Wij houden niet van een
elk-wat-wils-repertoire
Toonkunst met Theodora
A
Moeilijk geschenk
van Hubert Lampo
Toneel is
in feite
feodaal
Bisschoppen erkennen
studentenecclesia
VOORJAARSBEURS GEBRUIKSGOEDEREN VAKBEURZEN FILM FOTO KARWEI MACROSHOP VERLICHTlIj
Centrum-directeur Egbert van Paridon
Blij
VRUDAO 28 FEBRUARI 1969
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA CT
NED. ^E® ^SS
(ADVERTENTIE)
KON. NED.
JAARBEURS
UTRECHT
OPENINGSTIJDEN ALLE BEURZEE: VAKBEURS VERLICHTING L
werkdagen van 9 - 18 uur maandag 3, dinsdag 4 en woensdag 5 ma<Jrt
zondag 2 maart van 10 - 18 uur óók van 19 - 22 uur ,V
VAKBEURS KARWEI: voordelige trein-toegangbiljetten
dinsdag 4 maart óók van 18-22 uur op de stations verkrijgbaar
op de stations verkrijgbaar
AMSTERDAM (GPD) De jonge acteurs van de toneelgroep Centrum vragen om inspraak
in het beleid. Zij willen meebeslissen in de repertoirekeuze, hebben bezwaren tegen de toneel
praktijk waarbij de zalen niet vol lopen. Het is een kwestie uit uiterdaard niet geldt voor Cen
trum alleen, maar in dit gezelschap wel sterk naar voren komt omdat de acteurs zich meer
dan in de meeste andere groepen nauw betrokken voelen bij het wel en wee van het totale
gezelschap.
Moeten er andere stukken gespeeld worden? Moet er een andere speelstijl groeien? Moet de
leiding informatie verstrekken over alles wat zich in het gezelschap voordoet? Moeten acteurs
door de regisseur anders benaderd worden? Wat kan er gedaan worden om de schouwburg
zalen voller te krijgen? In gesprekken met de dertien jonge acteurs van Centrum, die in aan
merking komen voor de Utrechtse Cor 'Hermus-prijs, schoven deze zaken telkens weer naar
voren als zeer positief bedoelde kritiek op het gezelschap. Zodat men zich gaat afvragen: wat
heeft de leiding hierop te zeggen? Welke vraag resulteerde in een gesprek met Egbert van
Paridon, directeur van Centrum.
Voor de boekenweek
Egbert van Paridon: ..De jongere ac
teurs willen van de grond af opnieuw
beginnen. Dat is natuurlijk juist, in
principe. We zitten met een toneel
praktijk die nieuwe initiatieven hin
dert. Ik zeg niet: onmogelijk maakt,
want dat is niet waar. Het toneelplan
is een stap in de goede richting: drie
gezelschappen hebben nu de moge
lijkheid om tijd te besteden aan ex
ploratie inplaats van alleen maar
expolitatle. Voor Centrum is dat
(nog) niet het geval. Het voordeel
van onze groep is en dat heb
ben we ook altyd gewild dat we
een min of meer elastische positie
hebben achter het front. De grote
gezelschappen zitten met een status-
element. ze moeten 'n bepaalde
stand ophouden, waar wij niet aan
hoeven mee te doen. We hebben
een hoekje gezocht waar we die ver
plichting niet hebben, terwijl we
toch een volwaardige speelgelegen-
heid hebben. Daarmee vullen wij
een plaats op de markt in.
Als je je hand bij de cwerheid op
houdt moet Je aan bepaalde voor
waarden voldoen. Als je de subsidie
aanvaardt, accepteer je een op
dracht. Dat is voor ons dus de regio
nale taak: het bedienen van een
vrij groot gemeleerd publiek. Je moet
zorgen dat dat publiek redelijk aan
z'n trekken komt.
Wij zijn tegenstander van een elk-
wat-wils-repertoire. We zijn voor
stander van een repertoire dat zo
modem mogelijk is, zónder dat je
publiek verliest. De „beruchte" uit
spraak van Peter Oosthoek: de trein
van je repertoire moet zo snel mo
gelijk gaan. Je moet alleen zorgen
voor stations waar de mensen kun
ne" instappen, anders rijdt je al
leen".
„Vernieuwen is noodzakelijk maai- er
zijn bepaalde factoren die dat juiste
uitgangspunt hinderen. We zijn dus
niet klaar met te constateren dat de
kritiek van de jongeren juist is.
