Nobelprijs Letterkunde
Miguel Angel Asturias
Mijn Prinses: waar
gebeurd verhaal
„Tegen overheersing
der dictaturen"
PRACHTIGE
AUTO-
KAART
,So!i Deo Gloria' zong
Mendelssolins Elias
375
,Let op de treinen9
VRIJDAG 20 OKTOBER 1967
LEIDSCH DAGBLAD
„Geworteld in Indiaanse traditie"
Zoals wij gisteren nog konden melden, is de Nobelprijs voor
letterkunde toegekend aan Miguel Angel Asturias, ambassadeur
van Guatemala in Parys.
Asturias kreeg de Nobelprijs voor zijn literaire oeuvre dat
„geworteld is in het nationale karakter en de Indiaanse tradi
ties".
Asturias heeft in Parijs vergelijkende godsdienstwetenschap
en etnologie gestudeerd. De invloed van de Franse literatuur
blijkt vooral uit zijn stijl. De commissie voor de Nobelprijs zegt
dan ook dat de „exclusieve stijl van Asturias een duidelijke
verwantschap vertoont met het Franse surrealisme".
Groot
romanschrijver
Twee jaar geleden behoorde Astu
rias tot de vier laatste kandidaten
voor de Nobelprijs en in 1966 werd
hem de Russische Lenin-vredesprijs
verleend.
Ambassadeur Asturius, advocaat en
Journalist, heeft veel geschreven te
gen Amerikaanse inmenging in La
tijns-Amerika.
De prijs bedraagt dit jaar 320.000
Zweedse kronen en zal op 10 decem
ber door Koning Gustaaf Adolf
worden uitgereikt in Stockholm.
Tot de werken van Miguel Angel
Asturias behoren .Legenden uit Gua-
tamala", „Mulata de tal" (De mulat
en de vlieg) en „Los ojos de los en-
terrados" (De ogen van de dood).Na
zijn roman „Vieto fuerte" (De cy
cloon) zei hij na dit boek moeilijk
zijn land in de Ver. Staten te kunnen
vertegenwoordigen.
Na zijn 30ste jaar heeft Asturias
tien romans geschreven die alle han
delen over het onrecht tegen de ar
men en de zwakken.
Hij behoorde tot de oprichters van
de „Vereniging van studenten aan
universiteiten" en van de Volksuni
versiteit.
Asturias. die in 1899 in Guatamala
Ciudad werd geboren, heeft zich
krachtig uitgesproken tegen dictatu
ren die de inheemse bevolking, die in
ellende leeft, onderdrukken. Eén van
zijn belangrijkste werken is een aan
klacht tegen de overheersende posi
tie van de Amerikaanse United Fruit
Company in zijn bananenryke vader
land.
Aanklachten
Asturias heeft vele jaren in bal
lingschap in Argentinië. Italië en
Frankrijk doorgebracht. Na een re
gimewisseling in zijn land keerde hij
terug naar Parijs waar hij aam de
ADVERTENTIE
VAN NEDERLAND
(Zolang de
voorraad strekt I),
Sorbonne-urtiversiteit heeft gestu
deerd.
In Parys zei Asturias tegen een
verslaggever: „Deze prijs ls een grote
aanmoediging voor mij. maar niet
slechts voor mij maar voor geheel
Zuid-Amerika. Het is de illustratie
van de oude culturele traditie van
een land als Guatamala, waar twee
grote beschavingen, de Maya en de
Spaanse, één zijn. De romanschrijver
moet een getuige van zijn tijd zijn.
Hij moet de levende werkelijkhèid
van zijn land en zijn aspiraties zoe
ken en zich op de achtergrond
houden om een gewetert te laten spre
ken dat zich door personages en toe
standen uitspreekt. Mijn werk zal de
weerspiegeling blijven van de stem
der volken en zal tegelijkertijd
proberen een universeel geweten rond
de Zuidamerikaanse problemen te
creëren".
Asturias zei dat de Nobelprijs hem
mogelijk zou doen besluiten zich uit
sluitend aan de literatuur te wijden.
Invloeden
VALMA WASH AND SHINE
voor de snelle was- en glans-
beurt. Uw auto schoon en glan
zend, zonder spuiten, zonder
zemen. Roestwerend!
