N.A.V.O. nauwelijks aan de orde
Valuta-deskundigen zochten
naar het ei van Columbus
FINANCIEEL
WEEKOVERZICHT
„WIE ZAL DAT BETALEN?" OVERHEERSTE IN TWEEDE KAMER
Voor de jeugd
is München
geschiedenis
eanne Demessieux
- 47 - overleden
Eén van onze modellen
Allen even apart
FOURRURES
Geen akkoord
over Nobelprijs
SATERDAG 23 NOVEMBER 1968
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 18
VERTENT Ifc»
(Door onze parlementaire redacteur J. J. Vis)
DEN HAAG (GPD) De NAVO werd in 1949 opgericht.
In het jaar tevoren hadden de communisten de democratie in
Tsjecho-Slowakije om hals gebracht en nog iets eerder had
Stalin vergeefs geprobeerd door een blokkade de Westelijke
geallieerden uit Berlijn te krijgen. Tien jaar tevoren had het
Westen datzelfde Tsjecho-Slowakije aan Hitier uitgeleverd.
Dat gebeurde tijdens de beruchte conferentie van München.
Als één gebeurtenis tot ver na de tiveede wereldoorlog gevolgen
heeft gehgd, dan is het wel deze conferentie. Nóóit meer een
Jiïünchen" dat was de kreet die alle democratische politici tijdens
ite jaren veertig en vijftig in de mond lag bestorven. Nooit meer uit
ie weg gaan voor agressie en chantage.
menteel debat over de NAVO. Moet
Nederland de NAVO in "69 verlaten?
Moet de NAVO veranderd worden?
Dat waren de vragen die daarbij aan
de orde behoorden te komen. De re
gering ging akkoord met de NAVO-
vraagstukken. In augustus kwam de
nota en twee dagen later vielen de
Russen Tsjecho-Slowakije binnen
55
Het Atlantische bondgenootschap
werd twintig jaar geleden bezegeld.
Daarna zouden individuele leden er
kunnen uitstappen. In twintig jaar
jan heel wat gebeuren. Stalin ver
dween en werd opgevolgd door
machthebbers, die wat soepeler le
ken. China werd communistisch en
kreeg een eigen kernwapen, in Korea
werd oorlog gevoerd, Hongarije
kwam in opstand en de Gaulle poets
te het Franse nationalisme op.
Allemaal gebeurtenissen, die een of
andere invloed hadden op de positie
ran de NAVO. Er gebeurde nog iets:
de na-oorlogse generatie raakte vol-
assen, mannen en vrouwen voor
sb.w München en de tweede wereld-
)n]é», oorlog niet meer dan geschiedenis
tp.
Vwj De naoorlogse generatie herhaalde
ischs to slagzin „Nooit meer München"—
hooit waar wist niet écht wat het beteken-
enj8 de om met de klamme doodsangst
natu rond te lopen. Ze bekeek de inter-
ïhuü, nationale politiek vanuit een andere
Te(- pichtshoek en zag nuances, die hun
otD{ ouders niet konden zien. Het was een
onvermijdelijk proces, dat al vele
malen eerder had plaatsgehad.
Wie in de geschiedenis terugkijkt
tiet dat de dingen anders zijn. De
lottu Khuldvragen liggen anders dan tUd-
i-10 genoten nog dachten. Bepaalde ge-
beurtenlssen blijken onvermijdelijk
eytt consequenties te hebben. Wit is niet
helemaal wit, zwart is niet helemaal
wart. Kortom, het schijnbaar onver
woestbare beeld begint tóch te ver-
jruizelen.
T'-' Fundamenteel
Jonge politici in de Tweede Kamer
d' froegen vorig jaar al om een funda-
Weer was het Tsjecho-Slowakije,
dat ons denken beïnvloedde: net als
in 1948 en 1938. Het is alsof Clio, de
godin van de geschiedenis, een af
spraak heeft met de Tsjechen en de
Slowaken. De regeringsnota was
niet erg genuanceerd. Het was een
stuk geschreven door mensen, die
vóór de NAVO in zijn huidige vorm
zijn. Het bevatte de traditionele re
deneringen en besteedde geen aan
dacht aan andere opvattingen. Opzet
en inhoud waren geen stimulerende
bijdrage voor de discussie.
