VAN SPRIETJE
TOT BOLKNAK
ALLE HOFNAR
ioo%
TABAK
Jan Slaghuis
6 weken stuk
schreef ini
over Israel
TOURNEE-THEATER' OP REIS
MET ENGELSE BLIJSPELEN
SPI
E
iK
Speelt in jongste
oorlog bij de grens
HEINRICH BOLL 50 JAAR
Prij
DE SAMARITAAN VAN DE NEGEVWOESTIJN
Jeugdwerk van
Beethoven
LEIDSCH DAGBLAD
VRIJDAG 5 JANUARI 10
Nieuwe toneelgroep zonder subsidie
Op 1 september zal zich zoals kort gemeld in de Rot
terdamse Schouwburg een nieuw toneelgezelschap presenteren,
dat zich voorstelt zonder subsidie goede blijspelen te brengen,
waarbij voor iedere produktie acteurs en actrices uit de vrije
sector zullen worden aangetrokken. De nieuwe onderneming is
de N.V. Tournee-Theater, die is opgericht door Aad Greidanus,
directeur van de schouwburg in Enschede, en de Amsterdamse
acteur Bert van der Linden. De eerste zal de zakelijke leiding
op zich nemen, terwijl de heer Van der Linden ais artistiek
leider optreedt.
Met het Tournee-Theater doet ac
tieve Aad Greidanus opnieuw een po
ging het verstarde toneelbestel van
ons land te doorbreken. Twee jaar
geleden bracht hij een plan op ta
fel, volgens hetwelk in de vrije sec
tor enige zeer grote toneelprodukties
zouden moeten worden uitgevoerd,
waartoe de gesubsidieerde gezelschap
pen geen kans zien. Het initiatief
strandde. De nieuwe onderneming
heeft inmiddels financiers gevonden
en reeds zijn er drie stukken aan
gekocht, die in het seizoen 1968/'69
worden uitgebracht. Het zijn blijspe
len van het Engelse repertoire: „Let
sleepy wives lie", waarmee in sep
tember wordt gestart, „The man
most likely to", dat deze maand in
Londen in première gaat, en „Any
Wednesday". Voorts zijn er plannen
om het successtuk ,3oemg Boeing"
dat eerder door het Nieuw Rotter
dams Toneel is gebracht, op het
repertoire te nemen.
Aad Greidanus is zeer optimistisch
over de levenskansen van het nieuwe
gezelschap: de tijd is er nu rijp
voor. Volgens het nieuwe toneelplan
zullen de grote gezelschappen uit het
Westen niet alleen minder reizen,
maar bovendien zullen de regionale
gezelschappen zich tot hun eigen ge
bied beperken. Hierdoor komt er
ruimte voor andere produkties".
Men wil ontspanning
De heer Greidanus verwacht, dat
het Tournee Theater ook in de toe
komst zonder subsdie zal kunnen
draaien. Dit zou mogelijk zijn door
dat er stukken worden gekozen, die
bij een groot publiek in de belang
stelling staan, doordat de bezetting
van ieder stuk vrij gering is en door
dat er op de exploitatie niet zoals
bij de andere gezelschappen loonkos
ten drukken van acteurs die niet bij
de produkties zijn betrokken. Men
verwacht van iedere produktie in
drie maanden tijds 60 voorstellingen
te kunnen geven.
svraag voor
composities
Voor de internationale compositie-
prijsvraag „Schnitgerprys Zwolle"
zijn 44 composities binnengekomen.
De inzendtermijn is 31 december jl.
gesloten. Vier van de ingezonden
composities voldeden niet aan een of
meer voorwaarden, zodat zij terzijde
zijn gelegd.
De 40 meedingende composities
kwamen uit de volgende landen:
Frankrykf 2), Italië (4), Engeland
(7), Schotland (1), Zwitserland (4),
Tsjecho-Slowakije (4), Duitsland (4).
Ver. Staten (2), Oostenrijk (1), Zwe
den (1), Israël (1), Polen (2), Neder
land (5) en België (2).
Eind maart zal de jury in Zwolle
bijeenkomen om de winnende compo
sitie aan te wijzen. In de jury hebben
zitting genomen Sir Thomas Arm
strong te Londen, Kees van Baar en
te Den Haag en Jean-Jaques Gru-
nenwald te Parijs. De prijs, die dit
jaar voor de derde keer zal worden
uitgereikt, bedraagt f2.000.
