Dinaux kreeg nationale
prijs literaire kritiek
Elk werk heeft nu
zijn eigen norm
•>n
Colloquium dispuut
„In Consteii Vieridi
De kerk werkt niet
alleen in cle hemel,
maar ook op aarde"
RfV
plano's
orgels
hl:fï
mosseEHh
versteege
Parijse pers prijst
Residentie-Orkest
kamerbreed
v a' -
VRIJDAG 15 MAART 1968
LEIDSCH DAGBLAD
„Je weet nooit voor wie je schrijft"
Bijna 70 jaar oud krijgt C. J. E. Dinaux zoals gemeld de
nationale prijs voor literaire kritiek. Sinds 1938 is hij vast mede
werker van het Haarlems Dagblad. Na een onderbreking tijdens
je oorlog („Als ik Nazisme ruik wordt ik al onpasselijk"),
schrijft hij hiervoor wekelijks zijn kronieken over Nederland-
e literatuur, die ook worden gepubliceerd in de Zwolse Cou-
ant en het Utrechts Nieuwsblad. In totaal zijn het er al zo'n
500 en daar zal het niet bij blijven.
Astrologie
kijkt naar de foto die hij me
leegeeft: „Je kunt wel zien dat ik
melancholicus ben. Wat zie ik er
ld uit, zo voel ik me echt niet",
jn verjaardag valt in november.
I ben een typische Scorpio". Ge-
nft hy in astrologie? „Er is een
tr een horoscoop van me gemaakt,
geloofde er helemaal niet in. maar
a aantal dingen is wel frappant uit
komen. Overigens heeft Rico
ilthuis merkwaardige dingen van
gezegd. We kenden elkaar niet,
it was in 1947. Toen stond hij achter
terwyl ik zat te schrijven. Als in
gnce zei hij dingen over mijn verle-
die hij niet kon weten, met de
artallen erbij. Ik zelf leef niet in
wereld, maar ik besef wel dat ik
lespeeld" word. dat er veel meer
dan je kunt weten. Ik ben toch van
sterren, dat is een uitspraak van
arsman die me veel zegt. Als je
me eerlijk vraagt, houd lk meer
de natuur dan van de litera-
„Wat zijn uw principes bij het
tspreken van literatuur?"
Lik heb altijd geaarzeld tussen Her-
knn Hesse en Thomas Mann, hoe-
lel je die laatste wel mijn grote
lorbeeld kunt noemen".
Zoek de kern
„Voor de traditionele literatuur
llden algemene normen. Dat is bij
moderne literatuur niet meer zo.
werk heeft nu zijn eigen norm,
;kt zijn eigen structuur. Dat was
Iers in de tijd dat er een algemeen
jangspunt was, een „school", een
idende idee". Wat ik probeer is de
rn, de innerlijke wetmatigheid te
tken, het eigene van een boek,
r geen algemene maatstaven
Mr zijn, is het lezen van elk nieuw
crk een avontuur.
Van bijzonder belang is de vormge-
ng. De schrijvers brengen door de
irm tot uiting wat ze te zeggen heb-
n. Als je er achter bent wat de
m van een boek is. kun je nagaan
welke mate het hele werk beant-
oordt aan de door de schrijver na-
treefde wetmatigheid. Je vraagt je
of het in die zin authentiek is. of
staan ^"hzelf beantwoordt".
Pornografie is
geen probleem
,Dus een beoordeling sterk naar
vorm en minder naar de in-
oud. Hoe staat u tegenover por
nografie?
Morele maatstaven hebben niets te
aken met de waarde van een li-
rair werk. Pornografie is voor mij
sen probleem. Kunst draagt altijd
ïn eigen moraal met zich mee. Is
Is „kunst" en dat moet je dus
Ktereoeken dan is het geen por-
ngrafie. Als je tot de kern van
o boek bent doorgedrongen kun je
Qidelijk onderscheiden wat functio-
*1 is en wat niet. Je voelt of een
Wische scène noodzakelijk is. Een
boek is doorgecomponeerd tot
kleinste onderdelen. Het zit
^antwoord in elkaar.
