De traditionele grenzen
ussen banken vervagen
Aspecten van Bloems poezie
Kerkdiensten Leiden en omgeving
oede ontwikkeling
I voor liet publiek
Het hooi rijpt...
inancieel weekoverzicht
van
bezinning
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 11
(Van onze financiële medewerker)
•EN HAAG (GPD) Sinds de handelsbanken zich zijn
II toeleggen op het aantrekken van spaargelden hebben de
jbanken, als een soort tegenoffensief, gezocht naar een
[ere uitbreiding van hun dienstbetoon aan particulieren.
kan thans ook bij de spaarbank terecht voor een verzeke-
reisdeviezen, het kluisloket, salarisrekeningen e.d. En het
jn de lijn dat dit dienstenpakket in de toekomst nog verder
gorden uitgebreid.
hebben de gezamenlijke spaarbanken ook een weg geopend naar
wofyisterdamse effectenbeurs door een nauwe binding aan te gaan
tnige beursfirma's. Onlangs is daarbij gekomen het plan, om
tank voor de spaarbanken te stichten, die te Amsterdam haar
zal krijgen, en zich met alle bank- en effectenzaken zal belas-
re! i eikaars terrein
r dit optreden vervagen de tra-
ele grenzen tussen de werkter-
van de verschillende soorten
1 n. Men beweegt zich op eikaars
in de hoop, een zo groot mo-
deel van de consumentendol-
verwerven. Voor het publiek is
mtwikkeling gunstig. Want de
ïevervaging leidt tot grotere
rrentie en waar de concurren-
t scherpst is, zijn meestal de
het laagst. In dit geval, waar
n aantrekken van gelden gaat,
de kaarten iets anders. De
t concurrentie leidt tot gunsti-
Qtecondities, d.w.z. tot een ho-
he entevergoeding aan de particu-
en dus, tot hogere kosten voor
inkwezen.
»oi1
lei^
Drsj
ipreekt vanzelf dat de kosten»
ge een fatale grens heeft die het
lal worden benaderd door ban-
>e de kostendruk niet kunnen
ver jen door grotere rationalisering
iroi t administratieve apparaat. De
icoi tanken, met hun massale ver-
l van gegevens per computer,
erbij duidelijk In het voordeel,
ar dat zij veelal onder gunsti-
iehl ndities hun diensten kunnen
den. Zij kunnen zich ook
eer succes schrap zetten tegen
Vloeden van buitenlandse instel-
die In Nederland hun opera-
ed zoeken.
tel
ïkt
rop
Spaarplannen
laatste tijd probeert een
ad aantal buitenlandse funds
positie te verwerven op de
idse spaarmarkt. Allerlei
folders worden verspreid over,
eerste gezicht, aantrekkelijke
lannen, waarbij gelden worden
in buitenlandse effecten. De
Appolitiek van de, voornamelijk
\j kaanse funds, is vrij agressief,
i colporteurs zoeken potentiële
Igden en hoewel geen exacte
ds beschikbaar zijn, wordt in
Ingen aangenomen dat toch een
ehoorlojk bedrag aan spaargel-
ip deze wijze naar het buiten-
rordt overgeheveld,
nadeel is voorts dat de kosten
dtze spaarplannen aanzienlijk
De Algemene Bank Nederland
nu tezamen met de twee groot-
bcjwrzekeringmaatschappijen in
de Nationale Levensverze-
k en de Nederlanden van
ken plan uitgewerkt waarbij te-
ilkinjbeduidend lagere kosten, een
[en kan worden verworven,
vanaf de eerste storting kan
ap profiteren van een koersstijging
O* indelen, terwijl men bovendien
tekerd tegen de gevolgen van
te kelten, zoals overlijden en al-
nW t invaliditeit. Verder zijn aan
V1 ook speciale voordelen ver-
■nst,
e
te
te
schi
:oor
Zekerheidsplan"
plan wordt nu gelanceerd on-
Je naamAandelen-zekerhedds-
Het feit dat drie zulke grote fl-
êle instellingen zich achter dit
hebben gesteld, vormt een aan-
g dat er blijkbaar een groeien-
irkt voor dit soort spaarplan-
fcft" i ons land bestaat en ook dat
Sp?j «gelijk wordt geacht, een soort
i kunnen opwerpen tegen de
landse penetratie. Worden de
lelden bij Nederlandse in-
belegd dan blijft het
h over die gelden althans in Ne-
tóse handen.
wend is dat op dezelfde dag als
andelen-Zekerheidsplan in de
.verscheen, een tweede verzeke-
/.f 4 poep hier te lande, met een
gelijk plan uit de bus is geko-
Effecten spaarplannen ziijn
hjk „in" het ogenblik.
de Nederlandse banken met
Toene betaalcheque's, salarisre-
'en, vakantieleningen e.d. dui-
ia het offensief, minder gun-
1 "Hjken de zaken ervoor te staan
Nederlandse drukkerijen en
Wsbedryven. Blijkens het jaar-
I van de Federatie van werk-
A "organisaties In deze bedrjjfs-
de situatie ln het afgelopen
Weeds aanzienlijk minder dan in
P «voor. De groei in de bedrjjfs-
P minder groot en de omzetont-
ler Ping is bepaald tegengevallen.