ROYALE PLASTIC FLACON
voldoende voor 20 wasbeurten
MET SPECIAALS PONS
De moeder van Asturias was een
Indiaanse. Hieruit valt zijn verbon
denheid met en vermogen tot inleving
in de mythologische en sociale wereld
van de Indianen te verklaren. Astu
rias. die als een van de belangrijkste
romanschrijvers van Latijns-Amerika
wordt beschouwd, werd in 1966 na de
val van het dictatoriale bewind in
Guatemala, voor de tweede maal tot
ambassadeur van zijn land in Parijs
benoemd.
Daarvoor heeft hij lange tijd als
balling in het buitenland gewoond.
De toenmalige Guatemalteekse rege
ring was fel op hem gebeten omdat
hij niets moest hebben van dictatuur.
In de afgelopen jaren is de bete
kenis van de moderne Latijns-ameri-
kaanse literatuur pas goed in Europa
doorgedrongen. Het is een letterkun
de die zowel wordt gekenmerkt door
een sterk sociaal besef als door een
uitgesproken poëtisch taalgebruik. Ze
wordt in het bijzonder vertegenwoor
digd door de Chileen Pablo Neruda,
de Argentijn Jorge Luis Borges en de
Nobelprijswinnaar.
Asturias heeft eens gezegd, dat hü
de invloed heeft ondergaan van Ja
mes Joyce. D. H. Lawrence en Dyland
Thomas. Maar er is éen duidelijk
verschil tussen Europa en Latijns-
Amerika, zo zou hij hieraan hebben
toegevoegd. In Latijns-Amerika was
de natuur mchtlger dan de mens. in
Europa daarentegen was de verhou
ding tussen beide precies omgekeerd.
Dit verschil was natuurlijk merk
baar in de letterkunde van Europa en
Latijns-Amerika.
Brandende thema's
Dr. Anders Osterling, hoofd van de
Nobelcommissie van de Zweedse Aca
demie, heeft in een commentaar op
de keuze Asturias „een vooraanstaan
de vertegenwoordiger van de rijk ont
wikkelde literatuur van Zuid-Ameri
ka. die reeds op jonge leeftijd een
sterke liefde koesterde voor de na
tuur en de wereld der mythen van
zijn land" genoemd.
Asturias maakte in 1946 zijn de
buut met de grote novelle „El senor
presidente", een angstaanjagende
studie van een Zuidamerikaanse dic
tatuur, welke Osterling een „prach
tige tragische satire" noemde.
..Hombres de maiz" (Mannen van
mais) in 1949 was een fantasierijke
en echte beschrijving van het leven
van de gewone mensen met de In
dianen met wie Asturias zich verwant
gevoelt.
Met de epische trilogie, welke hij
in 1950 begon cn welke bestaat uit
Vieto fuerte (Stormwind), El papa
verde (De groene paus) en Los ojos
de los enterrados (De ogen van de
teraardebestelden)greep Asturias
zoals gezegd een nieuw en bran
dend thema aan: „De strijd tegen de
Noordamerikaanse economische over
heersing in de vorm van de United
Fruit Company".
Met de zeer jonge dirigent Gé van der Steen heeft „Soli Deo
Gloria" van Noordwijk aan Zee geenszins misgegrepen. Zijn
aanvoering van koor en orkest (Westnederlands) heeft bemoe
digende indrukken nagelaten. De in het koor voorhanden moge
lijkheden heeft hij uitgeput en de voorbereiding van Mendels-
sohns' oratorium „Elias" is een uiterst degelijke geweest. Hierin
worden de profeet Elia en het zedenverval in Israël tegenover
elkandergesteld. Maar Mendelssohn is van aard niet de geladen
figuur om de dramatische stof ook dramatisch uit te buiten.
Voor de schoonheden van het werk moet men praktisch het
tweede deel afwachten, het eerste is soms een dorre aange
legenheid.
De grote stutten van het toonkun
stig bouwwerk zün koor en solo-bas.
Voor deze laatste. de grote Elia-
Rusk ontving
Nederlandse
VN-delegatie
Olifant doodde
twintig personen
Een wilde olifant heeft in de In
diase staat Orissa twintig personen
gedood. Een groep politiemannen
heeft vergeefs getracht het dier te
doden, het ging tot de aanval over
en verwondde verscheidene politie
mannen, onder wie een officier die
zich kon redden door in een boom
te klimmen. Daar heeft hij een nacht
gezeten voordat hü geholpen kon
worden. Er is nu een beloning van
vüftig Indische ponden uitgeloofd
voor degene die het dier doodt.
in Washington»
Ruim een uur lang lichtte de Ame
rikaanse minister van Buitenlandse
Zaken Rusk gistermiddag een groep
Nederlandse politici voor over Ame
rica's buitenl. beleid, in het bijzon
der ten aanzien van Vietnam. Aanwe
zig waren hierbü de leden van de
Tweede Kamer mejuffrouw Kok (KV
P) en de heren Bosch (CHU), Van
Dyk (VVD), Hogendorp (PvdA), als
ook professor Kooimans van de Vrije
Universiteit en de heer Van Tilburg
van het NW. Zij zün allen lid van
de Nederlandse delegatie by de Alge
mene Vergadering der Verenigde
Naties van dit jaar.
