch wachtenden is onafzien
baar."
Met nadruk wil prof. Speyer vast
stellen. dat het niét gaat om de zo
genaamde .Jcrepeer-gevallen." die
dank zy een publikatie in de krant
of een uiterst geroerde huisvestings
ambtenaar snel geholpen worden.
Het gaat om de stille, verbitterde,
moegestreden meerderheid. waar
van men zegt: „die schikken zich
blijkbaar, dat gaat toch nog wel."
Maar juist die schrikbarend grote
groep moet wachten, omdat hun in
casseringsvermogen groter en hun
stryd verbetener is. O ja. met wat
acteertalent bij huisarte en GG en
I GD en met wat lawaaiige wanhoops-
I kreten op een bureau huisvesting.
speelt men het wel klaar als .kre- i
peer-geval" te worden ingeschreven.
Hoe intelligenter gepresenteerd, hoe
sneller men geholpen wordt. Maar
daarmee is men er geenszins. De
statistieken over de woningnood ge-
van minimumcijfers. Het „Dunkel- 1
zdffer" der massa's zwijgers is niet
bekend. De woningzoekenden zijn
niet in bonden verenigd, ze vormen
geen pressure-group. Want zodra de
andere woning er eenmaal is, schui
ven de opgeluchte gelukkigen het
woningnoodprobleem zo ver moge
lijk weg. Maar de wensenregisters
op de stadhuizen, de kaartenbakken
vol woningzoekenden worden voller j
en voller En de huizen én de ste
den."
„De enige manier om de geestelij
ke gezondheid van ons volk enigs
zins op peil te brengen is voorrang
geven aan de woningnood. Maar ja,
ik ben maar een medicus. Ik mag
daarover niet oordelen." zegt prof. i Prof. dr. N. Speijer, hoogleraar
Speijer cynisch. te Leiden (Jelgersmakliniek i.
„Het is verontrustend bij de goe
de lieden, die in de praktyk met de delijk zijn belangstelling verliest
huisvestingsellende te maken heb- voor de zorgen van een chronisch
ben, een soort afstomping te consta- zieke."
teren. Zoals de gezonde mens gelei- DINI IJMKER
Cuba-weekeinde op Oud-Poelgeest
j Bij de debatten in de Tweede Kamer heeft minister Schut
H van Volkshuisvesting verklaard, dat het nog een hele hijs
zal worden om het geplande aantal van 125.000 woningen
in 1969 te halen. Het door de oppositie ingediende voorstel
om het woningbouwprogramma met 5000 uit te breiden
1 werd door de Kamer verworpen.
Prof. Speijer vond de debatten zeer teleurstellend. „Men
heeft over dit ontzaglijke probleem weer „keurig" gespro-
1 ken. Echter gedistantieerd vanuit zijn eigen veilige veste.
Vanuit mijn standpunt ben ik weinig enthousiast over de
behandeling in het parlement".
OEGSTOEEST De Stichting
Oud-Poelgeest houdt zondagavond,
aanvang 7 45 uur, in het koetshuis
van kasteel Oud-Poelgeest in Oegst-
geest een belangwekkende bijeen
komst. In het kader van het Cuba-
weekeinde dat plaatsvindt Is de
Stichting er in geslaagd de 37-Jarige
Amerikaan Daniël Brown, die enke
le dagen bi ons land verblijft, naar
Oegstgeest te halen.
Brown is directeur van de Ameri
kaanse filmgroep News Real, die zich
opstelt tegen de huidige nieuwsmedia.
Volgens de groep wordt een eenzijdig
en vertekend beeld van de Ameri
kaanse samenleving gegeven. News
Real filmt vooral gebeurtenissen,
personen en situaties die volgens hen
belangrijk zijn bij het komen tot een
andere maatschappij. Er zal keuze
worden gemaakt uit films over de
Black Panters, de opstand aan de
universiteit van Columbia verleden
jaar. straatgevechten in San Fran-
cisoo en een hippie-demonstratie m
New York. Het. Is te verwachten
dat t beeld over Amerika wel enigs
zins afwijkt van hetgeen men hier
hoort en ziet.
Het Cuba-weekeinde telt behalve do
komst van Daniel Brown nog een
aantal andere Interessante program
ma-punten. Morgen schetst dr. A L.
Congtandse uit Haarlem met welks
problemen de Zuid-Amerikaanse sta
ten te kampen hebben terwijl de Am
sterdamse Journalist Th. Stibbe een
uiteenzitting geeft over de wijze
waarop Cuba probeert zijn problemen
meester te worden.
De film La Hora de los Hornas (Het
uur van de hoogovens» is één van de
hoogtepunten van zondag. De film is
in het geheim gemaakt en geeft beel
den te zien van een enquête over de
uitbuiting in Argentinië; bovendien
tracht de film een antwoord te geven
op de vraag waarom er revolutie
broeit in Zuid-Amerika.
Een ander hoogtepunt is een ver
handeling over Chili en Bolivia. En
kele gasten uit die landen vertellen
hun ervaringen. Ook zij hebben film
materiaal meegenomen
„Het is haast een open deur in-1 den in Leiden bijzonder groot I jes in het westen van het land.
trappen om nu nog te beweren I zijn. Onze stad heeft dat ge- Het navrante ervan is, dat er
dat de huisvestingsmoeilijkhe- meen met enkele andere stad-1 voorlopig nog geen oplossing
in zicht is".
