De
raadselachtige
Madame Récamier
Apart pensionaat
voor begaafde kinderen uit
Oostenrijkse bergdorpen
UNIVERSITEIT AAN BODENMEER
L.D.EXTRA 2
Over het algemeen is Madame Récamier alleen bekend als de dame
op de „chaise longue", de sofa die op haar naam staat en waarop
zij door de twee grote Franse schilders David en Gerard is ver
eeuwigd. Verder weet men eigenlijk niet veel van haar en meestal neemt
men aan dat zij een van de vele maitresses en courtisanes is geweest aan
het Franse hof. Doch dit klopt niet. Eén ding staat vast, dat zij namelijk ii
de tijd van Napoleon algemeen beschouwd werd als de mooiste en de
meest charmante vrouw van Frankrijk en dat zij het middelpunt vormde
van een groep mensen, die politiek en cultureel een grote rol speelden.
Dit alles staat te lezen in het jongste boek van
Ann Tizia Leitich uit Wenen, die ook in ons land
bekend is door haar boeken en lezingen. Haar le-
vensbeschrijving met de titel „Eine raselhafte
Frau. Madame Récamier und ihre Freunde" is
zojuist in Hamburg verschenen en verdient de
aandacht. In de meer dan twintig boeken die
mevr. Leitich heeft geschreven, behandelt zij
voornamelijk Oostenrijkse thema's zoals de „Wie-
nerin", Biedermeier, keizer Maximiliaan, Maria
Theresia, Metternich, de dichter Grillparzer, de
Weense operette enz. In haar nieuwste boek heeft
zij zich bezig gehouden met een stuk van de
Franse cultuurgeschiedenis op het einde van de
empire-periode en het begin van de burgerlijke
romantiek.
Betoverend mooi
Juliette Récamier blijkt niet alleen een betove
rend mooie vrouw te zijn geweest, maar ook haar
karakter en haar omgang moeten zowel op man
nen' als op vrouwen een uitzonderlijke aantrek
kingskracht hebben uitgeoefend. Ze trouwde op
Jonge leeftijd met de veel oudere bankier Réca
mier, maar tussen hen beiden schijnt zich geen
liefde te hebben ontwikkeld, ook geen platonische.
Ze leefde haar eigen leven en was het middelpunt
van de meest vooraanstaande mannen die om haar
gunst, haar gezelschap, een blijk van toegenegen
heid of van vriendschap bedelden.
Geen schandaaltjes
Toch was zij eigenlijk geen .femme savante'.',
ook geen capricieuze vrouw. Echte schandaalge
schiedenissen zijn er van haar niet bekend, wél
echter, dat zij een salon had waar zij de volgen
de personen meestal als groep ontving: Benja
min Constant, de schrijver van de roman
„Adolphe", de twee rijke diplomaten Montmorce-
ry, baron Prosper de Barante, prins August van
Pruisen, een neef van Frederik de Grote, Wil
helm A. von Schlegel. de Duitse professor en te
vens de man die de klassieke Duitse vertaling van
Shakespeare op zijn naam heeft staan en de toen
maals bekende Franse schrijver Chateaubriand.
Maar ook beroemde vrouwen zochten haar vriend
schap, in de allereerste plaats de geniale Mada
me de Staël.
Er schijnt maar één man te zijn geweest die
haar niet kon uitstaan: Napoleon. Als jonge of
ficier had zij hem een blauwtje laten lopen en
daarna bleef hij jaloers op zijn ministers die haar
gezelschap zochten. Eenmaal brulde hij: „Sinds
wanneer worden de kabinetszittingen bij Réca
mier gehouden"?
Brieven verbrand
Voor het Duitse taalgebied is het boek van A.
Leitich een eerste poging om het geheim van deze
raadselachtige vrouw te ontsluieren, nadat een
zelfde poging in 1904 was ondernomen door nie
mand minder dan de bekende Franse politicus E.
Herriot. Iedereen die zich hieraan waagt, heeft de
grootste moeilijkheden omdat de hoofdpersoon in
haar testament had bepaald dat alle brieven in
haar bezit verbrand moesten worden. Uit de dag
boeken en mémoires van haar vrienden en be
wonderaars kan de beste speurder wel haar leven
reconstrueren, maar toch eigenlijk geen enkel dui
delijk spoor ontdekken van een intieme relatie.
