kosmisch rotsblok
ran kilometer doorsnee
clieert langs de aarde
ICARUSMOET ZIJN NAAM
IET TE VEEL EER AANDOEN
'uin tussen
e planeten
Botsing nu
uitgesloten
Piloot van
neergestort
vliegtuigje
overleden
PAG 7 JUNI 1968
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 17
jen om de zon draaiend rotsblok van onge-
r een kilometer doorsnee scheert half juni
gs de aarde. Het is de planetoide Icarus,
negentien jaar geleden werd ontdekt,
len heeft zich in de afgelopen jaren wel
is zorgen gemaakt over de mogelijkheid, dat
e kosmische keisteen binnenkort de aarde
treffen. De banen van Icarus en aarde
jsen elkaar weliswaar niet nauwkeurig,
Br er behoeft maar een kleine afwijking in
baan van Icarus op te treden en een botsing
in het vooruitzicht liggen. Dat zou een
(oorstelbare ramp betekenen: geheel West-
ropa of geheel Noord-Amerika zou er in
één klap door kunnen worden verwoest en
van menselijk leven beroofd.
Stel U echter gerust: men heeft berekend
dat Icarus de aarde ditmaal op „slechts" ruim
zes miljoen kilometer passeert. Dat lijkt een
vrjj comfortabele afstand, maar naar kosmi
sche maatstaven is het een schampschot. Er
zijn overigens in het recente verleden enkele
nog riskantere schampschoten geweest door
andere planetoiden.
De ruimtevaart zal binnen afzienbare tijd
fascinerende mogelijkheden bicden om even
tuele dreigende rampzalige botsingen met
soortgelijk kosmisch puin te voorkomen.
aarde waarop wij leven, is een
de negen planeten die om de
wentelen. De afstanden tot de
vertonen een zekere onderlinge
maat, op één uitzondering na:
heeft zich eeuwen afgevraagd.
Jom er zich tussen de planeten
k en Jupiter geen planeet bevond
uit de regelmaat der afstanden
acht zou kunnen worden,
de eerste nacht van de negen-
Je eeuw. op 1 januari 1801, ont-
p de Italiaanse astronoom Giu-
Piazzi ongeveer op de afstand
de zon waar zich deze ontbre-
le planeet had moeten bevinden
klein om de zon wentelend he-
ichaam, dat hij naar de be-
rmheilige van Sicilië (Piazzi
ide in Palermo» de naam Ceres
In de jaren die volgden, ontdek-
|nen in een brede band tussen
iter en Mars talloze van derge-
l kleine hemellichamem, die men
planetoiden noemde. Er zijn er nu
ruim 3000 geobserveerd, waarvan de
baan vrij nauwkeurig bekend is en
men vermoedt, dat er zeker 55.000
zijn, die vanaf de aarde fotografisch
zijn waar te nemen.
Van die duizenden waargenomen
planetoide is de eerst ontdekte. Ce-
Van
onze redacteur-
ruimtevaart
Men tast nog altijd in het duis
ter over het ontstaan van de pla
netoiden. Lange tijd heeft men aan
genomen dat het de restanten waren
van een planeet, die door een of
andere kosmische ramp In stukken
was geslagen. Thans voelt men meer
voor de theorie, dat de brokstukken
door andere oorzaken zich in een
ring om de zon hebben verzameld
zonder ooit tot een planeet te zijn
samengeklonterd geweest.
Vier binnen
aard-haan
res. nog altijd de grootste: ruim
780 kilometer doorsnee. Dat is klein
vergeleken bij de aarde (zelf een van
de kleinere planeten) die een door
snee van bijna 13.000 kilometer heeft.
De kleinst bekende planetoiden heb
ben een diameter van minder dan
een kilometer.
Niet alle planetoiden bevinden zich
in die band om de zon, die wy
grijs hebben aangegeven op een van
de bijgaande tekeningen. In diezelfde
tekening hebben wij de banen aange
geven (in streep- en puntlijnen» van
enkele bijzondere planetoiden. In de
eerste plaats de eerst ontdekte, Ce
res. Voorts Hidalgo, die voor zover
bekend het verst van de zon komt,
namelijk tot aan de baan van de
planeet Saturnus. Bovendien zijn ge
tekend de banen van de vier pla
netoiden waarvan bekend is, dat zij
binnen de aardbaan, dus dichter bij
de zon komen dan de aarde. Deze
vier zijn Apollo. Adonis, Hermes en
de in 1949 ontdekte Icarus. Alle vier
zijn zij kleiner dan 2.5 kilometer,
Icarus is van het viertal de kleinste
met ongeveer een kilometer doorsnee.
