LAUWERSZEE
STRAKS OOK
ZEILPARADIJS
Kievitsbloem (zeer zeldzaam)
bedreigd door zandafgraving
Voornaamste
vindplaats langs de
Overijsselse Vecht
BATERDAG 18 MEI 1968
LD EXTRA 4
Oostmahorn ligt zich als een kleurrijke mini-blokkendoos in de voorjaarszon te koes
teren. Het nog wat sombere en kale land van de Dongeradelen gaat ineens over in wa
ter. Een beetje boos kletsen de golven tegen de aanlegsteiger waar de reddingsboot
Gebroeders Luden" meewarig hoofdschuddend over zijn laatste spectaculaire avon
tuur schijnt na te denken. In de verte blinkt het silhouet van het werkeiland in de
Lauwerszee, een kolossaal betonnen stuk mensenwerk, dat storm en springtij zelfs zal
kunnen temmen.
We moeten zo langzamerhand wel geloven In het
grote kunnen van onze waterbouwkundigen. Want
anders zou het onaannemelijk zijn dat deze grote
watervlakte over enkele jaren een nieuw 3ies-
bos-achtig' landschap is geworden^ Dan zullen
er zeegaande jachten de bijna artistiek gebouwde
sluizen passeren om htm weg door het nieuwe
grillige en boeiende vaarwater te zoeken naar
b.v. „het vroegere vissersdorpje Zoutkamp". Dan
zijn er kampeerterreinen, temidden van een flora
en fauna, zoals aalscholvers, lepelaars en blauwe
reigers.
Goed, dat is allemaal toekomstmuziek, maar
toch zijn we al verder met onze Lauwerszeewer-
ken dan de meeste Nederlanders denken. Vol
gend jaar zal het gigantische werk in de Lau
werszee naar een climax voeren als in mei het
dijkgat wordt gedicht. De dichting zal uiteraard
meer spanning' met zich meebrengen dan in de
IJsselmeerpolders het geval is. Als de dijk dicht
is, zal hiermee meteen een nieuwe verbinding van
13 kilometer tot stand zijn gekomen tussen Fries
land en Groningen. In deze afsluitdijk zullen gi
gantische uitwateringssluizen en een schutsluis
met voorhavens worden opgenomen. Hierin ko
men op de duur onder meer de Zoutkamper vis
sersboten te liggen.
Vlucht scholeksters boven de Bantpolder,
die nu nog de scheiding vormt tussen het
Friese vasteland en de Lauwerszee.
By hoog water blijven de sluizen natuurlijk geslo
ten. Tijdens laag water kan de Lauwerszeeboe-
zem, die steeds kan worden aangevuld met het
overtollige water uit de Friese boezem, worden
gespuid.
Tengevolge van de wisselende waterstanden zul
len vooral in de winter op de Lauwerszee grote
gebieden beurtelings droog liggen en onder wa
ter staan. Hierdoor komen er ideale levensom
standigheden voor bepaalde begroeiingen, die uit
het oogpunt van natuurbescherming perspectie
ven bieden. Er kan langs natuurlijke weg ook
voor veel dieren een geschikt leven&milieu tot
stand komen. Het zal bijv. een ideaal gebied voor
brandganzen worden.
In de polder is er naar gestreefd door het stichten
van massale boscomplexen, met daartussen uit
gestrekte open vlakten, een landschap met een
grote schaal te vormen. Voor de watersporter
blijft er dan altijd nog een schitterend meer over.
In dit afwisselende polderlandschap zijn de gron
den zowel bestemd voor agrarisch, militair als
recreatief gebruik. Hierbij is bovendien zoveel
mogelijk gestreefd naar een combinatie van het
gebruik. Zowel in de Groningse als in de zuidelij
ke polder is een militair oefenterrein ontworpen.
Deze terreinen zullen met zekere beperkingen
voor het publiek toegankelijk zijn.
Na de sluiting van de afsluitdijk in mei 1969 zal
de polder langs natuurlijke weg worden omgeto
verd tot een dorado voor de watersporters. Er is
een meer ontstaan van bijna 2000 hectare groot,
dat men niet in een paar dagen leert kennen. Het
zal vanwege zijn grillige vorm en schitterende en
tourage een gewild vaargebied worden. En men
hoeft zich er. ook in een niet-zee-waardig jacht,
bepaald niet geïsoleerd te voelen, want de verbin
dingen met het Friese merengebied en bijvoor
beeld de stad Groningen zyn prima. Behalve de
ze goede ontsluiting per boot komt er een viertal
jachthavens in het gebied.