Maar het is de vraag of dat er
achteraf bezien veel toe doet. Door
Praag '68 viel het hele denken weer
terug in zijn oude structuren. Het
zou dat ook gedaan hebben als de
nota genuanceerder was geweest.
In tij den van spanning geloven de
mensen nu eenmaal meer in gene
raals en kanonnen dan in de enkele
intellectueel, die zegt dat het anders
is.
Deze week werd in de Tweede Ka
nier dan eindelijk het NAVO-debat
gehouden waar een jaar tevoren al
om werd gevraagd. Het had een
fundamentele discussie moeten wor
den maar het werd een discussie
over hoeveel tanks meer en over
„wie moet dat betalen."
Gesteund door de aanbevelingen
van de NAVO-ministerraad haalde
het kabinet zonder veel moeite de
defensie-uitbreiding door de volks
vertegenwoordiging. Al is het wel
opvallend, dat voor het eerst sinds
de oorlog de oppositie tegen de uit
breidingsplannen zo groot was.
Het vreemde is, dat uitgerekend
voor de Hogere Krijgsschool die
De ministers Luns en Den
Toom luisterden en noteerden
tijdens het kamerdebat over de
NAVO. Een druk vraag- en ant.
woordspel, maar meer over de fi
nanciering dan over de funda
menten van de NAVO.
deze week 100 jaar bestond de
genuanceerde beschouwingen wer
den gehouden, die in de Tweede Ka
mer vrywel geheel ontbraken. Juist
daar kwam een Amerikaanse hoog
leraar vertellen, dat de militaire de
monstraties van de NAVO overbodig
waren. Men zou er slechts de mili
taire invloed in het Kremlin mee
versterken en zou het streven naar
democratisering afremmen.
..We moeten niet vergeten, dat in
Oost-Europa en in Rusland zelf on
der de oppervlakte nog steeds een
sterke stroming is van Westers ge
aard democratisch socialisme", be
toogde de Amerikaanse hoogleraar
„Het streven naar democratisering
ir 't Oosten moet niet door Westerse
politiek worden geremd.
De komende tien twin
tig jaar zullen er ernstige politieke
crises in de Sowjet-Unie optreden, ze
ker als de leiders zo middelmatig
blijven als ze nu zijn. Die leiders
willen de koude oorlog terug om de
bedreigde eenheid dn het Russische
machtsblok weer te herstellen".
Over het gelijk of ongelijk van de
ze spreker willen we het nu niet heb
ben. Zijn citaten zijn alleen bedoeld
als illustratie om te laten zien, dat
in de Tweede Kamer nauwelijks
ruimte laat staan een discussie
mogelijk is over dit soort opvattin
gen. Van der Stoel, Den Uyl en Mom-
mersteeg gingen een klein beetje in
de richting. Maar de rest van de Ka
mer ging daar niet op in en minis
ter Luns gaf helemaal niet thuis.
Voor 'n interessant gesprek over bui
tenlandse poliuek kon men beter te
recht bij de Hogere Krijgsschool.
Laconiek
UgOiE
Vermaard
organiste
pi
artne
id on
•nH
l ja
vrou
enW
Brief
etour
a B
ats.
cl
«I
rievea
kti
Iets ij
De beroemde organiste Jeanne
Demessieux .is, naar eerst thans be
tond is geworden, maandag in Pa
rijs na een langdurige ziekte overle-
i. Zjj werd in 1921 in Montpellier
gj geboren, studeerde aan het Parjjse
tonservatorium onder Magda Tag-
ïifero en Marcel Dupré en was
reeds op het twaalfde jaar organiste
tan St. Espritkerk te Parijs. Sedert
1952 was zij hoofdlerares voor orgel
w improvisatie aan het conservato
rium te Luik.
