Tandbederf is
ontaard in
volksziekte
Het „poezen-mandje"
Kruiswoordraadsel
Kom er ACHT-er
PIM EN POM
Kleuters
OPLOSSING VAN VORIGE OPGAVE
ZATERDAG 29 JUNI 1968
LD EXTRA
Zeker vijf-en-negentig procent van onze bevolking lijdt aan tunicaries, ,,wolf tn de
tanden of tandbederf. De Nederlandse vereniging voor mond- en tandhygiëne „Het
ivoren kruis" noemt de kwaal in haar propaganda nog duidelijker bij de naam en laat
de patiënt zelf nuchter constateren: Jk heb een rotte kies". Dat woord „rot" is geen
salontaai. We reageren er direct op met „bah". Wie hapt er in een rotte appel, wat is
erger dan rotte vis? Niets behalve dan een rotte kies in eigen of andermans mond.
In eigen mond, aldus het Ivoren Kruis, betekent dat o.a. slecht kauwen, kans op ont
steking en ettterontwikkeling met alle gevolgen daarvan en bederf van de adem. Dat
laatste ie van de kies in eigen mond al even erg als van de kies in andermans mond.
Pom zoekt naar zyn vriend-je.
Zit hy in de kast?
Zit hy in de poets-doos?
Wacht eens hy zit vast
bo-ven op de zol-der
in de lap-pen-kist.
Nee hoe vind ik Pim nou?
'k Wou dat ik het wist.
Dan maar eens naar bui-ten.
In 't vi-ool-tjes-perk?
In de beuk? De strui-ken?
In de rit-sel-berk?
Bij de kat-ten-kruid-jes
in de bloe-men-rand.
waar de vrouw haar stoel staat?
Wat is dat? Een mand!
Wat een prach-tig mand-je
met een stip-pel-strik.
He. roept Pom. wie zit daar?
Pim roept: dat ben ik!
Nou, Pom en wat zeg je
van myn nieu-we mand?
't Is het mooi-ste mand-je
van het he-le land.
Ja. zucht Pom, zo is het.
Is het echt van jou?
Is het een ka-doo-tje?
Pim knikt. Van de vrouw!
Pom zegt zacht: en ik dan?
Heb ik dat ver-diend?
Waar-om ik dan niks, Pim?
'k Ben toch ook haar vriend?
Net als hy wil weg-gaan
treu-rig en voor-goed
komt de vrouw. Wat roept ze?
Pim, ga uit myn hoed!
JU hebt zelf een mand-je
Hup Pom draait zich om.
Kyk, daar heb Je Pim al:
naar ons mand-je, kom!
MIES BOUHUY
De tandheelkundige verzorging is in Nederland in
een impasse geraakt. De Nederlandse maatschap-
pU tot bevordering der tandheelkunde is zich dat
reeds geruime ttfd bewust. De noodlottige situatie
heeft er thans toe geleid dat de maatschappU kort
geleden een desbetreffende nota van de commis-
sie-Mahler heeft geaccepteerd en tot vergaande
maatregelen heeft besloten. Het euvel vraagt om
lngrypen op het financiële vlak en ten aanzien
van de beschikbare mankracht.
Tekort aan tandartsen
De tandartsenorganisatie concludeert dat de oor
zaak van de ontoereikende tandheelkundige ver
zorging tweeërlei is: de preventie, het voorkomen
van tandbederf, is zowel algemeen als individueel
onvoldoende en er bestaat een groot tekort aan
tandartsen.
Uitgaande van deze oorzaak-analyse sprak de
MaatschappU tot Bevordering van de Tandheel
kunde zich uit voor: aanpassing op de grootst mo
gelijke schaal van algemene preventieve maatre
gelen, zoals fluorisering van het drinkwater en
tandheelkundige gezondheidsvoorlichting en op
voeding, opvoering der individuele preventie, mede
door de opleiding van mondhygiënistes, uitbreiding
van de curatieve mogelUkheden door: vergroting
van de mogelUkheden van de opleiding tot tand
arts. invoering en opleiding van vrouwelUke hulp
krachten met beperkte curatieve bevoegdheid
(„meisjes met de boor"), vergroting en verbetering
van de mogelykheid tot opleiding van tandarts
assistentes en tandtechnici en sanering van het
huidige systeem van financiering volgens de be
staande richtiynen naar de letter en de geest. Af-
hankeiyk van de uitbreiding der curatieve mo
gelUkheden zal, te beginnen by de kleuters en de
jeugd, een complete sociaal tandheelkundige ver
zorging opgebouwd moeten worden.