Bij gevolg is er nu een sterke druk
ontstaan op het prijspeil, ook hier
verkeert het grootbedrijf met vol
doende kapitaalkracht, in een gunsti
ger positie dan de kleine bedrijven.
Het behoeft dan ook niemand te ver
bazen. dat de laatste tijd ln de we
reld van drukkers en uitgevers, her
haaldelijk sprake Is van samengaan
of fusie. Niet voor niets werd in de
Jaarvergadering van het Kluwer-
concem gezegd, dat er in de uitge
verswereld een stroomversnelling
gaande is in het streven naar samen
werking.
Ook bij Kluwer, voert men op het
ogenblik besprekingen over een ver
gaande samenwerking met een ander
bedrijf. Op de Amsterdamse effec
tenbeurs blijkt het vermoeden te be
staan, dat bij fusies, de grote druk
kers- en uitgeversbedrijven meestal
aan het langste touw zullen trekken.
Al geruime tijd zijn de aandelen in
deze sector bepaald gevraagd. Met
name geldt dit dan voor Elsevier.
Ver. Nederlandse Uitgeversbedrijven
en drukkerij De Boer. Waarschijn
lijk spelen hierbij vooral speculatieve
overwegingen een rol. want uit ren
dementsoogpunt zijn deze aandelen
aan de dure kant
K.L.M.-tlollarleiimg
Wie het ln de eerste plaats om ren
dement te doen is, kan zijn aandacht
beter beperken tot de scheepvaart
sector van de effectenbeurs. Al ge
ruime tijd valt deze afdeling zo goed
als geheel buiten de belangstelling.
Doch, wie op de koers van rond
120 bijv. een aandeel Ned. Scheep
vaartunie koopt, kan op zijn beleg
ging een rendement van bijna 10
maken, dat hij bij geen spaarbank
kan bedingen.
Lelden Hervormde Gemeente.
Pieterskerk v.m. 10 u. ds. P. Kloek.
Doopsgezinde Gem.: geen dienst.
Christian Science (Steenschuur 6):
10.30 u. dienst.
Nieuwe Apoth. kerk (Hoge Rijndijk
24) 9 45 en 4 u. dienst.
Leger dee Hells: 10 u. helllglngs-
dlenst 7.30 u verlossingssamenkomst.
Vrije Kath. Kerk Vreewljkstr. 19)
j 10.30 u. H. M.
I Chr. Geref. Kerk 10 en 5 uur ds. J.
I M. Carller.
Geref. Gem.: 10 en 5 u. leesdienst.
De KLM-dollarlening, waarop deze
week de inschrijving open stond,
blijkt bij buitenlandse beleggers een
gunstig onthaal te hebben gevonden.
De KLM wordt in het buitenland als
een prima debiteur beschouwd. De le
ning is dan ook een succes voor de
Nederlandse leiders van het interna
tionale syndicaat, die hiermee
hebben bewezen dat zij, als het moet.
op de Euro-dollarmarkt hun partij
kunnen meeblazen. Als er één schaap
over de dam is volgen er meer. Na
het succes van de KLM-lening, is het
niet uitgesloten dat nog meer inter
nationale dollarleningen onder Ne
derlandse leiding zullen volgen.
Uit de voorwaarden van de Staats
lening, waarop deze week kon wor
den ingeschreven, blijkt dat de ruim
te op de Nederlandse kapitaalmarkt
voorlopig nog op een hoog niveau
blijft. Trouwens, ook op de onder
handse leningmarkt vertoont de ren
te geen neiging tot dalen .Dit komt
o.a. omdat tal van institutionele be
leggers zich al voor geruime tijd heb
ben vastgelegd.
De thans beschikbaar komende
middelen zyn dus, voor een deel, al
toegezegd en kunnen niet worden ge
bruikt voor leningen die thans wor
den uitgegeven. De Ned. Bank voor
komt dat men tegen elkaar gaat op
bieden, door de leningen zorgvuldig
te reguleren. Ook dit wijst erop dat
de rentevoet hier te lande voorlopig
nog niet zal dalen.
Hooglandse kerk: v.m. 10 u. ds.
Wit. n.m 5 u. d6. H. Koudstaal. Ouds
hoorn.
Marekerk: v.m. 10.30 u. d6, A. J. de
Jong n.m. 7 u ds. W. G. Meyerlng,
Voorschoten.
Bethlehemkerk Drifstr.: v.m. 1
u. ds Joh. Poort.
Maranathakerk Lage Morsweg:
v.m 10 30 u. ds. J. A. van Nle, Zullen
Bevrijdingskerk Montgomerystr.
v.m. 9 u. ds. H. Bouter, H. A.
Koningskerk Konlngs6tr.: vm.
10 u ds. L. Kievit. Alphen aan den Rijn Herv. Gem
Vredeskerk Burggravenln.: v.m. Ad-
10 u. ds A. J. Lamping. ventskek Jullanastr. 9.30 u. ds. P. A.
Ver Vrhz Hervormden Aula As- Lefeber. 6.30 u. ds. H. K. van Win- j
serstr vm 10.30 u ds M. J. Wagen- gerden te Zoe term eer voor G.Z.B.
voorde i Kruiskerk Gouwsluls 9.30 u. ds. M.
