Theater hoort
het leven dan
meer bij
bij toneel
Rauschen bergexpositie
in Stedelijk Museum
FIFAX
Als het u om de
goede, pure tabak gaat
KEES VAN IERSEL:
„Studio" krijgt meer
voet aan de grond
Dutschke riep op tot
campagne tegen NAVO
Beweging en technisch
ingewikkeld
WETSONTWERP GEREED
Spoedig uitbreiding
belasting gemeenten
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 7
(Van onze kunstredactie)
„Er zijn twee mogelijkheden: je kunt uitgaan van het theater
of van de mensen. Ik voor mij kijk in elk geval niet naar de
toekomst van het toneel, wèl naar die van de mensen, de
wereld. Ik kies geen stuk omdat er qua theater, qua stijl, suc
cesmogelijkheden inzitten, maar vanuit mijnja, zoals ik
in de wereld rondwandel. Dat wil zeggen, ik ben ook maar een
deeltje van een bepaald slag mensen. Nou ja, je kunt gewoon
naar de toekomst leven, dat is al iets. En creatieve mensen, die
voorlopig nog kunstenaar heten, auteurs dus, die weerspiegelen
wat in de toekomst ligt", aldus Kees van Iersel.
Aanleiding tot een gesprek met de artistiek leider van toneelgroep
Studiois de serie voorstellingen die het Ned. Toneel Verbond af-
deling Utrecht, en de Associatie Studenten Toneel Utrecht hebben
opgezet: Studio-stukken als „De architect en de keizer van Assyrië",
Hoera Amerika", van Van Itallie, en „O", van de Zweed Sandro Ksy-
Aberg. Van een relatietussen Studio en Utrecht zou men kunnen
spreken, omdat de Amsterdamse groep de banden met de auteur
bodewijk de Boer na zijn Darts-succes heeft aangehaald: dit jaar
zal „Studio" van De Boer „Darts" spelen plus het nieuwe stuk „De
lijkensynode"
meer kunt vasthouden aan God. dan
Van Iersel: „Iemand die een „bood
schap" heeft vind ik verschrikkelijk,
daar heb ik geen boodschap aan.
Een man als van Italbe is wel so
ciaal betrokken, maar ja, hoe moet
je 't zeggen. In mün keuze van stuk
ken gedurende vijf jaar, daar blijkt
wel uit hoe ik sta. Theater hoort
véél meer bij het leven dan bij to
neelkunst en dat soort grap
jasserij.
Veranderend beeld
Studio krijgt steeds meer voet aan
de grond. „De Brakke Grond" was
zes weken lang vrijwel elke avond
uitverkocht voor Arrabal. Voorstel
lingen in Middelburg, Leeuwarden en
Meppel zitten helemaal vol. Van Ier
sel: „In de loop van de jaren blijkt
dat er steeds meer mensen behoefte
hebben aan ons soort repertoire".
„Als auteurs op een bepaalde ma
nier toneel gaan schrijven komt dat
ergens uit voort, b.v. uit een bepaalde
visie op de wereld van de mensen. Op
het ogenblik wordt de kloof tussen dc
mensen die zich vastklampen aan een
wereldbeeld en de mensen die weten
dat het beeld steeds verandert gro
ter en groter".
Van Iersel ziet de laatste jaren een
duidelijke wending in het toneel. „En
dat breekpunt zie je in het repertoire
van Studio héél sterk. Na de oorlog
had Beckett de beslissende invloed.