Enkele malen in het recente ver
leden passeerden deze planetoiden de
aarde op kosmisch gezien zeer klei
ne afstanden. In 1923 ging Apollo nog
geen drie miljoen kilometer langs de
aarde. In 1936 kwam Adonis nog
dichter bij met anderhalf miljoen ki
lometer. Het tot dusver bekende re
cord werd in 1937 gevestigd door
Hermes met slechts 776.000 kilometer,
iets meer dan tweemaal de afstand
aarde-maan. Toen Icarus in 1949
werd ontdekt, was dit baby-hemel
lichaam de aarde juist op ongeveer
zes miljoen kilometer afstand gepas
seerd.
Diclilst bij de zon
Icarus is een bijzondere planetoide.
Van al zyn bekende soortgenoten
komt hy het dichtst bij de zon.
namelijk tot ongeveer 29 miljoen ki
lometer afstand. Het is de enige pla
netoide die ver binnen de baan van
de binnenste planeet, Mercurius
komt.
Aan deze korte afstand tot de zon
ontleent de door Walter Baade van
Mount Wilson Observatory in 1949
ontdekte Icarus zijn naam. In de
mythologie ontsnapte Icarus uit ge
vangenschap door middel van met
was bestreken vleugels, waarmee hij
de vrijheid tegemoet vloog. In zijn
jeugdige overmoed vloog hij echter
te hoog, waardoor hij te dicht bij
de zon kwam, die de was van zyn
vleugels deed smelten. Icarus stort
te neer en kwam jammerlijk om het
leven.
Het is te hopen dat de planetoide
Icarus zijn naam niet al te veel eer
aandoet door ook ditmaal, na dicht
langs de zon gegaan te zyn, op aar
de neer te storten.
Merwaardig is. dat Baade niet al
leen deze het dichtst langs de zon
scherende planetoide heeft ont
dekt, maar in 1920 als astronoom in
Hamburg ook ae planetoide Hidalgo,
die het verst van de zon komt. Bei
de ontdekkingen berustten op toeval.
Icarus heeft vermoedelijk een ge
wicht van ongeveer vyf miljard ton.
Hij doorloopt zijn baan om de zon in
406 dagen. Hij komt tot op 28,9 mil
joen kilometer in het perihelium en
maal zo groot is als van het rotsblok Dat komt slechts eens in de 19 jaar
dat het litteken in Arizona veroor- voor. In 1949 werd de planetoide bij
zaakte. zo'n passage ontdekt. In 1968 heeft
zy met de aarde weer een rendez-
Dit laatstgenoemde litteken kan Vous. In 1987 zal het voor de volgen-
vergeleken worden met de resultaten de maai geschieden. Het is niet on-
van een kernbomontploffing van denkbaar, dat de baan dan door in-
twintig megaton, d.wz. het aequiva- vloed van de aantrekkingskracht van
lent van 20.000.000.000 kg TNT. De de planeten, in het bijzonder Jupiter,
verwoesting bij een dergelijke explo- ZOdanig is gewijzigd dat het reële ge-
sie zou zich echter veel verder uit- vaar Van een botsing bestaat,
strekken dan die krater- van 1500 me
ter.
Misschien kan het de mensen, die
zich thans zorgen maken over de ex-
294 miljoen kilometer in het aphe-
lium, respectievelijk de kleinste en
grootste afstand tot de zon. In die
langgerekte elliptische baan varieert
de baansnelheid aanzienlijk. De snel
heid is het grootst by de dichtste
passage langs de zon.
Dat geschiedde bij de huidige om
loop op 2 mei jJ.. Sindsdien verwij
dert Icarus zich weer van de zon,
waarbij de aardbaan gepasseerd
wordt medio juni. Op het moment
van de kortste afstand van Icarus tot
de aarde (op 15 juni a.s. om 18.24
uur, ongeveer 6,27 miljoen kilome
ter) bedraagt de snelheid van het
rotsblok circa 100.000 kilometer per
uur.
In een van de bijgaande tekeningen
hebben wy de onderlinge standen van
aarde en Icarus in hun banen tussen
8 en 20 juni aangegeven met langs
de verbindingslijnen de afstanden in
eenheden van 10.000 km.
