Toekomst bouw
erg somber
r
rr
r
g
§9
i
SS
SS
Kom er ACHT-er
Pvof. y4« Hendnhs lacit dc jsitcvi sjjrsiiGii njllS0*cl>cJ-Sd-
Amerikanen en Russen
[bouwen gezamenlijk
een autoweg
ja6
te
r
r
lp
O
M
1
3§
w
s
P
U
ESP
tlr 1_
z
BB
ZEEL
O
A tATERDAG 21 OKTOBER 1967 L.DKXTRA S
PROF. A. HENDRIKS
nijverheid schetste („uitermate
slechte informatie", zegt de profes
sor) besloot hij niet langer te zwij
gen. „Ik vond het nodig", zegt hij,
„er een andere verkenning naast
te zetten. En dat is deze".
Het werd het gifgroene boekje:
ongeveer tien bladzijden tekst
(prof. Hendriks: „wie wezenlijk
iets heeft te zeggen, heeft weinig
omhaal van woorden nodig"), wat
cijfertjes, kaartjes en grafieken.
Het rapportje, dat niet meer is,
dan een voorloper van een studie
over de werkgelegenheid in de
bouw, kreeg de bescheiden naam:
„Enkele gegevens betreffende de
ontwikkeling van de werkgelegen
heid in de bouwnijverheid".
In een voorwoord, dat hij per
soonlijk ondertekent („ik heb geen
behoefte me achter het instituut te
verstoppen") stelt hij de overheid,
die de bouw al decennia regelt,
verantwoordelijk voor de toegeno
men werkloosheid en geeft hij de
beleidsinstanties die altijd zó schij
nen te adviseren dat het de rege
ring welgevallig is, een fikse veeg
uit de pan: „Gebrek aan onafhan
kelijkheid zou wel eens een minder
gunstige voorwaarde kunnen zijn
voor objectief onderzoek".
Prof. Hendriks, die hoogleraar is
in de bouweconomie aan de Am
sterdamse Universiteit, zegt dat
een intellectueel verantwoordelijk
heid draagt op het gebied van zijn
specialisme. „Je kunt niet altijd
zwijgen", voegt hy eraan toe en
losjesweg noemt hij nog wat cy-
fers-
In maart 1966 bedroeg de werk
loosheid in de bouw ten opzichte
van de overige werkloosheid 46
ofwel 31 van de totale werkloos
heid, in de zomer van 1966 10 pro
cent van de totale werkloosheid, in
februari '67 40 procent en in sep
tember '67 een maand met ge
woonlijk lage werkloosheidscijfers
voor de bouw altijd nog 22 pro
cent.
,Ik ben niet pessimistisch! Ik wil gewoon informatie geven GrOOl ClCllldssl
grond van de feiten". Prof. dr. A. Hendriks ing. op
de rs jn splinternieuwe kantoor in het Amsterdamse Buitenveldert
Fij - praat over zijn sombere prognose voor de toekomst van de
ok™ cuwnijverheid.
Kort geleden zag een gifgroen
Jspportje van het Economisch In-
llf tituut voor de Bouwnijverheid,
narvan hij directeur is, het licht.
Ir wordt op radicale wijze in afge
rend met optimistische geluiden
huii tie regering en Centraal Planbu-
het rapport van de Com-
nissie bouwplanning dat bin
nenkort zal verschijnen laten ho-
de toekomst van de bouw
nijverheid. Geen groei van de
bouwnijverheid met 40 procent
(Commissie bouwplanning)geen
iroei met 16 procent (Centraal
Planbureau) geen optimisme,
harde cijfers, sombere gra
fieken, onheilspellende kaartjes.
De bouwactiviteit zal de komende
jaren teruglopen en na 1970 een
i buiteling maken, waarvan de Ne
derlandse economie een klap kan
eel uil* ij
.k end ten
le stó ji
krijgen, die harder kan aankomen
dan alle na-oorlogse recessies bij
elkaar.
De hoogleraar heeft nooit een ge
heim gemaakt van de resultaten
van zijn onderzoek naar de werk
loosheid in de bouw. Al in juni
in een rede voor de Nederlandse
katholieke aannemers- en patroon-
bond wees hij op de omstandig
heid dat de werkloosheid in de
bouw niet in overeenstemming is
met gegevens van de beleidsin
stanties die de overheid ten dienste
staan.
