TAATS LOTERIJ - sinds 1726 -
populair bij het volk
IK JOHAN FRANCOIS VAN HOGENDORP,
r o, 7km-
7
Eerder een dakpan op je
hoofd dan de 100.000
fTVWWTrTm
nederlandse staatsloterij
(i,oo 586e cs
*05^.57
rib"-
Hoofdprijs nu
f500.000
Sfl
£>csdc Cïaffc/ Der <3fueraltfe«5 Eofcryc
Onthog^r Gcn^raai 6ejrVereenigde Nederlandenhetoe Ondingen cn
R
"historie van de Nederlandse Staats-
i -loterij heeft al heel wat merkwaar-
2,^igheden, bijna ongeloofwaardig
opgeleverd. De Leidse bloemen-
Rinan A. G. (Jaak) van Tol kocht in
Êisisjaren een heel lot. Hij won on-
iellijk „honderdduizend" en be-
11de een fractie van het kapitaal aan
Je nieuwe loten. Op èèn daarvan
J)ij de volgende trekking opnieuw de
,Zlj3prijs. Het Haagse Metropole-Pala-
ReSeater werd het paradepaardje van
25. geluksvogel, die zich met veel za-
inzicht en gedurfd stuntwerk een
ons »tie verwierf.
Een Amsterdams vrouwtje, moeder
van zes kinderen, had een twintigje van
een lot dat met f 20.000 werd gehono
reerd- Bij de buren moest ze een paar
gulden lenen om de reis naar Den Haag
te kunnen ondernemen. Zó arm was ze.
Toen de kassier achter het loket in de
Kazernestraat de duizend gulden voor
haar uittelde, werd de emotie haar te
machtig. Ze viel flauw voor het loket en
er moest vlugzout en Eau de Cologne
aan te pas komen om haar bij te bren
gen. Overigens had zij zich haar reis
kunnen besparen, want de Staatsloterij
betaalt desgevraagd uit via giro, bank
of door bemiddeling van de collecteur.
'/jtOT «IIOIG VOOR 08 3« KlAS
Tragisch was de pech van een inwoner
uit Utrecht, die jarenlang op nummer
4545 speelde het kostte hem heel wat
moeite om steeds dat nummer te be
machtigen en nooit iets won. Toen hij
er moedeloos van was geworden en zijn
collecteur liet weten, dat hij er maar
mee ophield, viel een prijs van f 20.000
bij de volgende trekking op nummer
4545.
Het personeel (20 man sterk) van de
Staatsloterij speelt zoals velen in
een loterij clubje steevast mee. Het zit
dicht bij het vuur, maar het succes is
tot dusver opmerkelijk gering. Daar zit
het 'm dus ook niet in.
„Wat zou u doen als u de honderddui
zend won?" „M'n mond houden..." Dit
nuchter-wijsgerig commentaar komt
van Pieter Rugier van Alderwerelt van
Rosenburgh, vroeger bestuursambte
naar in het toenmalige Nederlandsch-
Indië en sinds 1951 directeur van de Ne
derlandse Staatsloterij. Hij speelt inder
daad mee in „zijn" loterij het lot be
trekt hij van een „bevriende collectri-
ce" maar u kunt het geloven of niet:
zelfs hij is nooit veel verder gekomen
dan af en toe een „eigen geldje". Mop
per dus niet, indien een dergelijk lot u
treft.
sla
194
(blust van Nederlanders is strak gekanaliseerd, al zijn juist de laatste tijd om de
buitenlandse concurrentie het Kbofd te bieden, de „vaargeulen" verdiept en ver-
5. i Staatsloterij en Sporttoto zijn ontegenzeglijk attractiever geworden. Er is
Dahflati een half miljoen te verdienen en dat spreekt aan.
^lrT Van Alderwerelt van Rosenburgh,
olljjijk domicilie houdend in 'n oud hoek-
erico de smalle Haagse Kazernestraat,
kMch verheugd over de verruimde mo-
pr£den. Door de eeuwen heen de
bestaat al 242 jaar heeft dit
ïeentje van het ministerie van Finan-
poral de „kleine man" aangesproken.
