'oliticus slechte econoom
ïoncurrentiepositie kan in gevaar komen
Fictief verleden
van Aya Zikken
en Ellen Warmond
FINANCIEEL
WEEKOVERZICHT
belangrijke beslissingen buiten
Volksvertegenwoordiging om
Polak wil medische
tuchtwet openbreken
EVENWICHTIG
K;
NIET SLECHT
DILEMMA
„Raméh" „Van kwaad tot erger"
Literaire Kroniek
door
CLARA EGGINK
ÏR
erkloosheid
DAG 11 JANUARI 1969
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 17
(Van onze parlementaire redactie)
<r De besluiten in tweede instantie -
j die van het centraal college voor me-
fll/»Vttr£W*hf on von Hot.
(Door onze parlementaire redacteur J. J. Vis)
HAAG (GPD) De economie is voor de meeste ge-
mensen een ondoorgrondelijke zaak. Het probleem is, dat
ior de meeste economen ook een ingewikkelde zaak is. De
ie is een jonge wetenschap. De economische politiek is
iger en dateert eigenlijk pas van na de oorlog.
oc6 M wetenschaP te ontwikkelen land optreden. Hebben we de vorige
^(^vendc onderzoekingen no- depressie al overwonnen? Zijn we
bezig aan een opgang? Is de top al
weer voorbij? Schieten we door het
evenwicht heen? Dat soort vragen is
in Nederland aan de orde van de dag
en niemand weet het juiste antwoord.
[ar als de praktijk eist, dat de
hap reeds tijdens zijn ont-
ipfase wordt toegepast ont-
ontsporingen. Die ontsporin-
•n in ons land, maar ook in
inden herhaaldelijk voor.
DEN HAOG (GPD) Minister Polak J disc he tuchtrecht en van het Ge-
van Justitie wil de medische tucht- rechtshof - dienen in het openbaar te
wet openbreken. Hij acht de besloten- I worden uitgesproken,
heid van de medische tuchtrecht- In de memorie van toelichting op
PPU
jtenschappelijke argumenten
te doen of juist niet te doen
irijls strijdig met politieke be-
Als die argumenten onvol-
>|!«n uitgewerkt wint de poli
stal. Ook dat is in Nederland
jelijk aan de orde van de dag
anomische politiek wordt in
gevoerd op basis van „het
[ederland", een ingewikkeld
an algebraïsche vergelykin-
gebaseerd is op gegevens die
i deel al betrekkelijk oud zijn.
tatie e gegevens dateren uit de ja-
",;S4 itig van onze eeuw. de jong
ens uit de jaren z
Zijlstra is voorzichtig; hij is be
vreesd voor een bestedingsinflatie
een te snelle stijging van de koop
krachtige vraag. Als dat gebeurt kan
er een prijsreactie komen, dan weer
een loonreactie enz. Tot de noodlot
tige spiraal volgt, die alleen maar
door devaluatie en het aantrekken
van de buikriem doorbroken kan wor
den.
De Pous, Wiüteveen en De Block
denken er net zo over. Let op het
evenwicht. In dit Mcht bezien zijn de
jongste maatregelen voor de hand
liggend. Zijlstra verhoogde het bank-
disconto waardoor het geld duurder
wordt. De investeringen worden afge
remd en de bestedingsinflatie wordt
wat tegengegaan.
Onze nationale bankdirecteur legde
ook de kredietverlening door de han
delsbanken en kredietinstellingen aan
banden. Ook daardoor wordt de eco
nomie afgeremd.
Er komt op die manier minder geld
de rente stijgt, investeren wordt
moeilijker. Het belang van kredietbe-
perkende maatregelen wordt vaak on
derschat omdat de meeste mensen
vergeten dat geldschepping meer een
zaak is van nieuwe kredieten dan van
de bankbiljettenpers. Witteveen nam
soortgelijke maatregelenschorsing
hulp van dit model kan wor-
ekend wat de gevolgen zijn
ilde impulsen in de econo-
een voorbeeld te noemen:
itestand daalt zullen de in-
yyg en toenemen, als de koop-
vraag sneller toeneemt dan
Ictie zullen de prijzen stijgen.
