amer geeft teveel zaken
uiver politiek karakter
De kruitdamp hangt nog tussen de
struiken aan het valuta front
Werk van Martin Tissing
SS
i W*-'3
Studio brengt 'O O'
FINANCIEEL
WEEKOVERZICHT
ice-hotel
™.G 7 DECEMBER 1968
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA IS
Spring behoeft niet
'beklaagdenbank t
Regering kan royaler j
niet
vertrouwen zijn J
In 't Duivenhnys:
)oor onze parlementaire redacteur J. J. Vis)
fiAG (GPD) Mr. Leo de Block bekleedde diverse
ies, was plaatsvervangend thesaurier-generaal bij het
van Financiën, directeur-generaal van de industria-
de energievoorziening bij het ministerie van Econo-
ken, directeur van de KLM, staatssecretaris van Bui-
Zaken en is sinds anderhalf jaar minister van Eco-
Zaken. Een keurige loopbaan, die door hard werken
teit is opgebouwd.
-waarden voor een goed ministerschap lijken aanwezig,
'eekt er iets: het vermogen om te communiceren. Wie De
i Tioeede Kamer zijn beleid ziet verdedigen krijgt het ge-
r iemand aan het woord is die zich moet verweren tegen
huldigingen. In de loop van het debat wordt dat gevoel
werkelijkheid. Er komen zware beschuldigingen en de
rrweert zich er echt tegen.
i is de minister in de
ïer uitvoerig aan het
st. Hij bracht in de dis-
paar opmerkelijke plus-
de conjunctuur gaat
de werkloosheid loopt
itiging van Shell Chemie
i gaat door. Toch werd
r zwaar aangevallen
verweet de socialistische
n dat hü te geheimzin-
4e Kamer te weinig gege-
it. Gegevens over de ti
nctuur van Verolme, over
UGLUUl cvx* l.- i -
delingen met Shell Che-
8 onderhandelingen met
Ze bedrijven. De socialist
.aatherp de minister keer op
voeten, dat hij het par-
eensn spel houdt, dat het
r tein belangrijke zaken pas
lijk beslissingen al zijn ge-
ilock maakte halverwege
jing een typerende op-
Is u deze dingen van mij
eld werd het doen van
n over onderhandelingen
beleid niet meer uit-
Da kan ik geen bedrijven
tken".
die lar is kan het parlement
ver jnd houden. Onze econo-
en seerd op voortdurende
groei moet mede komen
dging van nieuwe bedrij-
al-
ian vestl°in^en niet door"
t het parlement inspraak
dig t, kan althans dit aspect
wie irlementaire werk beter
ook blijven. Economische
ens r inspraak is natuurlijk
dan geen groei met in-
Juistheid
Maar is de tegenstelling juist? Is
het werkelijk waar, dat mededelin
gen aan het parlement onderhande
lingen onmogelijk maken? Is het echt
waar dat parlementsleden vertrouwe
lijke gegevens binnen de kortste ke
ren op straat gooien, al of niet met
de bedoeling om het economisch wel
zijn van het land te schaden?
Wie meent van wel kan met weinig
moeite de juistheid van zijn stel
ling bewijzen. Er zijn natuurlijk best
voorbeelden te vinden. Voorbeelden
van het tegendeel zijn echiter heel
moeilijk te vinden, omdat het tegen
deel nooit Is geprobeerd. Bijna altijd
immers hebben ministers zich tegen
over het parlement gedragen alsof de
parlementsleden een stelletje inquisi
teurs waren. En bijna altijd heeft een
deel van het parlement de opposi
tie Inderdaad de bedoeling om fou
ten van ministers bloot te leggen.
Voorbeelden van het tegendeel zijn
ook daarom moeilijk te vinden, om
dat ze per definitie eigenlijk niet be
staan. De goede afloop van een
vertrouwelijke samenwerking is later
nooit meer opnlijk te bewijzen, juist
omdat de samenwerking vertrouwe
lijk was.
eerlijke
Kerstdagen in
dwijk aan zee
167.50 p.p. vooreen
ment van 24 dec. vóór
r tot 27 dec. na het
incl. alle maaltijden
en de beide
STRONOMISCHE
TDINERS-DANSANT"
show-dansorkest
vooïVNLEY CARTER met
k^angeres JOYCE
Cerstdiner 38.50 p.c.
