rRANSSYLVAN IE
lalve eeuw Roemeens
sin FvTpAgss
Verschillende
culturen in ongemeen
boeiend land
1 december werd in Roemenië met bijzondere plechtig-
den herdacht en gevierd, dat Transsylvanië op 1 december
Ï8 officieel (en nu definitief, neemt men aan) bij Roemenië
gekomen. Aan de andere zijde van de Roemeens-Hon-
jirse grens heeft men deze feestelijkheden met zacht ge-
|d zéér gemengde gevoelens beschouwd, want volgens
jngaarse opvattingen behoort Transsylvanië Hongaars te
is voor een Westeuropeaan altijd moei-
m in dergelijk geladen kwesties een
te bepalen. Wie de zaken geheel
probeert te zien, komt tot de slot-
iat beide partijen meestal wel enig
van spreken hebben. En streken, die
eeuwen een lappendeken van volke
en volkjes vormen zeker als dit volk
zijn licht ontvlambair temperament
altijd weer een smeulende lont bij een
Macedonië is daarvan al vele
een voorbeeld en ook de moeilijkhe-
tussen Israël en ae Arabische landen
voor een belangrijk deel hiertoe
worden.
van Transsylvanië is bijzon-
>ntki
leid.1*567"5
der roerig. Vanouds was dit het land der Da-
ciërs, een oervolk, dat behoorde tot een vol-
kerenfamilie die eens de gehele Balkan be
woonde en van wie nu de Albanezen de
meest regelrechte afstammelingen zijn. Om
streeks het jaar 100 werd dit land veroverd
door keizer Trajanus en zijn Romeinse le
gioenen, die deze gebieden zo grondig roma
niseerden, dat het Roemeens behoort tot de
Latijnse taalfamilie en zelfs nog typisch zui
ver Latijnse uitdrukkingen en namen kent.
De horden van de volksverhuizingen trok
ken er doorheen, Mongoolse ruitervolkeren
uit de Aziatische steppen. In de elfde eeuw
begonnen de Hongaren het land min of meer
systematisch te koloniseren en in de twaalf
de eeuw vestigden zich hier grote groepen
Duitsers, de z.g. „Saksers" van de „trek
naar het oosten".
Tartaren en Turken trokken erdoor en in de
17de eeuw begonnen de Habsburgers in We
nen zich voor dit land „achter de wouden"
te interesseren, wat uitliep op volledige inlij
ving. Zo kwam Transsylvanië officieel bij het
„Hongaarse koninkrijk", dat niets anders
was dan een onderdeel van de Oostenrijks-
Hongaarse dubbelmonarchie.
Dit alles ging zeker niet zonder slag of stoot.
In de Middeleeuwen vochten hier Hongaarse
graven en Roemeense voivoden tegen elkaar,
gezamenlijk vocht men tegen Turken en Tar
taren. De Roemenen kwamen herhaaldelijk
in opstand tegen de Habsburgse gelijkscha-
kelingswals. Want in de Habsburgse tijd wa
ren de Roemenen de knechten (nog erger
zelfs, slaven) en de Hongaren de heren en
het lot van de arme Roemeense boeren en
mijnwerkers was zó bitter, dat zelfs een Hon
gaar, de grote dichter Petofi, er verontwaar
digd over schreef.
zijn. Dit land van heuvels en bergen (dat vroeger meestal
Zevenburgen werd genoemd) wordt in het oosten begrensd
door de Roemeense Karpaten en in het westen door de Hon
gaarse poeszta en het is al eeuwen één van de meest bitter
omstreden twistappels in het in dit opzicht zo rijke Midden-
en Oost-Europa.
en profiteerden als lachende derde op
schaamteloze wijze van de gistende volkeren
gemeenschap. Maar de Habsburgse kruik,
die zo lang te water was gegaan, barstte
toch ook eens en dat was in 1918. De dubbel
monarchie viel uiteen en vele lang onder
drukte minderheden, zoals Tsjechen,
Kroaten, kregen een eigen staat.
Transsylvanië kwam bij Roemenië, dat dR
gebied aan zijn boezem drukte als een lang
verloren kind dat eindelijk weer thuis kwam
na vele ontberingen. Dat was op 18 novem
ber 1918, volgens de orthodoxe kalender, die
toen nog in Roemenië in gebruik was, maar
volgens onze en de nu tel Roemenië gangba
re kalender 1 december.
Ontwaken
op weg naar de Lutherse kerk.
De negentiende eeuw was de eeuw van het
ontwaken van nationaal bewustzijn en van
nationale sentimenten. Ook in Transsylvanië.
Roemenen en Hongaren stonden tegenover
elkaar in hevige verbittering, waarbij de
Roemenen weliswaar in de meerderheid wa
ren (in 1850 bestond de bevolking van Trans
sylvanië voor 60 uit Roemenen, voor 26
uit Hongaren, 10 Saksers en 4 Zigeu
ners en dit is nog steeds ongeveer de ver
houding), maar de Hongaren de macht ach
ter zich hadden. Roemeense opstanden wer
den neergeslagen.
De Habsburgers, die in al de landen onder
hun heerschappij het principe „verdeel en
heers" toepasten, probeerden de haatgevoe
lens aan weerszijden in evenwicht te houden
f *<t «gpr
t Hongaars autonoom gebied van Transsylvanië
Eigen tradities trouw
Transsylvanië is, door deze bewogen his
torie en door dit naast elkaar leven van ver
schillende culturen, een ongemeen boeiend
land. Immers, elke groep is eigen tradities
en cultuur trouw gebleven en van vermen
ging is nauwelijks sprake.