Uit de over het melkgebit beschikbare caries-sta-
tistieken blykt dat by een kind van ruim twee
jaar 0,3 aangetaste kauwelementen aanwezig zijn.
Dat aantal stUgt tot gemiddeld zeven bU een kind
van ruim vijf jaar. Aan het begin van de lagere-
schoolperiode is de helft van de melkkiezen zoda
nig aangetast, dat tot trekken moet worden over
gegaan. Op twaalfjarige leeftyd bevat het gebit
gemiddeld zeveneneenhalf door caries aangetaste
of getrokken elementen.
BU een onderzoek naar de gezondheidstoestand
van het gebit bU negentienjarige dienstplichtigen
bU de marine blUkt dat het aantal door caries
ontstane gebitsdefecten verder te zijn toegenomen.
Het aantal vullingen is vrijwel gelijk gebleven.
Geconstateerd ls dat in de leeftUdsgroep van
twaalf tot negentien Jaar een groot aantal carieu-
ze élementen niet is behandeld en dat trekken de
meest frequente behandeling is.
Maatregelen in het kader van de preventie betref
fen ln hoofdzaak benadering in groepsverband:
consultatiebureaus, kleuterscholen, schooltandver-
zorging. fluoridering. De schooltandverzorging is
landeiyk gezien niet uitgegroeid tot een opzet
met maximaal effect.
Het rapport-Mahler constateert: „Noch door de
overheid, noch door de tandartsen en evenmin
door het tandheelkundig onderwijs is voldoende
steun verleend. Een en ander in tegenstelling tot
andere landen, waar deze voTm van sociale tand
heelkunde op grote schaal werd ingevoerd".
TUdens de laatste oorlog is de tandheelkundige
verzorging in sociaal verband tot stand gekomen.
Als grondslag voor de behandeling van zieken
fondsverzekerden werd een rapport uit 1929 geno
men. Dat rapport was destUds door de opstellers
bedoeld voor de tandheelkundige verzorging van
een beperkte groep patiënten. BU invoering ty-
dens de bezetting is onvoldoende onderkend, dat
zelfs op het toenmalige niveau der tandheelkunde
te weinig mankracht aanwezig was om de aan
verzekerden verleende rechten te effectueren.
Evenmin is op dat moment onderkend dat de toe
gestane „eenvoudige middelen" de tandartsen
nooit in staat zouden stellen de bevolking een
reële benadering van hét doel der tandheelkunde
te waarborgen, ook al zou de benodigde mankracht
wel aanwezig zUn geweest.
Onaanvaardbaar
Tengevolge van de ontwikkelingen op tandheel
kundig wetenschappeiyk gebied heeft de marge
tussen datgene wat met „eenvoudige middelen" in
de fondspraktyk is toegestaan en wat thans tand
heelkundig mogelUk is. een voor de tandartsen on
aanvaardbare omvang bereikt. De laatste twintig
jaar worden de verworvenheden van de moderne
wetenschappeiyke research alleen by de verzor
ging van particuliere patiënten toegepast. Die si
tuatie is zowel voor de tandartsen als de verze
kerden onaanvaardbaar.
Slechts op beperkte schaal wordt de röntgenfoto
benut voor carries-diagnostiek; stifttanden en
gouden kronen zUn taboe. Het ingevoerde systeem
van de gebitssanering, met bovengenoemde beper
king ten aanizen van de te gébruiken middelen,
zulks gekoppeld aan een bepaalde hortoren --
schaal, maakte een hoog werktempo noodzak
hetgeen de arbeidsvreugde bU de tandartsen al
lesbehalve ten goede kwam.
Het tandheelkundig verzorgingspakket bestaat uit
een reeks maatregelen, waarby het voorkomen
van tandbederf, de preventie, een gróte rol Speelt.