Het vermaarde Schnltgerorgel ln de
Grote Kerk te Zwolle oefent een gro
te aantrekkingskracht uit op orga
nisten in binnen- en buitenland.
De leden van het Nederlands
Studenten Orkest deden gisteren
hun traditionele intocht in Ber
gen voor de jaarlijkse re-petitie-
kunst;
Nieuwe composities
van vrouwen
Aan het vijfde Internationale Con
cours van vrouwelijke componisten,
die de „Gemeinschaft der Kiinstlerin-
nen und Kunstfreunde" voor de twee
de maal sinds 1961 in Mannheim
(Duitse Bondsrepubliek) organiseer-
c' namen 51 componisten van het
vrouwelijke geslacht uit 24 landen
deel. Voor de onderdelen, ballet, or
kestmuziek en kamermuziek werden
in totaal 66 werken ingezonden. De
internationale jury onder leiding van
de Warschause musicologe prof. Zofia
Lissa had reeds in oktober 1967 prij
zen en onderscheidingen verdeeld.
Maar pas begin december werden de
prjjsgekroonde werken in de muzen-
zaal van het slot in Mannheim uit
gevoerd. Het begon met het stuk, dat
de eerste prijs kreeg „Six Ebauches",
zes „ontwerpen" voor orkest van de
Belgische Jacqueline Fontyns uit
Brussel, die al een keer, in 1961, voor
een kamermuziekwerk een prijs ver
wierf.
Ter nagedachtenis aan John F.
Kennedy componeerde Louisa Talma
uit New York haar „Dialogues" voor
piano en orkest, die in vijf delen het
Idee van een strijdend bestaan moe
ten weerspiegelen. De muzikale rijk
dom van dit werk, dat met „Challen
ge", de benoeming, begint, en met
..Peace" in stille vrede eindigt, maakt
de beslissing van de jury. de Ameri
kaanse componiste de tweede prijs
uit te reiken, begrijpelijk. Van de ka
mermuziekwerken kregen vooral het
derde strijkkwartet van Sanja C. Eck-
hardt-Grammatté uit Winnipeg, de
„Sonate Mouvement" van de Ameri
kaanse Ada Bliesener, alsmede de
„Sonatine voor strijkorkest" van de
Engelse componiste Elizabeth Macon-
chy levendige bijval.
„Op dat aantal van 60 voorstellin
gen is onze begroting gebaseerd. Dat
aantal is beslist haalbaar, zo is ons
gebleken uit de peilingen die o.a.
bij de theaterdirecties zijn gehouden.
Er is bij de schouwburgen grote be
langstelling voor ons plan en onder
de acteurs vanzelfsprekend ook. De
laatste jaren heeft de situatie zich
dusdanig gewijzigd, dat er thans een
groot aantal acteurs en actrices in
de vrije sector werkt. Het voordeel
van ons systeem is dat wy geen
binding hebben met een vaste staf
van spelers en wy dus bij ieder
nieuw stuk de acteurs kunnen kie
zen, die bjj de rollen passen. In be
paalde gevallen is het natuurlijk mo
gelijk bij een gesubsidieerd gezel
schap te lenen".
Greidanus en van der Linden mik
ken op het publiek, dat ontspanning
zoekt en dit niet kan vinden bij de
moeilijke, moderne stukken die de
grote gezelschappen op het repertoi
re hebben staan. Zij hopen de be
zoekers vervolgens via deze ontspan
ning tot de inspanning te brengen
die nodig is voor moeilijker stukken.
Het openingsstuk van Tournee The
ater „Let sleepy wives lie", is ge
schreven door Harold Brooke en Kay
Bannermann en word geregisseerd
door William Douglass, die het stuk
ook in Londen heeft geregisseerd.
Bert van der Linden zal er zelf
een rol in spelen. Verder zijn geën
gageerd Winnifred Bosboom, Hans
Koppen, Bram van der Vlugt en
Peter Holland.
ADVERTENTIE
•n
©y
ij*
Kostbare expositie
in Londen
Een van de meest indrukwekkende
tentoonstellingen ooit georganiseerd
door de Koninklijke Britse Academie
„Frankrijk in de 18de eeuw", opent
vandaag in Londen voor 8 weken
haar poorten voor het publiek.