Verantwoord is iets anders dan be-
icht. Als het bedacht is blijft het
bnstnijverheid. Dat doorgecom-
oneerde, dat hebben de boeken
toi Thomas Mann.
i Sommige critici vinden de
tohrijver belangrijker dan het
wek. Anderen omgekeerd. Aan
„De wording; van een boek inte
resseert me niet als ik het bespreek.
Ik schrijf erover zoals het voor me
ligt. Het is voor mij helemaal niet
moeilijk een boek te bespreken, als
ik aan de schrijver ervan de pest
heb. Ik wil één uitzondering maken.
Als een boek verderfelijke ideeën be
vat, als het bijv anti-semitisch is,
dan kan het nog zo knap zijn. dan
kan ik er niet over schrijven Som
mige boeken kun je niet meer be
spreken, daar kun Je alleen tegen
vechten. Dat zit dan meestal in het
politieke vlak".
Verloren tijd
„Hoe bent u in de literatuur
beland?"
„Als jongen van 16 heb ik de he
le geschiedenis van „De Stijl" mee
gemaakt. De architect Oud. die met
Theo van Doesburg het tijdschrift
oprichtte, was mijn zwager. Dat
heeft een enorme indruk op me ge
maakt Als ik nu zie. waar mensen
als Bernlef en Schippers mee bezig
i zyn, daar zit iets van hetaelfde in".
Ik heb Chinees gestudeerd, maar
daarvoor moest je een paar jaar
naar China en na de eerste wereld-
oorlig kon dat niet. Daarom moest
ik overschakelen. Ik zie het nu zo,
dat de wissel verkeerd heeft gestaan.
Omdat ik erg op mijn leraar Staats-
wetenschappen gesteld was werd het
economie. Toen ik er eenmaal in- i 99'
zat. kon ik niet meer terug en was
leraar worden de enige uitweg. Het
was een opluchting voor me toen
ik er in 1954 mee moest ophouden.
Aan de jaren daarvoor denk ik piet
graag terug, ik beschouw het zo'n
beetje als verloren tijd, hoewel, door
het contact met mijn leerlingen ben
ik nooit vervreemd van de jongeren.
Ook de jonge schrijvers van nu. Wat
ze maken komt uit een heel andere
levenssfeer, maar ik heb er vaak
veel bewonlering voor"
auteurs ui onze
stad
Evenementen in
het Congresgebouw
Precies over een jaar, op 14 maart
'69. wordt het Nederlands Congres
gebouw in Den Haag officieel ge-
i opend. Voor het jaar 1969 zijn tot
nu toe acht grote en kleine nationa
le en internationale congressen ge
boekt, variërend van 100 tot 1200
deelnemers Bovendien wordt een
hele reeks vergaderingen, tentoon
stellingen en andere evenementen
gehouden.
De openingsdag. 14 maart, zal
ook de eerste dag zijn van de expo
sitie World Press Photo, die gedu-
rende zes weken te bezichtigen zal
i zijn. Op 15 en 16 baart zullen het
i Residentie-Orkest en het Toonkunst-
koor de Mattheus-Passion uitvoeren.
I Het Wiener Burgtheater brengt 25
maart de Italiaanse komedie „Diener
zweier Herren", in de enscenering
van de Salzburger Festspiele van
Max Reinhardt. Hetzelfde gezel
schap geeft in de openingsmaand
drie voorstellingen van „Het hemel
bed" van Jan de Hartog. De maand
wordt gesloten met de eerste opvoe
ringen van de Sleeswijk-revue, die
t/m 30 april dagelijks zullen plaats
vinden.
In de openingsmaand en ook ver
der in 1969 worden voorts regelma
tig concerten gegeven door het Resi
dentie-Orkest en het Ned. Kamer
orkest, terwijl in de kamermuziek-
j zaal diverse recitals gehouden wor-
den. Andere gebeurtenissen in 1969:
toneelvoorstellingen door het Düs-
seldorfer Schauspielhaus. een uit
voering van Mozarts' opera Don
Giovanni door de Deutsche Oper am
Rhein, een serie opvoeringen van de
Amerikaanse musical Sweet Chari
ty. het Holland Festival en tenslotte
een operettefestival.
