ETII IO PI
E
Absolute monarchie in land, dat
moeizaam van liet verleden bevrijdt
zich
DOOR
EWOUT JANSE
ZATERDAG 22 FEBRUARI 1969
LD EXTRA
p
verdeeld over tientallen stammen. Hij stamt uit
de heersersgroep der christelijke Amharen, die
neerzien op de andere Semitische stammen, die
neerzien op de negers uit het westen en zuiden.
„Je hebt hier negers en mensen", zegt een pries-
ster (zoals je in Scheveningen haring en vis
hebt). Te midden van deze wirwar van elkaar
wantrouwende elementen (het nu verboden
woord „Abessynië" betekent mengelmoes van
volkeren) staat, omgeven en gestut door goed ge
voegde pluimstrijkers de keizer
Landhervorming
Zeker heeft hij met de Koningin gesproken over
de modernisering van zyn land, de te geringe
financiële middelen om de gang van middeleeu
wen naar de twintigste eeuw te versnellen. Mis
schien heeft hij verteld van het groeiende aantal
scholen vertienvoudiging in de laatste decen
nia en het probleem om in de geïsoleerde pro
vincies het onderwijs in te voeren: 6000 km ver
harde weg in een gebied zo groot als de zes EEG-
landen te zamen. 90 a 95 pet. der bevolking is
analfabeet. Ook de landhervorming, traag op
gang komend, is misschien onderwerp van ge
sprek geweest. Maar één kernpunt, omgeven door
strikte taboes, is stellig veelzeggend doodgezwe
gen: de troonsopvolging.
T roonsopvolging
Het botert niet tussen de keizer en de 52-jarige
kroonprins Asfaw Wassen, die weigerde tijdens
het staatsiebezoek uit Engeland terug te keren,
zodat een voor hem vastgestelde lunch ijlings
van het feestprogramma moest worden afgevoerd.
De kroonprins, die zich compromitteerde, toen
in 1960 een generaal op.tond tegen het feodale
staatsstelsel, tegen corruptie, onderlinge ver
dachtmaking en uitbuiting.
Prins Asfaw Wassen heeft de roep anders te wil
len. maar de kracht van zijn vader te missen.
Zal hy zich op het beslissende uur staande kun
nen houden te midden der rivaliserende krach-
Slechts 6000 kilometer verharde weg heet
dit land, dat zo groot is als de zes EEG
landen tezamen. Voor de rest verkeert ht
wegenstelsel in erbarmelijke toestand.
eigen streng gecensueerde pers komt aan deze bt
richtgeving niet toe. Misschien dat een soort Nai-
seriaans socialisme op z'n Ethiopisch de vooruit
strevenden het meest aanspreekt (volgens soffl-
mige ingewijden hebben ze nogal wat steun vtf
de Egyptische ambassade». Maar ongerichtheid
lijkt toch het kenmerk van deze jongeren, in
toekomst geroepen het land op een nieuwe koert
te zetten.
IJzeren hand
Een meerderheid vormen zij niet. Natuurlijk
er een grote groep, die kinderlijk aanhankelijk
„aan de keizer wil behagen". En de meesben zij®
by het heersende stelsel van een doeltreffend*
politiestaat aan apathie of onverschilligheid ten
prooi. Zü denken voorlopig alleen maar aan hun
bescheiden beurs en aan hun carrière.
Want voorlopig wordt bij voorzichtige moderni
sering de status quo zorgvuldig gehandhaafd e®
regeert de keizer door de machten van leger, po
litie en lijfwacht verdeeld en dus onderworpen v
houden.
Voorlopig zwijgt de kroonprins. Voorlopig blijft
de bestaande orde met ijzeren hand gevestigd'
die ons blad vertegenwoordigde bij
het Nederlandse staatsiebezoek aan
Ethiopië.
HeUo m*s*er' hungry today". Een donker jongetje met kroeshaar. Hij opereert
in Addis Abeba tussen het dure hotel en het (natuurlijk) Haile Selassie-stadion.
Hungry het is de geijkte formule, iedere dag goed voor een dubbeltje, maar
vanavond gaat er iets mis. Opeens stormen er uit een oude auto twee onverklaarbare
kerels in burger, gooien het krijsende ventje op de grond, sleuren hem de wagen in.
