Ethiek en de Leidse dies zelfkritiek bij centraal Macht en onmacht eheimhouding eerste taboe in natuurstudie C.S.R. Ongelijke norm ERECODE P ugwasli Discussie verzand tot lioor-college mudium generale KRITISCHE UNIVERSITEIT Star tegenover dynamisch Meer zitplaatsen in Vredeskerk *UAR iANDAG 10 FEBRUARI 1969 Cen. oordt Genoo spr. ;e Am nam. lkund ..Ont era' LEIDSCH DAGBLAD PAGINA 3 EIDEN In een tijd waarin de mensheid er dan ooit geconfronteerd wordt met de hrSt sequenties van zijn intellectueel vermo- en waarin wetenschap en opleiding tot Blle"w lenschapsbeoefening in een zeer kritische Ce!ichting zijn komen te staan, hebben de or- pianif jsatoren van de diësviering van de uni- siteit de ethiek en de kritische zelfanalyse .30'ul traal gesteld. Mortte ►e -De 27) gegeven indrukwekkende studiuni-generale waren op deze motieven toegespitst. Wij hebben aan slechts heel enkele van de vele voordrachten enige, veelal zeer geringe, aandacht kunnen wijden in de volgende ver slagen. De volledige tekst van het studium ge nerale, dat zich bezighield met de vraag of ethische normen dan wel het streven naar zelfbehoud de houding van de natuuronder zoeker moet bepalen, zal vermoedelijk binnen kort volledig te beluisteren zijn over een van de Hilversumse radiozenders. of. dr. A. Quispel, Leids hoogle- B in de experimentele plantkunde, uur ndelde in de aanvang van het ium generale voorgeschiedenis, nai tructie, gebruik, verspreiding en Mafing van de kernwapens. Hoewel tiet test-ban-verdrag als resul- van de voortdurende aandrang 84) bezorgde wetenschapsbeoefena- t0t. stand is gekomen, heeft het °ajHzoek van de natuurkundigen tientallen jaren geleden er ove- toch maar toe geleid dat de raden kernwapens thans onvoor- aar groot zijn. Zou in een derde voor Idoorlog deze voorraad zodanig len opgebruikt dat iedere ach- involgende dag een verwoesting worden aangericht zoals in de o Pen zes Jaren tweede wereldoorlog domen, dan zou die derde wereld- -30 jg 146 jaar moeten duren voor- huidige voorraden zijn uitge- ok 4 Dag. 14 lerken waren verzameld. Anders het met, bedreigingen voor de sheid als gevolg van natuurwe- chappelijk onderzoek dat er spe- op is gericht bepaalde effecten ereiken waarvan aanvankelijk de nschappeltfke achtergrond nog bekend was. Prof. Quispel noem- pent .tie bewust ontwikkelde pestcides. winstbejag en geld ngsdrang de zich af. Hoe dan ook. men kan ethiek AHf rnr-ll U'ül Vionfaroi. n 1Ann naUviiitrA- van dit alles te zoeken by de natuur wetenschap zelf maar prof. Quispel achtte dit ten enen male onjuist. De natuurwetenschap op zichzelf hoort tot een der hoogste uitingen van de menselijke geest en heeft positieve perspectieven geopend van werkelijk kosmische grootheid. Het gevaar ligt niet in de natuurwetenschap maar in de mentaliteit waarmee we haar hanteren. Een van de hoofdschuldigen noem de spreker de verregaande weten schappelijke specialisatie waardoor een oogkleppenmentaliteit ontstaat die het onmogelijk maakt andere dan eigen belangen te zien zowel in groepsopzicht als in tijdsdimensie. Deze vakidiotie moet men echter niet de wetenschappelijke onderzoekers verwijten, die bewust de meest af schuwelijke wapens ontwerpen. Voor hen geldt niet anders dan dt omschrijving vakmisdadiger Geen ideaal, hoe hoog dan ook kan ooit een dergelijke anti-menselijk bedrijf rechtvaardigen, geen doel kan verwezenlijkt worden met middelen, die het voortbestaan van de gehele mensheid op het spel zetten. Ook kan de angst, dat de potentiële tegenpartij dergelijke wapens ont wikkelt een motief voor een natuur wetenschappelijke bijdrage zijn. maai- men vergeet dan dat die te genpartij uit dezelfde angst handelt Wanneer het waar is dat de afschrik wekkende strekking van de moderne wapenen tot nu toe