Hij was een keerpunt: hij moest het
toneel ontdoen van alle bijkomstig
heden, de hele „historische aankle
ding" ging overboord. Beckett kleed-
Ide de zaak uit tot alleen de naakte
mens overbleef, naakt en dan nog te
ruggeworpen op zichzelf. Hij liet de
mensen dingen zeggen, die iedereen
zegt. Hij liet ze ook dingen zeggen die
men wel denkt maar normaal nooit
zou zeggen. En hij liet ze dingen
zeggen die onbewust zijn. Beckett
bracht het theater terug tot de kern.
of je dat nu „ziel", „bewustzijn" of
Mhe' jnbewuste" wilt
Boekenmarkt RAI:
11 t/m 20 oktober
Van vrijdag 11 Lm. zondag 20 ok-
I tober wordt in het RAI-gebouw in
derlander propageren. Boekenmarkt
gehouden. Op deze manifestatie, die
voor de eerste maal werd gehouden
in 1965, zullen tienduizenden boeken
en tijdschriften uitgestald worden,
over de meest uiteenlopende onder
werpen. De boekenmarkt RAI zal
in het teken staan van het „totale
lezen" en het lezen door iedere Ne
derlander propageren Boekenmarkt
RAI stelt zich ten doel het grote
publiek met boeken vertrouwd te
maken en zijn keuze te helpen be
palen. De bezoeker zal niet alleen
kunnen kijken en bladeren, hij kan
er ook kopen. Met de z.g. „credit
cards", die door de boekhandel wor
den verstrekt, kan op de boeken
markt RAI worden gekocht zonder
contant te betalen.
Zesde Vlaamse
Boekenbeurs
De auteur Karei Jonckheere heeft
namens de Belgische minister van
Nederlandse cultuur, de zesde Vlaam
se boekenbeurs geopend in de ten
toonstellingszaal van het Centraal
Station in Brussel. Hij noemde deze
tentoonstelling, in een station op de
noord-zuidverbinding in de Belgische
hoofdstad, een symbool voor het con
tact tussen de Noordnederlandse en
Zuidnederlandse cultuur.
De tentoonstelling is ingericht dooi
de VB VB, de vereniging ter bevorde
ring van het Vlaamse boekwezen, in
samenwerking met een honderdtal
Noord- en Zuidnederlandse uitgevers.
ADVERTENTIE
(Hoe minder gesaust, hoe liever...)
Optisch element
Maar nu is er dus een reactie of:
vanuit het nulpunt wordt nu verder
gebouwd. Er zjjn twee markante din
gen te zien aan stukken die tegen
woordig geschreven worden, dingen
die ook naar voren komen in alles
wat wjj kiezen om te spelen:
1. De nieuwe stukken gaan niet
meer over de mens naakt en te
ruggeworpen op zichzelf maar over
de verhouding tot de ander. Over de
communicatie, behoefte en gebrek
aan communicatie, 't Merkwaardige
van onze tijd is dat de communicatie
middelen beter zijn dan ooit, terwijl
de moeilijkheden op dit gebied tus
sen de mensen zeer groot zijn.
2. Het optische element gaat een
belangrijke plaats innemen. Dit is
een soort code. Je kunt het vergelij
ken met het verkeer: het wordt ge
leid door een optische code (lichten
b.v.). Deelnemen aan het verkeer is
alleen mogelijk als je de code kunt
ontcijferen. Zo is 't ook met toneel:
er moet een affiniteit zijn tussen au
teurs-acteurs-publiek om de code van
de auteur te kunnen decoderen. Bij
Arrabal is het heel sterk en ook in
„Hoera Amerika". Daarin komen to
taal nieuwe elementen tot uitdruk
king. In de mise-en-scène gebruiken
we Amerikaanse volksdansen. Er
wordt niet gedanst, maar de figuren
van de dans komen er in. In „Hoera
Amerika" zit een fugavorm. „We
werken met sopraan, tenor, alt, bas.
Een heel nieuwe code dus.
Die communicatie is de idee van
het stuk, en het andere is een ele
ment dat erbij komt het optische,
't muzikale ook, dat die zaak een di
mensie erbij geeft. Een soort vierde
dimensie, die als het ware verduide
lijkt Ja. in zo'n vorm, want 't hoort
zo bij elkaar, 't Is een completering
eigenlijk. Kijk, veel stukken drijven
°P de tekst, maar de nieuwe stukken
zÜn pas compleet als die optische za
ken erbij komen. Die optiek is dus
eigenlijk een soort vervanging voor
wat Beckett er uitgooidede „histori
sche aankleding".