Er was kennelijk geen belang
stelling voor. Toen de „macro-eco
nomische verkenningen voor 1968"
van het Centraal Planbureau, vo
rige maand aan het parlement
aangeboden met de Miljoenennota,
een rozige toekomst voor de bouw-
Amerika en Rusland wedijveren
1 de gunst van de regering van
mistan te winnen. In deze poli-
wedstryd is het gekomen tot
Russisch-Amerikaanse bouw
ti een autoweg door Afghanistan.
De Russische technici beschikken
f*® een legertje van 20.000 arbei
ders, de Amerikanen werken met
een wisselend aantal arbeidskrach
ten dat van tijd tot tijd 15.000 man
omvat. De Russen hebben inmid
dels het weggedeelte van de Russi
sche grens tot Kandahar voltooid.
Deze 680 km weg kostte hen ca.
250 miljoen gulden. Alle machines
en een deel van het bouwmateriaal
kwam uit Rusland en het transport
vond plaats langs een van de heet
ste woestijnen van de wereld (Woes
tijn van de Vertwijfeling).
De autoweg van de hoofdstad Ka
boel naar de Russische grens is ook
gereed, maar aan een ander tra
ject van de grote autoweg wordt
nog gewerkt.
Langs de autoweg hebben de Rus
sen en Amerikanen enkele hotels en
zwembaden gebouwd. De Amerika
nen bouwden het traject van de
grens met Pakistan naar de hoofd
stad. Dit gedeelte van 480 km kost
te de Amerikanen ruim 200 miljoen
gulden. In 1966 kwam het Ameri
kaanse deel gereed. De Russen
werken nog aan het noordelijk deel
van de weg en hopen de bouw bin
nen twee jaar voltooid te hebben.
De Amerikanen zijn echter nog niet
vertrokken, want er is een begin
gemaakt met de asfaltering van
een weggedeelte naar de grens met
Pakistan.
Somber
Hert; E.I.B., het Economisch
Instituut voor de Bouwnijver
heid, is een wetenschappelijke
instelling, die onderzoek ver
richt op het terrein van de eco
nomische, sociale en technische
ontwikkelingen in de bouwnij
verheid. Het is een onafhanke
lijke stichting, die wordt gedra
gen door opdrachtgevers, over
heid en werknemers- en werkge
versorganisaties. Het Instituut
werkt samen met. de Amster
damse Universiteit, de Vrije
Universiteit en met de Techni
sche Hogeschool in Delft. Het is
in 1956 opgericht.
Sinds kort zit het E.I.B. in
een nieuw gebouw in het Am
sterdamse Buitenveldert. Dat
zal op 14 november officieel in
gebruik worden gesteld door
minister Vering-a van Onderwijs
poging om de beleidsinstanties met
de feiten te confronteren", aldus
prof. Hendriks, die eraan toevoegt:
„Het was niet verantwoord publika-
tie achterwege te laten".
Met nadruk gaat hy door: „Ie
dereen praatte maar vrijblijvend
over de werkloosheid. Een heel veld
met spelers zonder bal. Ik heb
de bal op het veld gebracht. Laat
ze er maar tegenaan trappen. Ik
ben niet bang voor kritiek. En de
punten die worden gescoord zijn in
het belang van de werkzoekenden".
Kop in hel zand
„Er is", vervolgt hij heftig, „geen
leiding op het kritieke punt. De
overheid steekt de kop in het zand.
Na jarenlang de bouw te hebben
gereguleerd, neemt zij niet de ver
antwoording voor de werkloosheid.
Wie leiding geven, zijn verantwoor
delijk voor de werkgelegenheid. Ze
kunnen onmogelijk fouten, die voor
komen hadden kunnen worden, al
leen maar afwentelen op werklozen,
die er niets aan kunnen doen. Het
zou", zegt hij, en het klinkt niet
eens boosaardig, „het zou bevredi
gend zyn als de makers van de fou
te analyses geconfronteerd werden
met de gevolgen. Want de komende
werkloosheid 'in de bouw is niet iets,
dat niet voorkomen had kunnen
2
i"
9
10
11
12
15
ib
\/s/
19
ZO
21
22
25
25
26
Z7~
eo
29
32
35
37
3b
39
W
42
43
46
47
4Ö~
49
5Ö~
51 I j52
53
s4~
55
LJ
56
67
58"
59~
60
61
f;;:
53
64~
65
SB
b
68
69
70
71
72
73
7
3
Oplossingen onder het motto
„Kruiswoordraadsel" dienen voor
woensdag a.s. te 9 uur vm in het
bezit te zyn van de redactie, Witte
Singel 1 te Leiden. Onder de goede
oplossingen stellen wij 'n eerste
prijs van 5 gulden en twee prijzen
van 2.50 gulden beschikbaar waar
naar alleen abonnees kunnen me-
dedingen.