grote militaire conflicten heeft voorkomen dan die nen we er ons wel van bewust te zijn dat dit is bereikt ten koste van het risico van een onbeschrijflijke catastrofe in de toekomt. Dit is een onverantwoord risico en niemand zal y-v T»Tjpv ~WV7"f I ^eraan zijn wetenschappelijke f B f I h B\ tM/ f f S krachten mogen wijden. w ff k zijn an(jere ethische sausjes „Natuurbescherming als ethisc i waarmee men wetenschappelijke ar- probleem'' was het onderwerp van beid °P dit terrein probeert te ver liet diescollege van drs. J. Mennema. I sieien. zoals l.ortzichtige vaderlands- De redenen om de nabuur op een be-1 liefde en zelfs een beroep op de bio- paarde manier te .behandelen' kun- logische evolutie waarin het voortbe- ons ook zal voorschrijven zulk on- heimhouding te verbreken. Maar ook derzoek te voorkomen en verhinde- i moet nadrukkelijk worden beseft ren. dat wetenschappelijk onderzoek even Dit houdt in dat alle wetenschap- goed gebruikt als misbruikt kan wor pelij ke geheimhouding uit den boze i den zodat een zeer kritische instel- J"5hVan vcler,f aai"d Z'jnne the- ataa" df.steikste..z0 n grote is en dat zelfs de wetenschappelijke hng tegenover elk natuurwetenschap tisch, economisch, natuurwetenschap- heeft gespeeld en welke evolutie de de ontwikkeling van de atoom- ging het om de praktische pelijk, toeristisch en milieu-hygië- mens heeft doen ontstaan. Zij heb- nisch. In dit verband besteedde dis ben echter geen geldingskracht wan- Mennema ruime aandacht aan hei neer het gaat om gevaren, die het issmg van gegevens, die aanvan- belcend geworden plan voorvoortbestaan van de mensheid bedrei- met zuiver wetenschappelijke j het aanleg.en ïan havens op delgen edlanden Voorne-Pubten, de Hoeksche Waard en Tiengemeten. De belangen! GCD1T1 1KSüRIIWIJZl II van de hele gemeenschap op het ge bied van de recreatie zijn hier n| strijd met eenzelfde soort belang. Gaat het by het bepalen van een maar dan op economisoh gebied. O,» houding voor de natuuronderzoeker wereld-niveau gedaoht zijn de pro- eigenlijk wel om ethiek of zuiver om blemen nog veel groter. Zo zij l ons zelfbehoud, zo vroeg prof. Quispel onderzoeker die tot geheimhouding pelijk onderzoek eerste plicht is. wordt verplicht, omgekeerd verplicht is tegenover de mensheid deze ge- ïacticiden en andere bestrijdings- delen die voor een bepaald ge werden ontworpen dat ach- f grote gevaren voor de gehele 1 isheid blijkt mee te brengen. Ern- er nog wordt het. wanneer van lelijke voor gebruik ontworpen delen niet onbewust schadelijk larujruik maar bewust misbruik dt gemaakt, zoals de ontblade- Jact.es van de Amerikaanse •ma« worden' terwlJ1 el ,n vredestijd saw dkrachten in Vietnam en ook het voornaamste motieven voor de ont- i toch wel hanteren als een gebruiks- bossine van Zuid-Afr ka geweest aanwijzing voor zelfbehoud Het is Daardoor ook sterven vele diersoor -1 een ethiek die ons zal verbieden enig ten. zoals de orang-oebang langzaam onderzoek te verrichten dat tegen maar zeker uit. Bij de natuurbescherming veran deren de perspectieven, waaronder men de mens bekijkt. Het is zeer merkwaardig, dat in tijden van oor log de tegenstander kennelijk gedood I de mensheid gerecht kan worden en uik van traangas in deze oorlog, eker gaf een weinig opbeuren- samenvatting van het werk dat verricht wordt aan de ontwik- &Jng van chemische en biologische B^] lenen, waarvan de toepassing het van de mensheid kunnen bete- Zijn er in de biologie ethische re- sterke weerstand is tegen de .nvoe- eels waaraan de wetenschappers ring van voorhehoedm.ddelen. Maar z oh te houdeil hebben? Dat was de beperking van de wereldbevolking k„rnvraag vall rof dl. M Jeuken wordt niettemin een steeds stnngen- s j ln 2ljn dieSCOHege over -Ethi- tere eis van de gehele samenleving s sche impllkaties van de moderne bio logie'. In de biologie zijn er vele Dit alles overziende concludeerde drs. Mennema. dat het de grootste vragen, die direct slaan op de men- aanbeveling verdient, het vak na- selijke leefwei-eid. Prof. Jeuken tuurbeschermlng in alle natuurwe-1 tenschappelijke curricula aan de l'ilfia universiteit in te bouwen- 5:611 der" OlIIUlUMdd^, gelijke herziening zou ook raadzaam zijn voor het Middelbaar Onderwijs. elen z^jn geneigd de eerste schuld 'v-£v\' rf\- V'cu'jh'.