O'Qht zijn heil doorgaans in „twintigjes"
kwam er meestal niet véél meer uit
i eigen geldje, de binding met de
oterij werd er sterk door bevorderd,
beim van het succes van de Staatslo-
Frs naast de aantrekkelijke hoofdprijzen,
aantal kleine prijsjes, de
dev^eldjes. In de nieuwe opzet sinds 1965
L«groot aantal verouderde zaken is toen
n *d heet het kleinste deel van een
vijfje. Intussen is de economische si-
jusyoor veleh ook zodanig verbeterd, dat
klas af en toe aan een heel lot zullen wa-
heel lot kost nu f 25).
hel
:ti Sskinderen trokken
f8-dat weeskinderen een greep uit een
nfel deden, die opgesteld was in de Rid-
(toen Loterijzaal geheten) is ruim een
oorbij. De trekkingen van de Staatslo-
vnden nu plaats in een benedenzaaltje
„Mt bewuste pand aan de Kazernestraat,
openbaar en trekken altijd belangstel
die de officiële publikatie niet willen
Op de trekkingsdagen tussen
igen en negen uur draaien de vijf ban-
»t de cijfers 0 tot en met 9 de prijzen-
in de openbaarheid.
fercombinaties worden in het „duis-
vormd en pas wanneer de apparatuur
ets weg heeft van de verboden „fruit"-
omaten door twee onafhankelijke
grepen tot stilstand is gekomen, wor-
t klepjes geopend, en verschijnen de
ide nummers. De loterij-commis
sie directeur Van Alderwerelt (voorzitter)
bijgestaan door twee leden maakt het pro
ces-verbaal op en de trekkingslij sten worden
gestencild. Een notaris zal men er niet vin
den in 1848 is de functie van directeur der
trekkingen en ontvanger-generaal in één
hand gesteld de voorzitter van de loterij-
commissie treedt hierbij tevens als notaris
op.
Elektronisch
Begin volgend jaar zal de trekkings-appara-
tuur worden vervangen door een mo
derne versie, die door professor Oberman van
het TNO in Delft is ontwikkeld en die
langs elektronische weg volstrekt willekeuri
ge cijferreeksen produceert.
„Is het werkelijk waar dat je relaties.moet
hebben of in een lange rij moet staan wach
ten om aan Staatsloten te komen?"
„Ja en nee. Jarenlang hebben wij te kam
pen gehad met een tekort aan loten. Tot in
1967 toe was de uitgifte van loten aan een
wettelijk maximum gebonden van 500 000 per
loterij. Daar de vraag naar loten steeds gro
ter werd, werden de 420 collecteurs en een
gelijk aantal debitanten overstelpt door aan-
voornaamste wijzigingen waarmee
maand de Nederlandse Staatslote-
tart, betreffen de volgende punten:
'er loterij wordt één hoofdprijs van
1.000 ingevoerd. Naast de prijzen die
serie worden uitgeloofd, zal deze ex-
prijs in de derde klas op èèn num-
van één bepaalde serie vallen (een
I dus van 1 op 900.000)
Ir worden nog twee extra prijzen
en serieverband ingevoerd, n.l. één
f f 100.000 in de tweede en één van
.000 in de eerste klas.
let aantal trekkingen wordt terugge-
ht van 4 op 3 klassen. Het schema
,53Z'de serieprijzen is eveneens gewij
waarbij de gemiddelde waarde van
rijzen is verhoogd.
|)e verkoopprijs van de loten ls ver-
gd van f 20 tot f 25 per heel lot.
Iet aantal prijzen van f 50 is ver
van 1300 tot 8000. Ook in ande-
arijzen hebben mutaties plaatsge-
den.
De heer P. R. van Alderwerelt van Rosen
burgh, directeur van de Staatsloterij sinds
1951.
vragen om bestellingen, waaraan in verschei
dene gevallen teveel is toegegeven. Er ont
stonden door het tekort op de officiële ver
koopdagen lange rijen en als er dan niet vol
doende loten waren aangehouden, kwamen de
klachten los, die dus niet altijd ongegrond
waren.
Het afschaffen van de maximumgrens op
1 maart 1967 heeft een grote verbetering ge-
20.
i»ii
§«f»
4»»»*
m.
t-an iSi^cco. £8Ideas, gecrrejlttrt dut 17. Oüober 1-,--.
Lotnummer
11696 van de 38ste
Generaliteits
Loterije in 1757.
j gtfdfta veer het Lot, NUMERO
M1/\ f- i
cn jeuMcasteabeboecc v*n 'tztjrïvr.c ft
Urd, gecollKieeri by ta tti- J J
H A-tfv&sn.
o
bracht. Gaandeweg is de lotenuitgifte opge
voerd. In de zo juist afgelopen loterij hebben
wij tot de eerste verkoopdag nog loten in
voorraad gehad en de uitgifte was inmiddels
gestegen tot acht series, met totaal 800.000
loten. Op 9 september a.s. wordt gestart met
negen series, dus 100.000 loten meer".