inkt eenvoudig maar met
Hen de investeringen toe
met hoeveel zullen de prij-
i? En over welke periode
tijging zich voltrekken? En
n de gevolgen zijn voor an-
egorieën: de handel, de be-
brengsten, de overheidsuit-
rolgen zijn globaal bekend,
in welke richting ze zich
maar niet in welke om
ar bestaat meningsverschil
het is juist dat menings
dat in de politieke sfeer
Kfl Nederland waar het Cen-
n Bureau zijn berekeningen
t is niet slecht. Het is zelfs
dat van de meeste andere
üederland is een klein, be-
overzichtelijk land, de ad-
e is goed in orde.
en kwaliteit van de pro
consumptie, de overheid's-
zijn vrij exact bekend. De
rekeningen waar al deze
uit worden afgeleid zijn be-
volledig vollediger bijv.
van de Verenigde Staten,
1 ILr met steekProe'^en dan
1 "gelijke totalen wordt gewerkt.
)nt ook ons model een
ïelende tekortkomingen. Het
neiging de consumptie te on-
Hen en de werkloosheid te
ften. Dat komt slecht uilt,
it deze twee variabelen zijn
gaa ingrijk voor het voorspellen
nslagpunten in de economie,
i zie je juist op die momen-
ipraakverwarring in Neder-
5 r
U'iscl
van de Investeringsaftrek en scherpe
begrotingsbewaking.
Ook daardoor komt er minder geld
in onze huishouding: de ontwikkeling
wordt vertraagd. Toch raken we hier
al het politieke vlak waar de econo
mische wetten makkelijk op zij ge
schoven worden. Witteveen houdt vast
aan de belastingverlaging van 70/'71.
Dat moet hij op politieke gronden.
Uitstel of afstel van deze verla
ging een belangrijk verkiezings
nummer van de WD zou het ein
de betekenen van de liberaal-confes
sionele regeringscoalitie. Maar een
belastingverlaging in een tijd van
overbesteding is nauwelijks te ver
antwoorden.
Het geld, dat de mensen straks niet.
aan de fiscus hoeven af te dragen wil
len ze consumeren. Zo krijgt onze
economie een extra impuls van hon
derden miljoenen. Puur economisch
bezien wil Witteveen iets onverstan
digs gaan doen.
Hetzelfde is het geval met de in
voering van de BTW en de verhoging
van andere indirecte belastingen. Ze
leiden tot prijsstijgingen, die weer
looneisen oproepen waar dan weer
nieuwe prijsstijgingen op volgen, en
zovoorts.
De spiraal komt in zicht. Maar
politiek gesproken ziten we aan de
BTW vas.t de 225 miljoen voor de
defensie moet ook ergens vandaan
komen evenals de 70 miljoen die nu
niet uit de huurbelasting komt, wil
Witteveen niet met een onplezierig
gat in zijn begroting blijven zitten.
goede, maar hij had genoeg van de
politiek en trok zich terug aan het
Amsterdamse Frederiksplein.
Van De Pous kun je hetzelfde zeg
gen. Ze roepen wat waarschuwingen
uit de verte, maar doen in de poli
tiek niet mee. De vakbondsleiders zijn
ook betere politici dan economen. Ze
denken meer aan hun achterban dan
aan de gevolgen van hun eisen.
Het resultaat is een beetje triest. De
instrumenten zijn niet voltooid, maar
we moeten ze gebruiken. De politici
die de instrumenten moeten toepas
sen worden geremd door politieke
overwegingen. Die remmingen komen
uit hun achterban en dat zijn we
zelf. De inflatie maken we met zijn
allen.
r Minister Witttveen: scherpe h grotingsbewaking.
Door dit soort handelingen verspeelt
het kabinet natuurlijk het recht om
de looneisen af te wijzen. Bij de me
taal c.a.o. is dat ook niet gebeurd.
Toch zou het wel moeten gebeuren,
als tenminste de prijsstijgingen wer
den beperkt. Maar het gebeurt niet.
Rechtse regeringen zitten altijd voor
hetzelfde dilemma: ze willen de direc
te belastingen verlagen en de indirec
te verhogen. Ze veroorzaken daarmee
prijsstijgingen die looneisen oproepen.
De ondernemers wijken voor sta
kingsdreigingen. Stakingen zijn altijd
nog onvoordeliger dan hoge lonen.
Linkse regeringen zijn niet veel beter.