Egllse Wallonne Breestr.: v.m. i Ottevanger te Lelden voor de G.Z.B
10.30 u. Pasteur Prank Le Cornu. Opstandlgskerk 9.30 ds. M. Hane-
Academlsch Ziekenhuis v.m. 10 uur|maaijer. 6.30 u. ds. P A. Lefeber. Ge-
ds J E Brederveld. bouw Nabij 10.30 u. ds. J. H. Bogers
I Gebouw Bethel 9.30 uur Jeugdkape)
Dlaconessenhuls: v.m. 10.30 u. ds. dhr. G. LagerweiJ. Martha-Stlchtlng
J. Maaskant. Rijnstroom 10.30 u. ds. I. J. Walpot
Jeugdkerk L.H.J.-Gebouw Leven- m.m.v. Jeugdkoor te Dordrecht. Ouds-
daalv.m. 10.30 u. dr. P. J. Schoon 1
helm
Geref. Kerk: Zulderkerk. Lammen-
schansweg 15: vm. 10 u. dr. Dronkert.
nm 7 u. dr B. Rietveld. Den Haag.
Petrakerk. Surlnamestr.vm. 10 u.
dr. Vlijm. nm. 5 u. drs. A. Brouwer.
Amsterdam.
Oude Vestkerk. Oude Vest 133; vm.
10 u. dr. v. d. Zwaan. nm. 6.50 u. dr.
Dronkert.
Beloftekerk: vm. 9 u. dr. B. Rietveld.
Nm 5 u. dr. Vlijm (Jeugddienst).
Bevrijdingskerk. Aerent Bruunstr.
vm. 10.30 u, dr B Rietveld, nm. 5 u.
dr. v. d. Zwaan.
..Groenhoven": Vm. 10 u. drs. A.
Brouwer.
..De Mirt": vm. 10 u. Ouderendlenet
dhr De Koning.
Zulderkerk (Ingang Bloemlstenln.)
Nm. 3 u. Dienst voor doven.
Geref. Kerk (vrygem.) 10 en 5 u.
ds. J. v. d. Haar Viering H A
Oud-Kath. kerk (Cronestelnkade 2):
10 u. hm.
Evang. Luth. kerk 10.16 u. ds. J. Hap
pee.
Remonstr. gem.: 10.30 u. ds. J. Th.
Mackenzie.
Evang. Chr. Gem, (Mlddelstegrt. 3):
10 u. dhr. Th. Dlkkes, m.m.v. het zang
koor. (..Israël in woorden beeld (dhr.
H. Tros. Den Haag).
Baptistengem. 10 en 6 u. ds. R. Rei-
llng.
J. Kamerbeek jr. De poëzie van
J. C. Bloem in Europees perspectief
Polak en Van Gennep, Amsterdam.
Er bestaat voor het lezen van poëzie geen beter advies dan
dat vervat in de woorden waarmee deze studie over J. C. Bloem
begint. „An den Text heran!", het parool van Curtius bij zijn
eerste college in Bonn. Dat Kamerbeek hiermee zijn essays
opent, biedt de lezer de zekerheid dat hier op de zuiverste ma
nier over verzen gesproken zal worden. Geen geparafraseer,
geen verklaringen aan de hand van achtergronden; die beide
benaderingswijzen als men ze zo noemen wil die de poëzie
gewoonlijk moeten rangeren naar het terrein van andermans
gareel.
Om te komen tot zijn doel. te we
ten het vaststellen van de identiteit
van Bloems werk en dit vervolgens
leggen naast dat van dichters buiten
Nederland, valt Kamerbeek om zo te
zeggen met de tekst in huis. Dat deze
wijze de beste, om niet te zeggen
de enige wijze is om het wezen van
een vers nabij te komen, valt niet
te betwijfelen. Lezen wat er staat,
wat er waarachtig staat, zou men in
buitenacademische taal zeggen.
Terugkeer
Onmiddellijk begint Kamerbeek met
aan te tonen wat hij meent dat van
belang is tot het begrip van Bloems
poëzie. Het terugkerend gebruik van
bepaalde woorden of zinsdelen o.a.
Hij wijst op de reductieve kracht in
regels zoals „Wat blijft voor de ver
moeide van dit dolen" (Zomerloom-
heid), „Wat blijft ons over van dit
lange derven./Dat leven is" (In Me-
moriam) en „Leven is niet veel meer
dan ademhalen" (Ademen). In deze
regels, zo zegt hij, wordt het leven
gereduceerd tot iets dat niet de volle
omvang van het leven is. Ik zou mis
schien zeggen, dat de dichter er hier
driemaal op wijst dat het leven voor
zover men het overzien kan. dus zon
der rekening te houden met het te
veel van waaruit een dichter schrift,
diep teleurstellend is. Maar dat doet
niet terzake. Het gaat om de wijze,
waarop het begrip opgeroepen wordt.
Het begrip dat eenvoudig niet onder
te brengen is, omdat het een visioen
is. Blake's „Where my sunflower wis
hes tot go" (Zie Bloems essay „Over
het Verlangen"). Maar laat ik niet
afdwalen, iets dat met deze studie
voor ogen maar al te verleidelijk is.