Scherper gesteld: als je het toneel
wilt hervormen als acteur, weet je dat
Je eigenlijk helemaal opnieuw moet
beginnen en niet de huidige prak
tijk moet ombuigen. Opnieuw be
ginnen betekent b.v. dat ieder be
reid zou moeten zyn z'n vaste sa
laris eraan te geven. De jongeren
van nu hebben geluk dat de finan
ciering van het toneel goed zit. En
terecht. Maar 't is natuurlijk flauw
om dit te gebruiken als argument
dat ze gemakkelijk praten zouden
hebben.
't Is flauw omdat ze de oude situa
tie niet kennen waarbij je door het
gat in het gordijn de zaal in stond te
loeren of er wel genoeg mensen za
ten. zodat je aan het eind van de
maand geld zou krijgen. Van de eerste
vUf maanden van het bestaan van
Puck moet ik nog altijd m'n geld
krygen
Dat de jongere acteurs nu met el
kaar bezig zijn in een soort besloten
heid te werken aan het vak vind ik
van belang. Ik heb ze gesuggereerd
om als er een voorstelling van komt
die uit te brengen in Haarlem. Kan
heel goed. Haarlem ligt twintig ki
lometer van Amsterdam, maar het
is nog veel geïsoleerder dan Utrecht
dat veertig kilometer van Amster
dam ligt. Dat isolement moet ge
bruikt worden. Haarlem en Utrecht
hebben beide de mogelijkheid om
een eigen cultureel leven van de
grond af op te bouwen.
De jongeren in onze groep hebben
voor hun activiteiten niets aan bij
voorbeeld de Amsterdamse „Kunst
kring voor Allen". Ze moeten zelf de
brug slaan naar een publiek. Niet de
leiding, dat moeten ze zelf doen!
„Wie kiest een stuk?...ik dacht
dat voor Centrum de verhouding re
gering-parlement wel opging. Bij
ons. in tegenstelling tot andere ge
zelschappen kan de .regering" ook
weggestuurd worden, als de acteurs
met algemene stemmen...nee, dan
zitten we niet aan de stoelen vastge
plakt.
Ik heb laatst in een forum gezeten
over medezeggenschap van de or
kestmusicus. Ze vroegen me „omdat
het bij het toneel zo goed georgani
seerd" is. Ik zei dat ik zou komen
om dat misverstand recht te zetten,
want het toneel is in feite feodaal
Maar goed, musici hebben als 't
gaat over medezeggenschap te ma
ken met werk dat ze voor zestig
procent kennen. Toneelstukken zijn
voor negentig procent onbekend. De
dramaturgie selecteert zon vijftig
stukken, die de hele leiding vervol
gens gaat lezen om er acht voor een
seizoen uit te selecteren. Als al die
acteurs dat werk ook nog zouden
moeten lezen ze zouden er gek
van worden.
Wij hebben „Centrum vermoordt
pianiste" gekozen als een aardige
mogelijkheid voor het lichtere re
pertoire. Het heeft groot succes,
maar de acteurs voelden zich on
prettig omdat ze niet konden terug
vallen op welke zekerheid dan ook,
en ze geloofden er van meet af aan
niet in. Hier zie je een voorbeeld
van wat de acteurs eenvoudig niet
kónden zien. Ik stel me niet boven
de groep, ik zeg alleen dat de lei
ding beter het complex van factoren
van waaruit je kiest kan overzien
Ik zou willen zien dat iedereen, ook
de inspecient en de kleedster bij de
keuze van het stuk wordt betrokken
Di tis nooit 100 procent te halen.
Degenen die zich wel es teveel als
de „bestuurden" beschouwen verge
ten dan wel eens dat de leiding hun
een hele last van de schouders af
neemt waardoor zij vrij kunnen wer
ken, spelen.
Een voorbeeld uit de praktijk: twee
actrices komen voor een bepaalde
rol in aanmerking. De ene heeft dat
seizoen al een goeie rol gepeeld, de
ander is er nog niet aan te pas ge
komen. De redenering die je zou wil
len volgen is: de beste moet 't doen,
daarop heeft het publiek recht. In de
praktijk zal de directie van een vast
ensemble moeten laten meespelen
dat die tweede ook moet kunnen wer
ken. Maar zo'n tableauverhoudings-
factor is bijna nooit uit te leggen
zonder dat je iemand schaadt. Ik heb
het wel bij de hand gehad dat ik
met de mond vol tanden stond, met
't idee als ik dat nu ga uitleggen
dan maak ik iemand kapot".