Wl""er tijdig: 01719-2345
srsts'BISTRO FONDUE"
vanle Kerstmenu's met
lue Bourguignonne
nmKindermenu's 8/70
Cirkel
Ei- is eigenlijk een soort vicieuze
cirkel, waarin de begrippen wantrou
wen en gebrek aan wil tot samenwer
king de schakels zijn. Wil de eco
nomische groei niet ook leiden tot een
minstens even grote groei van de
parlementaire frustratie dan moet
die cirkel doorbroken worden. Zoiets
ligt meer op de weg van de regering
dan op die van het parlement. De re
gering heeft de gegevens en het is
dus de regering die kan uitmaken
welke gegevens overlegd kunnen wor
den. Als dat royaler zou gebeuren
dan nu het geval is, wordt daardoor
een sfeer geschapen waarin het we
derzijdse wantrouwen kleiner is en
tenslotte misschien afsterft. Dan is
ook de tijd aangebroken om na te
gaan of een deel van de gegevens
niet helemaal openbaar gemaakt kun
nen worden. Wie dit onderwerp met
wantrouwen benadert zal bijna alles
tot .geheim" verklaren, maar wie wat
meer vertrouwen toont en oproept is
geneigd tot ruimere normen.
Het zou de moeite waard zijn als de
minister v. Economische Zaken deze
aspecten eens wat meer in zijn over
wegingen betrok. De parlementaire
inspraak is er niet voor niets. Juist
in een periode van versnelde econo
mische groei is zij van het grootste
belang. Het zou ook de moeite waard
zijn als de oppositie er wat minder op
uit was de regering in het beklaag
denbankje te zetten. Voorwaarde is
de aanvaarding van de gedachte, dat
voor een heleboel vraagstukken de
beste oplossing heus wel te vinden is.
Dieg edachte ontbreekt nu nog al te
vaak. Betrekkelijk technische kwes
ties de vestiging van Shell Chemie
I en het verstrekken van kredieten aan
MINISTER MR. L. DE BLOCK
gebrek aan communicatie
Verolme zijn met wat goede wil best
te herleiden tot technische kwesties
- krijgen nu nog te veel een puur po
litiek karakter.
LEIDEN Abstracte en semi-
abstracte schilderijen, gouaches
en litho's, gehouden in blijde en
harmonische kleuren van Martin
Tissing. wonend en werkend op
Huize Allersma in Ezinge, zijn op
het ogenblik te zien in ,,'t Duiven-
huys". Rapenburg 94.
Deze jonge schilder geboren
in 1936 in Groningen heeft
zich in de eerste plaats in die pro
vincie, doch ook in vele plaatsen
daarbuiten een grote reputatie
weten op te bouwen.
Op ve'e exposities trok zijn werk
zich onderscheidend door een aparte
visie, stork de aandacht Martin Tis
sing ontving zijn opleiding aan d-
Groningse Akademie Minerva er
verb'eef o.a. in 1966 met een studie
beurs in Polen, waar hij aan de aka
dem'e in War scha.u grafiek stud re
de. Gezien de machtige hoeveelheid
aan nieuwe st-om'ngrn welke zich
thans manifesteert, doch waarvan
nog geeas-vins vast staat, in hoeverre
deze zich za.l handhaven, zullen
Tissings impressies vele hyper-ex
treem ingrstelden alweer lang niet
ver genoeg gaan. Anderzijds zal het
toch ook weer menigeen moeite kos
ten. zich met ziln spec-'ale gedachten-
wereld vertrouwd te maken.
Zoals menigmaal het geval is. lijken
ook Tissings .afdrukken van indruk
ken" dikwijls een weerspiegeling van
het ..eigen ik". Indringende observa
tie is gewenst, alvorens men de be
doelingen onderkend. Men denke bijv.
aan uiterst sfeer- en stemmingsvolle
onderwerpen als ..Eerste sneeuw".