Juliette Récamier heeft het grote aantal vrien
den onweerstaanbaar aangetrokken door haar
schoonheid en charme, maar aan vrijwel niemand
van hen heeft zij toegestaan om een stap te doen
over de laatste drempel. Toch was zij geen koude,
onaandoenlijke of frigide natuur; ook heeft zij
haar vereerders, die haar als gewillige slachtoffers
op de voet volgden, niet gekweld door hen eerst
aan te trekken en dan onbarmhartig af te stoten.
Ze bleef voor allen vriendelijk en elk oplaaiend
conflict tijdens de ontvangsten wist zü te ver
mijden.
Het meest opmerkelijke is wel haar vriendschap
met Madame de Staël, die haar brieven schreef
waaruit men op het eerste gezicht een lesbische
verhouding zou kunnen afleiden, maar ook dat
schijnt een valse interpretatie te zijn. Juliette Ré
camier was een vrouw, die vriendschap uitstraal
de en die vriendschap nodig had, zonder iemand
uit te sluiten, maar ook zonder aan iemand zo
zeer de voorkeur te geven dat de anderen zich
teruggestoten voelden en haar gezelschap niet
meer zochten. Er waren misschien twee uitzon
deringen, namelijk prins August van Pruisen, die
van haar een schriftelijke trouwbelofte had ge
kregen en vooral de schrijver Chateaubriand.
Met deze laatste onstuimige en nu niet bepaald
zeer trouwe, maar hoogbegaafde diplomaat en
schrijver heeft zij zeker jarenlang intieme rela
ties onderhouden, ofschoon zij wist dat hij haar
al spoedig met andere vrouwen bedroog. Wanneer
hij minister van Buitenlandse Zaken wordt, ver
breekt zij deze verhouding, maar zij kan hem niet
vergeten en reist hem zelfs achterna. De enige
liefdesbrief die van haar bewaard is gebleven,
heeft men gevonden in de nalatenschap van Cha
teaubriand, die zichzelf overschatte en die ook
door zijn tijdgenoten werd overschat.
In tegenstelling met Madame de Maintenon en
Madame de Sévigné, heeft zij geen waardevolle
brieven achtergelaten; wel echter organiseerde zij
nog in haar latere jaren literaire salons die ook
door de jongere schrijvers graag werden bezocht,
zoals Prosper Merimée, Victor Hugo, Lamartine
en Sainbe-Beuve. Aan haar was het te danken
Geheim
Wat was het geheim van deze vrouw? Haar
charme en vooral haar onmiskenbare schoon
heid. Een vleug daarvan kunnen toe opvangen
wanneer, wij de portretten zien die David en
Gerard van haar hebben geschilderd. Ann
Tizia Leitich heeft bovendien een prachtig
borstbeeld uit brons ontdekt, het werk van
Houton dat zich merkwaardigerwijze in het
kleine museum van het Oostenrijkse kuur-
stadje Ischl bevindt. De levensbeschrijving
kan beschouwd worden als een geslaagde po
ging tot de psychologische benadering van
een raadselachtige vrouw.
In de buurt van de bekende
Duitse badplaats Baden-Baden
zijn montage-arbeiders op een
hoogspanningsmast bezig met 't
spannen van kabels voor de
wat de overbrengingscapaciteit
betreft sterkste stroomleiding
van Europa. Ongeveer drie jaar
geleden werd begonnen met de
bouw van de 250 km lange hoog
spanning sleiding tussen Laufen-
burg aan de Boven-Rijn en
Karlsruhe. De leiding maakt
deel uit van een groot Europees
net en zal later naar het noor
den worden uitgebreid. Elke ki
lometer met vier stroomkringen
van 380.000 Volt kost ongeveer
580.000 gulden!
„Mijn universiteit" noemde Bondskanselier Kiesinger de hogeschool in Konstanz
aan het gelijknamige meer of Bodenmeer. De stichting hiervan wist hij tijdens j
zijn ambtsperiode als minister-president van Baden-Württemberg, ondanks harde J
tegenstand, door te zetten. De colleges begonnen in het 800 jaar oude Insel-hotel, f
eertijds een Dominicanerklooster, in de herfst van 1966. Thans zijn 27 van pre- 4
fabdelen vervaardigde gebouwen aan hun bestemming overgedragen. De „eerste t
fase" kostte ongeveer 18 miljoen gulden. Op de foto ziet men het centrum van t
het gebouwencomplex. Het aantal studenten bedraagt momenteel 200. Rector is 4
4 de 38-jarige professor in de sociologie, Ralf Dahrendorf.
WANNEER Oostenrijk niet de nodige
maatregelen neemt, is het binnen
een paar generaties een toeristisch
natuurreservaat geworden, omdat het niet
genoeg zorg heeft besteed aan de intellec
tuele en wetenschappelijke spreiding.