OPLOSSING VAN
VORIGE OPGAVE
De eerste prijs van f 5 werd toe
gekend aan mevr. Meershoek, Adel
borst van Leeuwenstraat 8 te Sas-
senheim, de 2 prijzen van f 2,50
aan mevr. C. Houwer, Brittenburg
44 te Leiderdorp en aan de heer P.
RlUlMRBIOjEIKIWiEiljfT
Af^Sp STRUE INÏZP j Rjl
PJElPJE RMSIQIHIC P PIEiET
CTOÏPNP7P 51A I is
r°|' 'uju LpJJZsp.^Tp
J. Koenen, Hoge Morsweg 65 te Lei-
Stempelen
„De bouw neemt altyd een zeer
groot aandeel in de werkloosheid",
zegt hij, „dat was ook zo in de ja
ren dertig. Gebeurtenissen als bij
Van Heyst en in de textiel mogen
incidenteel belangrijk zijn, op de
totale werkloosheid zijn ze van ge
ringe betekenis".
Als voorbeeld van het grote aan
deel van de bouw ln de werkloos
heid kunnen de cijfers van februari
van dit jaar dienen. In heel Neder
land waren toen 13 procent van de
bouwvakkers werkloos, terwijl de
werkloosheid buiten de bouw 2,5
bedroeg. De cijfers variëren sterk
per provincie: Groningen 22 procent
in de bouw, 5,5 procent bulten de
bouw; Friesland 22 procent tegen
4 procent, Drente 26 procent te
gen ongeveer 6,5 procent, Overijssel
22 procent tegen bijna 3 procent,
Gelderland 14 tegen 2,5, Utrecht 6
tegen 1,5, Noord-Holland 5,5 tegen
minder dan 1,5, Zuid-Holland 4 te
gen minder dan 1,5, Zeeland 6,5 te
gen 3, Noord-Brabant 19,5 tegen
nog geen 3 en Limburg 18 tegen
ruim 3,5.
Deze cjjfers zyn de beminnelijke
hoogleraar, die zijn loopbaan begon
als leerling-timmerman in de bouw,
bepaald niet aan komen waaien.
Het E.I.B. heeft een gigantisch on
derzoek naar de bouwwerkloosheid
opgezet. Het begon in december vo
rig jaar en bestond onder meer
daaruit dat aan de werkloze bouw
vakarbeiders enquêteformulieren
werden uitgereikt, waarin onder
meer werd gevraagd: hoe lang de
man in de bouw had gezeten, op
welk soort werk en waar.
Tachtig procent van de bouw
werklozen vulde de formulieren in
en stuurde ze op naar het E.I.B.,
daar kwam men aan de hand van
deze lawine van tienduizend for
mulieren tot de onrustbarende cij
fers en de onthullende grafieken.
Onder meer bleek enkele keren dat
het E.I.B. vaak beter op de hoogte
was van een situatie dan de plaat
selijke autoriteiten. Ook bleek 70
procent al vóór 1964 in de bouw te
werken. De ontslagenen waren dus
niet zoals Den Haag beweerde
hoofdzakelijk mensen die nog maar
kort in de bouw werkten. „Die
mensen zaten al in de bouw", zegt
prof. Hendriks, „vóór het beleid-
Bogaers zijn invloed ging uitoefe-
A1 eex-der vijf jaar geleden
heeft prof. Hendriks, die jarenlang
zelf als werkloos bouwvakarbeider
heeft moeten stempelen, met derge
lijke gedachten rondgelopen. In de
bouwnota '62 van het E.I.B. waar
schuwt hij al voor overcapaciteit
en teruggang in de bouw als de
achterstand eenmaal is ingelopen.
„We maakten dat rapport om een
onderzoek in te stellen naar de wo
ningbehoefte," vertelt hy, „maar
het werd gevoeld als een aanval op
het beleid. Om beleidsredenen moest
het E.I.B. toen ongeiyk krijgen,
maar de nota is op dit moment nog
niet door de feiten gelogenstraft".