.Dooi" of ..Landhuis", die ook in de
coratief opzicht boeien. Veel gemak
kelijker gaat dit evenwel met diver-
jse. geestig getypeerde ..grapjes", zo
als bijv. de litho ..Flipje van Tiel",
I U weet wel de Flipje van de bekende
jampotjes.
i Wie het traditioneel-figuratieve als
j ideaal ziet. zal bij Tissing zeker niet
I terecht kunnen. Maar wie door het
j reële wezen der dingen kan heen
V f
schouwen, zal zeker affiniteit met
hem weten te vinden. De expositie
duurt tot en met 21 december. H.
Tissing: „Flipje van Tiel".
Moeilijk
Zodra dat karakter er aan gege
ven is wordt er gedacht in de sfeer j
van voor en tegen, wit en zwart, goed
en fout. Voor een parlement, dat vrij
wel tot de nok toe gevuld is met be
ginselpartijen is die gedachte natuur
lijk moeilijk te aanvaarden. Over we
reldbeschouwingen, levensbeschou
wingen en de daaruit afgeleide poli
tieke opvattingen is niet zo veel dis
cussie mogelijk. Beginselen staan zel
den ter discussie en als er over ge
discussieerd wordt geeft niemand iets
toe. Maai" als de politieke franjes wor
den weggeknipt blijven zakelijke
kwesties over waar best met vrucht
over kan worden gepraat.
Als het parlement daar wat meer
op gaat letten zal het parlementaire
werk zinvoller kunnen worden. Dan
zal ook de kloof tussen kiezers en ge
kozenen, waarover nu zo veelvuldig
wordt geklaagd, wat kleiner kunnen
worden. De burgers zullen het best
begrfjpen over het algemeen zijn I
dat immers redelijke mensen.
LEIDEN Maandag as. wordt
in de Leidsche Schouwburg door Stu
dio een voorstelling gegeven van ..O
O" van de 46-jarige Zweedse au
teur Sandro Key-Aberg.
De „prietpraat", die hij in dit stuk
bedrijft, zou men een poging kunnen
noemen om de huidige mens te con
fronteren met de maatschappij,
waarin hij leeft. De auteur weet. hoe
we stuk voor stuk gevangen zitten in
onze stereotiepe gedragspatronen en
taaimechanismen. Met opzet werkt
hy met banale taal die in fel con
trast staat tot het niveau van de pro
blematiek, die in feite aan de orde
is. Hij toont aan dat we over onze
werkelijkheid praten met een onvol
wassen taal, waarin we zelf eigen
lijk niet aanwezig zijn.
Op de vraag, wat de titel betekent,
gaf Key-Aberg ten antwoord, dat het
van alles inhoudt: „Ieder mag ermee
doen, wat hy wil".
Het stuk, dat een aaneenschakeling
is van een reeks alledaagse situaties
en gedragspatronen, heeft geen eigen
lijke intrige, maar wordt, wel bijeen
gehouden door een duidelijke thema
tiek. De schrvyer zegt nadrukkeiyk,
dat hy psychologisch realisme op het
toneel wil brengen, geen dramatische
portretten of typen wil scheppen. Hy
spreekt van een .skelet-real ismede
regisseur krygt een aantal duidelyke
punten aangegeven, die hem de mo
gelijkheid bieden om verbindingsUj-
nen te trekken en ongebonden
door toneelaanwyzingen de figu
ren en „houdingen" in dramatische
vorm te visualiseren.
Naar aanleiding van de beschou
wing over de expositie van schilde
rijen van Phtlip Lasander zy gemeld,
dat deze niet in Amsterdam woont,
zoals abusieveiyk gemeld, doch in
Leiden.
In korte flitsen, in overrompelende
scènes en door het gebruik van ge
raffineerde decors, gaat het er in dit
stuk op los, met als menseiyke tegen
polen een geraamte en een mooi
bloot meisje.
