lladerna met R.O. in een
wonderlijk programma
Willem de Kooning
ontving Talensprijs
W0C0L0UR
Raad eens wie er komt
eten? Een neger!
Films
in
Leiden
Jintan
K. EN O. OPENT CONCER TSEIZOEN
A
De hel van Macao
Spanning in koele
kleuren in Samoerai
Boeken van beurs
te Frankfurt
verwijderd
Leonard Bernstein
stortte in elkaar
Expositie „Luister van het orgel"
Een moderne liefdesgeschiedenis
IIJDAG 20 SEPTEMBER 1968
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 23
H.
LEIDEN In een volle Stadsgehoorzaal is het nieuwe mu
iseizoen onder gemengde gevoelens begonnen. Het verras-
idste en merkwaardigste facet van K. en O.'s openingscon-
t (voor de groene kaart-houders) was, dat dirigent Bruno
derna, fervent modern ingesteld en meermalen hier reeds
zodanig geprezen, zich thans met het Residentie-Orkest
»rp op een extreem „populair" en sterk ouderwets-roman-
Ji, allerwonderlijkst samengesteld programma, waarin hij
^ees toch ook wel oor en wat de partituur betreft oog te
»n voor muzieken, die tot een ver verleden behoren.
tedere passages dichterlijk te realise
ren.
Dit was grote pianistiek!
waren daar allereerst de ver-
voorspelen tot de eerste en de
tacte van Verdi's tragische ope-
Traviata", waarin de strij-
zo'n dominerende rol hebben,
de orde: een verademing tussen
van diens andere werken. Welis-
in een iets te gerekt tempo,
niettemin werd de zuivere sfeer
leüjk aangevoeld.
Grote pianistiek
[Milder verheugend was de ken-
tking met de thans 34-jari-
anist Jan wijn. leraar aan het
ants Conservatorium te Til-
In betrekkelijk korte tijd heeft
p binnen- en buitenlandse pod."1
iandacht trekkende carrière als
gemaakt.
i onbetwistbaar grote greep:
uit 1868 daterende pianoconcert
ld. t. van Edvard Grieg. Dit
de markante persoonlijkheid
de destijds zo grote Noor onmid-
jt in volle omvang. Met Svend-
en Stading zoveel zwakker
formaat behoorde Grieg
e figuren, die hun opleiding
n aan het conservatorium te
ig. Daar stonden zij hevig on-
invloed van de Duitse romantiek.
Schumann en Mendelssohn als
wende voorgangers. Maar
wist zich qua stijl en vorm,
nbarend op geheel eigen en ge-
jre wijze aan hen te ontworste-
Zjjn nationale trots kwam naar
Sinds de eerste uitvoering
lit concert in 1870 heeft het
dwingend en schitterend op het
toire weten te handhaven.
de mystiek van het melo-
•mysterieuze middendeel is daar
het meeslepende maestoso.
i?ngd met de typisch Noorse rit-
waarin een pianist zijn feilloos
öze techniek met groot élan kan
Daaraan heeft dit concert
iltijd zijn formidabel succes te
en.
stormachtige succes is ook Jan
volop ten deel gevallen. Hy be-
zich een fijnzinnig pia-
ran internationale allure. Met
ereiste in- en uitlevtagsvermo-
met lyrische bewogenheid en
constant beheerst, met een rijk
idigd. dan weer luchtig toucher
Jan Wijn het werk naar een
innen climax gestuwd, geheel in
mstemming met de intenties
de componist, die dit opus in
t verbondheid met de machtige
ennatuur moet hebben neerge-
wen. Daarbij wist hij ook de
Wals in centrum
Na de pauze een muzikaal ge
sproken onnoemelijke terugval
Want Carl Maria von Webers „Auf-
fordening zum Tanz", melodieus en
onverwoestbaar, stamt toch uit een
gans andere wereld en.van gerin
ger niveau. Daarbij werd niet vol
daan aan de primaire eis: hierin een
beweeglijke, transparante luchtig
heid te betrachten, waaraan het te
log spelende ariceöt helaas niet be
antwoordde.
Na deze introductie tot de wals:
de „Kaiserwalzer" van Joh. Strauss,
die niet minder dan 479 stuks in dit
genre zo maar uit z'n mouw schud
de. Inderdaad: deze wals is een .kei
zer" uit de reeks en Strauss, vitaal en
creatief welhaast tot in het oneindi
ge. wist haar op symfonisch plan
te plaatsen, zodat zy met recht een
ereplaats in de concertzaal kon ver
overen.