Het moet onze collectrices(-teurs) nu gemak
kelijker vallen de kooplustigen tevreden te
stellen, te meer daar we ernaar streven alle
verkooppunten zodanig te bevoorraden, dat
gedurende de hele verkoopperiode (dat
zijn twee weken) loten kunnen worden ge-
kocht. Maar ja, als iedereen tegelijk komt,
hoe wil je rijen wachtenden dan voorkomen?
Overigens verwachten wij van onze distri-
buanten voor zover nodig dat ze de no
dige „feeling" aan de dag leggen voor ser
vice, een wat meer commerciële verkoop
techniek zullen ontwikkelen".
De heer Van Alderwerelt vraagt anderzijds
van het Nederlandse publiek enig begrip en
souplesse voor een gegroeide situatie. „Een
klein aantal mensen bij een verkooppunt is
voor sommigen al aanleiding om maar door
te lopen en nooit terug te komen".
Graag tevreden klanten
De Staatsloterij nieuwe stijl heeft er alle be
lang bij haar klanten tevreden te stellen. De
buitenlandse concurrentie is zeer sterk, met
name uit Duitsland en België en uiteraard
houdt de Staat dit belangrijke deviezenbe-
drag (door het ministerie van Financiën ge
schat op ruim 20 miljoen gulden) liever in
eigen land.
Een uitbreiding van het aantal collecteurs
(-trices) is niet ongelimiteerd mogelijk de
spoeling zou te dun worden voor degenen die
er hun brood mee verdienen en voor een
„straatverkoop" zoals Frankrijk die kent,
voelen wij helemaal niets. Een Staatslot moet
je vlot kunnen kopen, maar er moet ook niet
mee worden geleurd".
De Nederlandse wetgeving inzake kansspelen
geeft duidelijk blijk van de opzet de goklust
in te dammen en te kanaliseren. In de wet op
de kansspelen zijn omtrent de Staatsloterij,
de sportprijsvragen, de totalisator en prijs
vragen en speelautomaten stringente bepa
lingen neergelegd. Overigens heeft de wetge
ver meer praktisch dan waarlijk principieel
ten aanzien van loterijen steeds een milder
standpunt ingenomen dan tegenover het
eigenlijke hazardspel.
Nog steeds is een „spel tegen de bank" als
roulette verboden al wordt het hier en
daar oogluikend toegelaten en in zogenaam
de „besloten sociëteiten" in toenemende ma
te beoefend. Opmerkelijk is ook, dat Sportto
to en Totalisator met bepalingen te maken
hebben, die voor de Staatsloterij in het ge
heel niet gelden. Voor de Sporttoto is regi
stratie noodzakelijk en bovendien geldt voor
de deelnemers een minimumleeftijd en voor
de inleg een maximum. Ook voor de Totali
sator gelden laatstgenoemde bepalingen.
De Staatsloterij daarentegen kent deze be
perkingen niet. Zij is wel gebonden aan het
maximumaantal van zes loterijen per jaar en
aan de voorwaarden, dat tenminste twee/der
de gedeelte van de door de deelnemers be
taalde sommen aan prijzen wordt uitgeloofd
en dat per serie tenminste veertigduizend
prijzen beschikbaar worden gesteld.
Voor de Staatsloterij gelden echter weer
beperkingen wat reclame en verkoopaangele
genheden betreft. Niet wettelijk vastgelegd,
maar niet minder stringent.
Dat deze wijzigingen wel aan de wensen van
het publiek beantwoorden, bewijzen de vol
gende omzetcijfers:
In 1952 toen de loten nog f 80 kostten, be
liep de omzet f 19.656.000 (245.700 loten). Er
waren drie loterijen dat jaar-
In 1966 werden zes loterijen gehouden met
500.000 loten a f 20. Totaalomzet f 60 miljoen.
Volgend jaar worden er zes loterijen ge
houden met elk naar verwachting tenmin
ste 900.000 loten a f 25 wat een totaal bru
to ontvangst van f 135 miljoen geeft.
op 100.000
Reeds in 1726
Door de eeuwen heen zijn loterijen altijd zeer
in trek geweest. Deskundigen beweren zelfs
„dat de loterijen in de Nederlanden zijn uit
gevonden en vandaar naar Italië, Frankrijk
en Engeland overgebracht" (mr. G. A. Fok-
De Nederlandse Consumentenbond heeft vo
rig jaar aandacht besteed aan loterijen en
verwante zaken. Bepaald niet, omdat deelna
me hieraan gemiddeld „winstgevend" zou
zijn. Integendeel zelfs, er wordt in totaal heel
wat meer ingezet dan uitgekeerd en uit over
wegingen van consumenten-welzijn wer
den zij dan ook allerminst naar dit onder
werp gedreven. Wèl echter door de vele vra
gen, die hen hierover bereikten. Vooral vra
gen van hen, die propaganda-materiaal van
buitenlandse loterijen in de bus kregen.
ker in zijn „Geschiedenis der loterijen in de
Nederlanden", uitgegeven in 1862). Vroeger
dan elders werden in ons land loterijen ge
houden ter bekostiging van openbare werken
en ten bate van kerken en gilden.