Amy van Marken en Kees van
Ierse! voeren de regie.
Er is sprake van een Integratie van
toneel en show, diaprojecten, muziek,
geluid en film, alsmede elementen uit
de beeldende kunst (met name pop
art).
(Van onze financiële medewerker)
Kruitdamp hangt nog tussen het struikgewas aan het valuta
front, want al lijken de ergste zorgen voor het ogenblik achter
de rug, toch is het voor ingewijden wel duidelijk, dat de mone
taire vraagstukken niet zijn opgelost door de gebeurtenissen
van de afgelopen weken. Weliswaar begint er Frans kapitaal
te repatriëren, terwijl de Duitse mark niet langer als de enig
uitverkoren munt wordt gezien, doch het is te vroeg om nu al
te zeggen of de genomen maatregelen ter sanering van de
betalingsbalansen effect sorteren.
De huidige situatie lijkt meer op een gewapende vrede, welke het
voor het bedrijfsleveti noodzakelijk maakt om méér dan ooit op zijn
hoede te zijn. Gewapende vrede kan ruïneus zijn, maar ontwapening
om de vrede te bewaren is een hersenschim, heeft een middeleuro
pees staatsman eens betoogd, en die uitspraak geldt bepaald in de
financiële wereld. De minste of geringste verstoring, welke een be-
taalmiddel in opspraak brengt, kan in de bestaande omstandigheden
tot nieuwe onrust leiden.
we uitgaven
Koekoek. Bandrecorder-
ftve L. J. Veen. Amster-
ecorder heeft zich in be
er te tyd een vaste plaats
•n verworven. Geen won
de fotografie bestaat er
middel dat zo geschikt is
kelykheid vast te leggen,
t simpeler dan het is. De
len van een bandrecorder
>t dat willen we daar een
ïbruik van maken een in-
ig is. Hans L. Koekoek
met zyn boek te kweken,
erzicht van de ontwikke-
e bandrecord wordt eerst
Jakelijke minimum aan
de doeken gedaan en ver
vogelvlucht de werking
Na de techniek worden
ipassingen van recorders
o.a. geluid by dia- en
rtoningen. Het Bandrecor-
bedoeld voor de geïnteres-
t en is daarom voor een
nkeUjk.
HJE.
Voor het zakenleven is dat een i
hachelyke situatie, aangezien het
moeilyk is engagementen op langere
termyn aan te gaan. wanneer niet
een vaste basis voor zekerheid be
staat omtrent de prys die hetzy be
taald, hetzy gerekend kan worden.
Bovendien moet men er wel voortdu
rend rekening houden, dat telkens
maatregelen genomen kunnen wor
den. welke het handelsverkeer aan
banden leggen. De les van de jaren
'30 wordt zo gemakkelyk vergeten als
het gaat om moeiiykheden op de
minst pynlyke manier voor eigen
land uit de weg te ruimen.
Schrik 0111 het hart
Import beperking. exportstimule
ring en druk op de koers van het be
taalmiddel zyn dc handelspolitieke
wapens die destyds de wereldhandel
verlamden en er in belangryke mate
toe by droegen dat overal ln de we
reld de ellende van de werkloosheid
Ln stand werd gehouden. Wie de ge
beurtenissen van de laatste tyd op de
voet heeft gevolgd, moet de schrik
om het hart slaan, omdat de Wes
terse wereld geleidelyk afdwaalt naar
het funeste protectionisme, dat des
tyds zoveel narigheid bracht.
Het ene land na het andere is er
toe overgegaan om het handelsver
keer met andere te deliberaliseren.
Toen de organisatie voor taneven en
handel beter bekend als GA.T.T.,
vorige week haar 25ste bijeenkomst
besloot; werd een resolutie uitgege
ven, waarin de nadruk werd gelegd o
de noodzaak om praktische vooruit
gang te maken op de weg naar een
liberaal handelsverkeer
Geen goed moment
Het was een weinig gelukkig mo
ment voor een dergelijke verklaring,
want bijna op hetzelfde tydstip kon
digde de Britse regering een nieuw
schema aan voor besnoeiing van de
importen door te bepalen dat de im
porteurs de helft van de koopsom
voor geïmporteerde goederen moeten
overmaken, terwijl Frankrijk even
eens stappen ondernam om het han
delsverkeer met het buitenland in te
dammen.