Maar ook hier werd dikwijls niet
die nuancering getroffen, welke deze
wals tot zulk een hartveroverende ty
pisch-Weense aangelegenheid kan
maken. Daarvoor moet de dirigent
eerst eens bij de „Wiener Philharmo-
niker" in de leer: dan komt er wel
iets anders voor de dag.
Als klapstuk tot besluit: „La Valse"
van Ravel, in flarden en brokstuk
ken uit sombere diepte» opstijgend
naar lichtende hoogten, duize
lingwekkend intelligent door Ravel
gevarieerd en geïnstrumenteerd,
zódanig, dat de luisteraar er nog
steeds door geobsedeerd wordt, zoals
ook zijn geniale „Boléro" dat doet.
Hier ging het evenwel te ruig toe.
dan dat Ravels meesterschap in volle
omvang zijn rechten kreeg. Daarvoor
werd het onzegbare raffinement, dat
aan deze schitterende wals-impressie
Dirigent Bruno Maderna en
pianist Jan Wijn.
(Foto LD Holvast)
inhaerent is, in te geringe mate be
licht.
Jammer: want deze Ravel had tot
een bekroning van het concert kun
nen uitgroeien.
En dat wa« ditmaal zeker niet het
geval
ADVERTENTIE
voor wie
et nieuwste wiit
el fijn van kleur is dit
boniepurapiemetolijf-
*n lelie-opleg.
AMSTERDAM (GPD) De kunstenaar Willem de Kooning j
is, na ruim 40 jaar in New York te hebben gewoond en gewerkt,
voor het eerst in zijn vaderland teruggekeerd. De man, die zo'n
belangrijke bijdrage heeft geleverd tot de ontwikkeling van de j
schilderkunst in Amerika, is voor korte tijd naar Amsterdam
gekomen, om er de Talensprijs Internationaal 1968 in ontvangst
te nemen en de opening mee te maken van de eerste grote j
overzichtstentoonstelling van zijn werk. Hij ontmoette gister-1
middag in het Stedelijk Museum in Amsterdam, waar zich j
deze gebeurtenissen voltrokken, een zeer grote belangstelling.
Een jury van museumdirecteuren Schierbeek deed over zijn ontmoetin-
en andere kenners van hedendaagse j gen met de kunstenaar. Schierbeek
kunst o.l.v. dr. R. W. D. Oxenaar te legde er de nadruk op, dat de bete-
Otterlo. had hem met algemene stem-1 kenis van De Kooning voortvloeit uit
men de eerste Talensprijs Internatte- j ztfn „taneriyke onafhankelijkheid"
naai toegekend. De expositie was het De kunstenaar zoekt voortdurend
resultaat van vier jaar taai volhou- J naar nieuwe middelen om zichzelf
den van mr. E. L. L. De Wilde, di- vorm te geven. Daarom zegt hij ook
recteur van het Stedelijk Museum I steeds: „Ik ben nog niet klaar",
in Amsterdam, een groot bewonde-
1 Thomas Hess, de Amerikaanse
kunstcriticus die voor een belangrijk
deel de collectie tentoongestelde wer
ken had bijeengebracht, rekende we-
Bewondering klinkt door in het ju- Uswaar af met hct nationalisme als
ryrapport, dat door dr. Oxenaar werd f' 'out ,on" maar k0"
voorgelezen, maar ook in het geesti- ««h met nalaten op te merken, dat
ge verhaal, dat de schrijver Bert De Ka°n,n*s k»ns' ■lyp,s€h Amert"
kaans is.
De Amerikaanse ambassadeur in
Den Haag, de heer William Tyler,
formuleerde het wat milder in zijn
openingsrede. Wat De Kooning heeft
gedaan voor de Amerikaanse kunst
geeft reden te over. om hem en Ne
derland dankbaar te zijn. Hij heeft
mede New York tot een belangrijk
artistiek centrum gemaakt. De dia
loog in de kunsten heeft de nationa
le grenzen vervaagd. Wij kunnen
daarom delen in de trots, dat in hem
twee verwante gemeenschappen el
kaar ontmoeten, aldus de ambassa
deur.
raar van De Kooning.