Ze verhogen de overheidsuitgaven om
de collectieve voorzieningen te beta
len. Ook daarmee wordt geld in de
economie gespoten. Bovendien zijn
linkse regeringen net zo weinig ge
neigd nee te verkopen aan de arbei
ders als rechtse regeringen.
Wie de praktijk van dit soort za
ken een beetje gadeslaat ziet een
paar opvallende verschijnselen. In de
eerste plaats deze: al dit soort be
langrijke beslissingen worden geno
men zonder dat de volksvertegen
woordiging er ook maar iets over te
zeggen heeft.
De werkelijke belangrijke beslissin
gen worden genomen aan de onder
handelingstafel soms is het een ta
fel in Brussel (zoals bij de BTW),
soms is het de tafel van werknemers
en werkgevers, soms is de onderhan
delingstafel van de kabinetsformatie
verlaging inkomstenbelastingmaar
het zijn allemaal tafels achter geslo
ten deuren; er is geen inspraak van
derden mogelijk.
Nog een verschijnsel: politici zijn
slechte economen en economen zijn
slechte politici. Witteveen met zijn be
lastingverlaging is een slecht eco
noom aan het worden. Zijlstra is een
spraak niet bevordelijk voor het ver
trouwen. dat het publiek in deze
vorm van rechtspraak stelt.
De bewindsman heeft bij de Twee
de Kamer een wetsondtwerp inge
diend. waarin een aantal maatrege
len zijn gekomen, die de openheid
van de medische tuchtrechtspraak
I moeten bevorderen.
i De klager moet op de hoogte wor
den gesteld van de beslissing, die
het tuchtcollege naar aanleiding van
I öe ingediende klacht heeft genomen
Bij beslissingen, waarbij een be
paalde maatregel is opgelegd, ont-
vangt de klager een afschrift van de
beslissing, die aan de aangeklaagde
en de inspecteur van de volksgezond-
heid word gestuurd.
het wetsontwerp merken minister
Polak en staatssecretaris Kruisinga
(Volksgezondheid) op, dat het hier
slechts om een gedeeltelijke wijziging
van de medische tuchtwet gaat-
Een algehele herziening is weliswaar
wenselijk, maar nog' niet mogelijk in
verband met het feit, dat de vorig
Jaar ingestelde staatscommissie inza
ke modernisering van de wetgeving
over de toelating tot en de uitoefe
ning van geneeskundige beroepen,
neg geen adviezen heeft uitgebracht.
Sextant zonder hoofdredacteur
Henk J. Meijer legt zijn functie van
hoofdredacteur van het NVSH-
maandblad Sexïtant neer. Over de
zakelijke aspecten van het ontslag
zijn de onderhandelingen nog bezig.
Het blad zal voorlopig zonder hoofd
redacteur verder gaan.
Zowel voor de bundel schetsen van
Aya Zikken als voor die van Ellen
Warmond kan de uitdrukking „fic
tief verleden" gebruikt worden. Met
„fictief verleden" bedoel ik die
vorm van schrijvend creëren die
voldoende historie in zijn wezen
heeft om verbonden te zijn met het
verleden van de auteur, doch waarin
de figuren, ook de ik-figuur, toch fic
tief in de zin van in de verbeelding
bestaande zijn. In de verbeelding be
staande of bestaan hebbend, is waar
het de schrijver betreft evenzeer his
torisch als de historie aan de hand
van levensfeiten waargenomen. Men
zou deze soort creativiteit kunnen
beschouwen als een vorm tussen de
zuivere fictie (roman, verhaal) en
de dagboekherinnering (of een der
gelijke reeks levensaantekeningen)
in. Men zou desnoods, als dat niet te
gecompliceerd wordt, van de fictie
van het eigen wezen kunnen spre
ken, ware het niet dat deze term ook
op zou gaan voor iedere door de
schrijver geschapen figuur, daar de
ze laatste toch altijd afsplitsingen
zijn. Het soort fictie dat ik nu ech
ter op het oog heb, die van het fictie
ve verleden dus, staat, dichter bij
het ik van de auteur, zit er met een
bredere band aan vast, is misschien
wel de ware „ik." wie zal het zeg
gen.