Een ander punt dat Kamerbeek
aanwijst is het gebruik van het aan
wijzend voornaamwoord door Bloem
in uitdrukkingen zoals: dit dolen, dit
dal. dit derven. HU ziet dit als te
rugwijzend naar het reeds gezegde
en ongetwUfeld is dit een zeer be
langrijk element.
Excellent begrip
Kamerbeek toont een excellent be
grip voor de betekenis en vooral voor
de waarde van een woord. Men le
ze zijn opmerkingen over het woord
„vult", het laatste van het vers
.Grafschrift"; deze getuigen van de
verfijnde tastzin van deze auteur op
het terrein van het vers. Het merk
waardige is dat ik het niet helemaal
met Kamerbeek eens kan zijn wat
betreft dit „vult". Hij zegt tenslotte
dat dit woord „aan het niets een
vervulling heeft afgedwongen. Ik zou
dit vers eerder lezen als een cirkel
die zich sluit.
„Een nameloze ln de drom der
namelozen". zo begint het en aan het
eind": verweerdere Letters en cijfers
die de regen vult". De regen vult
ze. dus ze zUn weer weg (in ver
band met bet woord „verwoerd*").
De nameloosheid treedt opnieuw op.
Maar een leder die verzen leest, weet
dat twee leeswijzen goed mogelUk
zUn en dat in zo'n geval het „mee-
dichten" van de lezer optreedt.
Na gewezen te hebben op deze en
nog andere belangrUke aspecten van
Bloems vers. gaat Kamerbeek over
tot een confrontatie met verwante
dichters. De eerste die hU daarvoor
gekozen heeft is Baudelarie. De au
teur begint met er zUn verwondering
over uit te spreken dat in Bloems
„Verzamelde Beschouwingen" een
opstel uit 1921 over deze Franse dich
ter niet is opgenomen. Ik wil de
veronderstelling wagen dat Bloem bij
het verschünen van de Beschouwin
gen wat minder positief in zUn be
wondering was geworden en mogelijk
vond dat hU daar niet meer achter
kon «taan.
Gevoelsstof
Bloems voorkeur van 1921 lijkt mij
nog geen goed bewijs voor verwant
schap in verband met de vier hier
geciteerde regels van Baudelaire,
die althans voor mij een ander ter
rein bestrijken. Uitspraken van voor
keur van een dichter behoeven nog
geen bewijs van verwantschap te
zijn. Ik vind het ook jammer dat Ka
merbeek hier wat afdwaalt van zijn
zo voortreffelijke voornemen ,An den
Text heran'. Het is evenwel niet zo
dat ik hem in zijn wijzen op verwant
schappen zou willen tegenspreken. Ik
heb alleen de indruk dat deze ver
banden tussen Bloem en resp. Baude
laire, Moréas en A. E. Housman min
der pregnant zijn.
Er valt ln het menselijk leven
maar een bepaalde hoeveelheid ge
voelsstof (ik weet geen beter woord)
tot vers te distilleren, zodat gelijkhe
den wel voor moeten komen. En als
mU ook een persoonlijker argument
vergund is —Bloem was een mens
met een ijzeren geheugen. Ik kan
mij dus niet goed voorstellen dat b.v.
een overeenkomst zoels: „Maar het
ontwaken, zich wassen en kleden"
(Bloem) met .Oh. often have I was
hed and dressed' (Housman), hem
niet zelf onmiddellijk getroffen zou
hebben. Daarom meen ik ook dat
Kamerbeeks speculatie dat de ver
eenvoudiging, opgetreden in Bloems
latere werk .iets uitstaande' zou heb
ben met Housmans wijze van dichten,
maar een speculatie moet blijven.
Verrassend
Buitengewoon verrassend is het
derde hoofdstuk. Twee Denkers,
waarin Kamerbeek verband legt tus
sen Bloem. Heidegger en Sartre. Het
klinkt wellicht wat rauw, maar het
,de dichter keert zich in zijn graf om'
moet mij uit de pen. Toch overtuigt
de schrijver mij zonder moeite van
deze verwantschap, maar mogelijk
komt dat omdat hU hier het directe
terrein van de poëzie wat verlaat en
overgaat op het terrein van het zui
vere denken.
Terugkerend tot .Het Baanwach
tershuisje', wijst Kamerbeek er in
dit vebrand op dat de laatste woor
den van dit gedicht zijn: „Eindlijk te
Wijlen J. C. Bloem
zijn'. Het later op dit woord geplaat
ste accent, heeft als ik my goed her
inner plaats gevonden omdat menige
lezer de neiging toonde de nadruk op
hoorn: Ouashoornseweg
Cadée. Slonskerk 9.30 u. ds. H. Koud
staal 6.30 u. ds. H. Koudstaal. Ge
bouw Onderweg 10 u. ds. J. A. Eekhof
te Leiden. 6.30 u. ds. W. H. Walvaart
te Gennep. Aula Noord 11.15 uur ds.
G. Cadée. Geref. Kerk Maranthakerk
Raadhulsstr. 9.30 u. ds. H. Zandber
gen te Amsterdam 6.30 u. ds. M. W.