De verzameling schilderijen, beeld
houwwerken. meubilair en zilver, in
totaal 1.035 tentoongestelde werken, is
verzekerd voor een recordbedrag van
iVjoen pond (28,8 miljoen dollar).
Een grote hoeveelheid bewakers zal
dag en nacht de wacht houden in en
om Burlington House.
Een van de belangrijkste schilde
rijen, „De dans" van Watteau, is pas
gisteravond uit Berlijn aangekomen.
Het is eigendom van de Westduitse
regering. Eerst miste het een vlieg
verbinding uit Berlijn en toen kreeg
de vrachtwagen, die het van Düssel-
dorf zou transporteren, panne.
De verzameling is bijeengebracht
uit 16 landen. Zeven kunstwerken
werden afgestaan door het Louvre
in Parijs en 20 door Koningin Eliza
beth II uit Buckingham Palace en
Windsor Castle.
Deze wintertentoonstelling van de
Koninklijke Academie is de duurste
die ooit werd georganiseerd. Om uit
de kosten te komen zullen 200.000 be
zoekers de tenteoonstelling moeten
gaan zien.
'J/e
I
Elke woensdagavond komen ze in
Enter bij elkaar, de 8 amateurtoneel
spelers, die op 24 februari en 2 maart
het door hun plaatsgenoot Jan Slag
huis geschreven stuk De „Samari
taan van de Negevwoestijn'/ zullen
opvoeren. Na het grote succes van
„De helden van Galilea", dat twee
jaar geleden werd gespeeld, heeft
Slaghuis in zes weken tijds 'n tweede
stuk uit zijn pen laten vloeien, dat is
gebaseerd op gebeurtenissen die zich
zéér recent nog in Israël hebben
afgespeeld. Met dit verschil, dat Slag
huis' .eersteling de groene valleien in
't noorden rond het Meer van Galilea
als achtergrond had, terwijl hij nu
Strijder voor betere wereld
periode. Aangezien het ditmaal
de vijftiende keer uxls, brachten
de studenten een cadeau voor
burgemeester De Ruyter mee.
Hier trekt de stoet door het pit
toreske dorpje, op weg naar het
gemeentehuis.
Heinrich Böll is de succesvolste Duitse schrijver van na de oorlog,
maar bovendien een van de succesvolste van de wereld. Zijn werken
worden regelmatig direct na verschijning in vele talen vertaald. Men
kent hem in de meeste westelijke landen en hij is wat bij levende
auteurs uit de Duitse Bondsrepubliek nauioelijks voorkomt bijna
even goed bekend in de communistische landen. Alleen in de Sowjet-
Unie heeft de oplage van zijn boeken allang de twee miljoen over
schreden. Dagbladen in West en Oost trachten bij hem de rechten
voor publicatie te krijgen> Zijn wei-ken zijn verfilmd, en men heeft
er televisie- en hoorspelbewerkingen van gemaakt.
Daarbij is Heinrich Böll niet de
een of andere „bestseller-auteur."
Zijn werken vinden literaire erken
ning over de hele wereld. Vele in
ternationale en Duitse literatuurprij
zen werden hem uitgereikt; waarbij
de prijzen „Isola d'Elba" en „Pre-
mlo Calabria," de „Charles-Villon-"
en de „Georg Büchnerprijs."
Vijftig jaar werd deze succesvol
le auteur thans. Het succes is Hein
rich Böll niet in de schoot gevallen.
Zoals velen van zijn generatie heeft
de in Keulen geboren zoon van een
meubelmaker pas via omwegen zijn
eigenlijke roeping gevonden. Na het
eindexamen middelbare school ging
hij als leerling in de boekhandel.
Spoedig daarna moest hij echter in
dienst. Pas in 1947, na 9 jaar, kon
de uit krijgsgevangenschap ontsla
gene weer in de burgermaatschap
pij terugkeren.
HU werd hulparbeider, studeerde
germanistiek en waagde de riskante
sprong naar het free-lance auteurs-
beroep. SchrUven werd voor hem
een harde arbeid. HU behoort ook
thans nog niet tot die schrijvers, die
de onderwerpen en formuleringen
„zo maar" aanwaaien. Ondanks dat
heeft Böll thans na 20 jaar als
schrijver werkzaam geweest te zyn
een omvangrUk oeuvre geschapen.