Geen wonder dat er f«n financiële
kringen druk gesproken wordt over
mogclykheden om langs monetaire
weg tot een gezondere situatie te ge
raken. Allerlei plannen, waarvan
sommige doen denken aan Methusa-
lem, worden van stal gehaald om
het internationale geldwezen te sa
neren.
Hieronymus van Alphen wist ad te i
vertellen dat geduld zulk een schone,
maar moeilyk te volvoeren taak is.
Ook in het Nederlandse bedryfsle-
ven, waar door middel van omvang-
ryke investeringen gebouwd wordt
aan een goede toekomst voor de
thans nog demonstrerende jeugd. Is
het moeilyk om het geduld te bewa
ren. Eenerzyds is door de opgaande
conjunctuur ruimte voor een betere
beloning van de factor arbeid ge
schapen, maar anderzijds dienen de
middelen beschikbaar te komen die
aanschaffing van de produktiemidde-
len mogelyk maken, welke tot wel
vaartsvermeerdering kunnen leiden.
Uiteraard vormde het touwtrekken
om de verdeling van het nationaal
inkomen tussen besteding (lees ho
gere lonen) en besparing (lees inves
tering) hèt onderwerp van de ge
sprekken tijdens de jaarvergadering
van de leden van het Verbond van
Nederlandse Ondernemingen. Tal van
vooraanstaande persoonlijkheden uit
de ondememerswereld hadden volop
gelegenheid om van gedachten te
wisselen, waartoe de uiteenzettingen
van minister Witteveen en voorzitter
Bosma voldoende aanknopingspun
ten vormden.
Indrukwekkend
maanlandschap
Ongetwijfeld zyn vele ondernemers
onder de indruk geraakt toen zy op
de tweede dag van hun vergadering
een excursie maakten naar het hier
en daar nog op een maanlandschap
gelijkende Europoortgebied. Eenzaam
staan nog de raffinaderijen en che
mische industrieën, geflankeerd door
enorme oliereservoirs in het uitge
strekte gebied, dat in een luttel aan
tal jaren zulk een enorme ontwik
keling doormaakte. Voor vele onder
nemers was het alsof er een door
tocht voor het industriële wonder
land van het jaar 2000 werd ge
maakt. Kostbare installaties van bui
zen, kolommen cn allerlei andere
stalen gevaarten staan ln de zand
vlakte, maar mensen zyn er niet, of
nauwelyks.
Een installat''», waarvan werd ver
teld dat zy 30 miljoen gulden had
gekost, wordt bediend door vier man
per ploeg (vierploegendïenst)maar,
zoals iemand ironisch opmerkte, zelfs
die vier man zyn overbodig.
Het staat echter zo gek als er hele
maal geen mens meer aan te pas
komt.
Grotere integratie
Dergeiyke miljoenen verslin
dende installaties kunnen alleen tot
stand komen als het grootkapitaal er
achter staat. Vandaar dat Europoort
het gebied van het grootkapitaal is.
Om het grootkapitaal byeen te bren
gen streven de ondernemers ernaar
om door bundeling van klachten
stand komt, is er ter vermijding
van een geruchtenstroom al open- j
baarheid gegeven aan de bestaande j
mogelijkheid Hiermede is voorko-
men dat de effectenbeurzen bij voor- i
baat in rep en roer zouden geraken I
als er een lek zou ontstaan. Een der-
gelijk lek zou haast onvermijdelijk
zyn naarmate er meer personen
moeten worden 'ingeschakeld om de
talloze problemen op te lossen, waar
mede bU een dergelijke mammoet
fusie rekening moet worden gehou
den.