J. C. de Kluis te IJmulden. Salva-
torlkerk W. de Zwljgerln, 9.30 u. ds.
De Kluis en 6.30 u. ds. Zandbergen
Alphen- Noord Goede Herderkerk 9.30
u. en 6.03 ds. T. B. van Schouten te
Aalsmeer. Geref. Kerk (vrijgem.) 9.30
en 6.30 ds. H. Scholte (HA.). Chr. Ge
reformeerde kerk: Jeruzalemkerk GrlJ-
pensteinstr. 9.30 en 5 uur ds. P. Sneep
te Zaamslag. Oud Geref. Gem. Kerk-
geb Hoofdstr. 240 9.30 en 4 u lees-
diensten. Rem. Ger. Gem. v. Mander-
sloostr. 10 u. d6. E. M. van Mervenee
te Den Haag. Baptisten gem. Kerkge
bouw Molenvlletln. 10 u. dhr. Bouw-
hof (IJmulden) 6.30 u. ds. Broertjes
(Haarlem) Volle Evang. Gem. (Volks
belang) 10 u. dienst.
Aarlanderveen Herv. Gem. 10 u.
ds G. van Doorn 6.30 u. ds. Quak te
Koudekerk aan den Rijn. Geref. Kerk
10 u. en 6.30 u. ds. D. Hoornstra te
Nleuw-Vennep. Chr. Geref. Kerk 9.30
u. Dienst des Woord. 2.30 u. ds. G. de
Vries te Rijnsburg.
Bodegraven Herv. gem. 't Ankers
10 u. ds. Van Harten (HA). 6.30 u.
ds. Van Harten (HA) Salvatorkerk 10
u. ds Balke (HA) 6.30 u. ds. Balke
(HA) Geref. Kerk 10 en 6.30 u. ds. C.
Houtman, Dronten. Geref. Kerk (vrij
gemaakt) 9.30 u. en 4.15 u. leesdlens-
ten. Geref. Gem. 10 en 6 u. Ieesdlen6t.
Evang. Luth. Kerk: 9 u. ds. G. v. d. Bo-
gerd. Ridderkerk. Evangelisatiekring: 10
u, eredienst 6.45 Jb. Klein Haneveld.
Boskoop Chr. Geref. Kerk voorin.
9.30 en nam 4.30 u. ds J. Mannl. Ge
ref. Gem voorin 9.30 u. leesdienst. nam.
3.30 u. ds. A. P. Honkoop uit Moerka-
pelle Geref. Kerk: voorm. 9.30 u ds.
H. Dijkstra, nam. 4.30 u. ds Stolk uit
Waarder. Herv. Gem. voorm. 9.30 u ds.
A. de Leeuw nam. 6.30 u ds. W L
Heijmans. (Bed. H.A.). Vrijz. Prot.
Geloofsgemeenschap (ln de Rem Kerk)
voorm. 10 u. ds. L. C. Blom uit Bus-
sum. Verg. v. Gelovigen voorm. 9.30 en
nam. 5 u. 8amenkomst in lokaal
Nleuwstr. 27. Volle Evang.-Gem Ge
bouw Bethel voorm. 9.30 u samen
komst.
Hazerswoude Herv. Gem. 10.30 u.
d. s. W. VerwelJ te Alphen aan den
Rijn. 6.30 u. Samenzang. 6.45 u. Jeugd
dienst ds. A. J. Kret te Lelden On
derwerp „Gods Rijk en mijn boter
ham" Gerof. Kerk 9 u. en 5 u ds.
Brink.
Hoogmade Herv. Gem. 10 u ds.
Fred. J. Broeyer 7 u. drs. P. O M.
Broeyer Jeugddienst.
Kaag Herv. gem. 10 u. J. Vink
Katwijk).
Katwijk aan Zee Herv gem. Nieu
we kerk 10 u. ds. C. v. d. Bergh 6 u.
het woord .eindlek* te leggen. Het
vers moet ongeveer stammen uit
1915, zodat het begrip .zijn' toen nog
niet de bekende betekenis van heden
had. Dit is natuurlijk een bewijs te
meer voor Kamerbeeks stelling. Wat
betreft de rangschikking waardoor
dit vers. toen nog nr zeven van Enke
le strofen, aan de eind kwam van de
bundel Het Verlangen en dus de zo
juist geciteerde woorden het eind
van de bundel werden; Bloem stond
maar één rangschikking voor en wel
de chronologische. Dat zal dus ook de
reden zijn waarom de definitieve uit
gave van de Verzamelde Gedichten
«Polak en Van Gennep) de volgorde
heeft die hij nu heeft.
Vergelijkend literatuuronderzoek is
een wetenschap die mij betrekkelijk
vreemd is. Ik kan dus geen mening
hebben over de waarde van deze we
tenschap voor de poëzie. Ik kan al
leen mjjn bewondering uitspreken
over de even verfijnde als intelligen
te en vooral zuivere wijze waarop J.
Kamerbeek Jr. met verzen omgaat.
CLARA EGGINK
Het hooi rypt, je kunt het
ruiken. Zelfs in de stad als je
's avonds een ommetje maakt.
