Ombudsman of ombudsmuis?
Een vermakelijke roman
van Gerard Walschap
CLAUS N.V. FAILLIET
T extiel-f abrieken
gaan samenwerken
Ford ESCORT
5\et parlement moet kiezen:
mndinavië of Engeland
PRISMA
!N.
tir
RIJNLAND N.V.
Oppositie vraagt
Caetano in brief
vrijheid
om meer
Kiesinger gaat
aanklacht voor
klap indienen
DAG 9 NOVEMBER 1968
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 21
r—
p
(Van onze parlementaire redacteur J. J. Vis)
HAAG (GPD) Overal, waar mensen moeten samenleven, ontstaat een soort over-
Er wordt een aanvoerder gekozen, die taken moet uitvoeren waar de hele gemeen-
baat bij heeft. Die aanvoerder heeft een apparaat nodig om de taken uit te voeren en
•beurt het onvermijdelijk: de mensen ontwikkelen wantrouwen tegen het apparaat. In
•ste gevallen is dat wantrouwen vrij gezond, het heeft ons allerlei zaken opgeleverd
•e niet ontevreden over zijn. De burgers kregen bepaalde rechten en hier en daar ontwik-
zich een soort anti-apparaat, dat de klachten van de burgers verwerkte.
I niet m
Lelijk. H
liets te
element is als zo'n anti-ap-
t« beschouwen, evenals de
jke macht. Beide Lnstellin-
iben een overeenkomst die de
niet meer opvalt: ze zijn on-
Het overheidsapparaat
vertellen over de reeli
ng [macht en niets over het par-
1 De rechterlijke macht houdt
K op zichzelf, het parlement
zover lukt alles in orde.
j de samenleving ontwikkelt
Lier en de anti-apparaten
Leg of laat steeds meer over-
vertonen met het apparaat
:ten controleren. Anti-ap-
Jen apparaat worden bevolkt
lscWlfde soort mensen. Een over-
tie. van het anti-apparaat naar
araat is makkelijk te maken.
|ubs gebruiken dezelfde spe-
'itaail en er komt een tijd dat
me mensen het verschil niet
Om van de rechterlijke
lis anti-apparaat gebruik te
lebben ze een advocaat no-
tn specialist die de g e h eim -
eerst en thuis is in het inge-
ritueel waarvan de rechter-
vrijicht zich bedient. Ze kiezen de
in het parlement, maar ze
«niet het gevoel dat hun keus
'loed heeft. De geschiedenis
i herhalen: er ontstaat een
mantrouwen, ditmaal gericht
ainti-apparaten. In Neder -
n we nu zo ver. Vorig ja-ar
i enauéte uit. dathetparle-
jzonder laag werd gewaar-
iw de burgers, de rechterlijke
rordt nogal eens beschuldigd
sejU6titie.
Zweden
iere laaiden is dat stadium
ook bereikt. In Zweden
l een ander land te noemen
ji ze aan het begin van de
[uw al zover. De Zweden ko-
r dit probleem een oplossing
nu nog over tevreden zijn:
jwdsman, die als een soort
er voor de kleine man de
het apparaat moet opspo-
Zweedse ombudsman heeft
ie bevoegdheden: hij mag
ibtelijke dieoist en iedere
die bij de uitvoering van
fouten maakt of een par
it wekt aanklagen. Hij
klacht van iedere burger
:en en mag daartoe alle
jmenten. ook de gehei-
Hij wordt aangesteld door
tent maar is daaraan geen
•ding schuldig. Wel brengt
jaar verslag uit aan het
it, wijst daarbij op de te-
ngen, die hij in bestuur en
ak heeft aangetroffen en
odig voorstellen ter verbete-
leedse ombudsman, voortge
it wantrouwen tegen een re-
overheidsapparaat, heeft in
de navolgers gekregen. Fin-
tg in 1919 een ombudsman,
j ken in 1953, Noorwegen in
k buiten Scandinavië kreeg
dsman letterlijk vertaald
'digde" of „gevolmachtigde"
an de grond. Nieuw-Zeeland
i een ombudsman, evenals
de Canadese deelstaat Al-
de Amerikaanse deelstaat
Engeland
nd heeft sinds anderhalf
imitaite-ombudsman: een
die wel ombudsman heet
t niet is. De Engelse om-
mag haast niets en wordt
ok wel „ombudsmuis" ge-
Het Engelse parlement, dat
er kennelijk niets voor voelde een in
stelling te scheppen met bevoegdhe
den die zouden kunnen concurreren
met die van het parlement, benoemde
een figuur die alleen maar aan het
werk mag gaain als het parlement het
goed vindt. Daarmee is het instituut
principieel van weinig waarde, want
die talloze staatsburgers die weinig
vertrouwen hebben in het parlement,
hebben dan ook weinig vertrouwen
in de parlementaire ombudsman. Als
anti-apparaat moest de Engelse om
budsman wel een mislukking wor
den en hij is het dan ook gewor
den.