Gelijkwaardigheid
,De betrokkenheid van allen moet
ontstaan, zeker. Je ziet het ook al in
de praktijk voorzover we uit het
sterrendom raken. Bij Sentrum is de
gelijkwaardigheid van de acteurs al
heel duidelijk, en omdat die acteurs
het stuk avond aan avond staan te
verdedigen is het duidelijk dat hun
inbreng groot moet zijn. Dit is trou
wens traditie in het gezelschap, dat
in 1950 begon als Puck. Het is opge
zet door vier jonge mensen. Vier sei
zoenen hebben we t volgehouden
zonder directie, met een gekozen lei
ding van vier mensen.
Elke drie maanden was een van de
vier vervangbaar wanneer de troep
dat wenste. Per jaar kon de leiding
dus veranderen. Dit systeem is op
twee punten vastgelopen. Al gauw
bleek nauwelijk dat leiding geven een
zware belasting betekende die een
isolement met zich meebracht. Met
bepaalde dingen moest je mensen
niet lastig vallen, want dat zou de
repetities blokkeren. Er ontstond dus
automatisch een afstand van de ge
kozen leiding. Er kwam ook al een
stukje geheimtaal. Het merkwaardige
is dat ik nooit directeur heb willen
worden, maar gekozen en niet ver
vangen ben. We waren van huis uit
geen leiders, maar de specialisatie
groeide zienderogen. En wat het per
soneelsbeleid. betreft we hebben het
toch gepresteerd om na het tweede
jaar met z'n allen iemand van de
groep te ontslaan. Dat herinnert ie
dereen zich als verschrikkelijke bij
eenkomsten.
In dergelijke dingen zit een klip
voor de medezeggenschap. De ge
specialiseerde leiding kan nooit hon
derd procent openheid van zaken ge
ven. Maar inderdaad, het is dwaas
heid om veertien jaar later, op basis
van een oude ervaring, te zeggen dat
het dus niet kan. Daar bij is de hele
situatie van de acteurs veranderd,
opleiding en interesse zijn verbeterd.
De hele zaak moet opnieuw bekeken
worden".
Werkgroep
,Er komt nu een werkgroep bij
I Centrum, de acteurs hebben een di
rectielid en twee mensen uit hun
eigen middelen gekozen, en de leiding
kiest een ander directielid plus een
acteur. Deze werkgroep beziet in hoe
verre het mogelijk is iedereen maxi
maal by het artistieke en zakelijke
beleid te betrekken
Opnieuw bekijken dus. Ik sta er
helemaal voor open. Alleenpas
op dat we onszelf niet bedriegen met
ongerechtvaardigd optimisme. Maar
goed, dat we met elkaar praten en
goed overhoop kunnen liggen is erg
gezond.
Inderdaad we zitten nog te veel
vast aan de exploitatie. Met een pu
bliek dat de prestaties komt bekij
ken. We moeten een andere kant op".
DEN HAAG (GPD) Het
jaarlijkse .geschenk", dat tijdens
de boekenweek wordt uitgereikt
aan ieder die voor minstens
f7,50 aan boeken koopt, is dit
maal geschreven door de Vlaam
se auteur Hubert Lampo. Het
heet: „De goden moeten hun ge
tal hebben".
Het is aangekondigd als „ma-
gisch-realisme": een begrip uit
de schilderkunst dat in de lite
ratuur een bepaalde vorm van
fantasie aanduidt. Bordewijk was
een magisch-realist die de na
druk legde op de werkelijkheid.
Hubert Lampo is een magisch-
realist die de nadruk legt op de
droom. De kern van deze moei
lijk af te bakenen vorm van fan
tasie ligt in de combinatie van
zakelijkheid en geheimzinnig
heid- Het fantastische, of beter
gezegd: het spookachtige komt
niet van buiten af, maar van
binnen uit. De werkelijkheid en
de innerlijke belevenis zijn niet
meer te schelden.
Het verhaal dat Hubert Lam
po schreef, kan op twee ma-
nieren worden gelezen. Ten eer
ste als een gewoon, realistisch
verslag over een geestelijk ge
stoorde zwerver die Kas per
Bentheim heet. Voor zijn ziekte
was hij een befaamd concertpia
nist. Nu doolt hy met een mond-
harmonika door de havenstad,
op zoek naar de vrouw die hy
eens heeft liefgehad.
Het ligt aan de geaardheid en
de instelling van de lezer of hy
achter de dwaaltocht van een
psychisch gestoorde de mythe
van de werkeiykheid kan ont
dekken. Dan wordt Kasper de
zanger Orfeus, die door de on
derwereld dwaalt, op zoek naar
zyn dode geliefde Euridice. Dit
is de tweede manier waarop het
verhaal kan worden gelezen.