Het gesprek werd gekarakteriseerd
als „openhartig" door een Nederland
se woordvoerder en als „niet erg op-
windend" door een Amerikaanse i de hoogtepunten behoort,
rol bleek Jan Hulsbos de onmis-
bare toerusting te bezitten, zyn
fraai gekleurde sonore stem beheerst
de ruimte, de situatie. Het koor
heeft de redelijke stemmenverhou
ding in acht weten te nemen, on
danks de wonderlyke samenstelling
van 4 bassen. 9 tenoren en een aan
zienlijke vrouwenmacht.
Een belangryke taak rust ook op
de sopraan. Dit werd Thea Ekker—
van der Pas, in vervanging van Ans
Rieke. Met haar uitnemend ge
schoold zangorgaan voldeed zü
glansrijk en wist zij haar zangen
meestal heel raak getekend in de
ruimte te brengen. We weten dat
aan deze stem een goede resonans
eigen is. die haar echter door de
akoestische werking van de ruimte
ontnomen werd. Toch handhaafde zü
zich gemakkelüker op dit stuk dan
de alt Mariamie Dieleman, een
kleurechte alt, die deze naar geest en
techniek voorbeeldig gebruikt, maar
iets aan volume te kort komt. Een
zeer te waarderen vocalist is de tenor
Marius van Altena: een all round
vakman met zeer gezonde stemmid-
delen.
zegsman. Het kwam tot stand na een
afspraak tussen Rusk en minister
Luns eerder deze maand. De parle
mentariërs, die minister Rusk een
aantal vragen stelden, repten met
geen woord over de door de Tweede
Kamer aangenomen motie, waarin
stopzetting van de Amerikaanse bom
bardementen op Noord-Vietnam werd
gevraagd. Naar te horen was, zouden
de volksvertegenwoordigers dit niet
nodig gevonden hebben, omdat de
motie voldoende bekend zou zyn ge
weest bü het Amerikaanse ministerie
van Buitenlandse Zaken.
Mendelssohn voegt de solostem
men ook samen, o.a. in het lieflüke
a cappella Engelen-terzet, dat mede
in
het vrouwenkwartet van recitatief 35,
dat iets teers en fijn werd. Voor dit
kwartet zijn een tweede sopraan en
een tweede alt nodig. Zü waren
Erica Grefe en Vera Verzijden. Erica
Grefe was al eerder tot voldoening
in de rol van „knaap" ingesprongen.
De Herv. Zeekerk leek zowat half
gevuld.
TRIANON Wéar gebeurde
geschiedenissen hebben soms
de wonderlüke eigenschap
moeilyker aanvaardbaar te zün
dan verzonnen verhalen. Wan
neer de Zweedse regisseur Ake
Falck het scenario voor zün
film „Mün prinses" zelf zou
hebben geschreven zouden wü
op zün minst de wenkbrauwen
ongelovig hebben gefronst. Dat
doet nu alleen de medische we
tenschap bü de echte levensge
schiedenis van Seya Mattsson,
welke door haar man. de jour
nalist-auteur Gunnar Mattsson
in een boek is vastgelegd.
Seya Mattsson was eens jong.
mooi en ongenêeslük ziek.
De medici hadden haar opge
geven. Volgens hen had zü
nog maar kort te leven, toen
zü Gunnar ontmoette, die eerst
alleen medebjden voor haar
voelde. Een gevoel, dat echter
via sympathie naar diepe liefde
f roei de. Ondanks de sombere
x>ekomst trouwde het tweetal.
De jonge vrouw geraakte in
verwachting. Om het jonge le
ven in haar niet te schaden,
stopte zü met het innemen van
medieünen en liet zü zich niet
meer bestralen. Bü een moei
zame bevalling schonk zü het
leven aan een zoon. Tot grote
verbazing van de artsen was
niet alleen haar baby kernge
zond, maar bleek ook zü volle
dig genezen.