In Oostmahorn. waar een speciale werkhaven is
ingericht ten behoeve van de werken, lonkt de ge
meente Oostdongeradeel naar recreatie. En niet
zonder reden, want de royale werkhaven ligt
daar straks renteloos, tenzij deze wordt ingericht
voor de watersport. En d&t is de bedoeling. Na
tuurlijk moeten er voorzieningen komen, vooral
aan de wal. Wat dit betreft, zijn er nu al initiatie
ven in de van recreatie verstoken gemeente Oost-
dongeradeel. De haven van Oostmahorn kan
zeer ,in' worden, als bijvoorbeeld achter de zee
dijk een knus kampeerterrein wordt gesticht en
de middenstand van het piepkleine dorp zich tij
dig „ombuigt" naar zijn nieuwe mogelijkheden.
Zoutkamp: pittoresk
Als straks de vissersvloot (ongeveer 80 schepen)
van Zoutkamp definitief haar nieuwe thuishaven
bij het sluizencomplex krijgt, zal ook dit dorp de
watersporters met open armen willen ontvangen.
De zeiljachten zullen aan die stoere aanlegsteigers
wat klein lijken, maar er is voldoende mogelijk
heid te scheppen om deze pittoreske Groningse
invalspoort voor de watersport een goede naam te
geven.
Stelt u zich eens voor: na een dag van kruisen in
het uitgestrekte plassengebjed van de Lauwers in
de namiddag even naar binnen te Zoutkamp om
de avond door te brengen in een dorp, waar de
steegjes zo nauw zijn dat er nauwelijks een hand
kar d'oor kan. Ook de gemeente Ulnim, waarin
Zoutkamp ligt, realiseert zich de enorme moge
lijkheden, die hier na 1969 zullen ontstaan. Men
kent de cijfers van Zweden en Amerika, waar
men respectievelijk één boot op de 20 en 25 inwo
ners heeft, terwijl we in Nederland (nog maar
1 op de 200 zijn.
Het is overigens te hopen dat Zoutkamp, dat al
honderden jaren een vissersdorp is geweest, zo
veel mogelijk zijn oude gezicht zal behouden.
Maar niettemin zullen die bewoners zich aan de
nieuwe situatie moeten aanpassen. De Zoutkam-
pers hebben verschrikkelijk op de Friezen gemop
perd toen deze tien jaar geleden begonnen met
de leus: „De Lauwerszee moet dicht". De Gronin
gers zullen hier straks zien, dat ook zij een van
de fraaiste watersportgebieden van ons land krij
gen.
Zeezeilers
Een derde watersportcenrtrum in het Lauwers-
zeegebied zal verrijzen ten zuiden van die haven
hoofden. bij het sluizencomplex dat nu nog werk
eiland is. Op de plaats waar men op dit moment
de betonnen caissons klaarmaakt, zal straks een
kolk overblijven, die vrijwel meteen geschikt is
als haven voor watersporters. Deze jachthaven
komt uiteraard binnendijks te liggen, vlakbij een
wooncentrum, waarvan de eerste aanzet wordt
Een van de attracties op de dit voorjaar ge
houden internationale botententoonstelllng in
Hamburg was de ronde tweepersoons luchtkus
senboot, waarvan de Joto een beeld geeft. De
Flunderdoor de vervaardiger „vliegende ome
letgenoemd, heeft een diameter van drie meter,
een Wankelmotor van 7 pk en een topsnelheid
van 25 kilometer per uur. Het door de Roland-
Schiffbau-Nöttingen bij Pforzheim ontwikkelde
vaartuig kan op een hoogte van 20 centimeter
over zand, moeras en droog wad flitsen. De prijs
is ongeveer f5.000,-. De firma zal ook een lucht
kussenboot voor vier personen op de markt bren
gen. Evenals de tweepersoons, zal ook deze in
serie vervaardigd worden.
gevormd door huizen van o.a. het bedieningsper
soneel van de sluizen. De haven, die een flinke
recreatievloot kan herbergen, zal vooral aantrek
kelijk zijn voor de zeezeilers.
Ook te Enumazijl en Dokkumer Nieuwezylen zijn
jachthavens gedacht. Gezien de grote mogelijkhe
den voor de watersport in de Lauwerszee valt te
verwachten, dat ook in deze dorpjes spoedig leven
in de brouwerij komt. Verder zijn er overal in het
gebied voorlopig al aanlegplaatsen en vluchtha-
vens gesitueerd, alsmede natuurlijk kampeerter
reinen.