^SAwe^ tvc-AïT K'fr 5 •cd noemde als voorbeelden het manipu leren met de natuur, het manipule ren met de mens, bijvoorbeeld wan neer er experimenten met embryo's worden gedaan: verder nog de bio logische oorlogsvoering, zoals de ont- bladeringstaccieken. die in Vietnam wordt toegepast en de vivisectie. Elk onderzoek kan goed of slecht worden gebruikt. Maar een onder zoek, dat mogelijkerwijze kan war den misbruikt, moet daarom alleen nog niet worden stopgezet. Prof. Jeuken trok een aantal prak tische conclusies: de samenleving heeft de plicht om onvoorziene ge volgen te bestrijden De natuuronder zoekers. die meestal als een team opereren, moeten zich. voordat een onderzoek begint, afvragen of zij er zich mee kunnen verenigen, en dat ethische overleg is ook nodig tijdens l et onderzoek Ook wat de maat schappij uit economische motieven vraagt, moet kritisch worden beoor deeld, terwijl de reclame aan bepaal de regels onderworpen moet zijn. Er is een erecode nodig, waarbij de ab- straote verklaring van de Rechten van de Mens geconcretiseerd moet worden voor elke wetenschap. Niet alleen voor de natuurkundigen maar ook voor oud-alumni en opval lend veel hoogleraren van andere fa culteiten sprak dr C. J. Gorter in de riiëscolleges over natuurkunde en be wapening met een toespitsing op de P.«gwashbeweging. Uitvoerig besprak pi of. Gorter de ontwikkeling van de kennis omtrent de kernsplitsing, de aioombomprojecten en de vele po litieke. militaire en maatschappelijke consequenties daarvan en tenslotte üe Pugwashbeweging die zich ten doel stelde, de wereld te vrijwaren van fatale gevolgen van het vermo gen der hedendaagse natuurkundigen, liy waagde zich niet aan een kri tische beoordeling van de rol van de fysici en hun verantwoordelijkheden. Deze vraagstukken kwamen gisteren ter sprake in het elders vermelde studium generale. In de traditionele bijeenkomst van de Christen Studenten Raad sprak gistermiddag de oud-studentenpredi kant in Leiden, prof. dr. G. Th. Rot huizen. hoogleraar in Kampen, over Bonhoeffer en Nietzsche. Hij steldn dat Nietzsche de man was, waar de „God-is-dood-theologen" bij voor keur terecht kunnen. Bij Bonhoeffer echter heeft die kreet geen gelding, omdat hij jvust in de wederopstan ding Gods aanwezigheid onderkent ie anders dan hij zou daarom het evangelie zo nadrukkelijk gebracht nebben als het evangelie van de lij dende God? Als goed leerling van Barth aanvaardde hij dit lijdende asDect als een kenmerk van God. die met op kosten van de mens bestaat maar de mens op zijn kosten laat bestaan. De bijeenkomst had plaats in het Groot Auditorium van de Academie Misschien laat de verantwoor delijkheid van de natuuronderzoeker zich nog het beste samenvatten zoals in de laatste alinea van de befaamde Russell-Einstein-declaratie wordt ge- I zegd: „Remember your humanity and forget the rest". i Door Cees Onvlee LEIDEN De discussie over de kritische universiteit, die za terdagmiddag in het Groot Auditorium van de Leidse uni versiteit is gehouden, is niet ge heel uit de verf gekomen. Dis cussie-voorzitter Jan Kees Wie- benga (vierdejaars rechten» was de laatste, die dat na af loop van de overigens toch wel geanimeerde bijeenkomst in het kader van de dies. wilde ont