Haar vele orgeltournées, o.a. ook
eaar ons land, bezorgden haar we
reldvermaardheid. In onze stad
beeft men meermalen met haar
technisch perfect virtuoos en gevoe-
k en bezield spel kunnen kennis
maken. Zeer bekend is op composi
torisch gebied haar reeks van Zes
Etudes voor orgel, waarmee zjj
nieuwe wegen voor de jongere gene
ratie insloeg. Van haar andere com
posities noemen wij „7 Meditations
Pour le Saint-Esprit," „Triptyque"
•n een Poème voor orgel en orkest.
Daarin komen oneindig veel moge
lijkheden van de Franse orgelklank
tot hun recht.
Het teleurstellende figuur, dat de
Tweede Kamer deze week sloeg kreeg
nog een extra-accent door het lako-
nieke gemak, waarmee de Eerste Ka
mer het wetsontwerp huurbelasting
van minister Schut afmaakte. De s
natoren braken dit stukje gammele
wetgeving zonder scrupules tot de
grond toe af.
In het voorlopig verslag schreven
de senatoren, dat minister Schut dit
voorstel beter* kan intrekken, omdat er
juridisch vrijwel niets van klopt. In
de Tweede Kamer vonden dat soort
opmerkingen een paar weken geleden
nauwelijks weerklank. Déar werd het
gezonde verstand verduisterd door al
lerlei taktische en partijpolitieke
overwegingen.
Dat is jammer al was het alleen
al omdat het zó steed6 moeilijker
wordt de Eerste Kamer op te heffen.
BREESTRAAT 173 LEIDEN
(Van onze financiële medewerker)
Valutadeskundigen van de tien kapitaalkrachtige, geïndus
trialiseerde landen hebben deze week de koersgrafieken van
de zieke valuta's bekeken. Het ging niet alleen om de vraag hoe
de onderlinge koersverhouding van de verschillende betaal
middelen moest zijn, maar tevens om het zoeken naar een uit
weg om van de periodieke crises in de geldwereld af te komen.
Bij voorbaat waren zij het er al over eens, dat niet getornd zou
worden aan het stelsel van de vaste wisselkoersen.
BRUSSEL (GPD) Tussen de
WL, de Vereniging van Vlaamse Let-
tokundigen, het Vlaamse Pencen-
•fum en de Kon. Vlaamse Academie
'°or taal en letterkunde enerzijds en
de Nederlandse vereniging van let-
n ttj ^kuncjigen, het Ned. Pencentrum
01 de Mij. voor Ned. Letterkunde
Leiden anderzijds zyn besprekin-
ton gevoerd teneinde te komen tot
N voordragen van een gemeen-
[tthappelijke kandidaat voor het Ne-
flands taalgebied voor de Nobel-
lis voor Letterkunde. De besprekin-
i hebben plaats gehad op initiatief
T«n de VVL.
Tussen de Nederlandse en de
Vlaamse afgevaardigden kon geen
®kkoord worden bereikt. VVL en
Vlaams Pencentrum hebben Gerard
Walschap als kandidaat voorgesteld,
ttfwijl men aan Nederlandse zijde,
wals men het reeds jaren doet, heeft
gehouden aan Simon Vestdijk.
■rltf»
Het stelsel is na de oorlog inge
voerd als uitvloeisel van het over
leg dat destijds in Bretton Woods is
gevoerd. Het zou een perfect stelsel
zijn als alles volgens de theorie
klopte. In het maatschappelijk le
ven is de natuur echter sterker dan
de leer, vooral als een bepaald geld
stelsel het mogelijk maakt om roya
ler te leven dan de omstandigheden
veroorloven. Achter de omheining
van de vaste wisselkoersen hebben
de economisten in de verschillende
landen de vrije hand om een op vol
ledige werkgelegenheid gerichte po
litiek te voeren.
Zolang dit streven gepaard gaat
met een strak in de hand gehouden
loonbeweging, zodat zij afgestemd
blijft op de groei van de produktivi-
teit, loopt het goed. De narigheid be
gint echter als een der landen, of
meer landen zich begeven op het
pad van de overbesteding, hetgeen
wil zeggen dat zij het niet zo nauw
nemen met de loon- en prijsbewe
ging.