„Raméh, het verslag van een lief
de" van Aya Zikken is een jeugdver
haal, beter een ketting van jeugdmo-
menten en behoort wel zuiver tot dat
fictieve verleden. Aya Zikkens jeugd
in Indonesië, waar zij overigens niet
geboren is zoals dikwijls wordt ge
dacht. is voor haar een zeer werkza
me bron van inspiratie. Die jeugd
tijd van haar is evenzeer de jonge
vrouw Gambyr uit „De Atlasvlin
der" als Matthijs Rammen uit „De
Vrijwilliger"; losse romangestalten
deze beiden, afsplitsingen zoals ik aJ
zei. Maar het brok jeugd in dit boek
staat dichter bij het verleden van de
auteur. Doch als men haar zou vra
gen en die vraag wordt dikwijls
gesteld bij deze boekvorm of dit
werkelijk haar jeugd is geweest dan
zal zy ten eerste „nee" en vervol
gens met veel explicatie ook „ja"
moeten antwoorden. Hoe dan ook, de
reeks van acht met elkaar verwe
ven schetsen van Indisch kinderle
ven. de vriendschap van het Europe
se meisje met de Sumatraanse jon
gen, beiden op de rand van de sexue-
le bewustwording, de hun omgeven
de mensen en dieren, even iets van
de blank-bruin controverse, de ver
beeldingen en de realiteiten (het
meisje dat van haar examenopga
ven een rare poespas maakt in de
hoop te zullen zakken en zodoende in
haar geliefde Indië te kunnen blij
ven) het is allemaal getekend met
die combinatie van heimwee, verte
dering en kwajongensachtigheid die
Aya Zikken, naast haar andere, nog
las een extra gave schijnt meege
kregen te hebben.
Bij Ellen Warmonds „Van Kwaad
j tot Erger" ligt de zaak met dat flc-
j tieve verleden even anders. Er zijn
j schetsen, de jeugdherinneringen, die
daar duidelijk onder vallen, maar er
Aya Zikken: Raméh, verslag t
van een liefde. De Arbeiders- X
pers, Amsterdam.
Ellen Warmond: Van Kwaad i
tot Erger. Qoerido, Amster- t
dam.
zijn ook andere, recentere die men
om de ik-vorm „fictief heden" zou
kunnen noemen. Het zijn min of
meer journalistiek opgezette schet
sen, hoewel intens persoonlijk. In
elk geval is er bij deze schrijfster
geen sprake van vertedering of van
heimwee. De titels die bij de onder
verdeling horen, wijzen naar de te
neur: „Tussen de dode heren en me
vrouwen" of „Kort en Klein." Ellen
Warmond hanteert de galgenhumor
als het gaat om de „ik" en een soli
de dosis hoon en spot als het gaat
om de anderen. Voor beide expres
sievormen is haar pen als het ware
geschapen en gedoopt in tranen en
alsem. Merkwaardig is dat het re
sultaat van zo'n proces bij de lezer
gewoonlijk op lachen uitloopt. Niet
op schateren natuurlijk, meer op
een soort opgewekt meesmuilen ver
wekt door het gevoel van „jaja, zo
is dat nu eenmaal," terwijl er toch
zoveel sombers en gruwelijks tussen
de regels in staat. Er zit iets van Wil
lem Elsschot in haar stem maar
j dan in mineur. Gezien deze kwali-
I teiten en gelezen haar verzen zou
j het mij uitermate boeien eens langer
proza van Ellen Warmond te kun
nen lezen. Ik hoop dat zij zich nog
eens zo creatief boosmaakt dat ze
j Inderdaad „van kwaad tot erger"
I komt.
(Van onze financiële medewerker)
'EN (GPD) Er kan geen vrijere loonpolitiek worden gevoerd zonder risico's te lo-
voorbaat stond vast, dat het ombuigen van het loonbeleid in een periode van een
innen arbeidsmarkt tot snellere stijgingen zou leiden dan door de economische mogelijk-
gerechtvaardigd zou zijn. Daarom is het wat verwonderlijk, dat de overheid nu een
is moet opvoeren om moeilijkheden met het bedrijfsleven te omzeilen en toch met de
he realiteit in de pas te blijven. Terwijl andere landen zich heroïsche inspanningen
ten om de betalingsbalansen in evenwicht te brengen, door de bevolking een krachtig
j nngsprogramma op te leggen, wordt in Nederland de loonsluis opnieuw geopend in de
at de concurrentiepositie niet al te zeer in het gedrang zal komen. Het leergeld, dat in
ard betaald om de gevolgen van de loonexplosie te boven te komen, is al weer vergeten.