kennen. Wiebenga conclude rend: ..Geslaagd, dat wel. Maar toch zullen we de zaak volgend jaar anders moeten aanpakken De discussie is een wel boei end. maar toch nauwelijks vlammend debat geworden De te breedvoerige en gespeciali seerde probleemstelling van de beide inleiders, drs. Nico Plat- teel en SVB-voorman Willem Heiser, rond de nota over de herstructurering van 't weten schappelijk onderwijs van rege ringscommissaris prof. dr K Posthumus en de NSR-brochure .aantekeningen voor een raden- universiteit" waren daarvan wel de voornaamste oorzaken. Discussie-voorzitter Jan Kees Wiebenga nuchter analyserend: „De inleidingen waren té spe cialistisch. Men moest daar door ook zeer intensief luiste ren om de draad van het be toog niet te verliezen. We heb ben te weinig de „leken-taal" gebruikt." Het enige onderwerp, dat fiks bij „de horens" werd gevat, was de kwestie van de wijze, waarop examen en tentamen zouden moeten worden afge legd en beoordeeld. Prof. mr. H Drion bekende „geen verve lender bezigheid te weten dan het examineren en tentamine ren." maar vroeg zich toch wel af. welk „instituut" dan wèl de „merkverlening" zou moeten gaan verzorgen en op welke wyze. Dit alles om de gewenste verandering van het karakter van de huidige .steeple-chase" te verkrijgen. Prof. dr. R. F Beerling voortbordurend op de gemaakte opmerkingen: „Wat wil men dan in de toekomst? Het sys teem continueren of het concept van de raden-universiteit met een zichzelf beoordelende groep?" Het waren vragen, waarmee inleider Willem Heiser (eerste jaars psychologie), geen ogen blik „knel" kwam te zitten. SVB-voorman Heiser: ..Het gaat ons juist om de reproduk- tie van de stof Als je geen exacte reproduktie in hoogdra vende termen geeft, ga je op zo'n examen onherroepelijk af Wij vinden, dat de beoordeling niet ln één vak behoort te ge schieden. en dat in principe ook de beoordeelde een stem in zijn beoordeling moet hebben Dr. Boon. Nederlands ambas sadeur bij de NAVO in Brussel reageerde scherp: „Als voor beeld wordt dan zeker Venezue la gezien? Daar wordt door de studenten gesteld, dat tenmin ste 50 tot 60 procent voor de examens moet slagen. Anders deugt dat examen niet Dr. Boon verder: „De huidige samenwerking en gezagsver houding moet toch gemakkelijk aanvaardbaar zijn Bovendien: deze vorm van overdracht gaat het hele leven door Net als in het leger. Daar moet men be velen uitvoeren, totdat men zo hoog geklommen is. dat men generaal is. Dan kan men pas bevelen geven Via het al-dan-niet „eenrich tingsverkeer bij de kennis-over dracht" belandde de discussie door een vraag van prof. dr. R. F. Beerling bij de klachten oven- de gedwongen „keuze" van de basisvakken. Een onderwerp, waar ..Marcus" de Groot en in leider drs. Nico PlaWeel wel wat over te zeggen hadden ..Kan een nieuwbakken student bepalen welke vakken by zyn studie relevant zyn of moet er worden uitgegaan van de be langstelling van de aankomen de student en pas langzamer hand tot de vrije keuze van de basisvakken worden overge gaan?" maar waarbij zij toch te specialistisch werden De probleemstelling verzandde daardoor geheel en de discus sie kreeg opnieuw het karakter van een hoor-college. Discussie-leider Wiebenga na afloop enigszins verontschuldi gend: „De tijd van voorberei ding is waarschijnlijk toch iets te krap geweest. Bovendien zijn de voorbesprekingen mislukt. Ik hoorde pas op het allerlaat ste ogenblik, wat de beide inlei ders allemaal aan de orde gin gen stellen. Volgend jaar zullen we de zaak anders moeten aan pakken. Aan de hand van een paar stellingen bijvoorbeeld." De medische wetenschap is de laatste jaren op geheel nieuwe wijze geconfronteerd met de ethiek, of men die nu algemeen wil zien of als een beroepsnorm. De macht, maar als