Bulgaarse Opera
naar ons land
De Nationale Bulgaarse Opera uit
Sofia, zal een kort concerttournee
door ons land maken: op 22 maart
in de Kurzaal te Seheveningen, 23
maart in het Congrescentrum RAI
te Amsterdam en op zondag 24 maart
in de grote zaal van De Doelen te
Rotterdam. Het gezelschap bestaat
uit de vocalisten die met veel succes
zjjn opgetreden in Roemenië, Duits
land, Israël, Hongarije, Frankrijk,
Italië, China en de Sowjet-Cnie.
Kom over cle brug
(Van onze speciale verslaggever)
Maandenlang trok een Nederlands landbouwkundig ingenieur
door het Mungo-gebied in Kameroen. Hij bezocht dorpshoofden
en notabelen van gehuchten met onmogelijke namen: Ekohok,
Ntole, Bakate, Ngwa. Manengouba, Bangui. Hij sprak met land
bouwers, een stationschef, twee Nederlandse artsen, dominees,
ambtenaren. Deze ingenieur, H. Goote, had overal dezelfde
vragen: wat was het hoofdbestanddeel van het voedsel, hoeveel
betaalde men voor een ei, waarom fokte men zelf geen kippen,
hoe vaak at men vlees?
ven cn sc
vee is
Bewondering
voor Mann
„In 1923 vertaalde ik een boek dat
ik erg bewonderde, „Der Zauber-
berg" van Thomass Mann. Het was
een slechte vertaling, ik wil het nu
best overdoen, maar geen uitgever
durft nog een boek van 1200 bladzij
den aan. Door die vertaling kwam ik
in contact met Thomas Mann, van
wie ik sindsdien nog negen boeken
heb vertaald. Mjjn briefwisseling met
hem heb ik in de psychose van de
capitulatie van '40 verbrand. Hy was
de schrijver die door de nazi's het
meest werd gehaat. Van die verbran
ding heb ik enorme spijt gehad. In
1947 heb ik Thomas Mann voor het
eerst ontmoet. Vooral in 1954 heb
ben we veel met elkaar gesproken.
Dat was in Noordwijk, kort voor zyn
dood. Zjjn essays hebben een grote
invloed gehad op mijn kritisch werk,
hoewel de invloed van de Zwitser
Max Rychner waarschijnlijk groter
„Achterberg, dat was écht een
vriend! Zijn dood heeft me een klap
gegeven. We praatten niet vaak over
literatuur. Hij spitte hier de tuin om
en bracht planten mee. Ik kende hem
maar kort, sinds 1959, toen hy mij
een foto kwam brengen die ik voor
een boek nodig had. Ik heb schrij
vers altijd individueel ontmoet, nooit
contact gehad met een groep. Ai
vroeg bijv Lodewijk van Deyssel. Dat
was altijd erg grappig. Hij zat echt
op een troon, je had het gevoel
dat je een kniebuiging voor hem
moest maken. Het was een spel van
hem dat je graag meespeelde omdat
het zo superieur was. Gehecht was
ik aan mensen als Donkersloot en
Maurits Dekker. Constant van Wes-
sem was een vriend. Nu Pierre Du
bois en Johan van der Woude".
(Van onze kunstredactie)
Tijdens een gisteravond in het goedbezochte Microtheater
„Imperium" aan de Vestestraat, door het-Neerlandisch dispuut
„In Consten Vierigh" in'samenwerking rfiët de'Vlaamëe uit
geverij „De Galge" in Brugge georganiseerd Colloquium over
de geëngageerde romanschrijver onder de benaming „Schrij
ven en schrijven is 2", heeft men op aangename wijze kennis
kunnen maken met een aantal merendeels jonge Vlaamse au-
eurs, die zeker in België bekendheid hebben verkregen, terwijl
mkele van hen ook in ons land reeds veel gelezen worden.
Dit colloquium was een vervolg op
die, welke indertijd in Antwerpen en
Leuven werden gehouden en zich toen
in een ruime en levendige belangstel
ling mochten verheugen. Het is ver
blijdend. dat op deze wyze het con
tact tussen het lezend publiek met
Vlaamse auteurs ten sterkste bevor
derd wordt.