buitenland stevig doorgaat,
plegen van inflatie zullen
&e loonronde wel te. boven
"aar het zit er in dat de
betaald moet wprden, uit
een nieuwe golf van wer-
zo
tri
Maatregelen, düe eerst door de
3< ^he bank en nu door de
zÜn genomen of aangekon-
H 3' °P te maken dat zich in
kringen een zekere mate
Mstheid openbaart,
tel van de hand van de se-
eneraal van economische
het „taaie ongerief" jokte
e' om. Nederland kreeg van
die vlak na de oorlog als
itator optrad, een lesje. We
j®t z'n allen achter de bui
inflatie aan. Nederland
(met Frankrijk) voorop in
t fptoet.
S1 ens ligt natuurlijk bij het
War de conourrentie-positie
van de omringende lan-
is ondermijnd, dat onze
Keen kans meer zien om
ten van de hand te doen.
foment breekt er een golf
iheid los.
ing van enkele jaren
.8!
geleden heeft de overheid in het af
gelopen jaar genoodzaakt enige hon
derden miljoenen guldens uit de lucht
te laten toveren om de uitgaven te
bekostigen, die verbonden waren aan
het scheppen van werkgelegenheid.
Daarmee zijn de middelen geschapen
om de inflatie van het ogenblik te
voeden. De Nederlandsche Bank
tracht nu met behulp van het bank
wezen dammen op te werpen, waar
door een inflatoire overstroming
kan worden voorkomen.
De verhoging van het officieel dis
contotarief was het eerste schot voor
de boeg. Dit is geen geringe maatre
gel want de rentevoet van het land
komt ermee in beweging, zodat de
woningbouw duurder wordt en het
bedrijfsleven meer moet gaan betalen
voor de financieringen via de ban
ken.
Kredietbeperking
Eigenlijk had tegelijkertijd met de
discontoverhoging de kredietbeper
king afgekondigd moeten worden,
maar de afspraken tussen de Neder
landsche Bank en de bankwereld wa
ren op dat moment nog niet rond.
Het is tekenend voor de goede ver
standhouding tussen de hoogste mo
netaire autoriteit (de Nederlandsche
Zijlstradirecteur van de
hoogste monetaire autoriteit, de
Nederlandsche Bank.
Bank) en de bankiers, dat een rege
ling kon worden ontworpen, die
steunt op ervaring, inzicht en onder
ling vertrouwen. De kredietverlening
zal in de komende vier maanden niet
meer dan zes procent mogen stijgen
boven het niveau dat in de laatste
vier maanden van het afgelopen jaar
werd bereikt. Gelet op de seizoensbe
hoeften, die in het voorjaar de kre
dietverlening door de banken altijd
sterker doet uitzetten dan in an
dere maanden, is dit een drastische
beperking.
Het opnemen van leningen op lan
ge termijn zal de staat niet zo ge
makkelijk vallen als gedacht was.
Door de kredietbeperking zal het be
drijfsleven eerder trachten de
kapitaalmarkt aan te boren dan
wanneer de bankier de geldbuidel ge
opend houdt. Dit maakt dat de spoe
ling voor de staat dunner wordt. Er
komt nog bij dat door de afnemende
besparingen bij de spaarinstellingen
van de kant van het publiek min
der middelen beschikbaar worden ge
steld voor uitzetting op langere ter
mijn.
Afnemende besparing
Door het oplopen van de lonen tot
belangrijk boven het niveau dat. boven
de vermeerdering van de produktivi-
teit uitgaat, bestaat er kans dat de
besparingen binnen de ondernemin
gen zullen teruglopen. Voor de finan
ciering van reeds onderhanden zijnde
investeringen zal het nodig zijn meer
geld van buitanaf aan te trekken dan
anders het geval zou zijn geweest.
Bovendien is het door de stijging
van de rentevoet een kostbare zaak
geworden.