conse quentie daarvan ook de onmacht van de medicus hebben nieu we problemen opgeworpen en oude verscherpt. Twee sprekers tijdens de diescolleges heben zich met deze materie beziggehouden. De Leidse gynaecoloog prof. dr. A. Sikkel sprak speciaal vanuit het standpunt van de onmacht van de medicus, de Leidse conflictspsycholoog prof. dr. J. H. van den Berg in het bijzonder vanuit de medische machtspositie. de groeps- specialisten wordt na e- nige tijd besloten, of al of niet tot beëindiging van de zwangerschap zal worden overgegaan. Daarbij worden niet alleen fysiek-medische indicaties als bepalend gehanteerd maar ook de psychische en sociale j I j/- uit de klassieke tyd van Hippocrates Prof. Sikkel merkte op. dat de ju- loliPr voor l\ Pil tl Stammende medische beroepsethiek ,ldlsc^le implicaties talloos zijn en mm. v-«« w f)jj enkele punten tegenover de juist dai de betrokkenen weten, zich hier- j thans zo sterk dynamische algemene mee °P een gevaarlijk hellend vlak LEIDEN De toneelgroep Cen- I ftliliek, die het mens-zijn centraal bevinden. Hij meende echter, dat bewustelozen die geen kans meer hebben op herstel ethisch wel ver- antwoord is. en evenzeer of bijvoor beeld mensen met nog slechts een I half lichaam of met organieke dis- functies die alleen door permanente technische ingrepen te ondervangen zijn op ethische gronden in het le ven moeten worden gehouden, hoe zeer ook de medische beroepsethiek verlengen van het leven mede cen traal stelt. Belangrijk is bovendien de vraag, of actief mag worden ingegrepen om aan dergelijk zinloos bestaan een einde te maken of dat alleen door het staken van ingewikkelde technische voorzieningen voor hand having van het leven de dood mag worden bewerkstelligd. Prof. Van den Berg illustreerde zyn voordracht met lichtbeelden die navrante voorbeelden gaven van waartoe de medische macht in staat „v.v ----- is doch waarvoor de medische tium geeft 12 en 13 februari a.s. on- I stelt. Grote medische successen, die [bet de taak van een universitair j ethiek nog geen afdoende oplossing der auspiciën van K. en O. twee j ethisch beschouwd in overeenstem- team was hier de verantwoordelijk- heeft gevonden. ming waren met de oudevakethiek, heid over te nemen van een helaas I hebben ongedachte nevengevolgen op dit gebied tijdens zijn studie niet gehad welke met deze ethiek in strijd voldoende gevormde huisarts die bo- Trof Sikkel stelde de starre, van uit de klassieke tijd van Hippocrates voorstellingen in de Leidse Schouw burg. Op 12 februari wordt opgevoerd .Centrum ve. moordt pianiste" van Faul Pörtner. op 13 februari „Joker" van Gerlind Reinshagen. Piet Romer speelt de hoofdrol in hel toneelstux „Joker" van Gerlind Roinshagen. Een zeer actueel stuk. voor onze moderne maatschappij waarin begrippen als standen en klassen, als zijnde verouderd en niet meer in onze tijd passend, worden genegeerd. Men praat niet meer over drze dingen, maar leeft dit onder scheid ook niet meer bij de mensen van vandaag? Gerlind Reinshagen laat in „Joker" zien. dat er slechts sprak Is van een schyn van gelijk zijn. Joker, een boeiend stuk dat de toeschouwer op een zeer verrassende wijze laat zien hoe broos de fagade van het z.g. „gelijkzijn"' is en hoe plotseling deze schijn verbrokkeld kan worden en daarmee het onder scheidt tussen ..hoog" en ..laag" in al zyn heftigheid kan opduiken. Op 15 februari a.s zal de uitgestel de voorstelling „Spel der Vergissin gen" van Shakespeare door „Globe" plaatshebben. De professor mag weer De uit Po'en geboortige professor Richard Jarecki van de universiteit van Hei delberg mag weer spelen in het ca sino van San Remo. nu zijn advocaat aannemelijk heeft gemaakt dat hij geen beroepsgokker is. Hij werd ge- vocatus. enige weerd nadat hy in drie