Typisch Amerikaans
'"Haag Spuistraat 14,
'den Haarlemmerstraat 53
Verdam Schiedam Vlaardingen
Mrecht Breda Tilburg
FRANKFORT (AP) Twee Oost-
duitse boeken over Westdultse ban
den met het Nazi-verleden zijn gis-
j teren verwijderd van de Frankforter
boekenbeurs. Het waren „Das Grau-
buch" en „Vom Ribbentrops Mlnis-
terium ins Ambt des Rundeskanz-
lers" (van het Ministerie van Von
Ribbentrop naar de Bondskansclary).
Bij het verzoek tot verwijdering van
de hoeken aan de Oostduitse Staats
uitgeverij wezen functionarissen van
de beurs erop dat beide boeken door
rechters in West-Duitsland zijn ver
boden.
Het Graubuch met als ondertitel
„Expansionpoliti'k und Neonazis in
Westdeutschland". geeft een be
schrijving van de huidige politiek in
West-Duitsland. Het andere boek
handelt over de opkomst van Bonds
kanselier Kurt-Georg Kiestager die
vroeger assistent van Von Ribben
trop is geweest.
In 1967 moest van de beurs het
„Braunbuch" worden verwijderd
waarin een opsomming voorkomt
van Westduitsers die zich aan Nazi
oorlogsmisdaden schuldig zouden
hebben gemaakt. De voornaamste be
schuldigde was president Heinrich
Lübke.
Daarmee was het laatste en bet
beate woord van deze middag gezegd.
De Nederlander, die in Amerika een
groot kunstenaar was geworden, had
hier de erkenning gekregen die hem
toekwam.
DEN HAAG (GPD) De fees
telijkheden en officiële gebeur
tenissen rond Leonard Bernstein,
dirigent van het New York Phil
harmonic, die vanavond het fees
telijke concert van het Grand
Gala du Disque Classique zal lei
den, zullen enigszins beperkt wor
den. Dit in verband met het feit
dat Bernstein overvoermoeid ls
vanwege zijn afscheidstournee,
die hem tot nog toe in 14 steden
heeft gebracht, waarbij hij ruim
20.000 km heeft afgelegd.
In München is Bernstein na afloop
van een concert achter de coulissen
in elkaar gestort; sindsdien is zijn
lichamelijke toestand nog steeds niet
geheel in arde. Morgen is Leonard
Bernstein nog één keer op de tv te
zien: de VPRO brengt dan namelijk
een 'Concert voor jonge mensen'. Het
New York Philharmonic speelt hier
in werken van Debussy, Sibelius,
Moessorgisky en Bernstein. Dit pro
gramma wordt voorafgegaan door een
gesprek dat Merel Laseur met Leo
nard Bernstein had tijdens zijn tour
nee door Europa.
ADVERTENTIE
ARNHEM (GPD) „Luister van
het orgel", is de titel van de tentoon
stelling, die gisteravond in het ge
meentemuseum te Arnhem is ge
opend. Een expositie, die niet als een
afgesloten geheel oo zichzelf stond,
maar duidelijk correleerde met twee
andere gebeurtenissen van belang in
de Gelderse hoofdstad, namelijk de
voltooiing van het gerestaureerde in
het Gemeentemuseum aanwezige
musemorgei en de Internationale
Orgeldagen, die in de komende da
gen in de Grote- of Eusebiuskerk zul
len worden gehouden.
Dr. M. A. Vente, bekend orgeldes-
kundige, die bij het samenstellen van
de expositie en de catalogus als ad
viseur ls opgetreden, wees in zijn in
leiding vooral op de kunstzinnige
waarde van de orgelbouw. Een kunst
die van 1870 tot plus minus 1950 een
betreurenswaardige neergang heeft
gekend, maar in de laatste jaren weer
een duidelijke herleving te zien geeft.
Ook wees hij op het verband van de
schoonheid van het orgelfront en het
zich daarachter bevindende instru
ment. „De facade is als het ware de
doelmatige expressie van het inwen
dige". meende dr. Vente.
(ADVERTENTIE)
PARELS
voor
frisse
adem
95 ct.