Je bemoeit je er niet mee want, nietwaar, dit is een Afrikaans land en met je Wes
terse ogen kijk je toch maar verkeerd.
Een Papa Doc-achtige happening, maar je moet
het land naar zijn eigen normen beoordelen, zeg
gen ze. Dat kereltje is dan wel half in elkaar
getrapt, maar je verbaast je niet meer zo erg.
En als je maar dapper doorgaat je Westerse ge
zichtshoek te verloochenen, dan kun je zelfs er
kennen, dat ze in Ethiopië lang niet stilzitten.
Zo verrijst in Addis Abeba de ene wolkenkrab
ber na de andere banken en andere onderne
mingen met veel buitenlands kapitaal, een uit
bundige city-hall, die geen wereldstad zou ont
sieren. een al even fraaie Africa-Hall van de
VN-Economische Commissie voor Afrika, waar
zich de leiders van dit werelddeel met Afrikaan
se ogen over de problemen van de onderontwik
keling buigen.
Ontwikkeling dus, welzeker. Maar hoe je het ook
probeert, je kunt die Westerse ogen niet geslo
ten houden voor de armoe tussen en naast die
uitschietërs van de vooruitgang. Ze zien de op
eenhoping van toekoels, de schamele hutten en
de vervallen huizen, waar bij de half geopende
groene deuren de prostituées in lange files staan
geposteerd. Een Nederlandse vrouwelijke arts.
wars van sensatie, zegt dat 60% van de vrouwen
zich te koop aanbiedt.
Nieuwe bloem
Addis Abeba, „de nieuwe bloem", het lokkend
perspectief voor velen van het platteland. Voor
de trieste Venussen, voor de analfabeten, die in
een ongeschoold baantje de dollars hopen te ver
dienen. die het primitief boerenbestaan niet bie
den kan. En voor scholieren uit andere provin
cies, die hun pas vergaarde kennis te gelde wil-
simpele ruilhandel gericht. De grond is voor een
groot deel in handen van de machtige en oer
conservatieve Ethiopische Orthodoxe Kerk (25.000
kerken, 160000 priesters) of van de leden der
„zestig families". Zeker, sinds 1966 is er een mi
nisterie voor de landhervorming, maar veel ver
der dan een terreinverkenning in 8 van de 14
provincies is het nog niet gekomen en de boeren
(gemiddeld inkomen f 200 tot f 300 per jaar)
tobben voort in een toestand van half horigheid,
1^Addis Abeba, „de nieuwe bloem", bezit
tal van wolkenkrabbers. Ze zijn planloos
neergestrooid in deze Ethiopische hoofd
stad met weinig straatnamen en
zonder huisnummers.
vooroordeel verstrikt als hy de feiten verbijste
rend vindt. Een student van 18 jaar. die boeken
moet kopen en te dien einde z'n zusje van 16
een etmaal te koop aan biedt. „Twee dollars, sir,
ze heeft een vergunning.
Een jongetje van amper zes, dat de voorbijgan
ger staande houdit en zegt, dat z'n moeder be
schikbaar is vannacht, „fifty dollars". Een moeder
die al bedelend van een Amerikaanse tien dol
lar ontvangt, haar een baby in de armen drukt
en ijlings op de vlucht gaat. Er worden veel kin
deren te vondeling gelegd of weggegooid ge
middeld v\jf per week, weet een sociaal werkster.
Vaak aan de rand van de stad, ten prooi aan
en verminkt door hyena's, waarvan het gejank
's nachts tot in het stadscentrum doordringt.
Goed, Addis is Ethiopië niet. Maar de bezoeker
die potentiële geldbron wordt er om de mi
nuut staande gehouden. Door bedelaars, door
zwermen schoenpoetsers, door verkopers van das
sen, dolken, condooms, vrouwen, kauwgom, spe
ren, schilderijtjes. De ellende verdicht zich op de
onmetelijke markt, de „mercato". Vrouwen zit
ten er de hele dag in de felle zon achter een
handje aardappelen of een mandje graan, de
„tef", waarvan de zure pannekceken worden ge
bakken. die hier te zamen met scherp gekruide
vleessoep als volksvoedsel dienen, 3 keer par dag.