Tot deze sombere conclusie kwam
dokter J. G. Bazuin, directeur van
de Gemeentelijke Geneeskundige en
Gezondheidsdienst in Leiden, toen
wy hem vroegen naar zyn oordeel
over een artikel van Prof. Speijer
over de psychische gevolgen van de
woningnood, geplaatst In het Neder
land» Tijdschrift voor Geneeskunde
en waarnaar in het interview met
Prof. Speijer op deze pagina verwe
zen wordt.
IS et rils toen
„Het artikel dateert van 1964. Nu is
liet 1969. En helaas, de toestand is
nog net zo als toen", aldus dokter
Bazuin, die spreekt met de rust en
bedachtzaamheid hem eigen. „Leiden
zit. met een erfenis uit het verleden.
Het moet twee dingen gelijk doen.
Het moet huizen bouwen om tege
moet te komen aan de vraag van
de aanwas der bevolking en daar
naast moet het bouwen, omdat het
een saneringsgebied heeft dat bij
zonder groot is. Thans nog wonen
er in de stad mensen in woningen,
welke aan geen enkele redelijke eis
meer voldoen. Leiden heeft een ver
schrikkelijk oude woonkern. In het
verleden is het op één na de grootste
stad van Nederland geweest. Al die
mensen zaten opeengehoopt binnen
de wallen. Een moderne stad kent
die problemen zo niet."
Dokter A. Bazuin, hoofd van
de Leidse GGGD.
iPot» LD/Holvast)
„Wanneer komen de mensen bij
j ons? Wanneer er al lang sprake is
I van een noodsituatie! Spanningen in
het gezin. huwelijksmoeilijkheden
zyn er het gevolg van. En velen zijn
er die de moed niet meer opbrengen
om in hun noodgeval nog iets ver
anderd te krijgen, mensen die zich
berustend by de situatie hebben
neergelegd. Ik maak me sterk, dat er
..Het advies van de GGGD wordt
uitgedrukt in een bepaalde urgentie
graad. Het woord is dan aan het i
Huisvestingsbureau, dat naar een op- i
lossing zoekt. Dat valt lang niet al
tyd mee. Ondanks ieders goede wil.
Een belangrijke factor is onder meer
de huur welke het betreffende ge
zin betalen kan. Omdat er meer „ge
wone" dan „dure" mensen zijn, is
het uitgesloten dat deze meerder
heid de hoogste huren betalen kan.
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA
veel bedekte, gecamoufleerde nood Is.
meer dan in het openbaar en tegen
over autoriteiten zichtbaar wordt".
Eerst naar
Huisvesting
./De Geneeskundige en Ge
zondheidsdienst is geen Huisvestings
bureau. Men dient zich dan ook in
eerste instantie niet tot ons te a-en
den. maar tot het Bureau Huisves
ting. Vraagt men daar een medisch
advies aan, dan wendt het bureau
zich op zijn beurt tot de GGGD. dat
de zaak grondig onderzoekt en een
advies uitbrengt aan dit bureau".
Vindt maai- eens een betaalbaar huls
waarvoor het aantal gegadigden zo
groot is!"
Psychische
spanningen
„Het komt herhaaldelijk voor dat
de nieuwe woning voor lichamelijk
zieken lang op zich laat wachten.
Dan komen de psychische spannin
gen de kwaal nog verergeren. In een
dergelijke noodsituatie moet de
psychiater er vaak aan te pas ko
men. Dokter Bazuin onderscheidde
drie categorieën: „Zij die vanwege
een lichamelijke afwijking een ande-
re woning moeten hebben; ten twee
de de groep welke als gevolg van
geestelijke spanningen dient te ver
huizen en ten derde een categorie,
met lichamelijke én geestelijke stoor
nissen".
Naast de medici van de GGGD.
staan een psychiater met drie so
ciaal-psychiatrische zusters en een
medisch maatschappelijke werkster.
Behalve het onderzoek door de me
dici, heeft er een onderzoek thuis
plaats door medisch maatschappelij
ke werksters die hun bevindingen
aan de artsen rapporteren. He»t uit
eindelijke advies aan het. Huisves-
vestingsbureau is zodanig, dat het
medisch ambtsgeheim volledig be
waard blijft. In 1968 was het aantal
uitgebrachte adviezen ten aanzien
van hen die zich voor het eerst by
de GGGD meldden 160; daarnaast
zijn er die voor de tweede keer ko
men. Al met al geeft de dienst zo'n
200 adviezen per jaar.
Er zyn altyd gevallen, die byzon-
der moeilijk liggen en die niet schrif-
teiyk kunnen worden afgehandeld.
Vandaar dat op gezette tijden der-
geiyke noodgevallen met Huisvesting
mondeling worden besproken. Dat
zUn de gevallen, waarin met klem
op wyziging der woonsituatie wordt
aangedrongen, opdat ongelukken
worden voorkomen.
„Om op het artikel van prof.
Speyer terug te komen, ik geloof dat
het helaas maar al te waar ia", al
dus dokter Bazuin. „Het is echter
óók waar. dat men niet altyd di
rect resultaat ziet, omdat het een
voudig niet kan; het duurt altyd
langer dan we zouden willen Fn dat
üt nu het onbevredigende".
H. DE LANGE