dagen een men- Bioot bedrag plaatselijke bladen baar situatie wordt beoordeeld dooi su'-eken van bijna anderhalf miljoen een team van gynaecologen, psycho- eulden had gewonnen. De moti- logen, maatschappelijke werkkrach- vering luidde dat hij de orde ver- j ten. zo mogelijk geestelijke advi- stoorde. Iedereen wilde namelijk aan j seurs etc. Op grond van een tot dus- zijn tafel spelen- I ver steeds eensluidend oordeel van zijn. Hier komt de medicus met han tering van het starre ethische begin sel in conflict met de vak-ethisch gè- zien onaanvaardbare resultaten van zijn werk. Het is volgens prof Sikkel nodig, het beroeps-ethisch verplichte stre ven naar het welzijn van de mens zo te interpreteren, dat daaronder niet alleen valt het genezen van lichame lijke ziekte, maar ook het geestelijk en zelfs het sociaal welzyn. Er moet lichamelijk, geestelijk én sociaal naar een optimale conditie worden gestreefd. Abortus nrovocatu* Problemen op dit gebied doen zich veelvuldig voor. Prof Sikkel beperk te zich in zyn college verder tot het vraagstuk omtrent de abortus provo- catus in onze huidige maatschappy Gezien zyn opleiding en instelling tegenover de beroeps-ethiek noemde prol Sikkel het begrypelyk dat de individuele huisarts het als een on macht voelt, dat hy zich niet ge rechtigd voelt een zwangerschap voortijdig te beëindigen zonder dat er fysiek-medische indicaties voor te vinden zijn. Begin 1968 is in het Leids Acade misch Ziekenhuis de regeling inge voerd dat een in verwachting zynde vrouw die verzoekt om abortus pro- tijd wordt opgeno- Zy wordt medisch onderzocht. vendien tezeer gebonden is aan een strakke beroepsethiek uit vroeger I tyden. LEIDEN Nu veelal het aantal kerkbezoekers by een zondagochtend dienst in de hervormde Vredeskerk zo groot is. heeft het College van Kerk voogden besloten om honderd stoelen te plaatsen in het ontvangstcentrum, Verlengd sterven Oordelend vanuit de macht van de medicus merkte prof v.d. Berg op dat de medische technieken van vandaag het mogelyk maken het leven te ver- lengen tot een vegetarisch voortbe- dat ook van een geluidsinstallatie zal staan, dat alleen gekenschetst kan worden voorzien Bovendien komen worden als een verlengen van het er in de kerk permanent 50 stoelen sterven. Hij vroeg zich af of by voor- by Door deze maatregel wordt het beeld het jaren in leven houden van aantal zitplaatsen opgevoerd tot 750. Mevrouw Mr. R. RoodDe Boer hakte in haar diescollege voor de juridische faculteit vaardig een paadje door het „oerwoud van de erecodes". Het zijn niet alleen de klassieke beroepen, zoals advocatuur en ge- gelijksoortig. Zo zyn de ereregelen voor de advocaat gericht op het „m ere" houden van het beroep, de be- soherming van heb maatschappelijk aanzien, en niet zo zeer op het be lang van de cliënt. Moderne ereco- óc-s leggen jpuist de nadruk op de be- neeskunde, waarbij bepaalde ethische scherming van het belang van het normen in regels zijn neergelegd, publiek, met als complement een stelsel van tuchtrechtspraak Mevrouw Rood wees ook op de by de moderne codes te constateren Drogisten, handelaren in gehoor- verschuiving van de persoonlyke eer apparaten. <NIVAaccountants ken- «met evt. gezichtsverlies» naar ol>- nen hun ereregels. De laatste jaren jectieve normen Ook bestaat er een worden, in toenemende mate. derge- tendens naar grotere openheid, voor lijke normen in codes vastgelegd Zo al met betrekking tot tuchtrechte- kwam in '62 een code voor de maat- lyke maatregelen schappelijk werker, in '63 een code Gezien het korte tydsbestek bleven voor het reclamewezen vele bomen geveld liggen, ande.e De inhoud van de erecodes is on- I werden slechts ©ven aangeraakt

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1969 | | pagina 3