Het kwaad straft zichzelf dan al
gauw, want de landen, die de zaken
beter in de hand hebben merken
6poedig als een der handelspartners
zich te buiten gaat aan inflatoire
tendenties. Het inflatieland koopt
meer dan voorheen en gaat minder
exporteren, omdat de industrie de
eigen markt tegen lonende prijzen
kan afzetten dan in het buitenland,
waar moet worden opgetornd tegen
de concurrentie van de landen,
waar de prijsbeweging rustig werd
gehouden.
Dit brengt met zich mee dat een
inflatieland tekorten op de betalings
balans krijgt, die moeten worden
aangevuld met hetgeen er in de
spaarpot, dat wil zeggen aan goud
en deviezenreserve, aanwezig is.
Mits een tekort niet te lang aan
houdt kan het wel worden opgevan
gen door de spaarpot aan te spre
ken. Duurt het tekort enige tijd dan
wordt het buitenland wantrouwend.
Betalingsbalansen zijn voor een
land wat het huishoudboekje is voor
moeder de vrouw. Worden de eindjes
niet bij elkaar geknoopt dan komt
Leiden in last en dat geldt in het
bijzonder in het internationale beta
lingsverkeer. waar zoals 'alles in de
financiële wereld van de zijden
draad van het onderling vertrouwen
afhankelijk is. Wee de wolf, die in
kwaad gerucht komt, geldt in het
bijzonder op de valutamarkten, waar
de economie zich krachtig had her
steld en dat er alles aan gedaan I
werd om tegenwicht te vinden tegen
de gevolgen van de absurde loons
verhogingen, die destijds werden af
gedwongen, maar dat is preken aan
dovemansoren bij de speculanten, de
jagers op de valutamarkten, die het
wild ruiken. Al maanden achtereen
moest er geld worden bijgepast als
de betalingsbalans werd opgemaakt.
De stroom werd nog groter toen de
Franse kapitaalbezitters en dat zijn
er met de vele kleine spaarders on
noemelijk veel hun vertrouwen in
het eigen betaalmiddel opzegden.
Met miljoenen, ja miljarden tege
lijk werd het kapitaal omgezet in
andere valuta's teneinde bij een
eventuele devaluatie het vreemde
geld weer te kunnen omzetten in een
groter bedrag aan franks dan er te
voren op tafel was gelegd. Zulks met
het doel zich te beschermen tegen de
repercussies van een devaluatie. De
kapitaalvlucht liep tenslotte de spui
gaten uit.
de internationale speculatie zich on
middellijk werpt op een betaalmid
del dat om een of andere reden tot
koerswijziging kan worden gedwon
gen.
Vooral nu door het besluit van de
presidenten van de Centrale Banken
sinds maart geen interventie meer
plaatsvindt op de goudmarkt, die
voorheen het dobbelcentrum was van
de puissant rijken van oliesjeiks
tot politiek vluchtkapitaal aan toe
richt de aandacht zich meer dan ooit
op de koersen van de betaalmid
delen.
Frankrijk heeft in de afgelopen weken
het mikpunt gevormd. Want het was
duidelijk dat de gevolgen van de
Mei-revolutie, toen de studenten de
Sorbonne bezetten, niet in de koude
kleren zijn gaan zitten.
Weliswaar is ervan officiële Fran
se zjjde herhaaldelijk verzekend dat
De Franse monetaire reserves die
best een stootje kunnen verdragen,
werden zover uitgehold dat de spe
culatie de kans op doorzakken van
de koere van de frank steeds groter
achtte.
Er kwam nog iets bij en wel dat
de Duitsers zich op economisch ge
bied als oppassende jongetjes had
den gedragen en de klasgenoten zo
ver vooruit waren gesneld dat er iets
moest gebeuren om de verhoudingen
recht te trekken.
Jongens met de mooiste cijfers op
hun rapport zijn doorgaans niet de
populaü*sten van de klas. Daarom
stonden dan ook de meeste financiële
experts klaar om de knappe jongens
te bewegen zich minder in te spannen
om een wit voetje te halen.
