„Romantiek versluiert
vaak ware betekenis
van de kerstviering"
De wereld is
één geheel
KERSTBIJLAGE LEIDSCH DAGBLAD
Ds. A. JLamping:
fa Kerstmis, onbekend feest voor oorlogsslachtoffertjes
(pagina 2)
fa Kerstcouture 1968 (pagina 3)
fa Over kerstbomen en kunst-kerstbomen (pagina 5)
fa Gesprek met prof. H. Drion over actuele problemen en een
korte beschouwing van Rabbijn J. Soetendorp (pagina 9)
fa Wonderen van de bakkerskunst in de loop der eeuwen
(pagina 10)
fa Winterse Kerst en een kerstverhaal van Dolf Schnaar
(pagina 11)
fa Het beroemde „Stille nacht", 150 jaar oud en nog steeds
gezongen over de hele wereld (pagina 12)
KERSTMIS een evenement waarbij de gevoelens
uiteenlopen van zoete devotie, via volslagen onver
schilligheid tot bittere gramschap. Dat laatste mees
talomdat wat negentienhonderd achtenzestig jaar ge
leden een gebeurtenis was gespeend van elke luxe
en kitsch in de welvaartsjaren in heel veel gezinnen
is vergroeid tot een oppervlakkigwat uit de hand
gelopen eet- en drinkfeest. Of, zoals iemand het ta
melijk hardhandig onder woorden heeft gebracht:
Kerstmis is een feest van Kerk en koopkracht.
Het klinkt niet vriendelijk.
Wat denken de mensen die ten nauwste betrokken
zijn bij het kerkelijk leven nu eigenlijk zelf van Kerst
mis en de kerstbeleving? Om dat te weten te komen,
kan men zich het best richten tot een man met de
praktijk van alledag. In dit geval is dat ds. A. J. Lam
ping (38), hervormd predikant in Leiden (Vredes-
kerk). Aan hem is een serie vragen gesteld, die bij
iedereen op zeker moment wel eens opwellen
Wat vindt ds. Lamping persoonlijk van
Kerstmis, de sfeer, de commerciële ten-
denzen?
„Je bent gauw geneigd als je ziet hoe het
er vaak met Kerstmis aan toegaat je nogal
negatief op te stellen en alleen af te breken.
Dat is niet mijn bedoeling. Ik weet hoe ge
voelig veel mensen op dit punt zijn. Maar
onder bepaalde kritiek kom je niet uit. Kijk,
als de mensen het over Kerstmis hebben,
dan praten ze gelijk over de kerstsfeer en die
heeft weer ten nauwste te maken met een
zucht naar romantiek. Mijn bezwaar is dat
daar te veel aan wordt toegegeven. Want die
romantiek maakt het meestal onmogelijk
door te stoten tot de ware betekenis van
Kerstmis. Die is radicaal en niet zo eenvou
dig te combineren met een fijn gezellig
feestje. Kerstmis dat betekent een oproep
tot vrede op aarde. Niets anders. Geen op
roep tot vrede in je eigen ziel of zo. Dat is
onzin. Let wel: ik ben niet tegen romantiek,
ik gun iedereen een feest, ik ben bepaald
geen puritein. Maar waarom nu toch met
Kerstmis? A 1 s men dan romantiek wil heb
ben, waarom dan niet een midwinterfeest op
een andere datum? Of bouw voor mijn part
het St'.-Nicolaas feest uit tot drie dagen.
Voor de commercie, die zich ook zo met
Kerstmis bezighoudt, geldt precies het
zelfde. Als de middenstand iets dergelijks no
dig heeft, waarom dan geen andere gebeur
tenis in het leven geroepen?
En dan nóg eens iets: we zitten met een stel
wanhopige kerstliederen opgescheept: die
helpen ook niets om de betekenis van Kerst
mis wat naderbij te brengen".
Wat zijn zijn ervaringen met de kerk
diensten? Hecht hij er waarde aan dat de
kerken met Kerstmis gevulder zijn dan
anders?
„Met Kerstmis is het moeilijker te preken
dan normaal. Dat komt omdat het theolo
gisch gezien een heet hangijzer is. Kerstmis
is men pas, als ik het goed heb, in de zesde
eeuw gaan vieren. Voor die tijd kende men
het niet. Raadpleeg je de bronnen, dan vind
je er niet veel over. De oudste, Paulus, ken
de het niet, Marcus zegt dat Jezus zich pas
na zijn 30ste jaar iets bewust werd en Jo
hanna maakt er helemaal geen probleem
van Te kunt dus alleen afgaan op Lucas,
maar dat stelt je wetenschappelijk gewe
ten toch niet gerust. Nee, het is allemaal
niet zo vanzelfsprekend als het lijkt, met
Kerstmis. Het gevolg is dat er die dag nog
al eens krampachtig wordt gepreekt. Wie
maar één keer per jaa- in de kerk komt en
dat met Kerstmis doet, loopt het risico dat
hij een verkeerd beeld van de kerk krijgt.