Ik vind dat je als regisseur naar
die auteur goed moet luisteren. Je
komt dan niet terecht bij regisseurs-
loneel, maar bij die man, die au
teur".
Geen „boodschap"
Vraag: heeft het steeds sterker ac
cent op communicatieve kwesties
voor uw gevoel te maken met b.v. het
wjjken van een godsdienstig besef?
Een soort alternatief: als je je niet
Première van
„Die Zauberflöte"
„Die Zauberflöte", de opera
van Wolfgang Amadeus Mo-1
zart, wordt vrijdagavond 15
maart in het Scheveningse Cir
custheater voor de eerste maal
uitgevoerd door de Ned. Opera
Stichting. Het muziekdrama
wordt de daaropvolgende we
ken gepresenteerd behalve
nog een maal in Scheveningen
in Utrecht en Amsterdam
(drie voorstellingen).
„Die Zauberflöte" wordt begeleid
door het Utrechts Symfonie Orkest
onder leiding van Reinhard Peters. De
regie heeft Johan de Meester, décors
en kostuums zijn ontworpen door
Thierry Bosquet.
Aan de opera werken de volgende
solisten mee: Judith Beckmann
«Pamina), Ans Philippo (Papagena),
Christine Deütekom «Koningin van
de nacht), Andor Kaposi (Tamino).
Pieter van den Berg (Sarastro). Pe
ter Christoph-Runge (Papagenoi, en
verder Nellie Morpurgo, Sophia van
Santé, Smmy Greger. Maria Boen
der. Marion Schmitz, Marianne Klep.
Bert Bijnen, Simon van der Geest,
Meinhard Kraak, Chris Reuner, Si
mon van Trimum en Hubert Waber.
Het Ned. Operakoor staat onder
leiding van Cor Olthuis.
„Toonkunstkoor"
„Grosse Messe" van
Anton Bruckner
Onder directie van Iskar Aribo zal
het Leidse „Toonkunstkoor" op
dinsdag 12 maart in de Stadsge
hoorzaal een uitvoering geven van
de Grosse Messe in F-moll en het
Te Deum van Anton Bruckner. Solis
ten zijn Anette de la Bije (sopraan)
David Johnston (tenor), Martha
van den Kerkhoff (alt) en Max van
Esmond (bas). De begeleiding wordt
verzorgd door het Amsterdams
Kunstmaandorkest. Aan het orgel
Albert de Klerk.
Lutherse dominee
toont wonden
uit rode kamnen
Een 59-jarige Lutherse dominee
getuige In een „schijnproces" tegen
het communisme, dat deze week in
Washington gehouden is, heeft zich
de kleren van het lijf gescheurd om
de littekens te laten zien van won
den tengevolge van straffen die hem
werden opgelegd in communistische
kampen.
Ds. Ruchard Wurmbrand, dte
dinsdag getuigde in het „proces te
gen het internationale communisme"
zei, dat het zogenaamde herstel van
d!e godsdienstvrijheid in de commu
nistische landen niet bestaat maar
dat goedgelovige Westerse toeristen
valse berichten daarover helpen ver
spreiden,, De godsdienstvervolging is
nooit erger geweest dan tegenwoor
dig", vervolgde Wurmbrand.
Gisteren eindigde het driedaagse
proces, dat onder auspiciën van anti- I
communistische groeperingen is ge
houden.