De avond werd geopend door de
praeses van het dispuut „In Consten
Vieringh" mej. Kino Schultheis
waarna onder leiding van de heer
Maarten van Nierop de auteurs ge
legenheid kregen hun stellingen en
ideeën te poneren, in vele gevallen
ondersteund door het voorlezen of
declameren van eigen proza of
poëzie.
Zij waren Paul de Vree. Clem
Schouwenaars. Laurent Veydt. Nic.
van Bruggen, Patrick Conrad. Hu-
gues C. Pernath, Gust Gils (winnaar
van de „Van der Hoogtprys 1966) en
Henri-Floris Jespers, directeur van
„De Galge": zij allen hebben al een
veelzijdig en lezenswaardig oeuvre
gepubliceerd.
Dat diverse gewaagde theo-
riën naar voren werden gebraoht, zo
als bijv. de parodistische „De litara-
tuur heeft op gehouden te bestaan"
overigens niets nieuws, want Hegel
verkondigde dat al in 1803 of „De
huidige literatuur is slechts een her
haling van al het voorafgaande" ver
hoogde het interessante karakter van
deze avond, waarop de toehoorder
o.a. ook geconfronteerd werd met het
„al- of niet geëngageerd" zijn van
de schryver.
In ieder geval was er genoeg stof
om na de pauze tot een veelzijdige
en diepgaande discussie met het audi
torium over te gaan. onder aanvoe
ring van de Forumleider Van Nierop.
die beurtelings aan velen gelegenheid
gaf. hun woord te doen. Uit de ons
verstrekte uitvoerige lijst van publi-
katies der bovengenoemde schrijvers
bleek duidelijk, dat zij over veel
Vrienden''
59
„Wie lezen uw kritieken?"
„Je weet nooit voor wie je schryft,
bij wie het blijft hangen. Toen ik
in Haarlem woonde hadden we een
bakker die alles, wat lk schreef,
bleek te spellen. Het blijft niet be
perkt tot de intelligentia. Laatst reed
ik met een taxi van een vergade
ring van de Penclub naar het sta
tion in Amsterdam. De chauffeur gaf
me een waar college over Ter Braak
en Du Perron en had perfect door
waar het om ging. Hij bezat hun
verzameld werk en dat van Slauer-
hoff ook. Ieder kiest in een krant
wat hem interesseert. Per slot lees
ik ook de sportrubriek niet".
ADVERTENTIE
..en bij zware of
hardnekkige verkoudheid
POTTER'S CATARRH
PASTILLES
Alleen bij apotheke»s en drogisten
creativiteit en een rijke verbeeldings
kracht beschikken. Het zal voor de
Nederlandse lezers zaak zijn daar
terdege kennis van te nemen.
Het initiatief van „In Consten Vie
righ" om tot avonden als deze over
te gaan. kan dan ook niet anders
dan hartelijk toegejuicht worden.
Ongetwijfeld heeft deze avond er
krachtig toe bijgedragen, dat men
deze Vlaamse auteurs en hun wer
ken met volle recht nader gaat be
schouwen.
Eén ding moet ons helaas echter
na het bijwonen van deze voor de
literatuurminnaar zo leerzame avond
wel van het hart: de deelnemers ble
ken beter te schrijven dan hun
oeuvre te kunnen uitdragen: daar
aan haperde helaas héél wat.
Maar dat is overigens niets
Enkele van hen vertolkten hoofdrol
len in het beroemde Bolsjoi-theater
te Moskou.
Solisten zijn: de bariton Gueorgui
Genow, de tenor Kiril Dulgrierow,
de lyrische sopraan Mathy. .Pinxas,
de bas-bariton Kostadón Cheker-
lijski, de mezzosopraan Lili Jor-
danows en de bas Nikolay Gaubitsch.
Zondag 24 maart zullen in De Doe
len in Rotterdam fragmenten worden
uitgevoerd uit de opera's La Bohème.
Carmen. Rigolotto, Prins Igor, Boris
Godoenow. Don Carlos, Aida, Die
Zauberflöte en vele andere populaire
klassieken.