Al gemerkt? En die verre lich
te streep in het Westen, om half
elf 's avonds nog. 't Wordt ge
woon niet meer donker. (Het ge
zanik om de kleintjes op hun
eigen tyd in bed te krijgen!) Je
merkt het en je voelt het om je
heen: de zomer komt eraan. Via
al die geuren en het groeiende
licht en meer van die haast on
bestemde seinen, kryg je opeens
zin om de koffers te pakken.
Valt er onder het werk een dag
droom (pje) over de vakantie je
in de rede.Het popelt alle
maal heen naar de lichte, vro
lijke tijd die in aantocht is. „Als
het hooi rypt, ruik ik mijn va
kantie al", zei iemand en op slag
rook ik het ook!
„Het aanzien van de lucht
weet gij te onderscheiden, maar
kunt gy het de tekenen der tij
den niet." Dit woord van Jezus
de gedachten. Niet direct bij dat
(Matt 16:4) speelt me steeds in
hooi en zo, van hierboven. Op
een éndere manier, dreiegender:
bij je krant met die zware kop
pen „Wat nou weer?!" en by de
tv met extra nieuwsuitzendin
gen. Als je hoofdschuddend het
jezelf en elkaar afvraagt: „waar
gaat dat heen?" De ene hevige
sohok verdringt de andere
Frankrijk en zo flitst het weer
naar Amerika en dan weer Bia-
fra en nu Berlijn; en de Jor-
daan-omgeving is al tweede pa
gina om over Vietnam te zwij
gen. En we zeggen soms met een
kerkelijke herinnering in het
hoofd: „tekenen der tijden!",
óf we verdringen die gedachte
so gauw mogelijk. Want het
heeft altijd een dreigende en be
klemmende klank. Van heel
dichtbij als je midden in de
kerk leeft en van heel veraf
misschien alleen maar via
een grootmoeder die „vrome
spraakjes geloofde", heeft ieder
een iets gehoord hiervan. Tóch
het gevoel van net even aange
raakt zijn bij klanken als: „teke
nen van de tijden"; „laatste oor
deel"; „eindtijd".
Hoewel ik best weet dat in al
lerlei ramptijden het ook al ge
zegd is, toch zeg ik nu ook: „Zou
dit alles, van alleen nog maar
het eerste half jaar 1968 ik
daag U uit te tellen hoeveel gro
te schokken dit tydstukje alleen
al herbergt zou dit alles niet
ook betekenen het naderen van
Dat?"
Toen ik hooi rook, dacht ik
dit ineens ook allemaal erbij en
boen (met een dankbare knik in
de richting van prof. Berkhof en
diens boekje „Gegronde ver
wachting" moet U beslist le
zen! toen kwam géén be
klemming en géén dreiging al
leen meer uit de krant, toen
kwam ook daardoor, dóór onze
belevingen van nu en al die
schokken heen, het besef mee
van popeling en verwachting en
seinen van opluchting. Zó mo
gen we die tekenen lezen, ook zó
als het geurende hooi, dat zegt
dat de zomer nadert.Jezus zelf
koppelde het aan elkaar in zijn
bredere uitleg over de „tekenen
van de tijden": ze zeggen „het
goede komt.de nieuwe zomer"
(Matt. 24:32)!
J. Bovenberg,
Geref. predikant te Leiden.
ds A. Vink. Oude Kerk 8.30 u. Bid-
dienst ds. W. Vroeglndewey 10 u. ds.
J. C van Hunnlk 6 u. ds. G. Boer.
Ichtuskerk 10 u ds. J. P. van Roon
5 u. ds. W. Chr. Hovlu6. Pnlëlkerk:
9.30 u. ds. G. Boer 6 u. ds. J. C.
van Hunnlk Groen van Prinsterer-
school: 10 u. ds W. Vroeglndewey. Zie
kenhuis Overduin 4 u. ds. J. G. van
Ieperen. Zeehospltum 8.30 u. ds G.
Boer Geref. Kerk (Vredeskerk): 9.30
u. ds. Groeneberg uit Den Haag 5 u.
ds Bakker. „Trlumfatorkerk9.30 u.
ds. P. Pyiman 5 u. ds. Groeneberg
uit Den Haag. Geref. Kerk (vrijgem.)
10.30 u. en 5 u. da. C. J. Breen. Chr.
Oeref. Kerk: 10 en 5 u. ds. H C v. d.
Ent Geref. Gem. (Remisestr 10
en 5 uur ds P v. d. Bijl Gerei Gem.
In Ned. Louwestr.10 en 5 uur Lees
dienst .(Geref. Gem. Remisestr. woens
dagavond 7.45 u. Bijbellezing)
Koudekerk Herv. gem. 10 u. vm.
ds. Quak. 7 u. nm. ds. Doorn van Aar
landerveen. Geref. Kerk 10 u. vm. en
7 uur nam. ds. Makklnga.
Katwijk aan den RUn Herv. gem.