Maar dan openen zich nog meer
perspectieven, waartoe het ma-
glsch-realisme nu eenmaal alle
gelegenheid biedt.
Van alle boekgeschenken die
in de loop der jaren in steeds
grotere oplagen werden gedrukt,
Ls „De goden moeten hun getal
hebben" het minst aansprekeiyk
voor een zo gevarieerd publiek
als „de" kopers van de meest
uiteenlopende boekwerken, die
op de koop toe graag een
cadeautje willen hebben.
Veertig plus
De speciale boekenweekuitga-
ve voor dit jaar draagt de naar
kaas riekende titel „40". Het is
een fraai verzorgd boek, ryk ge
ïllustreerd met foto's van de zes
auteurs die één ding gemeen
hebben: hun geboortejaar 1929
Al deze schryvers, die nu veer
tig jaar plus nog wat maanden
of weken oud zyn. komen tüdens
de boekenweek in een interview
voor de radio. Het zyn: Lolle
Nauta. Jan Wolkers. Hugo Claus.
Hugo Ra es, Ward Ruyslinck en
Remco Cam pert Van al deze
Vlaamse en Nederlandse schry
vers treft u in dit aantrekkeiy-
ke boek, dat tijdens de boeken
week voor slechts f 150 ver-
krygbaar is, een zelfportret, es
say, interview, bibliografie en
een bloemlezing uit hun werk
aan. Wim Hazeu en Cor Holst
zyn de redacteuren van dit ple
zierige, in elk opzicht moderne
boek, dat zonder twyfel veel ko
pers zal vinden.
Experimenteel karakter
EGBERT VAN PARIDON
.zo modern mogelijk
HAARLEM De Nederlandse
bisschoppen zyn bereid de experi
mentele studentenecclesia in Amster
dam te erkennen.
Na overleg met de bisschoppen
heeft de bisschop van Haarlem de
volgende regeling getroffen:
Rond het geheel van de experi
menterende studentenecclesia zal een
commissie worden benoemd ter be
geleiding van het experiment. De be
geleidingscommissie draagt in op-
(Door Th. J. Hannema)
LEIDEN Dirigent Iskar Aribo
zal met zijn Toonkunstkoor op
dinsdagavond 4 maart in de
Stadsgehoorzaal Handels zelden
gehoord oratorium „Theodora"
uitvoeren. Voor deze uitvoering
zijn niet minder dan vijf Engelse
vocalisten, allen zeer bekende
Handelvertolkers, gecontracteerd.
Zij worden bij uitstek geschikt ge
acht het oratorium, dat in 1749
werd geschreven in de belangstel
ling te plaatsen.
Handel had een grote voorliefde
voor dit werk; hy sloeg het in menig
opzicht zelfs hoger aan dan zyn
„Messiah". Het heet, dat toen men
hem vroeg of hy het grote koor uit
de ..Messiah" waarschynlyk het
„Hallelujah") niet als zyn beste
compositie beschouwde, hy antwoor-
de het koor „He saw the lovely
youth" uit zyn „Theodora" veel be
ter te vinden.
Voor zover bekend is dit oratorium
in ons land slechts tweemaal in het
Engels uitgevoerd, n.l. in 1930 onder
directie van de Handel-herontdek
ker Evert Comelis en we lin Utrecht
en Rotterdam: daarna vermoedelijk
...en bij zware of
hardnekkige verkoudheid
POTTER'S CATARRH
PASTILLES
Alleen bij apothekers en drogisten
nog éénmaal in Haarlem. Sindsdien
is het merkwaardig genoeg van
het Nederlandse koorrepertoire ver
dwenen. De eerste uitvoering in En
geland had plaats op 16 maart 1750
in het Covent Garden Thea/tre in
Londen. Het oratorium ..Theodora"
heeft de betekenis van het marte
laarschap tot inhoud. Theodora te
vertalen met Godsgeschenk-afstam
melinge van Koning Antiochus is
een vrome Christin. Zy wil geen ge
hoor geven aan het bevel om aan de
heidense goden, ter ere van de Ro
meinse keizer, te offeren. Een Ro
meinse officier Didimus. die haar
bewondert en liefheeft, tracht haar
te redden, maar uiteindelyk sterft
hy samen met haar. in volle over
tuiging, de marteldood.