Het ziet er naar uit. dat wij in
Nederland hetzelfde gaan beleven.
Minister Beernink en een groot deel
van de Tweede Kamer waar
schijnlijk wel de meerderheid wil
len een ombudsman naar Engels
voorbeeld instellen: een figuur, die
wel ombudsman heet. maar het niet is
en die alleen maar in opdracht van
het parlement mag werken. Het voor
naamste argument dat de voorstan
ders van de „ombudsmuis" gebrui
ken is hetzelfde als in Engeland
de volksvertegenwoordigers zelf zijn
eigenlijk al ombudsmannen. Het par
lement controleert de regering, wie
klachten heeft kan zich tot het par
lement wenden, maar speciaal tot de
commissie voor de verzoekschrift-en
van de Tweede Kamer. Het enige,
wat er gebeuren moet, aldus nog
steeds de voorstanders van de „om
budsmuis", is uitbreiding van de be
voegdheden van deze commissie en
een betere bewerktuiging. De nieuwe
bevoegdheden zouden onder meer
moeten bestaan uit het recht om ge
tuigen op te roepen. In de huidige
situatie mag de commissie ook wel
getuigen oproepen, waar als die wei
geren te komen staat de commissie
machteloos. Het verplicht verschij
nen van getuigen is alleen mogelijk
als het parlement als geheel beslo
ten heeft tot een parlementaire en
quête. En dat is een ingewikkelde
procedure, waar het parlement alleen
maar in uitzonderingsgevallen toe
overgaat.
De volksvertegenwoordiger als
ombudsman is een wat vreemde ge
dachte. Zelfs de beste volksvertegen
woordigers worden niet gekozen om
dat ze zo goed zaken kunnen uitzoe
ken en getuigen kunnen horen. Om
te beginnen is verhoren een moeilijk
werkje, bovendien zullen volksverte
genwoordigers lang niet altijd vrij
staan tegenover de getuigen die ze
moeten horen.
Het argument, dat een echte om
budsman een doublure kan worden
van de commissie voor de verzoek
schriften kan moeilijk serieus geno
men worden. Als het gaat om uitvoe
rende werkzaamheden zijn doublures
lastig en overbodig. Maar als het
gaat om controlerend werk zijn dou
blures nooit lastig en misschien wel
goed. Iedereeen. die voor een parle
mentair twee kamerstelsel is en voor
rechtspraak in meer instanties, moet
eigenlijk ook voor een ombudsman
met ruime bevoegdheden zijn.
Het is jammer, dat slechts een min
derheid van de Tweede Kamer voelt
voor een echte ombudsman naar
Scandinavisch voorbeeld. Als we. net
als in Engeland, beginnen met een
..ombudsmuis" verandei't er maar
weinig. Veel wantrouwen zal blijven
en het nieuwe instituut zal meteen
lijden onder dat wantrouwen. Ook als
de ombudsman later meer bevoegd
heden zou krijgen blijft dat wantrou
wen nog nawerken. Voorzichtig be
ginnen. zoals minister Beernink wil,
is niet beter dan helemaal niet be
ginnen. Een instelling die eenmaal
een slechte naam heeft, krijgt maar
zelden een betere naam.
Als je met iets nieuw begint is be
ter zo goed mogelijk te beginnen. Dat
zie je aan de Rijnmond raad. De min
derheid van de Tweede Kamer was
indertijd voor ruime bevoegdheden
aan dit bovengemeentelijk orgaan.
Maar de meerderheid wilde daar
niet aan en nu zitten we met een In
stelling die er wel aardig uitziet
maar betrekkelijk waardeloos is. Het
is te hopen, dat het met de ombuds
man anders zal gaan.
ENSCHEDE (GPD) De directie
van de textielfabriek Andex N.V. te
Uithoorn en de Kon. Textielfabriek
Nijverdal ten Kate maken bekend dat
zü besloten hebben samen te wer
ken op het gebied van de rondbreie-
rij. De samenwerking heeft tot doel
de produktie van hoogwaardige stof
fen voor dames- en herenbovenkle-
ding. Het betreft hier een sterk
groeiende macht. Andex en Nijver
dal ten Kate zullen voor gezamen
lijke rekening een nieuwé vennoot
schap oprichten.