Terwijl van alle jonge Amerikanen tus
sen 20 en 24 jaar er minstens 12 procent
een universitaire opleiding volgt en in de
Sowjet-Unie dit percentage bij-de 10 ligt,
staat Oostenrijk op een van de laagste
trappen met 4 percent.
Wanneer de regering niet ingrijpt,
wordt dit „hart van Europa" op den duur
een land van hulparbeiders, kelners en
pakjesdragers als gevolg van intellectuele
„verstening".
Dit gevaar is niet zozeer toe te schrijven aan
onvoldoende planning als wel aan de geografische
structuur. Ondanks de verbeterde verkeerssitua
tie, zijn er nog altijd te veel hooggelegen berg
dorpen, die vooral in de wintermaanden moei
lijke of in 't geheel geen verbindingen hebben
met grotere plaatsen waar zich een middelbare
school bevindt. Wel is geen enkel bergdorp to
taal van de bewoonde wereld afgesloten en overal
is er wel een dorpsschooltje met een of hoogstens
twee leslokaaltjes waar één meester of één on
derwijzer de hele dorpsjeugd te verzorgen krijgt.
Maar wanneer de onderwijzer een buitengewoon
knappe en vlugge scholier ontdekt, bestaat er
maar weinig kans dat dit kind een middelbare
school kan bezoeken.
Vooral de provincie Burgenland staat er slecht
voor. Uit een wetenschappelijk onderzoek is ge
bleken, dat op een totaal van 4225 824
buitengewoon begaafde jongens en meisjes (bijna
20 procent) geen kans hadden om verder te
studeren, omdat hun dorp te ver verwijderd
ligt van plaatsen met een middelbare school
en ook omdat hun ouders niet over de geldmid
delen beschikken om hen naar een pensionaat
te sturen.
Kleine gemeenschap
Er bestaat echter sinds enige tijd een vere
niging die in het Burgenlandse dorp Poettsching
een aantal tehuizen heeft gebouwd voor begaaf
de dorps, en bergkinderen. Dit pensionaat ligt
precies op het snijpunt tussen drie plaatsen met
een middelbare school, namelijk Eisenstadt, Mat-
tersburg en Wiener Neustadt. Het pensionaat
vormt een kleine dorpsgemeente doordat het uit
een aantal paviljoens bestaat die rondom een
plein zijn aangelegd.
In de zeven woonhuizen leven en studeren
telkens 12 kinderen onder toezicht van een pe
dagoog. Elk huis vormt een eigen gemeenschap
met slaapkamers, moderne was- en badgelegen
heid, twee studeerkamers, een eetkamer en in
de kelder een speelkamer en een knutselvertrek.
De keuken voor alle zeven huizen bevindt zich
in het hoofdgebouw, waar tevens de directie is
ondergebracht en waar de kinderen ook een
feestzaal hebben die met een enkele handgreep
veranderd kan worden m een toneelzaal of bios
coop. Ook de muziek werd niet vergeten, want
daarvoor heeft men twee afzonderlijke paviljoens
gebouwd die echter zo achteraf liggen dat an
dteren, die in stilte willen studeren, niet gestoord
worden. Het gehele complex ligt in
waar men tevens sportvelden en een zwembad
heeft
Meer concentratie
Na overleg met een psycholoog, die advies
geeft inzake de beroeps-keuze, kan elk van deze
84 uitzonderlijk begaafde kindei'en uit het Bur
genland nu beslissen welke van de drie middel
bare scholen in de omgeving de voorkeur heeft
Het is nu al gebleken dat niet alleen het intel
ligentiecoëfficiënt van deze dorps- en bergkinde
ren minstens even hoog ligt als dat van stads
kinderen, maar ook dat zij zich beter kunnen
concentreren, meer leerstof in zich opnemen
evenwichtiger zijn. Ze hebben hier geen last
van het moderne, drukke leven, ofschoon ze
geregeld naar de middelbare school in de stad
gaan. Bij him studie worden ze minder afge
leid, ook minder verleid of geprikkeld dan de
scholieren die de hele dag in een grote stad
moeten leven.
Beg
nn
Dit eerste pensionaat voor begaafde dorpskin
deren is het begin van een actie die men
ook elders wil realiseren. Want Oostenrijk
heeft meer intellectuelen nodig, meer jonge men
sen die de gelegenheid krijgen om eindexamen
te doen en dan een hogeschool te bezoeken. De
ze elite uit de afgelegen bergdorpen kan dan
later in verantwoordelijke functies meewerken
aan de toekomst van haar land.