Hy voelt zich tot schrUver geroe
pen. IJver is daarom iets waarin hU
plezier heeft. Gecombineerd met het
feit, dat hU een begaafd verteller
is. ontstaan zo romans, novellen,
hoor- en televisiespelen, volmaakte
satiren en korte verhalen, die hU
meesterlUk strak en intensief weet
uit te beelden.
In zyn werken weerspiegelt zich
de gruwel van de oorlog en de de
primerende nood van de na-oorlogse
jaren. Steeds weer doelt hU op de
tegenstrijdigheden tussen „moeten"
behoren de kleine mensen, die hU
door machtigen ziet bedreigd en uit
gebuit, verraden door de staat, de
kerken en de vele instanties. Met
hen lUdt hy door deze tyd. Voor hen
strijdt hU tegen herstel en de dap
pere „aanpassers."
Zyn helden zijn clowns, noncon-
formistische priesters, zij „verwij
deren zich van de troep" uit tegen
zin voor het soldatenleven of zy ver
zamelen, omdat de wereld is over
verzadigd van teveel woorden en
van lawaai, de lege plekken op ge
luidbanden: het zwygen. Zy zyn
protestgestalten als Heinrich Böll
zelf, die met nadruk onburgerlijk
doet, stropdassen verfoeit, zich het
prettigst in een trui voelt en voor
wie engagement de voorwaarde van
zijn schryven is: een eenzame kun
stenaar en hartstochtelijk strUder
voor een betere wereld.
en ..zy;
De pianiste Felicia Blumenthal
uit Brazilië geeft vanavond een
eerste uitvoering in Engeland van
het pianoconcert in Es gr. t. van
Beethoven, in de Queen Elizabeth
Hall in Londen.
De 35-jarige mevrouw Blumen
thal, die in Milaan woont, treedt
op als soliste met het Northern
Symphony Orchestra, dat wordt
gedirigeerd door Brian Brockless.
Het concert, dat niet zeer be
kend is, werd in 1784 door Beet
hoven geschreven, toen hij 14 jaar
geïnspireerd werd door de zandvlak
ten van de Negevwoesrijn in hét ui
terste zuiden.
IJzeren gordijn
bleef gesloten
Jan Slaghuis (37) schreef meer
dere toneelstukken. Dit is zijn twee
de over land en volk van Israël. „Ik
hou van deze sfeer. Ik sta geregeld in
contact met de Vereniging Neder-
land-Israël en heb erg veel gelezen
over het land. Trouwens myn stuk
ken hebben veelal een geestelUke
achtergrond. Ik probeer de bybelse
waarden, die nooit verouderen, voor
het voetlicht te brengen. Overigens
heb ik ook wel andere stukken ge
schreven, zoals De Zwarte Havik
van Terschelling e.a. Voor ik de eer
ste regels van het nieuwe stuk op pa
pier zette, heb ik erover gedacht een
zigeunerstuk te brengen. Iets over de
Hongaarse steppen. Maar ik had nooit
vermoed, dat aan dat idee onoverko
melijke moeilijkheden zouden kleven.
Je krijgt niets los van achter het
IJzeren Gordijn, nog geen postzegel.
En zonder bronnen begin je natuur
lijk niet veel".
Actueel
Het nieuwe stuk van Jan Slag
huis is gebaseerd op de actuali
teit. Het laatste bedrijf speelt
zich namelijk geheel af temidden
van de oorlogsschermutselingen
van de afgelopen zomer.
Twee broers, David en Azarja,
vinden elkaar op de rand van de
dood, tijdens gevechten in de
Negevwoestijn. Het stuk speelt
zich hoofdzakelijk af in een her
berg in de buurt van Nitsana,
dichtbij de Egyptische grens. Tus
sen al de ontwikkelingen door
bloeit een aangrijpende liefdes
geschiedenis op. De diepste kern
van het stuk grijpt terug naar
het bijbelverhaal over de Sama
ritaan en de Jood. Slaghuis heeft
de rollen echter omgedraaid. In
het bijbelverhaal helpt de Sama
ritaan de Jood, in zijn stuk helpt
de Jood de Samaritaan.
Bezetting
De rolbezetting is utstekend, ver
telt acteur-regisseur Slaghuis. Wij
moesten na de opvoering van twee
„Doornroosje" bij
Nationaal Ballet
in." Tot zijn lievelingsfiguren oud was.