Het rapport-Mahler onderscheidt de preventie in
drieën: algemene preventie, individuele preventie
ve maatregelen en secundaire preventieve maatre
gelen. Voorts verdient de behandeling, het cura
tieve element, aandacht.
Wat te doen
Als algemeen preventieve maatregelen somt het
rapport op:
wettelyke regeling van een snoepverbod op
scholen
invoering van drinkwater!luoridering
voorlichting over mondhygiëne en febitsver-
zorging vla per», radio en tv.
De individuele preventieve maatregelen moeten al
beginnen tydens de prenatale zorg via de consul
tatiebureaus. De toekomstige moeders moeten
vroegtUdig worden ingelicht omtrent de ontwikke
ling van het tydelijke kindergebit, de inVloed van
voedings- en snoepgewoonte daarop en de verzor
ging van het gebit.
Deze voorlichting zou moeten geschieden door
deels tandheelkundig geschoolde voorlichtings
medewerksters, verbonden aan de consultatiebu
reaus en voorts door wyk- en districtsverpleegsters.
Op tandheelkundig gebied terzake kundigen
(health educators) zouden de instructie van die
medewerksters ter hand moeten nemen.
In de centra voor kleutertandverzorging, waar
kleuters van twee jaar tot de leerplichtige leef-
tUd worden verzorgd, zal aan een medewerkster
van het „dental team" worden opgedragen de
ouders te instrueren over gebitsverzorging bU hun
kinderen; ze zal voorts de kleuters vanaf vier
jaar laten wennen aan geregelde mond verzorging
en voorts ook preventieve maatregelen verrich
ten. Daarnaast worden de .health educators"
belast metde instructie van de kleuterleidsters. In
de diensten voor schooltandverzorging kan dezelf
de werkwUze worden gevolgd; het contact ver
schuift hier van de ouders naar het kind zelf.
Secundaire preventie noemt het rapport-Mahler
het constateren van ziekten en afwykingen in
een zo vroeg mogelyk stadium. Als uiterst belang-
ry'ke maatregel in deze sector wordt de röntgen-
diagnostlek vermeld.
Wanneer kleuters vanaf een leeftyd van 2.6 jaar
in de curatieve verzorging worden opgenomen,
dan moet volgens onderzoekingen in bUv. Culem-
borg rekening worden gehouden met plus minus
2,2 vullingen per kind per jaar in niet-gefluori-
deerde gebieden, waarby is gebleken dat de ca-
rieuze defecten voor het merendeel optreden in de
melkkiezen. vooral waar die elkaar raken. Onder
zoek in Tiel heeft uitgewezen, dat in gefluorideerd
gebied met 1,1 vulling per kind per jaar rekening
moet worden gehouden.
Het rapport-Mahler gaat er vanuit dat, indien
alle kleuters zouden worden opgenomen in een
georganiseerde, kleutertandverzorging, men moet
uitgaan van 1.2 miljoen kleuters Als men re
kent op één uur per kind per jaar zullen by dit
geval voor de kleuters tussen 2,5 en 6,6 jaar on
geveer 850 „manjaren" nodig zUn, uitgaande van
een werktyd van 1440 uur per jaar.
In Nederland is nog geen onderzoek verricht in
gefluorideerde gebieden by kinderen op oudere
leeftyd. waarvan reeds op kleuterleeftyd het
melkgebit werd verzorgd. Toch meent men dat
rekening moet worden gehouden met gemiddeld
1.4 nieuwe defecten per kind per jaar gedurende
de latere schoolperiode. Bedoelde groep schooljeugd
telt ongeveer 1,5 miljoen kinderendat be
tekent 1040 „manjaren".
Sociaal program
By het opstellen van een sociaal tandheelkun
dig programma, waarby als doel voor ogen staat
de tandheelkundige gezondheid van de gehele bevol
king te waarborgen, moet worden uitgegaan van
een opbouw en een verwezeniyking vanuit d
jeugd. Daarom kan geen schatting gemaakt wor
den van de noodzakeiyke mankracht voor volwas
sepen, omdat zowel over het aantal patiënten al
de vraag naar tandheelkundige hulp bU deze pa
tiënten, geen ooncrete cUfers beschikbaar zijn
Gezien de ervaringen in andere landen noemt he
rapport Mahler het reëel reeds nu uit te gaan vai
één tandarts op 2000 personen van twintig jaa
en ouder.