ADVERTENTIE
Den Haag - Groningen - Heerlen"^
(Van onze Parijse correspondent)
Zoals te verwachten was hebben de Franse muziek-critici tot dus
ver meer aandacht en plaatsruimte besteed aan de terugkeer van
„de verloren zoon Pierre Boulez" op het Parijse concertpodium, en
op de verschillende werken, waaronder drie noviteiten die hij op zijn
programma had geplaatst, dan aan de prestaties van het niettemin
dappere Residentie-Orkest.
„Pierre Boulez heeft zyn test-wed
strijd als componist en dirigent ge
wonnen". zo luidt de kop die het
grootste Franse dagblad ..France Soil-"
boven zijn kritiek plaatste. In het
verslag zelf omschrijft criticus Jean
Cotte het Haagse orkest als een en
semble dat aanvankelijk wat zwaar
tillend speelde en in de Webern-sym-
fonie dan ook moeilijk te hanteren
bleek. Maar zodra Boulez het orkest
in de hand had. bewees hij onieuw
zijn unieke kwaliteiten van feilloze
aanvoerder. Als „ontdekker van jonge
talenten "heeft de dirigent-componist
de criticus van France Soir intussen
minder overtuigd. Ondanks het ta
lent van de solist Koos Verheul kwam
ae Serenade voor fluit van de Neder
landse componist Jan van Vlijmen
de criticus slechts voor als een „goed
stuk huiswerk van een vlijtige disci
pel".
Het avondblad „Le Monde" is wat
scheutiger in zijn waardering voor de
Nederlandse gasten die Pierre Boulez.
na twee jaar afwezigheid, dan toch
maar weer eindelyk eens binnen de
Paryse veste hadden weten te bren
gen. In deze kolommen eindigt Jac
ques Lonchampt een uitvoerige be
spreking met de passage: „Tevoren
had men een Fluitserenade van de
Nederlander Van Vlijmen gehoord, een
rijk geïnstrumenteerd stuk met' een
tamelijk intense dramatische inhoud,
dat schitterend vertolkt werd door
Koos Verheul en het uitstekende or
kest uit Den Haag. De „Figaro" sprak
tenslotte in een bliksemverslagje al
van het „mooie Residentie-Orkest uit
Den Haag, waarmee deze dirigent zo'n
succes wist te oogsten, dat twee wer
ken moesten worden gebisseerd.
Pierre Bayle-prijs
voor B. Stroman
Het bestuur van de Rotterdamse
Kunststichting heeft de „Pierre Bay-
le" prijs (kritiekprys) 1967 .toegekend
aan de heer B. Stroman voor zijn
kritische arbeid op het gebied van
het toneel. De jury bestond uit de he
ren prof. W. Ph. Pos, H. J. Michael
en J. Kassies.
De uitreiking vindt plaats op 5
april
Zijn onderzoek leverde verrassende
feiten op. Men eet er nauwelijks
groenten, omdat bijna alle beschik
bare velden zijn volgeplant met kof
fie. Sommige dorpen hebben het
grootste deel van hun terreinen ver
kocht aan een andere stam, en heb
ben net genoeg grond overgehouden
om het hoognodige te verbouwen
voor het dagelijks voedsel. Hij ont
dekte, dat de bevolking aan onder
voeding lijdt omdat men niet ge
wend is klein vee er op na te hou-
Voor een ei wordt op de markt grif
35 cent betaald omdat maar weinigen
kippen houden en de vraag altyd
groter is dan het aanbod. Hoewel het
gebied rijk is aan vis geeft men uit
traditie er de voorkeur aan het land
te bewerken, en de uit het 145 ki
lometer verder gelegen Douala aan
gevoerde vis is te duur. Ir. Goote stel
de tenslotte vast. dat voornamelijk
vrouwen het land bewerkten, en dat
het gebied geen of nauwelijks werk
heeft voor de jonge mannen.