In historische tijden, namelijk in ceptionw., hORe uitgaven ten bate
1908. heeft een dergelijke ramp zich van dr ruimtevaart, terwijl er op
vermoedelijk voltrokken in Siberië. nog zoveel nood te ieni&en
De daar gevonden kiaterxesten zyn vajtt enigszins met deze. „verspilling"
veel kleiner dan die in Arizona, maar verzoenen wanneer zij beseffen, dat
de vernietiging van het omliggende juist die ruimtevaart het mogelijk zal
landschap strekte zich over vele tien- maitenf de aarde voor een onvoor-
tallen kilometers uit. De Siberische steibare ramp te behoeden en in één
„kei was veel kleiner dan die van (afgewende) klap alle miljarden, die
voor de ruimtevaart zijn uitgegeven,
terug te verdienen.
Wanneer mocht blijken dat Icarus
(of een andere planetoide) op aarde
dreigt te storten, dan zal het binnen
kort mogelijk zyn een zeer zware ra
ketmotor naar dit hemellichaam te
sturen, er op te laten landen en door
de werking van de raket de baan van
de planetoide tydig zo te laten ver-
Arizona en de laatstgenoemde was anderen, dat het kosmische brok
maar een kiezeltje vergeleken bij P"in de aarde passeert in plaats van
het rotsblok Icarus.
Onvoorstelbaar
grote ramp
haar te treffen.
Waarmee dan eens te meer bewe
zen zou worden, dat de ontwikkeling
van menselijk kennen en kunnen
veelal onvermoede vruchten afwerpt,
die het onlogisch maken om die ont-
Een deel van het zonnestelsel
in beeld gebracht. Om de zon de
als dunne gesloten cirkels gete
kende banen van de planeten
Mercurius, Venus, Aarde, Mars,
Jupiter en (geheel onderSatur
nus. Tussen de banen van Mars en
Jupiter geeft het grijze gebied de
regionen aan, waarin zich de
meeste „normale" planetoiden be
vinden.
Voorts zijn de banen van enkele
bijzondere planetoiden getekend,
en wel als streepjeslijnen en in
één geval (Icarus) als stippellijn.
Midden in de planetoidenband
ziet men de baan van de eerst
ontdekte en grootste planetoide
Ceres. Voorts de baan van Hidal
go, die tot bijna aan de Saturnus-
baan reikt en die het verst van de
zon komt, en de banen van Ado
nis, Apollo, Hermes en Icarus, de
vier planetoiden ivaarvan bekend
is dat zij binnen de aardbaan ko
men. Alle hemellichamen, waar
van de banen getekend zijn, be
wegen zich tegen de wijzers van
de klok in door hun baan om de
zon.
wikkelingen te willen tegengaan met
het motief „dat er nog zoveel nutti
ger zaken te doen zijn
Wielrennen De jonge Neder-
Veel hangt met betrekking tot de Ilandse beroepswielrenner Rini Wagt
Littekens
Een beeld van de wijze,
drop aarde en Icarus elkaar
idio dicht zullen passeren. De
latsen waarop de hemellicha-
in zich op de dagen van 8 tot en
it 20 juni in hun baan bevinden,
n als stippen getekend. Langs
n onderlinge verbindingslijn
lan getallen, die het aantal ma-
10.000 km aangeven, welke de
Stand tussen de hemellichamen
i dag bedraagt.
De beide hemellichamen lopen
^Jt in hetzelfde vlak. Men moet
BTi voorstellen dat op de teke-
P0 Icarus aanvankelijk boven
t vlak van de tekening, dat wil
Often het vlak van de aardbaan,
ypt en er pas bij de „dalende
■oop" onderaan de tekening on-
t duikt. De hoek tussen de
tanvlakken van aarde en Icarus
Vraagt 23 graden.
Wat zou het betekenen, wanneer
Icarus door een kleine baanafwij-
king als gevolg van de invloed der
zwaartekracht van de planeten op
aarde zou neerstorten?.
Dat is nauwelijks met enige nauw
keurigheid te voorspellen, maar de
ramp zou onvoorstelbaar groot zyn.
Op aarde zyn vele restanten van
kraters gevonden, die de littekens
vormen van ingeslagen meteorieten
of eventueel planetoiden. De maan,
die niet door een beschermende
dampkring is omgeven, telt veel
meer van die inslagkraters. In de
dampkring om de aarde gaan veel
neerstortende „kosmische kiezels"
verloren, doordat zij opbranden als
gevolg van de wrijvingshitte, terwijl
grotere brokken al voor een deel zijn
opgebrand vóór zij de aarde treffen.