Dorpskerk 9.30 u. ds. Jac. de Vos t«
Katwijk aan Zee; 5.45 uur ds. G J.
van de Bogerd te Sllkkeveer (ld.);
aula Prinses Beatrlxschool 10 en 6.30 u.
ds. A. Baas (voorm. H.D.); Gerer. kerk
9.30 u. ds. W. Bakker te Katwijk aan
Zee; 7 u. ds. F. Pijlman te KatwUk
aan Zee; Interkerkelijke dienst in
gymnastieklokaal school Narclsstr. 10.30
u. ds. A. W. Smit te Amsterdam.
Lelmutden Herv. Gem. 9.30 u.
ds. D. Averee ln Geref Kerk. Pniël 7
u. ds. P. L. J. Wapenaar. Geref. Kerk
9.30 u. en 7 u. ds. A. Averes Gem.
dienst met herv.
Llsse Herv. Gem. Grote Kerk 10
S. Koolstra. van Rotterdam-Delfs-
haven: 7 u. Jeugddienst. Herv. kapel
10 u. ds. Jac. van Dok, van Noordwljk-
Blnnen; Geref. Kerk 10 en 7 u. drs.
A E. van der Woude; Chr. Geref. Kerk
10 en 4.30 uur ds. D. H. Bieema; Ge
ref. gem. 10 en 4 u. ds. W. Suyker;
Gerer. Kerk-Vrygem. 10 en 4.30 ds.
J. J. Verkeur, voorber. H.A.; Oud geref.
Gem. 9.30 en 3 leesdlensten; Ned. Prot.
Bond. Witte Zwaan, 10.15 u. mej. L.
A. van der Voort. Heemstede.
Leiderdorp Herv. gem. (Hoofd
straat) 9 u. dr. P. R. J. Knetsch, Den
Haag. 10.30 u. eerw. hr. J. v. d. Hoek.
Schepplngskerk, kapel: 10.30 u. dr P,
R. J. Knetech. Gebouw Elkenln. 10 u,
Jeugdkerk. Geref Kerk (Hoofdstr.) t
10 u. kandidaat D. Braam, 7 u. ds. L.
Loosman, Scheven! ngen. Schepplngs
kerk 9.30 u. ds K. vegter, Oegstgeest.
5 u. ds. J. P. v. d. Stoel. Amsterdam.
Noordwykerhout Herv. gem. 10 u.
v.m. ds. A. H. Smits. 7.00 n.m. Geref.
dienst uitgaande van de Geref. Kerk
te NoordwlJk-Binnen 7.00 u. nm. De
Zllk ds. J. Bronsgeest van Hlllegom.
Nieuwkoop Herv. Gem. 9.30 u. ds.
A. van der Koolj te Noorden. 6.30 u. ds.
P. D. de Bruyn te OpiJnen. Geref. Kerk
9.30 u. en 6.30 u. ds. J. Hartkamp.
Chr. Geref. Kerk 9.30 u. en 6.30 u. da
P. Dijkstra te Klundert. Rem Geref.
Gem. 10 u. ds. L. van Os te Maassluis.
Nleuwveen Herv. Gem. 9.30 u. en
6.30 u. ds. G. Zul dam te Nleuweroord.
Geref. Kerk 9.30 u. en 7 u. ds. H.
Post te Oegstgeest.
Koordwllk aan Zee Herv. Gem.
10 u. ds. D. Keuntng. 7 u. dhr. J. Vink
(Katwijk aan Zee). De Rank 10 u.
Jeugdkerk. Geref. Kerk 10 u. C. War
ner 7 u. ds. W. Dekker. Sole Mlo 10 u.
ds. Moolhuyzen Lelden. Herv. Geref.
Evangelisatie (VGLO-school, Schoolstr.
2) 10 u. ds. W. Chr. Hovlus (Katwijk
aan Zee) 3.30 u. ds. A. Vroeglndewey
(Veenendaal).
Noord wijk- Binnen Neri Herv,
Kerk 10 u. ds. Van den Hout (Utrecht)
7 u. ds. D. Keunlng. Geref. Kerk 9.30
u. ds. W. Dekker. 7 u. ds. C. Warner.
Van den bBerghstlchting 11 u, ds. J.
Bijleveld (Rijnsburg) Ned. Prot. Bond
10.30 u. ds. Hoftljzer (Leiden).
Oegstgeest Herv, gem.: Groene-
of Wllhbrordkerk: 10.30 u. ds. H. P.
Hulsman. Pauluskerk: 10 u, ds. W E.
Verdonk. Jeugdkerk: Gem.centrum (in
gang Lytweg): 10.30 u. J. Heiloo. Zen
dingskapel Jeugdkapel)10 u. mevr.
A. J. P. Jonkman-van Rhyn. Geref.
Kerk Maurltsln.: 10 en 19 u. ds W E.
Hoekstra. Geref. Klnderkerk 10 u. ln
Geref. Jeugdhuis, Julia na Ln l (naast
Geref. Kerk). Ver. Vrijzinnig Hen-
Gem.centrum Ingang wyttenbach-
weg)10.30 u. ds. I. J. van Houte (Hil
versum). Geref. Kerk (vrijgem.) Geref,
Jeugdhuis, Jullanaln. l naast Geref,
Kerk: Ds. B. Telder (Bilthoven) (HA).