Gunnar Mattssons boek heeft
zoveel mensehjks, dat een fil
mer er weinig aan hoeft toe te
voegen. Ake Falck heeft dat
3ok niet gedaan. Hü heeft op
sorgvuldige wüze de ontroeren
de ervaringen van Seya en Gun
nar filmisch gestalte gegeven.
Hij registreert in soms subtiele
scènes hun wanhoop en hoop.
hun geloof en ongeloof, hun
leed en vreugde. De hoofdrol
vertolkers Grynet Molvig en
Lars Passgard tonen zich daar-
bü gevoelige media, in wie hij
de emoties kan weergeven, die
Seya's drama hebben beheerst.
In vele close-ups maakt hü
dankbaar gebruik van hun ex
pressieve vermogens. Tezamen
maken zü een film, die door
Polly Maggoo
CAMERA Qui étes-vous
Polly Maggoo? Wie is Polly Mag
goo? Het best betaalde fotomo
del van Parijs. de dochter van
politieagent Mack Maggoo uit
het New Yorkse Brooklyn, het
zachtaardige meisje met een se
reen kleuterfiguur, diepliggende
ogen en zwart haar?
Is het regisseur William Klein
er werkelük om te doen ons Pol
ly Maggoo te laten zien? Het is
onwaarschünhjk. want aan het
eind van zün film weten we nog
niet werkelük wie Polly Maggoo
is. Polly Maggo is gewoon Polly
Maggoo zegt ze zelf, een meisje
dat plezier in het leven wil heb
ben.
Klein gebruikt Polly als me
dium. Via natuurlüke zachtaar
dige Polly leren we de wereld
rond Polly kennen. Een wereld
die Polly vrtf koud laat. maar
waarin wü leven. Ook Gregoire,
t.v.-journalist die om Polly het
programma "Qui étes-vous"
(een soort "Dit is uw leven")
moet bouwen, beseft dat. Gré-
goire door zün werk blasé ge
worden voor de essenties van
hel leven, gaat zich daarom af
vragen wie hü zelf is. wie de
mensen zün om hem heen. of
het de moeite waard is nog te
leven. Zijn antwoord valt nega
tief uit. Het is Klein antwoord.
Klein graaft niet diep. Hij geeft
geen oplossing of het moest zo
zün dat hü met de laatste scè
ne van zijn film waar Polly
Maggoo zich lachend begeeft on
der protesterende jongelui, wil
zeggen dat de jeugd de toekomst
heeft. Klein heeft haast om zo
veel mogelük te laten zien. Zün
situaties en personen zün knap
en met carcasme getekend, vol
ironische symboliek, maar niet
te haastig.
gegeven en vormgeving niet
nalaat te ontroeren. De scheut
seks, die Ake Falck heeft toe
gegeven, neemt men dan maar
voor lief. Dat schijnt er tegen
woordig nu eenmaal bij te
horen.
Ondanks haar ongenees
lijke ziekte gingen Seya
(Grynet Molvig) en Gunnar
Mattsson (Lars Passgard)
trouwen! Wat het einde leek
te worden, bleek het begin te
zijn
STUDIO - „Hou de trein in het
oog" (of „Let op de treinen", zo
luidt de Nederlandse titel op het
witte doek de anders zo fan-
tasierüke vertalers weten er
kennelük geen raad mee) is een
Tsjechische film.
Op een lief pietepeterig pro
vinciaal stationnetje, waar het
leven van alle dag gezapig voort
kabbelt, spelen zich kleine ge
beurtenissen af, die wel geen
schokkend wereldnieuws opleve
ren, maar die toch waard zün
eens door de steric vergrotende
filmcamera te worden bekeken.
Het levert een Interessant en ze
ker ook vermakelük beeld op.
Op dat Tjechische stationne
tje, waar de bellen vrolük rate
len, de treinen binnenhijgen, al
les nog met handkracht wordt
bediend en slechts af en toe een
Duitse laars de vredige 6tilte
verstoort (want het is de twee-
Ie wereldoorlog en Tsjecho-Slo-
vaküe is bezet), op dat station-
ïetje komt een grasgroene
tnaap werken. Deze prille jon-
Agent 077"
LUXOR "Agent 077" (Ope
ratie Marokko) kan men onge-
twyfeld een goede spionagefilm
noemen. Een grote dosis span
ning, veel actie en de nodige
mooie (en geraffineerde) vrou
wen maken deze film in kleu
ren tot een aantrekkelük ge
heel. Bob Fleming, agent 077
van de Amerikaanse veiligheids
dienst, krygt opdracht een on
derzoek in te stellen naar de
dood van twee geleerden, die
evenals de Amerikaan Coleman
een nieuwe en zeer krachtige
energiebron hébben ontdekt.