Andex heeft produktiebedrijven
In Nederland. Italië, Ierland en
Spanje, Op het gebied van de vlak-
breierij produceert Andex in hoofd
zaak gebreide synthetische stoffen
voor lingerie, overhemden, nachtkle
ding en vitrage.
Nijverdal ten Kate produceert in
hoofdzaak geweven stoffen voor huis-
houdtextiel, kledlngtextiel en tech
nisch textiel en heeft daarnaast
enkele belangen in de breisector o.m.
via haar deelneming in Spontor N.V.
'voornamelijk ondergoed en nacht
kleding onder de merken Jansen en
Tilanus en Koala» en textielfabriek
Nederland N.V. te Groenlo, een klei
ner bedrijf dat zich beweegt op het
terrein van de rondbreierij. Textiel
fabriek Nederland N.V. zal betrok
ken worden in de nieuwe samenwer
king tussen Andex en Nijverdal ten
Kate. Daarnaast zijn contacten ge
legd met enkele andere bedrijven in
de rondbreisector om de mogelijk
heid van samenwerking te onderzoe
ken.
De produktie van deze stoffen vergt
veel garen van het duurdere genre.
In de vlakbreierij (tricot nylon) kost
een meter weefsel bijv. ca. f. 1.—, in
de rondbreierij ongeveer f. 8.a
f 12.per meter. Andex heeft in to
taal 1000 personeelsleden, van wie
zeker 500 in Uithoorn.
PRISMA hermhorlogea
1) matgeslepen edelstalen horloge met
glanzend-biauwe wijzerplaat 119.-
2) plat automatic horloge mét datnra
in edeldouble 169.-
PIERROT
_4, Juwelier, horloger
- MAARSMANSST 21 - TEL. 20778
N. BINK
Juwelier horloger HOOIGRACHT 45 - LEIDEN
S v. d. WATER
025UweIier horloger Haarl.straat 181. Leiden
L. VAN DUYN
Juwelier. PR1NCESTR. 15, KATWIJK AAN ZEE
HORLOGER
J. C. MILIKAN
TERWEEWEG 73 - OEGSTGEEST - TEL. 50191
AMSTERDAM (ANP) De Am-
sterdamse rechtbank heeft de N.V.
Claus meubeltoonzalen in Amsterdam
failliet verklaard. De bewindvoerder
had intrekking van de op 1 novem
ber verleende voorlopige opschorting
van betaling gevraagd. De rechtbank
willigde dit verzoek in en sprak met
een het faillissement uit.
De bewindvoerder, mr. A. C.
Gtieher deelde mee, dat het de n.v.
niet gelukt is om een zeer groot
liquiditeitstekort te financieren. Dit
was nodig teneinde de voortzetting
van het bedrijf voor enkele maanden
te garanderen om zodoende de mo
gelijkheid te scheppen een sanerings
plan aan de crediteuren voor te leg
gen. Onder deze omstandigheden
was voortzetting van het bedrijf on
mogelijk en daarom werd de intrek-
ADVERTENTIE
Het leven begint bij 40.
Het autorijden bij een
U weet dat na een proefrit bij
AUTOMOBIELBEDRIJF
Lammenscliansplein 6, Leiden
Tel. 3032542451
LISSABON (Reuter) Tn een
gisteren in Lissabon verspreide brief
aan premier Marcello Caetano van
Portugal dringen ruim 1.000 poli
tieke tegenstanders van het Portu
gese bewind aan op een beslissende
stap in de richting van de libera
lisatie.
In de brief, getekend door juris
ten, artsen, auteurs, journalisten en
studenten, wordt gezegd dat het
Portugese volk uit de rede die Cae
tano in september heeft gehouden,
had opgemaakt dat er een nieuwe
fase op komst is, uitmondend in
intrekking van de oeperkende voor
schriften. Maar de feiten hadden dit
niet bevestigd.
De groep dringt aan op onmid
dellijke vrylating van de politieke:
gevangenen, afschaffing van de
censuur, vrijheid van vergadering
Minister Beernink geeft wat I keur aan het Britse hoven heten opheffing van de politieke politic
de ombudsman betreft de voor- Zweedse voorbeeld. Zij vraagt voorts vrije 'verkiezingen
king der voorlopige surséance ge
vraagd.
Als gevolg van een onlangs in wer
king getreden wettelijke regeling
(deel uitmakend van de werkloos
heidswet) worden de lonen van het
personeel (30 personen) gegarandeerd
door de bedrijfsvereniging, de Detam.