Ds. Wurmbrand zei dat hij tussen
Revolutie coördineren
(Van onze Amsterdamse
correspondent)
Een demonstratieve bijeenkomst
in Krasnapolsky in Amsterdam werd
gisteravond gehouden in het. kader
van de „internationale dag tegen het
imperialisme en kolonialisme". Een
van de sprekers was de Berlijnse stu
dentenleider Rudi Dutschke. Na af
loop van de bijeenkomst, die een or
delijk verloop had, trokken enkele
tientallen van de ongeveer 1200 aan
wezigen naar het gebouw van De Te
legraaf aan de Nieuwe Zijds Voor
burgwal. Zij wilden het gebouw met
stenen bekogelen. Voordat zij hiertoe
konden overgaan, werden zij door de
politie verwijderd.
Aan de bijeenkomst was een fak
keloptocht voorafgegaan waaraan
ongeveer 250 personen deelnamen.
Deze optocht verliep zonder inciden
ten.
Rudi Dutschke riep de aanwezi
gen in Krasnapolsky op tot een cam
pagne tegen de NAVO.
Bij zijn aankomst op Schiphol gis
termiddag is Dutschke veertig minu
ten vastgehouden door de Koninklij
ke Marechaussee. Het ministerie van
Justitie ontkende later, dat hem een
verklaring zou zijn voorgelegd ter on
dertekening om hem te laten belo
ven zich van politieke uitlatingen te
onthouden. Hem is gewezen op de in
ons land bestaande voorsohriften, dat
vreemdelingen, die politiek bedrij
ven, geen ordeverstoringen mogen
veroorzaken of schade mogen toe
brengen aan de Nederlandse demo
cratische samenleving. Dutschke
deelde mee, dat hij niet kon verzeke
ren, dat hij zioh aan die voorschrif
ten zou houden. Hij zou het wel mer
ken als hij in strijd met de voor
schriften handelde.
Tijdens een persconferentie ver
klaarde hij later, dat het doel van
zijn komst naar Nederland was „de
strijd van de revolutionaire jeugd in
midden, en west-Europa te coördine
ren. Nederland lijkt me een goed
land om de strijd tegen het imperia- j
lisme voor te bereiden".
(Van onze kunstredactie)
Eind deze week wordt in het Amsterdamse Stedelijk Museum
een grote tentoonstelling geopend met werken van de Ameri
kaan Rauschenberg. Aan de installatie van het pronkstuk op
deze expositie werd gistermiddag de laatste hand gelegd. Het
bevindt zich in een kleine zaal tussen twee andere. Een van de
wanden is bekleed met grote spiegels. „Ik zou me kunnen voor
stellen dat iemand die er doorliep zou denken dat hij in het
damestoilet terecht was gekomen", aldus de kunstenaar. Die
bezoeker zou het zich alleen niet hardop moeten afvragen. Het
kunstwerk reageert namelijk op het geluid van de stem, het is
een „founding". Variërend naar toonhoogte en intensiteit van
de stem lichten achter de spiegels lampen op waardoor het werk
laat zien wat het werkelijk is: een schimmenspel van stoelen.
Er zal nog meer bewegen op de .Die revolvers zijn draaiende d'in-
tentoonstelling. Maar gistermiddag i gen, waarbij het publiek zelf de
bleef dat nog een geheim. De .je- compositie kan bepalen. Ik ben niet
volvers van Rauschenberg" stonden meer zo geïnteresseerd in de stil-
nog in de kratten. Het zijn de jong- stand, meer in de overgangen. In
ste werken van deze ..popart"-be- hoe je van gedachte verandert, niet
oefenaar, die de laatste jaren vooral in wat je denkt".
Betekenissen
De spiegelzaal is bedoeld om de
kijkers te activeren. „Sinds ik die
gemaakt heb, voel ik bij iedere har
de muur de neiging om te vragen:
„hebt u iets tegen mij?, omdat hij
niet reageert".
ADVERTENTIE
Verstopt?
ELKE DROGIST HEEFT HET!