H. TEN HERKEL N.V. HILVERSUM
TRIANON Een enkel fa-
cetje van het geweldige rassen
vraagstuk is breed uitgesponnen
in Stanley Kramers Guess
who's coming to dinner", maar
deze kant van de zaak grijpt te
vens zo diep in de roerselen van
degenen die er mee te maken
krjjgen, dat het voor hen een le
vensgroot probleem kan zjjn
Ja. raad eens wie er komt
eten? De blanke dochter van
een blanke krantendirecteur
neemt een neger meer naar
huis en het eigenzinnige meisje
wil tevens met hem trouwen. En
alsof dat al niet erg genoeg is,
zullen ook de donkere ouders
v d. jongeman aanzitten. Daar
ligt het rassenvraagstuk in al
zijn nietigheid toch levensgroot
op tafel en de deelnemers aan
het spel moeten het aansnijden
en ontleden. Het probleem wordt
nog verergerd door het feit dat
de blanke vader in zijn krant al
tijd de rassengelykheid heeft ge
predikt, maar nu hij er zelf mee
wordt geconfronteerd.Va
der ls diep geschokt en zeer
boos en hij wil van geen huwe
lijk weten. Een oude familie
vriend, een begripvolle pastoor,
verwijt de gebroken man zelfs
dat „de pseudo-liberaal nu zijn
eigen principes ontmoet", en
daar verre van gelukkig mee is.
In deze zeer knappg film vol
problematiek, die een groot pu
bliek verdient komen de vrou
wen van de bedde trouwlustigen
snel over de schok heen en laten
de liefde prevaleren boven „ge
tond verstand". De beide man
nen echter niet. Zij voeren tot
het laatst een zware gewetens-
strijd, dramatisch verfilmd. De
zwarte dinestmaagd is het er
trouwens al evenmin mee eens
en vindt maar dat zwart bij
zwart hoort en blank bij blank.
Waar moet dat heen in de we
reld als men zijn plaats niet kent
enz. De bekende .argumenten".
Aan het eind wordt de film
wel erg romantisch, om niet te
spreken (we doen het toch) van
sentimenteel de tranen sprin
gen je bijkans de ogen uit
maar dat kon misschien niet an
ders vanwege het gelukkige ein
de; de blanke vader 'goed ge
speeld door de oude rot Spencer
Tracy) houdt een sterke boete -
preek waarin hij tenslotte zijn
fiat voor het huwelijk geeft.
De film kreeg twee Oscars,
één voor de beste vrouwenrol
van het jaar 'Katharine Hep
burn, die als de blanke moeder
heel verdrietig en heel lief kan
zijn) en één voor het beste sce
nario (van William Rose). Dit
niet ten onrechte want de tekst
is ijzersterk. Er zijn zinnen bij
die men zó kan inlijsten en bo
ven het bed kan hangen.
De blanke dochter die het
waagt om met een neger thuis
te komen wordt gespeeld door
Katharine Hougthon. een nicht
van Katharine Hepburn. Ze valt
wel iets uit de toon bij de ove
rige routiniers, maar ze doet het
niettemin aardig. Sidney Pol-
LIDO Deze spannende
film brengt de adembenemende
strijd in beeld om een zeer
waardevol medaillon, dat de
weg wijst naar de schatten van
Eenzaamheid van een misdadiger
LUXOR Jean-Pierre Melvil
le maker van ..Le Samoerai" is
wel eens de vader van de „nou
velle vague" genoemd. Melville
zelf heeft dit vaderschap altijd
van de hand gewezen er wel
aan toevoegend dat hij zichzelf
verantwoordelijk acht voor een
groot deel van de mentaliteit
van de huidige Franse filmgene
ratie, die van de „nouvelle va
gue" hebben overgenomen wat
zij konden gebruiken om tenslot
te de hele beweging aan de kant
te zetten. Van filmers zoals
Pierre Kast (Vacances Portu-
gaises) die in „nouvelle vague"
een belangrijke plaats innamen
hoort men bijna niet meer. Ech
ter zo niet Melville de enige
..nouvelle vagueist" die in de
Franse filmwereld zijn oude
plaats heeft behouden: die van
witte olifant.
Melvilles filmische persoonlijk
heid berust op een merkwaardi
ge combinatie van vakman
schap. artistiek gevoel en com
mercieel inzicht. Hij is zijn ei
gen scenario-schrijver, regisseur
en producent: de ideale „com
plete filmer". Behalve doordat
„complete-filmer" zijn onder
scheidt h(j zich ook nog van zijn
meeste andere collega's door een
voorliefde voor Hollywood. Dit
laatste hangt vooral samen met
Meivilles filosofietje over de
film In het algemeen. Zichzelf
als filmmaker karakteriserend
zei hy eens dat hy „een man
van de praktyk" was.