Hèt was de Detam die, voordat de
voorlopige surséance van betaling was
verleend aan de Amsterdamse recht
bank het faillissement van Claus had
aangevraagd wegens een aanmerke
lijke premieschuld aan de Detam.
BONN (AP) Kanselier Kiesinger
van West-Duitsland heeft besloten,
een aanklacht in te dienen tegen de
vrouw, die hem een blauw oog heeft
geslagen „omdat het niet goed zou
zijn, als dergelijke dingen in Duits
land gewoonte zouden worden". Dit
werd door een regeringswoordvoerder
meegedeeld.
De 29-jarige mevrouw Beate Klars-
I feld. een in Duitsland geboren Franse
I burgeres, is inmiddels donderdag tot
'n jaar gevangenisstraf veroordeeld op
aanklacht van belediging in het
openbaar en het toebrengen van
lichamelijk letsel. Zij is voornemen®
in beroep te gaan.
Zij verklaarde de aandacht te heb
ben willen vestigen op het nazi-ver
leden van Kiesinger. die gedurende
de Tweede Wereldoorlog op de afde
ling propaganda van het nazi-minis
terie van Buitenlandse Zaken heeft
gewerkt en lid van de paziparty is
geweest.
Hot - Line tussen
Peking *n Washington
NEW DELHI (AP) Het blad
„Patriot", dat pro-Moskou is. meldde
vandaag dat reeds eind juli 1967 een
„hot lino" tussen Washington en
Peking bestaat, welke gebruikt
wordt ter aanvulling van het diplo
matieke contact dat de twee landen
reeds jarenlang via hun ambassa
deurs in Warschau onderhouden.
In het openingsartikel wordt ge
zegd dat Peking via deze recht
streekse telefoonverbinding steeds
door Washington op de hoogte is
gehouden als de oorlog in Vietnam
werd uitgebreid. De telefoonlijn zou
rechtstreeks van San Francisco
naar Sjanghai lopen.
Gerard Walschap. De Kaartridder. Meulenhoff.
Amsterdam.
Walschap, kortgeleden bekroond met de Nederlands-Belgi
sche Prijs der Letterkunde, kan van tijd tot tijd vergeten dat hij
behalve een groot ook een ernstig schrijver is en op zulke mo
menten kan hij er een dolle boel van makèn. Dit heeft hij ook
gedaan in de vermakelijke roman, De Kaartridder. Volgens zijn
zeggen is de hele historie gebaseerd op een oude legende die
nog steeds de ronde doet in het land van Maaseik, iets dat men
geen moment zal willen betwijfelen, hoewel men er Walschap
met een best geweten ook van zou kunnen verdenken het geheel
uit eigen vruchtbaar brein te hebben laten ontluiken. Hoe dan
ook, De Kaatriddder is een dartel fantasiestuk vol dwaasheid,
mogelijk ook met ernst maar die zie ik er zo gauw niet in.
Het is het verhaal van graaf Wolf
ram van Heppeneert en van zijn zoon
Dieudonné, ook genaamd Barbaro de
Bessaraab aangezien vader Wolf
ram. instede van na zijn kruisvaart
naar het Heilige Land terug te keren
tot zijn toch al veel oudere en na af
wezigheid van negen jaar wel zeer
verouderde echtgenote, zich heeft la
ten vergezellen door een beeldschone,
piepjonge, bessarabische prinses nog
voorzien van vele aardse goederen
op de koop toe. Hoewel deze jonge
donkere schoonheid tot het christelijk
geloof is bekeerd, zal blijken dat de
rassendiscriminatie ook in die verre
tijd de kop al opgestoken heeft, want,
als Barbaro de huwbare leeftijd heeft,
weigeren de omwonende edelen hem
hun dochters hoezeer zij daar ook
mee in hun maag zitten. De teleur
gestelde Barbaro vangt een leven
van kaartspelen, avontuur en dui-
velsinvloed aan maar ten laatste zal
hij gered worden door de maagd Ma
ria zelve, die zich evenwel manifes
teert in de gestalte van zijn jeugd
liefde Jacobetteke van Winterhoven.
Deze jonge vrouw, zelf ook ter kruis
tocht geweest, bezit het. verstand en
de slimheid van Portia en weet daar
mee haar geliefde Barbaro te verlos
sen van zijn gelofte aan de duivel
of aan zijn broer, zodat alles goed
af kan lopen. Kleurig, fleurig en zo
als gezegd, vol dwaasheden.
Pieter van Reeuwijk. Anna
en Adriaan. De Arbeiders
pers. Amsterdam.