Een van de grootste en meest be
kende inslagkraters op aarde is de
befaamde Arizonakrater (VS) die
een doorsnee heeft van ongeveer
1500 meter en een diepte van tegen
de 200 meter. Men heeft uit metingen
en berekeningen opgemaakt, dat de
ze krater veroorzaakt is door het
neerstorten van een brok kosmische
materie van nog geen veertig meter
doorsnee. De krater is vele tiendui
zenden jaren geleden ontstaan.
Icarus heeft echter een doorsnee
van ongeveer een kilometer en ver
moedelijk een gewicht dat 15.000
omvang van de ramp bij neerstorten
op aarde af van de invalshoek in de
atmosfeer en op het aardoppervlak.
Bij een langere baan door de atmos
feer knabbelt de wrijvingshitte veel
van het neerstortende hemellichaam
af. dat bovendien aanzienlijk wordt
afgeremd; maar dan doen zich weer
verhittingsverschynselen in de at
mosfeer voor, die voor aanvullende
schade kunnen zorgen. Zou Icarus de
aarde in een frontale botsing treffen
b.v. op Berlijn, dan wordt vermoede
lijk geheel West-Europa verwoest
waarbij alleen in uitzonderlijke geval
len hier en daar een mensenleven ge
spaard zou blijven. Bovendien kan
een zeer krachtige inslag de aard
korst in dit gebied zodanig beschadi
gen, dat zich enorme aardbevingen
en vulkanische erupties gaan voor
doen. Geheel Noord-Amerika zou op
een dergelijke wijze verwoest kunnen
worden wanneer Icarus het midden
van de Nieuwe Wereld trof.
Zou Icarus in het midden van de
Atlantische Oceaan vallen, dan zou
den enorme vloedgolven, explosieve
verschijnselen door snel verdampen
van het zeewater en wellicht ook bij
komende zeebevingen tot gevolg heb
ben dat alle Atlantische kusten tot
honderden kilometers naar het bin
nenland verwoest zouden worden,
dat wil zeggen West-Europa. Canada,
de Verenigde Staten en het noorden
van Afrika.
Afivendbaar dooi
de ruimtevaart
Maar zoals gezegd: ditmaal is er
geen gevaar voor een botsing. Icarus
zal de aarde op geringe, maar veilige
afstand passeren.
En bij een volgende passage? Niet
iedere keer dat Icarus in zyn 406 da
gen durende omloop om de zon de
aardbaan kruist, bevindt zich juist
daar op dat moment ook de aarde.
mans is gisteren als derde geëindigd
in een internationale ronde te Helch-
teren (België). In de eindsprint moest
Wagtmans de Belg Eric Leman (win
naar) en de Duitser Wilfried Boelke
voor laten gaan. Leman had voor de
177 km 4 uur en 48 sec. nodig. De
drie renners hadden een voorsprong
van twintig seconden op de rest van
het veld.
ADVERTENTIE
Kom.
Laten we die grijze
gevel eens opfleuren.
Zó moeilijk is dat niet.
Want planten
en bloemen geven
een vrolijk,
fris en fleurig balkon.
Een paar bakken...
o o wnl*
eT b
v de hele zomer feest!
HILVERSUM (GPD) De 31-
jarige verzekeringsinspecteur R. T.
van Wettum uit Hoevelaken die zon
dagmiddag met levensgevaarlijke
brandwonden uit een neergestort
sportvliegtuigje werd gehaald, is aan
zijn verwondingen overleden.
De heer Van Wettum was met een
sportvliegtuig betrokken btf een re-
clamevlucht. Boven het vliegveld Hil
versum wilde hy een net met recla
metekst oppikken, maar het toestel
raakte met de staart de grond en
sloeg over de kop. Het vliegtuig vloog
onmiddellijk in brand.
„Groep van tien"
in Den Haag
O
PARIJS lAFP) De z.g. „Groep
van tien" zal volgende week woens
dag in Den Haag bijeenkomen op
het niveau van plaatsvervangers van
de ministers van Financiën om de
voorwaarden te bestuderen van le
ningen die aan het Internationale
Monetaire Fonds (I.M.F.) zyn ver
strekt om het di< 5onds mogelijk 'e
maken de Franse trekking van 745
miljoen dollar en ae Britse trekking
van 1.4 miljard dollar te financieren
De bijeenkomst van woensdag in Den
Haag zal donderdag en vrijdag wor
den gevolgd door een bijeenkomst
van de monetaire werkgroep num
mer drie van de organisatie voor
economische samenwerking en ont
wikkeling (O.E.S.O.).