Voor de christenen van de eerste
eeuwen aldus dr. P. L. Schoon-
heim was getuige (martus)-zyn.
tegeiyk martelaar in de zin van:
het leven geven voor Christus
Zo één waren volgens de mar
telaarsakten, die bewaard zyn geble
ven, de getuigen met hun Heer
Christus, dat zy hun dood en zyn
dood als één geheel zagen. Welbe
wust namen zy afscheid van het
aardse leven en de wereldse geneug
ten om het hemelse leven te mogen
gewinnen. Hun martelaarschap is te
vens een deel van de stryd die in
wezen door Christus persooniyk is
gevoerd en gewonnen, maar door
zyn kerk op aarde, tot aan de jong
ste dag. moet worden voortgezet. Met
volharding en onweerstaanbaar ge-
«"enk. beschamend en bemoeiend
dracht van de bisschop van Haarlem
en in samenspraak met de pastore»
en de studentenecclesia de verant
woording voor het experimenteren,
met name wat betreft de geloofs
verkondiging en de liturgische vorm
geving. De commissie volgt het ex
periment. evalueert het en bepaalt
de omvang ervan. Voor deze commis
sie zijn in overleg met de studenten-
pastores de volgende personen ge
vraagd: prof. dr. F. Haarsma te Ny-
megen, dr. H. Kuipers, vicaris van
de bisschop in Haarlem, pastoor Th.
van de Lugt. pastoor te Ness aan de
Amstel. dr. H. van der Meer sj. pas
toor van de theologiestudenten van
de sociëteit van Jezus, prof. dr. H.
Renckens sj., hoogleraar aan de the
ologische faculteit te Amsterdam, en
dr. B. F. Saris te Amsterdam (leek).
Wanneer overeenkomstig de reeds
eerder vanuit de ecclesia naar voren
gekomen wens, in overleg met de be
geleidingscommissie een woorddienst
wordt gehouden, kan ook pastoor J.
Vrijburg daarin de prediking verzor
gen. Hiermee worden vanzelfspre
kend de eucharistieviering en de li
turgische woorddienst niet op één
iyn gesteld.
De bisschop van Haarlem hoopt
hierdoor by te dragen tot een verdere
positieve ontwikkeling van het ex
periment. zo wordt in een verklaring
meegedeeld.
Als reactie op de brief van de bis
schop van Haarlem hebben de Am
sterdamse studentenpastores ver
klaard biy te zijn met de erkenning
van de experimentele studenten
ecclesia door de Nederlandse bis
schoppen. Meer wilden zij voorlopig
niet zeggen over de brief. Zondag
zullen zjj tijdens de diensten in hun
kapel een uitvoerig commentaar ge
ven op de nieuwe ontwikkeling.
door de dood der martelaren des te
meer voort. Vervolging wekt de aan
dacht by de grote massa door een
daadwerkelyk getuigenis. Zo is mar
telaarschap beslist geen negatie
ve zaak, maar een gebeuren met een
sterk positieve werking. In de tekst
van Handels „Theodora" komt dit
duideiyk tot uiting. Juist in onze
tyd, nu christenen en ook niet-
christenen bereid biyken eigen leven
en veilige positie te willen riskeren,
kan het martelaarschap van Theo
dora als een stimulans vanuit het
Evangelie en een waariyk Godsge-
tegeiyk, door ons worden ontvangen
De lotgevallen van Theodora moe
ten hebben plaatsgehad omstreeks
het jaar 303 in Antiochië, toen de
Keizer zyn triomfen in Rome vierde.
Iskar Aribo, overtuigd van de gro
te kwaliteiten van dit oratorium,
door Handel gecomponeerd toen hy
65 Jaar was. heeft als solisten geën
gageerd de sopraan Marion Mllford
(Theodora), de „countertenor"
een stern-type. dat speciaal in En
geland sterk tot ontwikkeling ge-
JAMES BOWMAN
counter-tenor
komen is James Bowman als
theodora's vurige aanbidder de
Romeinse officier Didimus, de
alt Maureen Lehane (Irene», de te
nor David Johnston (Septimus en
Messenger) en Roger Stalman (Gou
verneur van Antiochië Valens).
Marinus Flipse bespeelt het klave
cimbel. Albert de Klerk het orgel.
De begeleiding wordt verzorgd door
het Gewesteiyk Orkest voor Zuid-
Holland.
Wegens ziekte
Allardv.d. Seheer
speelt niet in
,Ajax-Fevenoord'
AMSTERDAM (ANP) In verband
met riekte van Allard van der
Scheer riet de toneelgroep Cen
trum zich genoodzaakt „Adrianus
VU" en „Een dag uit de dood van
verdomde Lowietje" voor drie we
ken van het repertoire te nemen.
Van der Scheers rol in Ajax—
Feyenoord, waarvan de prpmiere
op 7 maart a.s. In Haarlem zal
worden gegeven, wordt door een
collega overgenomen.