Daarom, als ik mocht kiezen, dan zou ik lie
ver een andere dag preken. Wat dat grotere
kerkbezoek op die dagen betreft: als er
nuchter gepreekt wordt, dan krijgen de men
sen in elk geval te horen waar het met Kerst
mis om gaat".
In een boek van Joel Carmichael wordt
Jezus een politieke rebel genoemd, een
revolutionair. Hij hekelde mensen en toe
standen, doorbrak tradities, onderhield
betrekkingen met figuren die men in die
tijd meed. Waarom klinkt er zo weinig
van dat élan door in de kerstdienst van
Ds. Lamping grijpt even met de hand in het
haar. Hij zit een beetje met die vraag, al
thans wekt die indruk. Het noodzaakt
hem even op de eerste woorden van het ge
sprek terug te komen. „Ach, ik zou niet alle
romantiek ineens willen weghalen. Als je dat
deed, dan zouden vele kerkgangers vinden
dat er eenvoudig geen kerstprediking was
geweest. Dan kun je als predikant zeggen:
als het de mensen niet bevalt, dan gaan ze
maar naar de concurrent, maar zo maak je
je er wel heel gemakkelijk vanaf. Je mag
niet vergeten dat het voor velen een enorme
gedachtensprong is: „van kindje in de krib
be tot rebel". Ds. Lamping kijkt even pein
zend uit het raam van zijn werkkamer en
zegt vervolgens lachend: „Waar blijft dan
het stalletje, hè?".
Hij loopt nog even verder op een zijpaadje
van de vraag: „Het type romantische pre
ken wordt steeds minder, dat wel. De gro
tere realiteit zal de kerkbezoeker ook nopen
tot een waardebepaling ten opzichte van be
paalde religieuze gebeurtenissen. Kerstmis
is in mijn ogen een secundair feest. Pasen
en Goede Vrijdag trekken minder belangstel
ling, maar zijn van veel wezenlijker belang
voor de Kerk. Niet voor niets hebben aller
lei kerkvaders al geprobeerd het kerstfeest
te schrappen".
Het aantal stemmen en bepaald niet
van onnadenkenden neemt toe, dat
zegt: Kerstmis is een formalistisch ka
lenderfeesthet heeft geen echte beteke
nis en inhoud meer, het staat los van de
realiteit.
„Wat de betekenis aangaat, Jan en alleman
weet wel de klepel te vinden (de oproep tot
vrede op aarde), maar ja, waar hangt de
klok? Dat is niet zo eenvoudig. Voor velen is
Kerstmis daarom niet meer dan een term
en een versje. Daarom ook is men al vlug
bereid te zeggen: wat heeft het voor zin, hou
het maar. Toch begrijp ik dat niet helemaal,
want die radicale oproep tot vrede is juist
in deze tijd bijzonder actueel, die staat hele
maal niet zo los van de realiteit".
Kerstmis is een gezinsfeest, maar dat
leidt wel eens öf tot een al te grote zelf
genoegzaamheid van het eigen kringetje,
öf tot verveling, ook in christelijke gezin
nen.
Ds. Lamping (lacht eerst even uitbundig;
bij de beantwoording blijkt waarom): „Als
ik op eerste kerstdag de dienst heb geleid,
ben ik daarna anderhalve dag vrij. Dat komt
in geen maanden voor. Ik besteed die tijd
aan mijn gezin, ik speel met mijn kinderen.
Wie ben ik dus, dat ik de mensen over het
feest in eigen kring lastig val. Ik zou een
huichelaar zijn als ik zei: 't Is verschrikke
lijk. Ja, 't is hier door en door een gezins
feest. Ik heb wel eens gezegd: met de op
roep voor vrede op aarde moeten we maar
wachten tot na Kerstmis, want tijdens de
kerst komen we er niet aan toe. Toch kan
het ook voordelen hebben dat het een gezins
feest is. Want hoe gaat het de mensen van
zo'n gezin onderling? Daar kan ook nog heel
wat aan verbeterd worden".
Door de enorm verbeterde communica
tiemiddelen grijpen wanhoop en ellende
van andere volken ons veel sterker aan
dan vroeger. Is dat niet de voornaamste
reden dat de laatste jaren, de z.g. wel
vaartsjaren, enige frustratie is ontstaan
over de manier waarop Kerstmis wordt
beleefd?
„Beslist. Daarom zijn er de laatste
jaren met Kerstmis ook allerlei protestacties
geweest. Ik kan me dat best voorstellen, al
ben ik zef niet iemand die aan een dergelij
ke manifestatie zou deelnemen. Het is geen
onzin, zoals er vaak nog wel gedacht wordt.
Het beïnvloeden van de publieke opinie is be
langrijk. Als er over de gehele wereld pro
testen de kop opsteken tegen een bepaalde
gebeurtenis of beslissing, dan moet je als
politicus wel heel sterk in je schoenen staan
om daar zonder meer aan voorbij te gaan.
Er wordt ook wel degelijk aandacht aan be
steed. Wat dacht je, die consulaten zijn er
niet voor niets. Protesten zijn niet van door
slaggevende betekenis, maar gewicht heb
ben zij zeker.