Fleming komt op het spoor
van de rüke oliemagnaat Stur-
ges. die erg beducht is voor deze
nieuwe uitvinding. Sturges wil
(ook) Coleman vermoorden,
waartoe hü zich bedient van een
bende, geleid door Terri. Cole
man's echtgenote .Zü stelt meer
belang in geld dan in haar man
en is bereid hem te helpen do
den. Coleman is echter onderge
doken, maar via Fleming komt
Terri de verblüfplaats van haar
man te weten. Ondertussen
worden vele aanslagen gepleegd
op de geheime agent, die deze
echter op soms büzonder slimme
wüze weet te ontlopen. Fleming
komt juist op tüd om te verhin
deren. dat Terri haar man met
vergif vermoordt. Hiermee wordt
de bende uitgeschakeld. Veel
hulp ondervond de geheime
agent ook van Vicki, een char
mante Russische spionne, die op
het laatst meer belang stelt in
Fleming dan in haar werk.
jeman Milos wordt geconfron-
ieert met datgene wat het le
ven spannend, maar ook ge-
vaarlük kan maken: de liefde.
En omdat er toch niets anders
te beleven valt, willen de man
nen nog wel eens achter de
vrouwenrokken rennen. Een al
wat oudere collega van de jonge
Milos is er zeer behendig in en
hü dolt vrolyk met o.a. de tele
grafiste. Zelfs de al wat belegen
stationchef wil nog wel eens
meedoen, maar als hem niet
lukt wat hü wil, roept de jaloer
se snoeper uit: „De jongeren
zün smeerlappen, altüd maar
achter de vrouwen aanzitten".
Maar de arme Milos, die kan
sen genoeg krügt, weet niet wat
hü bü de vrouwen doen moet.
Door een verzetsheldin wordt
hü later wel in de geheimen van
de liefde ingewüd en hü kikkert
daar zo van op. dat de eehs zo
laffe slome uilskuiken Milos in
zün eentje een Duitse munitie-
trein durft op te blazen. Hetin-
tregerende verhaal van de jon
gen die de wereld nog moet ont
dekken is luchtig verfilmd met
subtiele spoortjes humor. Daar
mee contrasteert fel de zelf
moordpoging, die wel in het ver
haal past. maar die uiterst rea
listisch is vastgelegd. Door dit
zware accent krügt de film nu
iets wrangs en navrants mee en
dat schaadt het overigens voor
tref felüke werk.
De Prooi"
99
Rex In dit theater draaien
over het algemeen films voor
het selecte publiek van revol-
verheldenfans. Maar zo af en
toe komen er ook rolprenten
die al eerder in Leiden zün ver
toond, maar die nog best het
aanzien waard zün: .De Prooi"
is er zo een. Frankrüks meest
succesvolle filmer Roger Vadim
maakte dit romantische werk
naar een boek van Emile Zola.
Jane Fonda viert achter de
rug van haar al te zakelüke en
al te rüke film echtgenoot Mi
chel Piccoli haar lusten bot met
een jongeman. Peter McEnery,
die wèl weet wat een vrouw
toekomt. Vadim zette dit gege
ven om in gloedvolle beelden,
zonder veel dikdoenerij, zodat
het een luchtige film is ge
worden.
Dr. Zjivago
Lido David Leans filmver
sie van Boris Pastemaks roman
„Dr. Zjivago" is in Lelden zün
vierde week ingegaan. De vrou
welijke hoofdrollen worden ver
tolkt door Gera-ldine Chaplin
en Julie Christie, de titelrol is
in handen van Omar Sjarif.
Lothar Emmerich en Heinz Libuda,
de twee sterren (voetbal) van de
Duitse bundesligaclub Borussia Dort
mund, hebben gisteravond het start
sein gegeven voor de zesdaagse van
Dortmund. Voordat de 14 ploegen
van start gingen won wereldkam
pioen Piet de Wit een stayersrit over
30 km voor amateurs. Tweede werd
de Duitser Weil en derde de Neder
lander Dries Helsloot.
ADVERTENTIE