Gemiddeld 34 jaar
den maken, maar nu goedgeklede voorbijgangers
om baantjes smeken. Duizenden gelukzoekers, ge
strand in een stad van een half miljoen zielen
en met onvoldoende economische impulsen.
Machtige kerk
Ze zeggen ook. dat Addis Abeba nog lang niet
Ethiopië is. Dat is waar, het platteland ligt nog in
de middeleeuwen gevangen, de landbouw is er op
instandhouding van het eigen lichaam en wat
Povere behuizing van de meerderheid der
Ethiupiërs: de toekoel, ronde donkere hut,
waarin alles moet gebeuren.
zien wegteren, die geholpen zouden kunnen wor
den. Grote zakken broodjes worden uitgedeeld
onder deze paria's overschotten van ambassa
des en van de keizerlijke paleizen. Eens in het
jaar, als de vorst verjaart, krijgen deze halfdo-
den op hun graven, een maaltijd. In de grafhut
jes hangt hier en daar dan ook het portret van
Haile Selassie I
Dit alles heeft tijdens het staatsiebezoek de vor
stelijke ogen niet gepijnigd. Kwetsende taferelen
werden opgeruimd of afgeschermd. De keizer, de
ze onvermoeibare monarch met zijn strakke ge
zicht en doordringend zwarte ogen, die weinig
lacht, begeleidde zijn gasten persoonlijk. Haile Se
lassie ondanks uiterlijke demooratie van een
gekozen parlement en een door een eerste minis
ter gevormd kabinet een absoluut heerser,
vader over een gezin van 22 miljoen mensen,
ten en de vernieuwing tot stand brengen, die
zeer zwijgzame prins voor ogen heet te staai
Misschien zal hij zijn medestanders kunnen vii
den onder de jonge intelligentsia. De in het We
ten opgeleide officieren, die niet allen per i
conservatief zijn. En onder de studenten \i
wie er velen onbehagen tonen over het feoda
regime van keizer, kerk, leger, lijfwacht en po!
tie. De studentenbeweging is vaag van doelstf
ling: vóór een nationale identiteit (één rel ha
als aanleiding een modeshow van „Westerse" m
nirokken), tegen het paternalisme, corruptie, v6
vergaande modernisering. Maar hoe? Het koi
er niet duidelijk uit, de progressieven laten zie
niet in socialistische of communistische dogrm
vangen.
Wat zU weten van Lenin, Marcuse en Coh:
bendit vernemen zij uit Time of Newsweek
Religieuze dans. De macht van de Ethio
pische Orthodoxe Kerk met haar 25.000 kerk
gebouwen en 160.000 priesters is zeer groot.
Zij is het symbool van verstarring en be
houdzucht.
die hun verhindert de vruchten van alle geploe
ter zelf te smaken.
Verbijsterend
Maar ook in die planloos uitgedijde hoofdstad,
nog bijna zonder straatnamen en nog geheel zon
der huisnummers, is het leven voor velen slechts
overleven. Nee, de Westerse bezoeker zit niet in
„Daarom is de kindersterfte zo groot", zegt de so
ciaal werkster, „de kritieke periode ligt tussen
acht maanden en drie jaar, als de kinderen van
borstvoeding op dit eenzijdig menu overgaan.
De gemiddelde levensduur van de Ethiopër is 34
jaar".
Op die mercato ook de nadrukkelijke uitstalling
van bedelaars, getroffen door blindheid, lepra,
elefantiasis. Dit alles in de droge tijd omgeven
door scherpe urinegeuren: in de steegjes tussen
de kramen laat iedereen de zaak de vrye loop.
Lepra: op een kerkhof vlak bij de markt, zwaar
bewaakt door mannen met. knuppels, en ontoe
gankelijk, wonen op de graven in hutjes 270 me
laatsen. verzorgd door een enkele religieuze, de
Ierse zuster Gabrielle die de heldenstrüd al 15
jaar voert. Ze zegt, dat hier de wereld begint
en eindigt. En dat het ongelooflijk is mensen te