Men hoort overal de drie talen naast elkaar,
men pikt op straat in de steden Cluj en Sl-
biu de verschillende volkstypen er zo uit. De
Roemeense dorpen liggen over het algemeen
vrij afgelegen in de heuvels en bergen (een
bewijs dat de Roemenen eeuwenlang wegge
drukt zijn geweest of zichzelf hebben terug
getrokken) en ze zijn heel typisch Roemeens:
huizen met voorgalerijen, versierd met ele
gant houtsnijwerk en gedekt met houten dak
pannen.
Heel algemeen wordt nog klederdracht ge
dragen, vooral in de herdersdorpen: de man
nen in witte broek en hesje, precies zoals ze
al afgebeeld staan op de Trajanuszuil uit de
2de eeuw na Christus in Rome. De vrouwen
in het stemmige zwart, geborduurd met
prachtige geometrische patronen. De eigen
volksmuziek, de dansen, alles is Roemeens,
tot zelfs het aardewerk, dat ook al weer
typisch Roemeens is versierd met geome
trische motieven. Ook het volkstype is duide
lijk herkenbaar: donker van huid, slank ge
bouwd, met het voor Roemenen zo kenmer
kende ironische spotlachje in de ogen en om
de mond.
De Hongaarse dorpen daarentegen zijn Hon
gaars gebouwd: langgerekte witte huizen. De
vrouwen dragen lange, wijde bloemetjesrok
ken, zij hebben brede, energieke gezichten
en aan de muur hangen bordjes met bonte
bloemen beschilderd. Dan zijn er nog de Sak
sische dorpen, grote, gesloten huizen, grote,
blonde en blauwogige mensen, die met el
kaar spreken in een vreemd archaisch Duits
en die zondags ter kerke gaan in de wijde
vilten mantels, de vrouwen met lange vlecht
en middeleeuws aandoende zwart fluwelen
hoofdbedekking, waarna uit de kleine kerkjes
het Lutherlied gedragen opklinkt.
Plagerijen
reemarkt in de Apucen-bergen,
Als moeilijk over het hoofd te zien bewijs
van de oude strijd ziet men in vele stadjes
van Transsylvanië twee kerken tegenover el
kaar staan: een enorme r.-k. kerk, in de
Middeleeuwen of in de Habsburgse tijd door
de Hongaren gebouwd om de Roemenen te
plagen.
Maar daar tegenover een nog grotere or
thodoxe kerk, door de Roemenen gebouwd
onmiddellijk na 1918, om de Hongaren dwars
te zitten. Want ook de Roemenen hebben
hun trots. Roemenen van nu spreken niet
graag over de oude tegenstellingen met Hon
garije. Transsylvanië is Roemeens, men is te
vreden en men heeft zelfs, om de allerergste
kantjes wat glad te slijpen, een bepaald ge
bied in Transsylvanië tot autonoom Hon
gaars gebied verklaard. Maar Roemenen
kunnen het toch niet laten om, als ze de
kans krijgen, min of meer boosaardige
grapjes over Hongaren te maken, (zo noemt
men in Transsylvaiiië het Hongaars een „lo-
komotief", door het vreemde ritme van die
taal). Veel anekdotes doen de ronde, waaruit
het Hongaarse gebrek aan gevoel voor hu
mor moet blijken (inderdaad is humor niet
het sterkste Hongaarse punt, maar wel een
van de meest typische kenmerken van de
De elegante zwart-wit-klederdracht van Roemeenee meisjes in Transsylvanië*
Roemenen). Maar zodra men uit Roemenië
komend, de Hongaarse grens gepasseerd is,
komt het oude Hongaarse zeer boven en zo
dra het woord Roemenië valt in een gesprek
met Hongaren hoort men: zij hebben Zeven
burgen van ons af genomen
De enigen die zich weinig van dit alles aan
trekken zijn de kinderen. In Transsylvanië
zijn vele kinderen, althans in de steden, waar
de drie volksgroepen naast elkaar leven, bij
na drietalig. Roemeentjes, Hongaartjes en
Saksertjes spelen met elkaar in de creches
en kinderspeelplaatsen en leren al spelend
eikaars taal, zich niet bewust van volksver
huizingen en „trek naar het oosten", noch
van invasies en onderdrukking, of van de bit
tere strijd die hier ondergronds of boven
gronds meer dan duizend jaar gevoerd is.
Reizend door Transsylvanië bespeurt men
weinig van een smeulende lont en de stand
van zaken zoals die op het ogenblik is, ziet
er rustig en bevredigend uit. Maar overal
waar oude sentimenten en spijtgevoelens in
het geding zijn is men nooit hel«ma*l
zeker.
Weekeindbijlage Leidsch Dagblod
LDEXTRALDEXTRALDEXTRALDEXTRALD
EXTRALDEXTRALDEXTRALDEXTRALDEX
LDEXTRALDEXTRALDEXTRALDEXTRALD
EXTR A T .nPYTRAT .DFXTR A T .DEXTR ALDEX
LDEX A rRALD
EXTR LI/ LA I IV M VLD EX
LDEXi'KALU£.AiKAijur,A i nt\L,LJCjA. rRALD
EXTRALDEXTRALDEXTRALDEXTRALDEX
LDEXTRALDEXTRALDEXTRALDEXTRALD
EXTRALDEXTRALDEXTRALDEXTRALDEX
LDEXTRALDEXTRALDEXTRALDEXTRALD
Zaterdag 7 december 1968
Typisch Roemeens driedelig kruis in Transsylvaans dorp.
Roemeense houthakkers in de oerwouden van Transsylvanië.