Nederland heeft kort achter
elkaar kennis kunnen maken
Alain Delonsamoerai.
met twee van zyn produkten in
de eerste plaats de onderhavige
„Le Samoerai", in de tweede
plaats zyn „Le deuxième soef-
fle" (nog niet in Leiden ge
weest). Ondanks belangryke
styiverschillen in beide hetzelf
de thema: het gangsterdom
(welk onderwerp is meer Ame
rikaans en met meer liefde door
Europa geadopteerd). Deze twee
films verschillen echter door
Melvilles benaderingswyzein
„Le deuxième souffle" een in
gewikkeld verhaal met veel by-
factoren; in ..Le Samoerai" een
zeer sec gehouden story zonder
poespas.
Le Samoerai is geheel ge
bouwd rond de figuur van Alain
Delon. by het grote publiek ojn.
bekend door zyn verhouding met
Sisi-Romy Schneider), die Mel
ville vol bewondering een fan
tastisch acteur noemt die in
Hollywood!veel geleerd heeft.
De film vertelt in strakke kleu
ren en met een koele ondertoon
het verhaal over de eenzaam
heid van de beroepsmoordenaar
Castello (Alain Delon) (de titel
van 'Le Samoerai' heeft betrek
king op de isolatie van het be
roep van zwaardvechter dat
vroeger in Japan werd beoe
fend). Een eenzaamheid waar
aan Castello ten slotte ten gron
de gaat. In „Le Samoerai" laat
Melville geen ogenblik de teugels
vieren, het resultaat: een onge
looflik spannend verhaal in een
prachtige film.
Sidney Poitier
tier speelt, nee ls de neger, een
sympathieke neger, een aardige
neger. De scenarioschryver
heeft van hem bovenal een intel
ligente neger gemaakt, een ra-
zendknappe arts die op jonge
leeftyd al een geweldige carriè
re heeft gemaakt. En dat is
jammer, want het verlicht het
probleem; die prachtige carrière
lïkt de vergulde pil voor die
donkere huidskleur. Al vindt de
ze moderne liefdesgeschiedenis
een gelukkig einde, de film lost
uiteraard niets op. Er is alleen
een terreinverkenning en een
duidelijk'* probleemstelling
dat is voor Amerika al heel wat.
een Chinese kelzer-dynastie.
Knappe vrouwen als Elke Som-
mer en Nancy Kwan. een
nuchtere schat-jager als Robert
Stack (beter bekend als Eliot
Ness). Oosterse wreedheid en
verrassende geheimzinnigheid
ziehier enkele hoofdpersonen en
ingrediënten, die „De hel van
Macao" tot een onderhoudend
filmwerk maken. Maar alles
draait om de aanwyzingen in
het plotseling weer opgedoken
medaillon, waarvoor de mach
tigste figuren van Macao's ry-
ke onderwereld enorm veel be
langstelling aan de dag leggen
en bereid zyn er vele mensenle
vens aan op te offeren. De free
lance persfotograaf Cliff Wilder
(Robert Stack) slaagt er samen
met Lilly (Elke Sommer) in,
door te dringen tot de geheim
zinnige schatkamer van de oude
keizerdynastie. Maar hun con
currenten hebben niet geslapen.
Het slot van de film is een wa
re climax met het gebruikeiyke
happy ending.
Prolongaties
CAMERA ,jk ben nieuws
gierig - geel" van de openharti
ge Zweed Vllgot Sjöman gaat
zijn vijfde week in. Een film,
waarin een nieuwsgierig en on
dernemend meisje verwonderd
vragen stelt en liefde beant
woordt in deze merkwaardige
wereld.
STUDIO „De bruid gaat in
het zwart" (tweede week) Ls
een negatief meesterwerk met
Jeanne Moreau in de (boeien
de) rol van de vrouw, wier
echtgenoot op de huwelijksdag
wordt doodgeschoten. Jaren la
ter neemt zy wraak op vyf by
de moord betrokken mannen.
REX „De kanonnen van
Navarane" is zyn derde week
ingegaan, en dat terwyl de
film al voor de derde maal in
Leiden is te zien. De film brengt
de heroïsche stryd in beeld van
een groep soldaten die ergens
in de Middellandse Zee op een
eiland zitten opgesloten en wil
len uitbreken. Maar de kanon
nen van Navarone beletten
dat