Veel is er de laatste tijd te doen
geweest over het rechttrekken van
de verhouding door middel van een
revaluatie van de Duitse mark. Be
grijpelijkerwijs heeft Bonn zich
hardnekkig tegen een dergelijke aan
passing van de wisselkoers verzet. In
1961. toen de verhoudingen ook al
scheef getrokken waren, was Bonn
gezwicht. Toen is er een revaluatie
geweest van 5%.
Nederland moest toen volgen,
want ons land had zich destijds ook
zo keurig gedragen op het gebied
van de loonbeweging, dat wij een
goedkoopte-eiland waren geworden.
Als onze revaluatie destijds achter
wegen zou zijn gebleven zouden de
Duitsers met hun sterke marken de
boel by ons leeggekocht hebben.
Achteraf is het te betreuren dat
destijds met een revaluatie van 5%
werd volstaan. Wellicht zou 1:% be
ter zijn geweest, al zouden de expor
teurs toen nog harder gepiept heb
ben dan zjj al deden. Het bedrijfs
leven dat destijds nogal verontwaar
digd was over de revaluatie van de
gulden, zag er echter geen been in
om kort daarop een loonsverhoging
van 17 door te drukken, ook al
had de uitwerking van de revaluatie
zich nog lang niet voltrokken.
Nederland is daardoor en door de
erop volgende loonsverhogingen in
een zodanige positie geraakt dat er
ditmaal van meiopen met de Duitse
mark geen sprake zou behoeven te
zijn. Integendeel, onze betalingsba
lans is nog maar net in evenwicht,
ondanks het feit dat de export van
het Groninger aardgas een steeds
grotere bijdrage gaat opleveren.
De uitkomsten van de handelsba
lans zijn in de eerste 9 maanden
voor f 157 miljoen geflatteerd door
de opbrengst van de gasexport. Ver
leden jaar leverde de gasexport nog
maar f 14 miljoen op, zodat de be
talingsbalans al voor f 141 miljoen
meer versterkt is dan in januari/
september 1967.
Ook met het oog op de loonsver
hogingen, die het komende jaar zal
brengen, al was het alleen al om de
stijgende sociale kosten en de gevol
gen van de invoering van de BTW
op het algemene prijspeil te compen
seren, moet de positie van de gulden
bepaald niet van dien aard worden
geacht dat het raadzaam zou zijn
om by revaluatie van de mark in
het kielzog mee te varen.
Valutaspeculanten kijken echter zo
nauw niet als het gaat om de kans
de koers van een betaalmiddel van
het voetstuk te drukken. Door de sa
mengebalde kracht van de interna
tionale speculatie kan een valuta
aan het wankelen worden gebracht,
zoals de koersbeweging van de Fran
ce frank en de Duitse mark over
duidelijk heeft aangetoond.
Voor een „kleine" valuta als de
gulden is het natuurlijk nog gemak
kelijker om het voetstuk in bewe
ging te brengen. Er is daarom alles
aan gelegen dat in dit stadium door
het bedrijfsleven het hoofd koel
wordt gehouden en er niet al te
hard van de toren wordt geblazen
bij het opstellen van looneisen, die
het prijspeil in beroering kunnen
brengen. Let op uw gulden en houdt
Prof. dr. Karl Schiller, de
Westduitse minister van Econo
mische Zaken en voorzitter van
de valuta-conferentie in Bonn*
doet mededelingen over het ver
loop van de besprekingen.
hem net, de gaafste munt is het eer
ste besmet, zo moeten de monetaire
autoriteiten die belast zijn met het
in stand houden van ons geldwezen,
dagelijks bedenken.
Moeilijkheden worden niet ontwe
ken door méér uit te geven dan er
ontvangen wordt. De grote Amster
damse wethouder dr. Wibaut zei in
dertijd als vaste uitspraak dat men
om een gulden uit te geven, eerst
die gulden moet hebben en als men
hem heeft kan hij slechts één keer
worden besteed. Men denke daar
aan!