We zijn wellicht een tiental jaren verder eer al
les gerealiseerd is, maar toch zal Nederland over
een paar jaar al bezit kunnen nemen van dit
Bij de Friese Dongeradelen houdt de we-1
reld op, wordt er wel eens gezegd. Deze foto 1
beioijst niet het tegendeel. Spoedig echter zal
het anders zijn.
nieuwe plassengebied, dat nu nog Lauwerszee j
heet. Zodra het gebied droogvalt, zullen de inven- j
tarisatieplannen van de polder geleidelijk uit de
grondverf komen. Het hangt af van de overheid I
dus van de rijksfinanciën in welk tempo de
werken, zoals kade- en bosaanleg worden uitge
voerd. Vast staat dat er in 1980 behalve de 150
miljoen gulden, die straks opgesoepeerd zijn met
de aanleg van de afsluitdijk en zijn enorme kunst-
werken, er nog eens ettelijke miljoenen bij komen.
Het lot van de Nederlandse kievitsbloem
ligt op het ogenblik in handen van het
Overijsselse college van Gedeputeerde
Staten. Bij dit college is namelijk een ont-
zandingsvergunning aangevraagd voor
een stuk buitendijks land langs de noor
delijke Vechtoever, ter hoogte van de
buurtschap Haerst.
Wordt de vergunning verleend, dan zal de kie
vitsbloem op enkele exemplaren na uitgeroeid
worden. In Europa komt de kievitsbloem,
Fritillaria Meleagris, nog slechts in drie lan
den voor: in Nederland voornamelijk langs de
Overijsselse Vecht, in Frankrijk langs de Loire
en in Duitsland langs de Elbe.
De gebieden waar de bloem nog thuis is, zijn
echter gering van omvang. De rijkste en waar
devolste groeiplaats ligt in Overijssel tussen Zwol
le en Hasselt, langs de oevers van de Vecht.
Maar ook hier is de kievitsbloem inmiddels een
dermate zeldzame verschijning geworden, dat de
Overijsselse Staten haar enkele jaren geleden
opnamen in de reeks van beschermde planten.
Sindsdien is voor de kievitsbloem een plukvtrbod
van kracht.
Een plukverbod is evenwel niet voldoende om
de bloem te redden. In een vorig jaar versche
nen rapport wordt opgemerkt, dat het voort
bestaan van de kievitsbloem in ernstige mate
wordt bedreigd door zandwinning in het gebied
aan weerskanten van de Vechtdyken. Met het
oog hierop werd in het rapport gepleit voor aan
koop van de belangrykste terreinen door een na
tuurbeschermingsorganisatie. Aan dit pleidooi is
overigens tot dusver nog geen gehoor gegeven.
is by de berekening van de benodigde hoeveel-1
heid een fout gemaakt. Om deze fout te kun-1
nen herstellen, heeft de aannemer pogingen in
het werk gesteld om in de onmiddeliyke omge
ving van de Vechtbrug een zandput te ver-
krygen. Deze pogingen zyn met succes bekroond.
Drie boeren zyn bereid hun percelen buiten-'
dyks gelegen land te verkopen. Deze percelen
vormen gezamenlyk een hoog gelegen terrein
in het winterbed van die Vecht. Op dit ter
rein groeit de kievitsbloem in massa's. Een zand
winning zal op deze zeldzame vegetatie een fu
neste uitwerking hebben. De verzandingsver gun
ning is aangevraagd.
Geen noodzaak
Het gemeentebestuur van Zwolle heeft zich in-
middels met de zandwinning akkoord verklaard.
Alleen Gedeputeerde Staten kunnen nog voor
komen dat de kievitsbloem op grote schaal gaat
verdwijnen uit het gebied, dat enkele jaren gele
den nog het rRkste van Europa werd genoemd.
Zandverkoop
Een recente en zeer ernstige dreiging komt van
de zyde van de Rykswaterstaat, die werken laat
uitvoeren ten noorden van de nieuwe Zwolse
Vechtbrug. Aansluitend op deze brug wordt een
rotonde gemaakt. Voor de aanleg hiervan zyn
grote hoeveelheden grond nodig. Deze werken
worden uitgevoerd in een gebied, waar de kie
vitsbloem op dit ogenblik volop in bloei staat.
Waarschynlijk voor het laatst, want door de
uitvoering van de waterstaatwerken is zy in
dit gebied niet te behouden.
Voor de aanleg van het wegenstelselten noor
den van de Vechtbrug blykt in eerste instantie
te weinig zand aangevoerd te zyn. Vermoedeiyk
Die verdwyning is beslist niet noodzakelyk, want
voor de gevraagde zandwinning kan een alleszinf
aanvaardbaar alternatief worden geboden. Op
korte afstand namelijk van het in aanleg zynik
wegenstelsel ligt de Agnietenplas, het officiëk
zandwinningsgebied van de gemeente Zwolk
Heel gemakkelijk kan van hieruit zand naar d*
Vechtbrug worden getransporteerd. Op deze wij
ze wordt het mogelijk de kievitsbloem in Haent
van de ondergang te redden.