Een kleine roman van Pieter van
Reeuwijk, wiens vorige werk. De
Kwerulant" door persoonlijke toon
en visie indruk heeft gemaakt, is ze
ker niet minder dan deze voorgan
ger.
Het Brtwimelkampse element
heeft zich verplaatst naar „het
stadje Z.", maar Anna en Adriaan.
zo wil het de ironie van het dagelijks
bestaan, leven nog onder de invloed
van hun geboortedorp. Maatschappe
lijk maakt dit paar. de zoon van een
nette sigarenhandelaar en zijn Anna
uit het minder in aanzien zijn
de „strooien dorp", het best. Adriaan
is eerst onderwijzer, dan hoofd en
vervolgens inspecteur van het lager
onderwijs en wordt allerwege geres
pecteerd. Behalve thuis evenwel,
waar de invloed van Anna's milieu
nog zo sterk is dat zelfs zijn eens zo
verliefde vrouw en zijn vier dochters
hem toch eigenlijk een paskwillig
wezen vinden. Bij de aanvang van
zijn verhaal vertelt de auteur dat hij
eigenlijk over de oudste dochter Car
ry had willen schrijven. Deze Carry
heeft ook de meeste invloed want
door haar dood en de gevolgen daar
van komt de catastrofe.
Zo op het oog lijkt deze roman een
persoonlijk gezien en ironisch verteld
realistisch verhaal van gewone men
sen. Maar in wezen is het een sek
sueel drama hoewel de auteur daar
niet op wijst. Het is zo. dat Adriaan
en Anna elkaar in de dagelijkse gang
van zaken zijn kwijtgeraakt, terwijl
beiden toch te conventioneel zijn om
zich dat wezenlijk bewust te worden.
De dochter Carry heeft na een liai
son van een jaar haar vriend Dick
in de kou laten staan om zichzelf
een nog veel kouder lot toe te bede
len: iets wat ook te denken geeft.
D^t moeder Anna en de gemankeer
de schoonzoon elkaar vinden is ver
klaarbaarder dan men over het al
gemeen wenst te denken. Een boeien
de roman, die zijn waarde dankt aan
de intuïtieve scherpzinnigheid en de
ambivalente manier van presenteren
van de auteur.
Dr. J. P. van der Linden.
Driemaal Malraux. Paul
Brand, Hilversum (Anna
len Thymgenootschap
Wat betreft de auteur; J. P. van
der Linden deed doktoraal examen
in Frans en Italiaans in Amster-
GERARD WALSCHAP
dam en promoveerde in Nijmegen.
Hij is nu „wetenschappelijk hoofd
medewerker" aan de Rijksuniversi
teit te Groningen. Ik zet deze laatste
betiteling tussen aanhalingstekens
aangezien ik geen Idee heb wat deze
functie inhoudt. Mocht echter deze
schets over André Malraux ln ver
band staan met dit ongetwijfeld
hoogst belangrijke ambt, dan kan
men aannemen dat wetenschappelij
ke hoofdmedewerkers met het hoofd
méér kunnen dan alleen maar me
dewerken.
Zoals de titel reeds aangeeft heeft
Van der Linden Malraux's werk ver
deeld in drie fasen. Hij zegt o.a. zich
in hoofdzaak tot het werk te bepalen
aangezien er over het leven van Mal
raux weinig feiten precies vast te-
leggen zijn ook in verband met de
onverschilligheid van deze Franse
schrijver voor data. De „Antimémoi-
res" van Malraux zelf waren nog niet
verschenen toen Van der Linden de
ze studie beëindigd had. De drie fasen
ziet Van der Linden als die van .La
Tentation de l'Occident (1926),
'n roman in brieven tussen een Chi
nees en een Europeaan over de zin
van het menselijk bestaan, de ver
schillen tussen oost en west en over
de mogelijkheid tot wederzijdse beïn
vloeding. De tweede fase is die van
(natuurlijk) „La Conditon Humai-
ne". de roman van de zich van het
communisme bewust geworden Mal
raux en ten derde de fase van „Les
Noyers de 1'Altenburg" <1943 Zwit
serland) dat het eerste deel van „La
Lutte avec l'Ange" had moeten zijn
en dat een meer filosofische grond
slag heeft.
Het boek bevat ook foto's van Mal
raux uit de perioden waarin genoem
de boeken ontstaan zijn. De vraag
van Du Perron, waar Malraux zal
staan, wat hij zal zijn, wat hij zal
doen als hij de leeftijd van Gide in
1939 bereikt zal hebben en niet door
zijn kameraden geliquideerd zal zyn,
vindt in de rencente foto zijn ant
woord.
CLARA EGGINK