Hy rekent voor dat, wil men
in 1970 een geweldige werkloosheid
voorkomen er byvoorbeeld twee
dingen kunnen gebeuren. Men zou
een grootscheeps programma moe
ten opstellen voor vervanging van
verouderde woningen door nieuwe.
Dat zou globaal 2 miljard per jaar
kosten. Een kind kan uitrekenen
dat dat er de komende jaren niet
af kan. De tweede mogelijkheid
waarvoor prof. Hendriks heeft ge
pleit, is het opstellen van een af
vloeiingsregeling van bouwvakar
beiders, of zoals hy het zegt: „De
werklozen ten laste brengen van de
veroorzakers van de werkloosheid".
Bladerend in het groene rapport-
Je, zegt hy: „Men zal my tegenwer
ken: maar wy spuiten toch in!
300 miljoen voor de werkloosheid!"
Hy raadpleegt een grafiek: „Maar
alleen al in Brabant is er op
jaarbasis voor 350 miljoen gul
den aan bouwwerken minder in
voorbereiding. Wat moet je dan met
300 miljoen? We gaan een pro
bleem, waar een dragline voor no
dig is, te ïyf met een kinderschep
je!!!"
s y r Ok
krankzinnig, dwaas
l. harde ligplaats
delen van een etmaal
Australische struisvogel
i. gewricht
zeehond
i. 12 dozyn
gelofte
t. smart, onheil
boom
100 gram
i. op dit moment
i. tegenovergestelde
l. element beryllium.
te-van pas
dicht v.
kenmerkend, aangeboren
a.u.b.
verbrandingsresten
Soc. Econ. Raad.
dessert
daar
klasse
limited
zeevogel
bevroren water
-recta: regelrecht
halsbont
onbehouwen, onbeschaafde
do
deel van een geheel
lengtemaat
Nederlands
by
bloeiwyze
Engels bier
betalingsstelsel door overboeking
huisdier
modder
dag mars
met lokken
zoetwatervis
vaartuig.
Verticaal
1. merktekens 1n vaarwater
2. windrichting
3. zie 36 horizontaal
4. ln
5. voegwoord
7. zie 4 verticaal
8. Duitse munteenheid
9. deel van het hoofd
10. nulpunt, niets
11. met zacht materiaal gevulde a
13. muzieknoot
16. onzydigheid
17. kier
18. beambte op stadhulfe
20. niet te begrijpen
22. toestel om stroomsterkte te v<
lagen
23. landbouwwerktuig
25. „de" in 't Frans
26. buitenkansje
29. te dien einde
30. by voortduring
31. deel van het gelaat
37. gelofte
38. groente
43. nietswaardig voorwerp
44. Jongensnaam
45. raamscherm
47. toverheks
49. uitgezochte, uitgelezen
51. boom
52. gewoonterecht
56. titel
57. en anderen
63. overal
65. bloedverwant
67. reeds
68. zie 38 verticaal
70. zoon van 65 verticaal!
71. daar
72. gewicht
73. zie 57 verticaal.
Dat alles en het drastische terug
lopen van de opdrachten aan de
architectenbureaus gaf de onder
zoekers van het E^I.B. steeds meer
feiten in handen die een sombere
toekomst voorspelden. Maar buiten
de stille werkvertrekken van het
instituut bleven de instanties maar
optimistisch tot de derde dins
dag in september toe. Daarom kwa
men de feiten op tafel (van onder
meer alle leden van het parlement
en de Sociaal-Economische Raad)
in dat groene rapport. „Het is een
Een van de oudste bouwstof
fen ter wereld is de bak
steen. Al meer dan vyftig
eeuwen wordt de baksteen ge
bruikt. Een Zweeds ingenieur
heeft nu een vinding gedaan,
welke in West-Duitsland in pro-
duktie is genomen. De Zweed
stelde een baksteen samen,
waarvan het soortelyke gewicht
0.6 tot 08 bedraagt. Deze z.g. Po-
rotom- steen wordt gebakken
van ruwe klei en voorgeschuim-
de kunststof. Het is een holle
baksteen met een drukvastheid
van meer dan 100 kg per vlerk,
centimeter en bruikbaar zelfs
voor dragende wanden. Door het
gebruik van deze steen kunnen
de transport- en metselaarslo-
nen verlaagd worden. De stenen
kunnen gezaagd, gefreesd en ge
slepen worden, spykers en ha
ken kunnen er gemakkeiyk wor
den ingeslagen en de talloze po
riën zorgen voor een geiykmati-
ge temperatuur lin de ombouw
de ruimten.