Op 28 februari zal het Nationaal
Ballet een avondvullende voorstelling
geven van „Doornroosje" op muziek
van Tsjaikowsky. De Poolse choreoo-
graaf Conrad Drzewiecki is daartoe
enkele dagen geleden tezamen met de
decor- en kostuumontwei jer Krzysz-
tof Pankiewicz naar Amsterdam ge
komen om de leiding van dit ballet
op zioh te nemen. Drzewiecki heeftI weeens wat, maar
in het afgelopen Holland-Festival moet eigen werk zy
eveneens by het Nationaal Ballet de exclusief",
voorstelling van „Variaties 4:4" ver- Jan Slaghuis is z<
zorgd, i de eerste Nederland*
jaar geleden, drie spelers(sters) mis
sen door allerlei omstandigheden,
maar de lege plaatsen zyn inmiddels
weer goed bezet. G. Schuitemaker
speelt de rol van Joab, de herbergier,
mej. R. Pluimers beeldt de dochter
Helma uit. David wordt gespeeld door
H. Rohaan en mej. T. ter Steege is
het meisje Mirjam. De verdere rol
verdeling is: Jesse (W. Borghuis).
Jordana (J. Kolhoop), Ben Yoessoef
(H. Schuitemaker) en Azarja (J.
Slaghuis)
Niet „modern"
Jan Slaghuis is een veelzijdig man.
Hij speelt toneel, maakt zelf décors, is
al meer dan 20 jaar voorzitter van de
knapenvereniging Rehoboth, kam
peert graag met de jongens van zyn
groep en heeft overal belangstelling
voor. Behalve voor de z.g. „moderne
stukken".
„Ik heb er geen goed woord voor
over", zegt hy. Zo'n stuk over Israël,
dat wy gaan opvoeren, is levensecht,
gegrepen uit de realiteit. Al dat ab
stracte gedoe irriteert my en geeft
bovendien geen antwoord op de grote
levensvragen. In een toneelstuk moet
je het publiek in de sfeer brengen, die
je zelf voor ogen staat. Met het eerste
stuk over Galilea lukte het uit
stekend. Er kwamen van alle kanten
goede recensies en bovendien was de
zaal tjokvol. Met dit tweede stuk heb
ben we niet zo'n moeite als met het
eerste. Wij weten nu precies, tot in de
finesses hoe je moet werken met de
décors en het verhaal moet laten
spreken".
„Nee, ik
ander", zegt
len boeken over Israël. „Ik raadpleeg
t, maar een toneelstuk
werk zyn. Het verhaal is
stuk over het na-oorlogse Isn|
schreef. Er bestaan wel stukken
Israël sn het Engels en Hebreeu^
maar er zyn geen Nederlandse.
Intensieve
voorbereidinj
De club van acht is zeer intensF
aan het repeteren voor de opvoer»!
van de Samaritaan. Jan Slaghuis. j|
regisseur, is een perfectionist. „Alll
moet zuiver en naar waarheid wordlf
uitgebeeld", zegt hy. Als het moL
komen we in de resterende tyd zelj
tweemaal per week by elkaar.
Als de kostuums uit Rotterdam
zijn aangekomen en de decors
gezet, ïykt alles al veel echter. HUg
zal nog wel even aanpakken worda^
maar we hopen ook met dit tweek
stuk goed voor de dag te komen. Iftjd
hebben er twee avonden voor uitgWjj
trokken, want het Hervormd Dien^
gebouw zou de belangstellenden ni'm
op één avond kunnen bergen. ViL
heinde en ver worden nu al kaartfcb
aangevraagd. Het is zeker dat de Nfc-i:
derlandse Zionistenvereniging pfyen
sent zal zyn bij de opvoering". iar
Jan Slaghuis heeft de eerste ronfjd
achter de rug. In de luttele tyd vaf1^
zes weken schreef hy „De Samaijl>c
taan van de Negevwoestyn". Nu volF^
de periode van het byschaven en <f
werkingé De spelers hebben er bf~:
paald zin in en te oordelen naar hifai
reacties zal er enthousiast words^
gespeeld.
Slaghuis heeft »n de huiskamer vaitie
zyn woning aan de Beatrixlaan e«{6®
bijzondere prestatie geleverd. „Als ij"*
plotseling weer inspiratie had, rol*
er in twee uur soms een heel bedrijrer
uit mijn pen", zegt hij. De bevolkinj
taat van Slaghuis' gedachten over Is)
raël zelf waarnemen.