Per tan dart» telt Nederland momenteel 3880 ln
woners (Duitsland 1776, Noorwegen 1391, Enge
land 3817, Zweden 1437). Het aantal tandartsei
in ons land sou tot 1978 van pim. 3000 nu to
9000 moeten stUgen, zodat per 1570 Inwoners eei
tandarts beschikbaar zou zijn.
Voor energieke meisjes openen zich grote pers
pectleven in het kader van de „dental health*
In voorbereiding ls een centraal geleide offlciël
opleiding voor tandartsassistente. Daarop kan eei
vervolgstudie aansluiten voor mondhygiënist!
Laatstbedoelde categorie kan doorgaan met op
leiding voor effectieve hulpkracht, die ook q
beperkte schaal de boor mag hanteren en onde
leiding van een tandarts kleine tandeuvels her
stelt. Tegen het optreden van de „meisjes met
boor" is in tandartsenkringen lang verzet geweest
de weerstand ls nu doorbroken in het licht val
het letteriyke gebrek aan „man"-kracht.
Voor goed begrip: de meisjes met de boor zUn be
stemd voor zeer Jeugdige patiënten.
HORIZONTAAL
1. Beerachtig roofdier
8. landvoogd in het oude Per zié
11. bepaalde hoeveelheid
12. vis
13. doeltreffend
15. religie
17. klank
29. kraan
20. lidwoord
21. heldemeer
22. sporeplant
23. anno passato (afk.)
25. 8pelleiding
28. muzieknoot
29. priem
31 snelle loop
32 model
84. eerroof
36. scène
37. ronde teren
38 hecht
40. Israëlisch tempeldienaar
43. ankerplaats buiten de haven
44. gewicht
46. bij voortduring
47 nummer (afk.)
49. hemelgeest
51 symbool voor indium
52. decaliter (afk.)
84. deel van vinger
55. troefkaart
56. hoofddeksel
57. levenslucht
59. soort hennep
60. Turkse stadhouder
61. voordat
63. Engelse titel
64. lansruiter
65. volledig scheepstuig
VERTICAAL
1. Nonsens
2. tred
3 kist zonder deksel
4. lengtemaat
5. grafisch hulpmiddel
6. vrouwelyke lyfeigene
7. tentantlbus actie (afk.)
8. knaagdier
9. overal
10. tekenkwastje
14. zoogdier
15. Europeaan
16. honingdrank
18. gehoororgaan
24. zangstem
26. het van kracht zyn
27. kerkeiyke straf
29. organische verbinding
30. reeks
32. maalinrichting
33. zonder Inhoud
35. kraakbeenvis
36. kort ogenblik
38. schoeisel
39. huid
41. gevuld
42. soort lyfrenteverzekering (afk.)
44. gedrocht
46. raad van hoogleraren
48. Wiel
49. vordering
50. aanhangsel van de oorschelp
51. dun
53. feudum
56. Joegoslavische munt
68. snywerktuig
60. spie
62. Romanian Imperium (afk.)
63. scheepsbouwkundig ingenieur
(afk.)
Oplossingen onder het motto
„Kruiswoordraadsel" dienen voor
woensdag a.s. om 9 uur v.m. ln het
bezit te zyn van de redactie. Wit-
tesingel 1 ln Leiden. Onder de goe
de oplossingen stellen wy een eerste
prys van f6,- en twee prUzen van
f 2.50 beschikbaar waarnaar alleen
abonnees kunnen meedingen.
De eerste prijs van f 5,- werd toe
gekend aan mej. M. Sneeboer,
Kaiserstraat 30 in Leiden, de twee
pryzen van f2,50 aan de heer C.
Jaspers, Druivenstraat 25 in Leiden
en aan mevr. P. Vogelaar, Westein
de 12 in Leimuiden.
De pryzen worden de winnaars
toegezonden.
Kunt u de acht afwijkingen in de beide bovenstaande tekeningen
vinden? De juiste oplossing vindt u elders in dit nummer.