Door de band met een der grootste
brouweryen van de wereld krygt
Unilever een basisverbreding, waar
van allang werd gedroomd,
doch waartoe de mogeiykheden omt-
sterk genoeg te worden om in de in-
I vesteringswedloop mee te kunnen ko
men.
Terwyi de wereldhandel gevaar
I loopt door de betalingsmoeilykheden
te desintegreren, nemen de ondeme-
I mers elke kans waar om tot grotere
j integratie te gereken. Zelfs twee
machtige concerns als Unilever en
Allied Breweries, die elk op hun ter
rein primus inter pares, de eerste on
der huns gelyken, zyn. zien nieuwe
mogelykheden in een nauw samen
gaan. De topleiding van de beide con
cerns hebben in een toevallig ge-
sprek de mogeiykheid van een sa-
mengaan onder ogen gezien, een
diepgaander gedachten wisseling wel
ke daarop volgde, heeft de gedachte
doen rypen.
Allied - Unilever
Hoewel het nog lang niet zeker is
of de samenstmelting inderdaad tot
braken tot nu toe. Consequent is ge
streefd naar verruiming van het
werkterrein. De margarine bood op
den duur te weinig expansiemoge
lijkheden en de wasmiddelensector
kan ook niet uittRjen als het heelal.
Daarom is met kracht gestreefd naai
de uitbreiding van de sector andere
levensmiddelen met het gevolg dat
deze thans, wat de in geld gemeten
omzet betreft de beide andere sec
toren heeft overvleugeld.
De mogelykheid moet niet uitge
sloten worden geacht dat Allied-Uni-
lever een catalisator wordt voor ver
dere fusiebewegingen. In dit verband
lykt het niet onmogelyk dat in de
toekomst samenwerking wordt ge
zocht met belangryke farmaceuti
sche bedrijven. Los hiervan staat de
geruchtenstroom, die de effecten
beurs de laatste dagen in beroering
I brengt met betrekking tot Gist-Bro-
I cades. Het fond# heeft een flinke
koersstijging doorgemaakt, waarbij
de verwachting een rol speelde dat
er een bundeling met de Zout-Or-
ganon groep op tfl is Het bestuur
van Gist-Brocades heeft Intussen
ontkend dat er fusiebesprekingen
gaande zouden zyn.
Vooruitlopend op de fusie Allied-
Unilever heeft de effectenbeurs veel
aandacht geschonken aan de conver
teerbare obligaties d'OranJeboom, die
door de overname van de Drie Hoef-
yzers in omloop zyn gekomen. Voor
deze obligaties werd ruim een week
geleden niet meer dan 102% betaald,
dóch maandag gingen er belangrijke
posten van de hand tegen koersen
liggend tussen 112 en 114%.
Het gist in gist
De verwevenheid van het Neder
landse bedryfsleven Is langzamer
hand zo groot, dart het moeilyk is om
de draad in handen te houden. Deze
verzuchting ontstaat door het samen
gaan van Billiton My met de KZO-
groep voor de bouw van de elektro-
lytische zinkfabriek in Budel, welke
oorspronkeiyk door de Kempensche
zinkmaatschappy zou worden gerea
liseerd.
Billiton heeft al banden met Hoog
ovens. met tal van andere bedryven
en deze hebben op hun beurt weer
connecties met industrieën en onder
nemingen van allerlei aard. Voor de
KZO-groep geeft de binding met een
technisch byzonder goed geoutilleer
de groep als Billiton grote voordelen
om de metallurgische industrie tot
verdere ontwikkeling te brengen. Bil-
liton heeft grote ervaring op dit
gebied opgedaan met de Hollandsche
j metallurgische bedryven ln Arnhem.
In de zinkfabriek zal een bedrag
j van f 100 min. worden geïnvesteerd
en een dergelijk groot bedrag maakt
het noodzakelijk dat zo weinig mo-
gelijk risico wordt gelopen by de ef-
I fectuering van het project. Het sa
mengaan van Billiton en KZO op
i dit gebied bewyst overigens wel dat
het niet altyd noodzakelijk Is om tot
volledige samensmelting over te gaan
om een goede samenwerking tot
stand te brengen.