Oude Wetering Herv. Gem. 9.30 u
ds Lalleman Viering Heilig avondmaal;
7 u ds Lalleman Heilig avondmaal en
Nabetrachting. Geref. Kerk 9.30 u ds
P. Minnema te Leiderdorp; 6.30 u ds
J. Dethmers te Woubrugge. Rem. Geref,
Gem. 7 u ds J. J. van Hille te Amster-
Rynsatenvoude Herv. Gem. 10 en
7 u ds Ph. J. Leemans. Chr. Geref.
Kerk 9.30 u Dienst des Woords; 2.15 u
da P Sneep te Zaamslag.
Rijnsburg Herv. Gem. 9.30 u ds
H. van Gosllga; 5 u ds. M. J. J. Bon-
ting uit Zutfen. Bethelkerk (Brouwer-
straat) 9.30 u ds Bontlng; 5 u ds Van
Gosllga. Geref. Kerk Vrljg. (gebouw
Katwykerweg) 10 en 5.15 u ds. Jan-
se ns. Chr. Geref. Kerk (Eben Haezer-
kerk, Oegstgeesterweg9.30 en 5 u da
G. de Vries. Geref. Kerk Petrakerk vm.
9.30 u ds Bijleveld; nm. 5 u ds. Bosnia,
Maranathakerk voor kerkgangers Ra
pen burg kerk) vm. 8.45 u ds. Bosma;
nm. 4 30 u ds Baayen. Maranathakerk
vm. 10.15 u ds Baayen; nm. 6 u ds Bijle
veld.
Sassenhelm Herv. Gem 9 en 10 30
u C. Stroo (Koudekerk). 5 udsD. Keu
nlng (NoordwlJk aan Zee); Geref.
Kerk: 9.30 u ds H. v. d. Berg. 5 u ds W.
P. H. Pouwels (Hlllegom); Chr. Geref.
Kerk: 10 en 5 u ds. Joh. Prins (Den
Haag/Rijswijk).
Valkenburg Herv. Gemeente: 10
u en 6.30 u ds. G. Zonneveld. Geref.
Kerk: 9.30 en 6.30 u ds Brands; Geref,
Kerk (Vrijgemaakt); 9 en 3 uur ds C.
J. Breen.
Voorhout Herv. Gemeente: voorm.
10 u (Gezlnsdlenst) ds Oskamp, nam.
7 u Geref. dienst.
Voorschoten Herv. Gem.: Dorps
kerk 10 u ds. Meljerlng, Hulp en Heil
10 u dhr. Van Til, Rotterdam, Rijndijk
10 u ds. Zijlstra, Geref. Kerk 9, 10.30
en 5 u ds De Zeeuw, Geref. Kerk (Vrij
gemaakt) 10 en 5 uur ds. M. Janssens.
WaddJnxveen Herv. Gem Brug-
kerk 9.30 u ds. J. R. Cuperus. 6.30 u ds.
T. van 't Veld. Esdoornlaan 9.30 u ds.
J. v. d. Heuvel, 6.30 u ds J R Cuperus,
Bethel 9.30 u ds T van 't Veld. 5 u ds.
J. v. d. Heuvel. Immanuelkerk 9.30 u
ds. D. J. Vossers te Lelden. 7 u ds. B. J.
Lletaart Peerbolte te Voorburg. Geref.
Kerk 9 u ds. J. Z. Potjer te Maasland.
10.30 u ds D. J. Potjer. 6.30 u ds. D.
Bouwknegt te RotterdamIJsselmon-
de. Christ. Afgesch. Gemeente 9.30 u
ds A. P. Verloop. 5 u ds A. P. Verloop.
Warmond Hen'. Gem. 10 u ds. J.
M. Snijders, gezlnsdlenst; 7 u ds. J.
M. Snyders.
Wassenaar Hen. Gem Dorps
kerk 10 en 19 u dr Th. C. Frederikse,
Kievietkerk 9 u Jeugdkerk; 10 u prof.
dr. H. Berkhof Oegstgeest; Messlaskerk
10 u ds J. A. G van Zanten. Dorpscen
trum 10 u Jeugdkerk en kinderdien
sten. Geref. Kerk: Bloemcamplaan 10
en 19 u ds L. Bech (HA). Zijllaan 10
en 19 u ds D. van aer Meulen. Ned.
Prot Bond: Lange Kerkdam 10.30 u dr.
H. Paber. Herv Geref. Evangelisatie:
Dorpshuls 10 en 17.15 u ds A. Vroegln
dewey, Veenendaal.
Woubrugge Herv. Gem.: 9.30 u ds
Burgle, 6.30 hr Van 't Hout. belden uit
Den Haag. Geref. Kerk: 9.30 D. Deth
mers, 6.30 ds Helner uit Ter Aar.
Zevenhoven Herv. Gem 9.30 u
ds Reyenga Geref Kerk 9 30 u en 7
u ds B. Bouma te NoordwlJk aan zee.
Zoeterwoude Herv Gem 10 u ds
L. Doorn.
Zwammerdam Herv Gem 10 u
ds C L. v. d. Broeck. G 30 u ds Helle
mans te Den Haag. Gerei Kerk: 10
u en 6.30 u kandidaat SJ. Tlemersma
te Amsterdam. Rem. Geref Gem.: 10
u ds T. Elders-Mayer, gezlnsdlenst.