Om terug te komen op die frustratie: die is
er. En wat doe je er aan? Misschien zou
het zinnig zijn als de NOVIB (Nederlandse
Organisatie voor steun aan Inheemse Be
trekkingen) zijn actie juist eens in de kerst
tijd hield. Ik weet het, gevestigde organisa
ties zijn altijd huiverig geweest met Kerst
mis iets te ondernemen. Men is bang dat het
verkeerd valt. Dat geloof ik niet. Bij het den
kende deel van het volk wordt zoiets zeker
niet afgekeurd. Als je dan echt iets waar wil
maken, dan bestaat op zo'n moment de mo
gelijkheid daartoe. Ik meen dat de Leidse
Diaconie bijv. in de kersttijd de helft van de
opbrengst van de collecte afstaat aan de in
ternationale hulpverlening. Nu weet ik wel
dat je er met geld geven niet bent. Je kunt
niet zeggen: zo, ik heb wat afgestaan, nu
ben ik verder van alles af. Maar het is in elk
geval een begin. En je moet toch ergens be
ginnen".
Ds. Lamping wil daar nog wel iets aan toe
voegen. „Die oproep tot vrede is niet speci
fiek christelijk. Het geloof, het vertrouwen dat
we, ondanks alles op weg zijn naar het goe
de leven op een goede aarde is dat wèl. Je
zus' toekomstideaal was gerechtigheid. Nou,
alleen in Nederland is nog wel zoveel on
recht dat je de haren af en toe te berge rij
zen. Je moet kijken wat er aan gedaan kan
worden, hoe weinig dat soms ook is. Je kunt
omnogelijk met de armen over elkaar gaan
zitten en wachten tot het allemaal goed
wordt".
Het is de gewoonte in oorlogen met
Kerstmis twee dagen wapenstilstand te
houden om er daarna weer op los te
schieten. Wat vindt ds. Lamping van de
gedachte die daarachter schuilt?
„Op zichzelf is het belachelijk. Het berust op
een vreemde onzindelijke manier van den
ken. Dat dus over de gedachte die er achter
zit. Om zuiver pragmatische redenen zeg ik:
als die twee dagen niet gevochten wordt, dan
spaart het mensenlevens. Laten we er dus
maar aan vasthouden".
R. D. PAAUW
Elk jaar ontvangt Brussel van de Finse hoofdstad een bijna 20 meter
hoge kerstboom, welke op de sfeervolle Grote Markt voor het stadhuis wordt neergezet.
STEEDS meer breekt het zicht op de
wereld als één geheel door, ook bij
afzonderlijke mensen en groepen.
Dat veroorzaakt nu nog vaak ruim
tevrees, zodat velen zich opnieuw ver
schansen in apartheid, nationalisme, wan
trouwen. Maar de doorbraak is niet tegen
te houden. Al dan niet met geweld zal er
één volken- en landengemeenschap tot
stand komen. We komen alles van elkaar
te weten en we hebben alles met elkaar
te maken, politiek, sociaal, economisch.
De kerken gedragen zich nu nog zeer am
bivalent in deze ontwikkeling. Eenerzij ds is
er in de kerken dezelfde ruimtevrees en zien
we de meest kinderachtige en krampachtige
pogingen de ontwikkeling tegen te houden en
oude posities te handhaven. Anderzijds ont
wikkelen zich juist in de kerken, of in kerk
mensen, zeer verrassende inzichten en bewe
gingen. De krampachtigheid zit niet in de
geloofsbelijdenissen, maar vooral in de
structuren rond die belijdenissen, de tot be
lijdenis verklaarde vormen en gestalten. Die
zullen steeds meer worden afgebrokkeld. Dat
proces is nog lang niet tot stilstand ge
komen. Omdat er niet tegelijkertijd even dui
delijk nieuwe gedachten en modellen voor in
de plaats groeien, zullen veel mensen er nog
bang van worden en in de reactie-houding
worden gedreven. Maar het proces zal zich
zonder enige twijfel doorzetten in alle ker
ken. De waarde van het wezenlijk evangeli
sche voor het heil van de wereld (het totale
heil) zal steeds meer ontdaan van onwezen
lijke bijzaken doorbreken.
Ik ben over dat laatste optimistisch; over
de slachtoffers die het nog zal kosten voor
het zover is, niet. Dat wezenlijk evangelische
zal in contact treden met het wezenlijke van
andere religies en levensbeschouwingen. De
eerste gesprekspartners zullen de Joden en
de Marxisten (de echte!) zijn, denk ik. Daar
na de oosterste godsdiensten. Dat zal heel
vruchtbaar zijn voor het welzijn van de we
reld. Ik denk dat het goed is op onze eigen
bescheiden manier aan deze ontwikke
ling mee te werken, intussen zo goed mo
gelijk eikaars onzekerheden en angsten ver
zorgend.
D. COPPES,
lid van het
Sjaloomcentrum.
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA^
van 24 december 1968
In deze kerstbijlage vindt men op volgende pagina's een aantal geïllustreer
de artikelen over diverse onderwerpen;
Op pagina 6 en 7 voorts een tiental interessante puzzels, waarmee grote
prijzen zijn te verdienen.
y