Investeringen zijn niet op korte
termijn af te knijpen. Daarom moet
het besluit van de regering om als
tegenwicht voor de inflatoire wer
king van de loonronde de investe
ringsfaciliteiten op te schorten gezien
worden als een psychologische fac
tor. De schatkist zal dit jaar f 250
miljoen meer uit de zakken van de
ondernemers kloppen, een bedrag
dat anders in 1970 zou zijn ge
ïnd.
Spaarloon
Natuurlijk is het spaarloon weer
op de proppen gekomen, maar het
merkwaardige is dat bij de loonon
derhandelingen over de metaal-cao
door geen der onderhandelaars is ge
kikt over het spaarloon. De werk
nemersvertegenwoordigers hebben er
niet om gevraagd en de werkge
versafgevaardigden hebben het dus
niet behoeven af te wijzen. Het is
trouwens de vraag of het wel zin zou
hebben gehad om in een situatie
waarin een betrekkelijk grote stijging
van de kosten van levensonderhoud
Voor het bedrijfsleven is loon, in
welke vorm het ook wordt gegeven,
een kostenfactor. Elke kostenverho
ging maakt het moeilijk om het
rendement van het in de onderne
mingen geïnvesteerde vermogen op
een zodanig niveau te brengen, dat
de continuïteit der bedrijven gewaar
borgd is.
Voor vele kapitaalbezitters is het
weinig aantrekkelijk om nog langer
vermogen in eigen land aan te hou
den. Er is dan ook een duidelijke ten
dens merkbaar om steeds meer in bui
tenlandse aandelen, met name in
Amerikaanse fondsen, te beleggen.
optreedt door btw, sociale kosten en
lonen te praten over spaarloon.
Spaarloon is economisch bezien
even nadelig voor de concurrentiepo
sitie van het land als de gewone
loonsverhogingen. Het komt er bo
venop en gaat niet ten koste van de
loonsverhoging. De minister van so
ciale zaken heeft verklaard, dat bij
de beoordeling van verdere cao's in
overweging zal nemen in hoeverre het
spaarloon erbij is betrokken, maar
dit wil niet zeggen, dat hij elke loon-
overeenkomst waarin een spaarclau-
sule is opgenomen meteen zal aan
vaarden. Het zal zo moeten zijn, dat
het spaarloon een integrerend on
derdeel uitmaakt van de loonsverho
ging.
De voorzitter van de Vereendging voor
den Effectenhandel heeft er in zijn
nieuwjaarsrede op gewezen, dat er
meer kapitaal het land uitgaat dan
er door emissies van de grote con
cerns op de Euro-kapitaalmarkt word
aangevoerd.
Wellicht zou de kapitaalstroom
naar Amerikaanse effecten in de ko
mende maanden nog toenemen als
Wall Street het hoofd niet laat han
gen. In de afgelopen week is er aan
de overkant van de oceaan een krach
tige koersdaling opgetreden als ge
volg van de onzekerheid ten aanzien
van het binnenlandse economische en
monetaire beleid na het optreden
van de nieuwe president.
De buitenlandse politiek heeft er
nog een schepje bovenop gedaan,
want Amerikaanse beleggers zijn
sinds de bezetting van Tsjecho-Slo-
wakije schichtiger dan ooit voor po
litieke verstoringen. Het telkens op
laaien van de spanningen in het
Midden-Oosten en het traineren
van de onderhandelingen over de
Vietnamese kwestie doen er geen
goed aan.
ADVERTENTIE
Officieel bericht Toto 20
In verband met de op een woensdag
vallende Nieuwjaarsdag werd op
grond van Art. 17, lid 1 b van het
Sporttotoreglement, de meldingster
mijn voor Toto 20 verschoven naar
10 januari 12.00 uur.
De datum waarop winnaars In het
bezit moeten zijn van hun prijs wordt
dan 29 januari. De reclametermijn
voor niet ontvangen prijzen loopt van
30 januari tot 5 februari 12.00 uur
(zie de Art 15,16 en 17).
Er zijn vele duizenden winnaars, doch
niettemin is met de betaling van prij
zen reeds een aanvang gemaakt.
Achtereenvolgens worden uitgekeerd
de 1e, 2e en extraprijs en tenslotte de
3e prijs.
Alles wordt in het werk gesteld om
een vlotte afwerking ta bevorderen en
daarom wordt men dringend verzocht
hierover NIET op te bellen en NIET te
schrijven vóór 30 januari a.s.