„Bij dit soort technisch ingewik
kelde ontweipen werk ik samen met
een uitgebreid team van technici en
ingenieurs. Ik wil niet meer geïso
leerd in een atelier werken. Het
theater kent ook geen solo-presta
ties. maar uitwisseling van ideëen.
en dat interesseert me het meest.
Ik heb nooit een tendens in mijn
werk willen leggen. De betekenissen
ontstonden terwijl Ik aan het werk
was. Die collages van vroeger zijn
een soort woordenlijst, een beperkte
dictionaire, waarvan de kijker ge
bruiken kan wat hij nodig heeft.
Waar ik nu mee bezig ben is het
scheppen van een situatie die er zo
natuurlijk mogelijk uitfciet en die
bovendien antwoord geeft".
Robert Rauschenberg zit hier
op een eigen kunstwerk!
Zijn gouaches, screen-paintings
en soundings, welke laatste in een
donkere zaal achter glas staan
opgesteld, stellen stoelen voor,
gescreend op glasplaat van soms
3 tot 4 lagen achter elkaar. Op
ongeveer 3 meter boven de vloer
hangen microfoons, die geluiden
opvangen en deze met lichteffec
ten achter de stoelen terugkaat
sen. De kunstenaar poseert hier
op een door hem beschilderde
stoel in vier kleuren.
1947 en 1967 driemaal in gevangen
kampen heeft gezeten voor in totaal
14 jaar. wegens ondergrondse reli
gieuze activiteiten in Roemenië.
Zijn getuigenverklaring werd on
derbroken door emotionele uitbar
stingen, en op een gegeven moment
rukte hij zich de kleren van het lijf.
Hij verweet de Amerikanen dat zij
de verdrukking der gelovigen in de
communistische landen negeren.
(Van onze parlementaire redactie)
Minister Witteveen van Financiën
heeft gisteren in de Tweede Ka
mer meegedeeld, dat over enkele we
ken het wetsontwerp zal worden in
gediend tot uitbreiding van het eigen
belastinggebied voor de gemeenten.
De minister zei te verwachten, dat
dit wetsontwerp een belangrijke bij
drage zou leveren tot het gezond ma
ken van de gemeentelijke financiën.
Verzoeken uit de Kamer om speciaal
de grote gemeenten een extra bijdra
ge uit het gemeentefonds te geven,
wees de bewindsman af. Met name
had hij bezwaar tegen de motie, die
is ingediend door de socialist Frans-
sen, waarin om e en extra bijdrage
van 50 miljoen gulden voor de drie
grote gemeenten wordt gevraagd.
Onbevredigend
De bewindsman erkende, dat er in
de huidige situatie op het gebied van
de gemeentefinanciën iet onbevredi
gends zit Het. verbaasde hem dan
ook niet dat de debatten in de Kamer
gisteren het karakter kregen van een
gedrein" om meer geld
uit Den Haag. Maar van het nieuwe
wetsontwerp zei de minister veel te
verwachten de problemen liggen
thans vooral bij de twee grootste ste
den. Amsterdam en Rotterdam. Deze
gemeenten moeten ook zelf bezuini
gen aldus de minister, die mededeel
de, dat op het ogenblik wordt uitge
zocht of in Amsterdam de uitgaven
voor het gemeentelijke bestuursap
paraat niet wat lager kunnen zijn. De
sanering van de financin van zowel
Amsterdam als Rotterdam is een
zaak, die volgens de minister ook van
belang is voor het evenwicht in de
economie. Minister Beernink van Bin
nenlandse Zaken deelde vervolgens
mee, dat er overleg gaande is met
de grote gemeenten over de financie
ringsproblemen Voorts deelde deze
bewindsman mee. dat er op het ogen
blik op zijn ministerie 38 verzoeken
liggen van gemeenten, die een aan-
vullende bijdrage voor het jaar 1968
uit het gemeentefonds willen. In het
departement aldus mr. Beernink.
j wordt met zeer grote spoed aan de
afdoening van deze verzoeken ge-
I werkt.