Voorlichting
De conclusie lag voor de hand: be
ter gebruik van de grond, het onder
wijzen van nieuwe landbouw-metho-
den. beter gebruik van inzicht in
voedselwaarden, het bijbrengen van
eenvoudige markt-economische be
grippen zou het Mungo-gebied welva
rend kunnen maken. Ir. Goote besloot
tot de oprichting van een lanbouw-
voorlichtingscentrum
In 23 officiële bezoeken en in tal
loze gesprekken met dorpelingen leg
de h-ij zyn plan voor, doel en opzet
verklarend. In een uitgebreid rapport
kon hij tenslotte melden: „De secre
taris-generaal van het departe
ment van ontwikkeling van het plat
teland heeft mij bericht, dat hij zij
nerzijds geen enkel bezwaar heeft te
gen het vestigen van een landbouw
voorlichtingscentrum. De autoriteiten
in het Mungo-gebied staan er allen
zeer positief tegenover en hebben
voor het project al hun medewer
king toegezegd".
In overleg met de Evang. Kerk. in
welk verband ir. Goote het onderzoek
verrichtte, werd in 't Mungo-gebied
by Ndougne, waar de kerk 'n grote
zendingspost heeft, 274 hectare grond
beschikbaar gesteld voor het project.
Het terrein, nu overwoekerd met ver
waarloosde koffiestruiken en wilde
tropische vegetatie, leent zich goed
voor het plan. De grond is vrucht
baar. vlakbij is een onlangs aange
legde waterleiding beschikbaar, bo
vendien ligt het in het centrum van
een aantal dorpen.
Omscholing
'De Kameroenese dominee dr. Jean
Kotto, lid van het centrale comité
van de Wereldraad van Kerken, die
op zijn buitenlandse reizen ook eens
door Prinses Wilhelmina op Het Loo
werd ontvangen (waar hy zich ver
baasde omdat de Prinses ter begroe
ting voor hem opstond), zegt over het
project: ..Het is een overblyfsel van
de koloniale Franse) tyd, toen ieder
een een bureaubaantje wilde hebben.
Het bewerken van de grond vindt
De honger is nog steeds een
trieste werkelijkheid in vele over
zeese landen. Vandaar dat de ac
tie Kom over de brug"
de kerken steun ivil verlenen bij
de agrarische voorlichting en
training.
men nog steeds een inferieur werk,
maar Kameroen is een agri-econo-
misch land.
>o
kom over de brua
giro 7600
Wij sn de kerk willen deze menta
liteit veranderen. De kerk werkt niet
alleen in de hemel, maar ook op aar
de. Het omscholen van de jongeren
zou een grote bijdrage tot de Kame
roenese samenleving zyn.
In de conclusies van zyn rapport
was ir. Goote voorzichtig: „het schijnt
wenselijk met de activiteiten van
het landbouwvoorlichtingscentrum
op kleine schaal te beginnen en uit
te breiden, teneinde een mislukking
te voorkomen". Hy stelt voor het ter
rein te ontginnen, een paar visvijvers
aan te leggen, wat kippen en schapen
en ander klein pluimvee te kopen, en
aan gebouwen niet meer neer te zet
ten dan een woning voor de directeur
van het centrum, een magazijn, en
een werkplaats.
200.000
De 274 hectaren in Ndoungue lig
gen nu nog overwoekerd, vlakbij het
kleine ziekenhuis waar de twee Ne
derlandse artsen Roel Buimer en Bas
van Wijk dagelijks ruim 300 pa
tiënten van heinde en ver In de
kliniek afwerken. Velen hunner lij
den aan ondervoeding. Misschien dat
het landbouwvoorlichtingscentrum
daarin verandering kan brengen.
De landelijke kerken-actie „Kom
over de brug" (giro 7600 Amsterdam)
wil 200.000 gulden ter beschikking
stellen voor de start van dat centrum.
Burgtheater naar
Amerika
Het beroemde Weense Burgtheater
is gisteren uit Israël naar Amerika
vertrokken na een reis van twee we
ken langs volle schouwburgen in het
gehele land en gunstige "kritieken.
Er werden in Israël 22 voorstellin
gen gegeven. Het bezoek aan Ameri
ka zal duren van 19 maart tot 7 april.
Het theater maakt een wereldreis
van drie maanden.
EEN ^nlealon- tapijt
motecht m ^0
P. STR. MTR.
POSTBUS 39 - HILVERSUM