De Staatsloterij werd in 1726 in het leven ge
roepen als generaliteitsloterij. Zij heeft tot
heden het hoofd geboden aan alle storjnen
en wisselingen die ons volksbestaan heeft
moeten ondergaan.
In 1854 verscheen van de hand van N. B.
Donkersloot, een der eerste psychiaters van
Nederland, een brochure getiteld „Loterijen
en genever twee rampen voor Nederland".
Eenendertig jaar later, bij de wet van 23 juli
1885 werd de Nederlandse Staatsloterij gere
geld. Dat hiermee niet afdoende alle soorten
van loterijen aan banden waren gelegd, ge
tuigt de Loterijwet van 1905, waarmee de „lo
terijoverstroming", een wantoestand op lo-
terijgebied zoals die rond de eeuwwisseling
was ontstaan, kon worden ingedamd. In 1925
kwam de Staatsloterij in gevaar. Een kabi
netscrisis verhinderde echter het kabinet-Co-
lijn zijn plannen met betrekking tot ophef
fing van de Staatsloterij in de Tweede Kamer
te brengen. In 1964 is de Loterijwet, die
in 1961 al was uitgebreid door de kwestie met
de sportprijsvragen opgegaan in de Wet op
de kansspelen.
Toen is reeds een groot aantal verouderde za
ken bij de Staatsloterij aan de eisen van deze
tijd aangepast. De voornaamste punten wa
ren wel ten eerste dat het lot goedkoper
werd (van f80 naar f20); ten tweede het
doorspelen in alle klassen (het zgn. doorge
fourneerd lot) en ten derde de wijziging van
het trekkingssysteem (de pr ij zentrommels
werden aan de kant gezet en het aantal trek
kingsdagen per loterij werd van twintig te
ruggebracht naar vier).
Kort samengevat kwam de bond tot het vol
gende oordeel. De Staatsloterij geeft een uit
keringspercentage van 79 procent. De kans
op de hoofdprijs van honderdduizend be
draagt 1 op 100.000.
De Nationale Loterij (België) keert 60 pro
cent aan prijzen uit. Zij geeft een kleine
kans op hoge prijzen en premies.
Nordwestdeutsche und Süddeutsche Klassen-
lotterie hebben een uitkeringspercentage van
respectievelijk 54 en 56 procent.
Voor de meest populaire vorm van loterijen,
de Nordwest Lotto (Duitsland) komt het
uitkeringspercentage op 50 procent Het aan
tal deelnemers is groot, de wekelijkse hoofd
prijzen van 500.000 mark, vallen gemiddeld
aan vier van de ruim 11 miljoen! deelne
mers. Een nadelig punt is dat de „Lotto-be
middelaar" een vrij hoge provisie rekent. Tot
zover de Consumentenbond.
Wij komen dan tot de conclusie, dat de Ne
derlandse Staatsloterij, ondanks de recente
vermindering van het prijzenpakket (van 79
procent naar 70 procent) nog steeds de meest
kansrijke vorm van het „spel om de knik
kers" is.
Overigens kan minister Witteveen van Finan
ciën zich ook gelukkig prijzen met de nieuwe
vorm van de Staatsloterij. De Staat kan in
1969 ongeveer 30 miljoen in de schatkist la
ten glijden; dat is aanmerkelijk meer dan in
voorgaande jaren. Niet alleen de kansspelbe
lasting speelt hierin een rol op prijzen van
f 2000 en hoger wordt per heel lot 15 procent
ingehouden met uitzondering van de hoofd
prijs van een half miljoen en het vermin
derde uitkeringspercentage, maar ook doet
het vreemde verschijnsel zich voor, dat jaar
lijks ongeveer tweehonderdduizend gul
den aan (veealkleine) prijzen nooit door de
gelukkige wimiaars wordt geëist en derhalve
aan de winst van de Staatsloterij kan wor
den toegevoegd
Een vaste klant
sinds jaren bij de
trekkingen. Zijn
naam en leeftijd
wilde hij niet
onthullen. Wèl zei
hij: „Je krijgt eerder
een dakpan op je
hoofd dan de
honderdduizend".
7V
- -y"
Weekeindbijlage Leidsch Dagblad
Zaterdag 7 september 1968
